مقاله مروری بر سیاست های توسعه پایدار محلهای با رویکرد دارایی مبنا و تأکید بر سرمایه های اجتماعی و کالبدی

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله مروری بر سیاست های توسعه پایدار محلهای با رویکرد دارایی مبنا و تأکید بر سرمایه های اجتماعی و کالبدی دارای ۲۵ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله مروری بر سیاست های توسعه پایدار محلهای با رویکرد دارایی مبنا و تأکید بر سرمایه های اجتماعی و کالبدی  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله مروری بر سیاست های توسعه پایدار محلهای با رویکرد دارایی مبنا و تأکید بر سرمایه های اجتماعی و کالبدی،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن مقاله مروری بر سیاست های توسعه پایدار محلهای با رویکرد دارایی مبنا و تأکید بر سرمایه های اجتماعی و کالبدی :

مقدمه

یکی از ابعادی که بر خطوط اصلی منش و طبیعت انسان تأثیرگذار مینماید، محیط اجتماعی است. بـراین اساس ارگانیسم انسان هر چه باشد، در دست توانای جامعه قرار می گیرد و هماهنگ با نیازهای اجتماعی تشخص پیدا میکند. اصطلاح سرمایه اجتمـاعی۱ را نخـستینبـار هـانی فـان در سـال ۱۹۱۶ در دانـشگاه ویرجینیای غربی مطرح ساخت؛ و در سال ۱۹۶۰ که جین جیکوبز آن را در برنامهریزی شـهری بـه کـار برد، شکل جدیتری به خود گرفت. جین جیکوبز در اثر خود با عنوان »مرگ و زنـدگی شـهرهای بـزرگ« میگوید که شبکههای اجتماعی فشرده در محدوده حومههای قدیمی و مختلط شهری، صورتی از سرمایه اجتماعی است و آنها در مورد نظافت، کاهش جرم و جنایت خیابانی و دیگر ویژگـی هـای کیفیـت زنـدگی، مسئولیت بیشتری (در سنجش با نهادهای رسمی مانند پلیس) از خود نمایش میدهنـد (فوکویامـا، ۱۳۸۵، .(۱۰ پاتنام سرمایه اجتماعی را شامل اعتماد، هنجارها و شبکههایی برمیشمارد که آسانکننده همکـاری اعضای اجتماع برای رسیدن به منافع مشترک است. در مجموع سرمایه اجتماعی همراه بـا دیگـر اشـکال سرمایه، نوعی درونداد یا داده (صأژغع) در فرایند توسعه است ـ هر چند که خود ستانده ایـن فراینـد هـم هست.

در صورت توجه به مفهو م»سرمایه اجتماعی«، راهحل حرکت جامعه به سوی توسعه همانـا طراحـی، تقویت و یا روزآمد کردن غیرمستقیم نهادها و ساختارهای اجتمـاعی اسـت، بـه نحـوی کـه آنهـا بتواننـد کنشهای اقتصادی را تسهیل کنند و از هزینههای معاملاتی بکاهند. توجه به سرمایه اجتماعی میتواند به

۲۲۱ صورت غیرمستقیم از طریق غنیترکردن کنشهای افراد، با گسترش کنشها و ایجاد رضـایت از انتخـاب فردی و کنش اجتماعی، موجد حرکت جامعه به سمت توسعه باشد. در چرخش از پارادایم سنتی به جدید، مقولهای که بسیاری از صاحبنظران بر آن تأکید داشتهاند، تقویت و اهمیت نقش سطوح محلی و حـضور انجمنها و نهادهای مدنی در عرصه تصمیم گیـری بـا تأکیـد بـر شـهروندان و مـشارکت واقعـی آنهـا در عرصه فعالیتها و اقدامات روزمره است (حاجیپور، ۱۳۸۵، .(۳۹

