مقاله سنجش ظرفیت توسعه فضاهای بدون استفاده در مرکز شهر قزوین با تأکید بر رویکرد توسعه میانافزا

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله سنجش ظرفیت توسعه فضاهای بدون استفاده در مرکز شهر قزوین با تأکید بر رویکرد توسعه میانافزا دارای ۲۲ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله سنجش ظرفیت توسعه فضاهای بدون استفاده در مرکز شهر قزوین با تأکید بر رویکرد توسعه میانافزا  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله سنجش ظرفیت توسعه فضاهای بدون استفاده در مرکز شهر قزوین با تأکید بر رویکرد توسعه میانافزا،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن مقاله سنجش ظرفیت توسعه فضاهای بدون استفاده در مرکز شهر قزوین با تأکید بر رویکرد توسعه میانافزا :

مقدمه

توسعه شهری، از جمله پدیدههای مهم عصر جدید زندگی اجتماعی تلقی مـیگـردد. شـهرها بـهتـدریج بـا واقعیاتی چون فزونی جمعیـت و تـراکم کـالا و فعالیـت بـهعنـوان بخـشی از حیـات کنـونی خـود مواجـه میشوند. لذا در رویکردهای مختلف توسعه شهری، راهحل ممکن عبارت است از: حـذف تـدریجی شـبکه سنتی زندگی شهری و انطباق یافتن با اشـکال تـازه مناسـبات اقتـصادی و اجتمـاعی. ایـن رویکردهـا از زوایای گوناگون به ابعاد اجتماعی، زیباییشناختی و روانشناختی توسعه و عمران شهرها معطوفانـد و کموبیش در تغییر و اصلاح روندهای جاری زمان خود و بعد از آن تأثیر میگذارند. در روند دستیابی به توسعه و بهبود شرایط نامناسب صنعتی، راهحلهای مختلفی در پیش گرفته شده که متأسفانه در برخـی از موارد، بهعنوان راهحلهایی عمومی برای کشورها و فرهنگهای مختلف مورد استفاده قرار گرفتـهانـد.

تبعات این قضیه، عبارتاند از حاشیهنشینی گـسترده، انبـوهیِ فقـر شـهری و در غیـاب هویـت فرهنگـی، انحطاط اخلاق شهروندی و مهاجرت گـسترده روسـتاییان بـه شـهرها، بـهویـژه در کـشورهای در حـال توسعه. این روند به مرور زمان موجب رشد بیرویه شهرها به سمت پیرامون و یا رشد پراکنده شـهرها شده است. این درحالی است که به موازات رشد افقی شهر بـه سـمت حومـه و پیرامـون و از بـین رفـتن اراضی و محیط زیست طبیعی اطراف شهر، برخی فضاها در درون شـهر رهـا شـده و از رونـد توسـعه بازماندهاند. این فضاهای رها شده که در نوشتارهای نوشـهرگرایی بـا نـام »سـطوح میـانافـزا« خوانـده میشوند، از آن حیث دارای اهمیتاند که بـه سـبب استقرارشـان در درون شـهرها، دارای تأسیـسات یـا

۶۴ تجهیزات زیرزمینی و روزمینی و دسترسی مناسب به مراکز خداتی و مزایایی از این دسـتانـد. از جملـه در بسیاری از شهرهای قدیمی ایران، هسته اولیه شهر که در قالب بافت فرسوده تـاریخی و دارای ارزش مورد توجه قرار میگیرد، چنین پتانسیلی دارد.

برای نمونه، شهر قزوین یکی از قدیمیترین شهرهای ایران است که در طی این سالها هماننـد سـایر شهرهای ایران براساس روشهای متداول توسعه، گسترش یافته و محلههای جدید در حاشیه محلههـای قدیمی آن شکل گرفتهاند و این در حالی است که بافت ارگانیک و قدیمی با توجـه بـه تحـولات جمعیتـی و کالبدی و اقتصادی شهر دگرگون شده و اغلب بهرغم پتانسیلهـا و ظرفیـتهـایش در اسـکان جمعیـت و دسترسی به خدمات و تأسیسات و تجهیزات شهری و جز اینها، رها شده و رونـق و کـارکرد خـود را از دست داده است. خیابان امام خمینی شهر قزوین، از جمله قدیمیترین خیابـانهـای واقـع در مرکـز شـهر است که به صورت یکطرفه میدان جهاد واقع در غـرب شـهر قـزوین را بـه میـدان مرکـزی شـهر یعنـی سبزهمیدان متصل میکند. از لحاظ تجهیزات شهری این محور در مقایـسه بـا سـایر خیابـانهـای شـهر، وضع نسبتاً خوبی دارد، و وجود بناهای تاریخی بسیار باارزشی چون سرای وزیر، سرای سعدالـسلطنه و کاروانسرای گلشن در کنار این خیابان نیز بر اهمیت تاریخی ـ توریستی آن میافزایند. اما متأسفانه بـا وجود تمامی پتانسیلهای اشاره شده، برخی از فضاهای اطراف این خیابان به سبب عوامل متعددی چون عدم برنامهریزی صحیح در امر کاربری زمین، فقدان مدیریت یکپارچـه و باثبـات شـهری، نبـود ضـوابط شهرسازی صحیح و مدون متناسب با شرایط خاص این فضاها مانند فرسودگی کالبدی و ناهماهنگی بـا نیازهای امروزین شهروندان ومشکلات مربوط به نحوه مالکیت و همچنین ابعاد بزرگشان، نتوانـستهانـد همگام با سایر فضاهای مجاورشان توسعه یابند و درواقع از جریان توسعه بازماندهاند.

مقاله حاضر به دنبال آن است که ضمن شناسایی سطوح میانافزای موجود در مرکـز شـهر قـزوین،

بهویژه در حاشیه خیابان امـام خمینـی، بـا اسـتفاده از روش تحلیـل سلـسلهمراتبـی(AHP)1 و براسـاس شاخصهای برگرفته از تجارب جهانی اجرای پروژههای توسعه میـانافـزا، بـه ارزیـابی ظرفیـت توسـعه

سطوح میانافزای موجود اطراف خیابان امام خمینی ـ مرکز شهر قزوین ـ پرداخته و همـراه بـا بررسـی دلایل شکلگیری چنین سطوحی، عوامل مؤثر در توسعه مجدد این سطوح را نیز شناسایی کند.

روش تحقیق

روش هر تحقیق با توجه به نوع کار و همچنین هدف و موضوع مورد بررسی، متفاوت است. در پژوهش حاضر از روش تحقیق تحلیلیـ توصیفی بهره گرفته شده است. بـدین منظـور ابتـدا بـا اسـتفاده از روش توصیفی به بیان اطلاعات اسنادی و ارائه تعاریف، انگارهها و چارچوبهای نظری توسـعه میـانافـزا بـه عنوان رویکرد پژوهش پرداخته شد و سپس از روش تحقیق تحلیلی بهمنظور تبیین روابط بین مؤلفههـای مختلف مؤثر در ظرفیتسازی توسعهای سطوح رهاشده ـ که از بررسی نمونـههـای جهـانی و مطالعـات اسنادی در مورد روشهای ظرفیتسازی و معیارهای مؤثر در آن به دست آمد ـ بهره گرفته شد.

تحلیل متغیرها و درک رابطههای بین آنها، نیازمنـد اسـتفاده از مـدلی چنـدوجهی اسـت کـه بـه درک واقعیت و شناسایی ظرفیتها بپردازد. بنابراین الگـوریتم مـسیر یـا مراحـل مـدل عملیـاتی ایـن پـژوهش بهمنظور دسـتیابی بـه سـرزندگی، پویـایی و تجدیـد حیـات اجتمـاعی محلـههـا و بخـشهـای قـدیمی یـا متروکمانده شهرها و در عین حال ارتقای سرمایه و داراییهای این بخش از شهرها و صـرفهجـویی در هزینه توسعه زیرساختها و دیگر هزینهها بهعنوان چارچوبهای نظری مورد توجه پژوهش حاضر، بـه ترتیبی که در ادامه ذکر میشود، شکل گرفتند:

ابتدا به منظور شناسایی سطوح دارای پتانسیل توسعه میـانافـزا، محـدوده مرکـزی شـهر قـزوین از جنبههای کالبدی، اقتصادی، اجتماعی ـ جمعیتی و زیستمحیطی مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت. نتایج این بررسیها در بخش تحلیل دادهها ذکر شدهاند.