با تغییر تمرکز به سطوح خرد و محلی، تغییرات بهدست آمده ملموس تر میشود و مدیریت آنهـا نیـز امکانپذیرتر میگردد. با مطرح شدن مفهوم توسعه پایدار۲ در مقیاسهای خـرد سـکونتگاههـای انـسانی، مباحثی چون توسعه محله ای۳، توسعه اجتماعات انسانی، توسعه پایـدار اجتماعـات محلـهای و اجتماعـات پایدار مطرح شد کهتقریباً در تمامی آنها، مطالعه و اجرا، دستیابی به توسعه محله ها و اجتماعات انـسانی بهرهمند از انسجام و پیوند مطرح بوده است و مفهـوم توسـعه بـه عنـوان ابـزاری بـرای ایجـاد تعـادل و بهرهبرداری مناسب از قابلیتها و توانهای محلهها و تقویت انسجام و ارتباطات محلهای بـه کـار گرفتـه شده است.

مباحث مربوط به داراییهای اجتمـاعی محلـینوعـاً سـرمایه اجتمـاعی و سـرمایه کالبـدی را شـامل میشود (نذ ,ختتل ,طسکط.(A رویکرد داراییمبنا،۴ اساس توسعه اجتماعات محله ای را بر دارایی آنها قـرار میدهد. زمانی ویژگیهای این رویکرد مشخص میگردد که در کنار رویکرد نیازمبنا۵ قرار گیرد. بـر ایـن اساس که نیازمبنا آنچه را که به عنوان نیازهای اجتماعی محلهای بازشناسی میکند، اساس توسعه قـرار میدهد. رویکرد داراییمبنا بر ظرفیتسازی۶ تکیه دارد، و فرایندگرا۷ و جـامعنگـر۸ و دربردارنـده اهمیـت ابزاری است (کخ ,کنکذ ,غکح).

دیدگاه داراییمبنا جامعنگر است و تمایل به انسجام رفاه »مردم« و رفاه »مکـان« دارد. در مقابـل آن، دیدگاه نیازمبنا بین این دو گونه رفاه تمایز قائل میشود. دیدگاه دارایـیمبنـا بـر فراینـد تأکیـد دارد و بـا بسیح داراییهای محلی نظیر سرمایه اجتماعی و کالبدی موجب ظرفیتسازی میشود. سرمایه اجتمـاعی

و سرمایه کالبدی، عوامل شتابدهنده برای ظرفیتسازیاند و از این جهت ابزاری برای دستیابی به دیگر اهداف بهشمار میروند؛ و به همین دلیل است که دارای اهمیت ابزاری هستند. در این مقاله مفاهیمی چون سرمایه اجتماعی، برنامهریزی محلهمبنا،۹ رویکرد داراییمحور، توسعه پایدار و توسعه پایـدار محلـه ای۱۰

به بحث و بررسی گذاشته می شود.

روش تحقیق

کلیه وسایل و مراحل جمعآوری سیستماتیک اطلاعات و نحوه تجزیه و تحلیل منطقی آنها برای رسیدن به هدفی معین را روش تحقیق علمی میگویند (پوراحمد، ۱۳۷۰، .(۷ به این ترتیب، روش تحقیق در این مقاله، روش علمی است و از شیوه جمعآوری اطلاعات به صورت اسنادی، مبتنی بر جمعآوری آخرین اطلاعات از کتب و مجلات و مقالات و اطلاعات روی شبکه و سایتهای اینترنتی استفاده شده است.

محله

محله در محاورههای فارسی، یک واحد اجتماعی و محل سکونت اقشاری از جامعه اسـت کـه بـهویـژه از نظر اجتماعی دارای وجوه مشترکاند. محل، به معنای جای حلول، فرود و آمـدنگاه، جـا، و مکـان (معـین،