سپس بهمنظور شناسایی سطوح میانافزا و ظرفیتسازی آنها بهعنوان محرکهای توسعه، روشهای ظرفیتسازی در روند اجرای پروژههای توسعه میانافـزا در قالـب سـه روش عمـده مـورد توجـه قـرار گرفت: روش حذفی ـ حذف ظرفیتهای نامناسب براساس شاخصهایی در حوزههای کالبدی و اقتصادی (RERC, 1982, 106)؛ روش بررسی وضع موجود و تحلیل استراتژیک ـ ارزیابی ظرفیتهای میانافـزای موجود در محدوده طرح، در قالب حوزههای کالبدی و ضوابط و قوانین پهنهبندی ( Florida Department (of Community Affairs, 2002؛ و روش ارزیابی ظرفیت توسـعه و اتخـاذ راهبردهـا ـ ارزیـابی سـطوح میانافزا براساس شاخصهای تأثیرگذار در حوزههـای کالبـدی، ضـوابط و مقـررات، اداری و اقتـصادی

.(Oregon Infill Development Code, 2001, 10-16) پس از آن، کوشش شد تا ضـمن اسـتفاده از روش حذفی، از شاخصهای مورد اسـتفاده در سـایر روشهـای ظرفیـتسـنجی سـطوح میـانافـزا و همچنـین شاخصهای مطرح شده در تجارب جهانی۲ بررسی شده ـ تجربیات فالس کریک جنوب شـرقی۳، کلـرادو، دنور۴، فلوریدا، دانیابیچ۵ و پورتلنـد، اورگـون(SEFC Policy Statement, 1999, 6) 6 و ( NEMW, 2001, (19, 130 و (Catanese Center, 2003, 78, 35-39) و ( Florida Department of Community Affairs, (2002 و (Handy, 2008, 11) و (Cunningham, 2005, 11) ـ نیز بهره گرفتـه شـود. بنـابراین بـهمنظـور شناسایی پـلاکهـای دارای ارزش، محـدوده مـورد مطالعـه از جنبـههـای کالبـدی، اقتـصادی، مـدیریتی، زیستمحیطی و فرهنگی ـ اجتماعی نیز بررسی گردید.

سرانجام، بهمنظور سنجش ظرفیت توسعهای پلاکهای شناسایی شده، از روش تحلیل سلسلهمراتبی۷

استفاده شد، که دلایل آن عبارتاند از: تعداد نسبتاً زیاد متغیرها و معیارهای مورد بررسی و نوع ارتبـاط آنها با یکدیگر و نیاز به ارزشگذاری کیفیتهای مورد توجه در فرایند ظرفیتسازی. در ادامه مطلـب، بـه معیارها و زیرمعیارهای مورد توجه در این فرایند و همچنین میزان تأثیر آنها اشاره خواهد شد.

شهرسازی و معماری نامه ; در استفاده بدون فضاهای توسعه ظرفیت سنجش

۴۷

شهرسازی و معماری نامه ۸۹ زمستان و پاییز | پنجم شماره | هنر دانشگاه دوفصلنامه

۴۸

پیشینه تحقیق

پیشینه و سابقه اتخاذ رویکرد توسعه میانافزا و توجه به سطوح میانافزای موجود در داخـل محلـههـای شهری را میتوان در دو قالب تجارب اجرایی و تحقیقاتی تقسیم کرد:

در زمینه تجارب اجرایی میتوان به تجارب جهـانی محلـه هـورنر و پـارک صـنعتی وسـت پـالمن در شـیکاگو (Robins & Cole, 2002, 9)، (NEMW, 2001, 79) آلبینـا کرنـر، ارگـون و مـک دام شـمالی در پورتلند (NEMW, 2001, 123)، (Cunningham, 2005, 11)، پورث مـوث در ویرجینیـا ( NEMW, 2001, (8، برآ و اورنج کانتی در کالیفرنیا (Ibid , 118)، و آپ تاون دالاس در تگزاس (Ibid, 97) اشاره کرد.