۱۳۶۲، (۳۹۲۰ و محله، جایی برای نمود عینی آنهاست. در زبـان انگلیـسی نیـز محلـه در مفـاهیم مختلفـی مورد توجه قرار گرفته است. در این مورد، محله یک واحـد اجتمـاعی و محـل اجتمـاع سـهمی از جمعیـت بهمنظور سکونت و زندگی است. اصطلاح y»صطغأععپه« به مفهوم جماعت یـا گروهـی کـه دارای وجـوه مشترکاند (آریانپور، ۱۳۶۳، ۱۰۷۸ض و ۲»پپلاطأپتلا؟طکش« به معنی همسایگی و مجاورت، همسایگان یک در و دیوار، اهل محل (همان، (۳۳۷۲ مطرح است. محدودهای را که ساکنان با ارتبـاط رودررو بـا یکـدیگر زندگی میکنند و در ارزشها و هدفهای ویژه مشترکاند و در علاقهها و خواستهها هماهنگی دارند، یک مرکز اجتماعی۱۱ گویند که مرکز استقرار شماری از ساختمانهاست و علاوه بر خانهها دارای تأسیـسات مورد نیاز عموم مانند مدرسه، مرکز خرید تالار اجتماعات و تأسیساتی برای بهـرهگیـری همگـانی باشـد

(سیفالدینی، ۱۳۷۸، .(۸۳ بدیهی است که در تعریف محله، مهمتـرین زمینـه، وجـود اشـتراک اجتمـاعی و فرهنگی ساکنان آن است (شیعه، ۱۳۸۸، .(۶۶-۶۷

اجتماع محلی۱۲ به صورت خلاصه عبارت از شـبکه افـرادی بـا ارتبـاط متقابـل اسـت کـهمعمـولاً در محدودهای مشخص تمرکز یافتهاند (لتذ ,ذتتل ,غپصکغلاپپ).
جورج هیلاری پس از بررسی بیش از ۹۰ تعریـف در ایـن زمینـه، بـر وجـود سـه اصـل مـشترک در تعریف اجتماع محلی تأکید میکند:

.۱ گستره جغرافیایی؛ .۲ پیوندهای مشترک؛ و .۳ تعامل اجتماعی. بررسی وی نشان میدهد که اگرچه اجماع نظری پیرامون تعریف این اصطلاح وجود ندارد؛ اما روشن است که هر اجتمـاع محلـی اصـطلاحی عمومی برای یک وضعیت خاص، دارای روابط متقابل اجتماعی و جنبههای خاص سازمان اجتماعی است

(،زلستزل ,تتتل x,پغل).

بنابراین، میتوان چنین نتیجه گرفت که اجتماع محلی شامل گروههای جمعیتی است که در بخشهـای جغرافیایی مشخص سکونت دارند و دارای روابط درونگروهی ویژهای هستند که شکل آن بهویژگیهای مشترک مانند فرهنگ، ارزشها و نگـرشهـا بـازمـیگـردد و اعـضای ایـن اجتماعـات همـواره در تعامـل اجتماعی به سر میبرند.

محله یا همسایگی۱۳ نیز به محدودهای درونشهری اطلاق میشود که ویژگیهـای مـشترک اجتمـاعی

شهرسازی و معماری نامه ;با ایمحله پایدار توسعه هایسیاست بر مروری

۱۲۳

شهرسازی و معماری نامه ۸۹ تابستان و بهار | چهار شماره | هنر دانشگاه دوفصلنامه

۱۲۴

داشته باشد و در آن خردهفرهنگ قابل تشخیص است و بیشتر ساکنان با آن سازگارند. البته ممکن است محله، بدون توجه به ویژگیهای اجتماعی، به محدودهایمعین اطلاق شـود (همـان، .(۵۴۰ نـاکس و پیـنچ معتقدند که در اجتماع محلی، انسجام اجتماعی به مثابه شالوده روابط متقابـل و یکـسانی رسـوم، علایـق الگوهای تفکر و نگرش شکل می گیرد (،زل ,تتتل x,پغل).