از منظر تحقیقاتی، با وجود کنکاشها و بررسیهای متعدد پژوهشگران در مراکز دانشگاهی، تحقیقات مستدلی که ارائهکننده شاخصهای ظرفیـتسـنجی سـطوح میـانافـزا باشـد وجـود نـدارد، امـا کارهـای تحقیقاتیای در زمینه امکانسنجی ظرفیتهای توسعه محلهای بهصورت توسعه زمین هـای بـایر و بـدون استفاده ـ پایاننامه کارشناسی ارشد حسن وحدانی ـ و ظرفیتسازی توسعه محلـهای ـ مقالـه محمـدتقی

پیربابایی ـ انجام گرفتهاند که تاحدودی زمینهساز ورود به بحث سنجش ظرفیت سطوح میانافزا هـستند. از جمله نمونههای خارجی نیـز مـیتـوان بـه کتـاب ارزشـمند Planning and Urban Design Standards

مربـوط بـه American Planning Associattion (APA) و کتـاب Strategies for Successful Infill Development از Northeast-Midwest Institute اشاره کـرد کـه بـه معرفـی توسـعه میـانافـزا و ارائـه

شاخصهایی در مورد نحوه ظرفیتسنجی سطوح میانافزا میپردازند.

توسعه میانافزا: انگارههای مفهومی و چارچوبهای نظری

جنبش نوشهرگرایی زمانی مطرح میشود که نیمی از جمعیت جهان شهرنشیناند؛ و بیش از یـک میلیـارد نفر در زاغهها سکونت دارند .(Wyporek, 2000, 12) در این زمـان جامعـه شـهری، بـه معـضلاتی چـون گستردگی و پراکندگی، رشد بیرویه، تسلط اتومبیل و تراکم ترافیکی، کشمکش نـژادی، رکـود اقتـصادی، فرسودگی کالبدی و آلودگی زیستمحیطی و جز اینها دچار است .(Grant, 2006, 47, 32) امـا بـه مـرور زمان، ضرورت توجه به بحرانها و مـسائل زیـستمحیطـی و اعمـال راهکارهـای پیـشگیرانه و همچنـین رویکرد جدید توسعه شهری تحت عنوان توسعه پایدار شـهری کـه طبـق مفـاد دسـتور کـار ۲۱، توسـعه شهرها فقط بایستی در درون پهنهها و گسترههای موجود شهری محقق گردد، نگرش به محلههای قدیمی نه تنها به عنوان یادمان فرهنگ و تاریخ گذشته قلمداد گردید بلکه حتی بهتـر از آن، بـهعنـوان سـرمایهای محلی که میتواند پاسخگوی نیازهای حال و آینده ساکنان باشد نیز برشمرده شد. این نگرش محلههـا را دارای قابلیتها و پتانسیلهایی همچون وجود زیرساختها و اراضی داخل شهری اعم از بایر یـا دایـر و یا دارای قابلیت استفاده مجدد میداند که میتوانند بـستر توسـعه پایـدار باشـند. بـا در نظـر گـرفتن ایـن

نگرش، »توسعه پایدار و استفاده از امکانات موجود« طرح هـای جدیـدی تحـت عنـوان طـرحهـای توسـعه میانافزای مجـدد شـهری (Urban Infill Redevelopment Plans) از سـال ۱۹۹۵ بـه بعـد در کـشورهای

غربی شکل گرفتند و میتوان گفت که این طرحها، شکل توسعهیافته مبانی نظری حـاکم بـر همـان نگـرش پیشگفتهاند (حبیبی و مقصودی، ۱۳۸۱، .(۱۷۲