از نظر سلسلهمراتبی، اشاره شده است که محله کوچک تـر از اجتمـاع محلـی اسـت. بـراین اسـاس، از محله انتظار میرود که شناخت و ارتباط رو در روی روزانه ساکنان در آن وجود داشـته باشـد. در هـر صورت، آنچه که در اجتماع محلی یا محله شایان توجه است، ارزشها و نگرشهای ساکنان و پیونـدها و الگوهای رفتاری آنان است که میتواند در موفقیت برنامهها و دستیابی به اهداف جمعی و افزایش منـافع عمومی مؤثر باشد (ایراندوست، ۱۳۸۸، .(۱۲۸

نکته مهمی در مفهومشناسی محله، تعیین مرزها و حدود است که با کمـک نگـرش سیـستمهـا انجـام میشود. در این زمینه، محله به عنوان عملکننده عرصـه اجتمـاعی معطـوف بـه جامعـه محلـی، در درون تنوعی از سیستمهای بزرگتر تعریف میشود که برای کنترل شـکلگیـری آینـدهای پایـدار بـه آن کمـک میکند. بدین ترتیب، محله میتواند همزمان به عنـوان مکـان فراینـدی دیـده شـود کـه دارای مشخـصات مرکزی همیشگی و همچنین مرزهای به شدت در حال نوسانی است که به سیستمهای بـزرگتـر مـرتبط است. بنابراین، محله به عنوان سیستم اجتماعی پیچیده و پویا با سیستمهای دیگر تعامل برقرار مـیکنـد.

این مفهوم از محله، در نهایت به سطح تحلیل ناظر بستگی خواهد داشت (پیربابایی، ۱۳۸۳، .(۳۳

سرمایه اجتماعی

به طور کلی از سرمایه اجتماعی تعاریف مختلفی ارائه گردیده است. یکی از تعاریف مطـرح آن اسـت کـه سرمایه اجتماعی، مجموعه هنجارهای موجـود در نظـامهـای اجتمـاعی اسـت کـه موجـب ارتقـای سـطح همکاری اعضای آن اجتماع و پایین آمدن سطح هزینههای تبادلات و ارتباطـات مـیگـردد. براسـاس ایـن تعریف، مفاهیمی چون جامعه مدنی و نهادهای اجتماعی دارای ارتباط مفهومی نزدیک با سرمایه اجتماعی هستند (شیروانی، ۱۳۸۲، .(۵۱ سرمایه اجتماعی مفهومی است که پیشینه چندانی ندارد. کاربرد این مفهوم به تدریج از دهه ۱۹۹۰ به این سو در رساله و مقالات دانشگاهی با کارهـای افـرادی چـون جیمـزکُلمـن، پییر بوردیو، رابرت پاتنام و فرانسیس فوکویاما افزایش یافت (خخ ,نککذ ,هئئطکعطح).

سرمایه اجتماعی با کارکردش مطرح تعریف میشود. سرمایه اجتماعی، شیئی واحد نیست، بلکه انواع چیزهای گوناگونی است که دو ویژگی مشترک دارند. همه آنها شامل جنبهای از یک ساخت اجتماعیاند و کنشهای معین افرادی را که در درون ساختار هستند، تسهیل میکند. سرمایه اجتماعی، مانند شـکلهـای دیگر سرمایه مولد است و دستیابی به هدفهـای معینـی را کـه در نبـود آن دسـتیـافتنی نخواهـد بـود، امکانپذیر میسـازد (کلمـن، ۱۳۷۷، .(۴۶۲ در جـدول ۱، تعـاریفی از سـرمایه اجتمـاعی و از دیـدگاههـای مختلف ارائه میگردد:

استفاده از مفهوم سرمایه اجتماعی، با توجه به روند جهانی شدن و تضعیف نقش دولتهای ملی، بـه منزله راهحلی اجراشدنی در سطح اجتماعات محلی برای مشکلات توسعه، مورد توجه سیاسـتگـذاران و مسئولان سیاست اجتماعی قرار گرفته است (خلذ ,کککذ ,طکغطهح). تعریـف رایـج سـرمایه اجتمـاعی در جریان اصلی جامعهشناس امریکایی، بهویژه در روایت کـارکردگرایانـه آن، عبـارت از روابـط دوجانبـه، تعاملات و شبکههایی است که در میان گروههای انسانی پدیدار میگردند و نیز سطح اعتمادی اسـت کـه در میان گروه و جماعت خاصی، به منزله پیامد تعهدات و هنجارهایی پیوسته با ساختار اجتمـاعی یافـت

میشود. در مقابل، جامعهشناسی اروپایی این مفهوم را در بررسی ایـن موضـوع بـه کـار مـیگیـرد کـه چگونه تحرک پیوندهای مربوط به شبکههای اجتمـاعی، سلـسلهمراتـب اجتمـاعی و قـدرت تمـایزیافتـه را تقویت میکند. با وجود این، نکات مشترک این دو دیدگاه در موردسودمندیِ سرمایه اجتماعی در ارتقای برخی ویژگیها مانند آموزش، تحرک اجتماعی، رشد اقتصادی، برتری سیاسی و نیروی زیست اجتماعی است (ختص ,نککذ ,ئئهح).

جدول .۱ تعاریف مختلف سرمایه اجتماعی

سطح تجزیه و تحلیل هدف تعریف سرمایه اجتماعی محققان عمده
افراد در حال رقابت باهم رسیدن به سرمایه منابعی هستند که منافع
عمومی را مورد ارزیابی قرار بوردیو
(فرد با فرد) اجتماعی
می دهند.

جنبه ای از ساختار
افراد در گروههای اجتماعی است که اعضا از
خویشاوندی و اجتماعی رسیدن به سرمایه انسانی آن به عنوان منبعی برای کلمن
(افراد یا گروه) رسیدن به منافع خود
استفاده می کنند.

اعتماد، هنجارها و
حکومتهای سیاسی در رسیدن به دموکراسی و شبکههایی که
تسهیلکننده همکاری اعضا پاتنام
سطح ملی توسعه اقتصادی
برای رسیدن به منافع

مشترکاند.

ابعاد سرمایه اجتماعی

سرمایه اجتماعی را میتوان متشکل از دو بعد دانست:

– پیوندهای عینی میان افراد: یعنی ساختار شبکهای عینی که افراد را به یکدیگر مرتبط کند. این مؤلفـه نشان میدهد که افراد در فضای اجتماعی با یکدیگر مرتبطاند.
– پیوندهای ذهنی میان افراد: یعنی پیوندهای میان افراد باید دارای ویژگیهایی باشد چون: دوجانبـه، مورد اعتماد و مستلزم احساس مثبت (صک ,کککذ ,غپصxهب).

پس پیامدهای مثبت سرمایه اجتماعی هنگامی وجود دارد که دو بعد تشکیل دهنـده آن هـمزمـان و بـه میزان بسنده حاضر باشند (فیروزآبادی و جاجرمی، ۱۳۸۵، .(۲۰۰

مهمترین ابعاد سرمایه اجتماعی از دیدگاههای مختلف را میتوان به این صورت خلاصه کرد: اعتماد، مشارکت سیاسی، مشارکت و رهبری مدنی، پیوندهای اجتماعی غیررسمی، بخـشش و روحیـه داوطلبـی، مبتنی بر اعتقاد و ایمان، عدالت در مشارکت مدنی، تنوع معاشـرت هـا و دوسـتیهـا (الـوانی و سـیدنقوی،

۱۳۸۱، .(۲۶

شهرسازی و معماری نامه ;با ایمحله پایدار توسعه هایسیاست بر مروری

۱۲۵

شهرسازی و معماری نامه ۸۹ تابستان و بهار | چهار شماره | هنر دانشگاه دوفصلنامه

سرمایه اجتماعی در مقیاس محله

نوشتارهای نظری سرمایه اجتماعی سه سطح تحلیل خرد، میـانی و کـلان را پوشـش مـیدهنـد (غفـاری،

۱۳۸۳، .(۳۹۰

هر یک از این سطوح، کاربردی متناسـب بـا ابعـاد و مقیـاس مـورد نظـر و نیـز اهـداف و گـستردگی موضوع دارد. بدیهی است با توجه به مقیاس محله، سرمایه اجتماعی در این مقیاس میبایـست در سـطح تحلیل خرد مورد بررسی قرار گیرد. در این سطح سرمایه اجتماعی، در قالب روابط فـردی و شـبکههـای ارتباطی بین افراد و هنجارها و ارزشهای غیررسمی حاکم بر آنها مورد ارزیابی قرار میگیرد.

در سطح خرد از دو نوع سرمایه اجتماعی نام برده میشود:

الف) سرمایه اجتماعی شناختی۱۴

ب) سرمایه اجتماعی ساختاری۱۵

سرمایه اجتماعی شناختی با مقولههایی همچـون ارزشهـا، نگـرشهـا، تعهـدات، مـشارکت و اعتمـاد ارتباط پیدا میکند. سرمایه اجتماعی ساختاری، ساختارها، فرایندها مانند پاسـخگویی رهبـران و مـدیران جامعه در قبال عملکردشان، شفافیت در تصمیمگیری، میزان تصمیمگیری و اقدام براساس کار گروهی را پوشش می دهد.

در دیدگاه محلیگرایانه، سرمایه اجتماعی را بـا سـازمانهـای محلـی ماننـد انجمـنهـا، باشـگاههـا و گروههای اجتماعی برابر میشمارند. این دیدگاه سرمایه اجتماعی را از طریق تعـداد و تـراکم گـروههـای

۶۲۱ اجتماعی در محلهای معین مورد ارزیابی قرار میدهد. طرفداران این دیدگاه بـر ایـن باورنـد کـه سـرمایه اجتماعی به طور ذاتی خوب است و نقش مثبت در رفاه محلی دارد. در حالی که ولکوک و ناریان معتقدند هر چند که این نوع سرمایه که بیشتر دلالت بر سرمایه درونگروهی دارد، موجب انسجام و هویت بخشی

در سطح محلی میشود ولیکن چنانچه شعاع این سرمایه فراتر از گروههای محلی نرود، نه تنها توسعه را تسهیل نخواهد کرد بلکه حتی مانع آن خواهد شد (نن ,کککذ ,غهyطهش ۲غه فطپطئپپح).

به نظر میرسد سرمایه اجتماعی شناختی و ساختاری در کنار یکدیگر، مفاهیم تحلیلی مناسـبی بـرای شناسایی پتانسیل رفتارهای اجتماعگرایانه و رفاه اجتماعی در اجتماعات محلی محسوب می شوند.

همکاری داوطلبانه و سرمایه اجتماعی

حجم عمدهای از پژوهشها و نوشتارهای مربـوط بـه سـرمایه اجتمـاعی معطـوف بـه تـأثیر داوطلبـی و رفتارهای داوطلبانه۱۶، انجمنهای داوطلبانه، روحیه داوطلبـی و داوطلـبگرایـی مـدنی اسـت. پیپـانوریس

(۲۰۰۱) معتقد است که تئوری پاتنام از طریق مرتبط ساختن تفکرات سرمایه اجتماعی بـا تفکـر ضـرورت انجمنهای مدنی و سازمان های داوطلبانـه در دسـتیابی بـه دموکراسـی، مـشارکت سیاسـی و کارآمـدی حکومت تدوین یافته است. تعدادی از جامعهشناسـان معاصـر از نتـایج کارهـای پاتنـام ایـدههـایی را در خصوص نقشآفرینی سرمایه اجتماعی در کنشهای اخلاقی برگرفتهاند. اریک آسلانیر بیان داشـته اسـت که رویکرد سرمایه اجتماعی بر الزام نسبت به دیگران، فراتر از توجه به منافع شخصیمان تأکیـد دارد و دربرگیرنده برخی ایدهها و دیدگاهها درباره ارزشها و روابط اجتمـاعی و تعهـدات مـدنی اسـت (ذکـایی،

۱۳۸۵، .(۱۱۳