درخصوص توسعه میانافزا تعـاریف و چـارچوبهـای نظـری متفـاوتی ارائـه شـده کـه هـر یـک از جنبههای مختلف به بررسی این نوع از توسعه پرداختهاند. در ادامه به برخی از آنها اشاره خواهد شد:

توسعه میانافزا یا توسعه از درون در حقیقت نوعی از توسعه است که برخلاف سـایر سیاسـتهـای توسعه شهری، در بستر شهر موجود و با حضور ساکنان و شهروندان و واحـدهای همـسایگی صـورت

میپذیرد. این نوع از توسعه که دارای ابعاد قوی اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و زیستمحیطـی اسـت، نـه فقط یکی از کارهای فیزیکی ـ کالبدی و شهرسازی است، بلکه موضوعی پیچیده و چندوجهی، میانبخشی و حتی فرابخشی است. در توسعه درونی، شهرها بهجای گـسترش افقـی، بـهصـورت عمـودی گـسترش مییابند، بافتهای قدیمی، فرسوده و ناکارآمد شهری، مورد احیا و بهسازی و نوسازی قـرار مـیگیرنـد.

اراضی بایر و رها شده شهری بهکار گرفته مـیشـوند. کـاربریهـای نامناسـب و نامتناسـب بـا زنـدگی امروزی شهری نظیر زندانها، پادگانهای نظامی، کارخانجـات و صـنایع مـزاحم در درون شـهر اصـلاح مـیشـوند. بـدین ترتیـب سـطح معـابر و شـبکههـای دسترسـی، سـطح فـضای سـبز و نظـایر اینهـا بـه استانداردهای شهرسازی نزدیک میشوند (آیینی، .(۱۳۸۷ توسعه میانافزا یا توسعه از درون۸ یا توسـعه درونزا، شکلی از توسعه شهری است که بر روی زمینهای متروکه و رها شده و بـدون اسـتفاده داخـل محدوده بافت موجود شهرها شکل میگیرد .(Falconer & Frank, 1990, 137) به عبـارت دیگـر، توسـعه
میانافزای شهری، توسعه در قطعاتی است که در طی دوران توسعه پیوسته شهر، از فراینـد توسـعه بـه دور افتاده و توسعه در آنها رخ نداده است .(RERC, 1982, vi) طرح جامع گرینز بورو، توسعه میانافـزا

را استفاده اقتصادی از زمینهای خالی درون نواحی توسعهیافته شهری تعریف میکنـد. در ایـن نـواحی خدمات و تسهیلاتی همچون آب، شبکه فاضلاب، دسترسی، حملونقل عمومی یا تعدادی از این تـسهیلات وجود دارد .(Greenboro Comprehensive Plan, 2000, 1)

توسعه میانافزا ابعاد متفاوتی را در تشریح کارآمدی خود بـرای پاسـخگویی بـه مـشکل ناکارآمـدی فضاهای درون شهری مورد توجه قرار میدهد که در قالب چارچوبهای نظری توسعه میـانافـزا، جـای

تأمل دارند.

مؤسسه Northeast-Midwest در گزارش خود برای کنفرانس نوشهرگرایی معتقد اسـت کـه، توسـعه میانافزای موفق، به برنامهریزی، طراحی و ساخت خانهها، مغازهها، محلهای کار و سـایر امکانـاتی کـه شهر و شهرکهای موجود را قابل زیست میکند میپردازد و استفاده مجـدد از ملـک و سـاختمان را بـه گونهای درمیآورد که برای مالکان، دولتهای محلی و اقتصاد منطقهای مقرون به صـرفه باشـد. توسـعه میانافزای موفق، ضـمن هـدایت رشـد اقتـصادی بـه سـوی شـهرها و حومـههـا، منـابع طبیعـی اطـراف مادرشهرها را حفاظت میکند، که اغلب شامل اینهاست:

• توسعه مجدد قطعات زمین خالی داخل مناطق شهری؛

• توسعه مجدد ساختمانها و محوطههای قابل استفاده؛ و

• باززندهسازی ساختمانهای تاریخی برای کاربریهای جدید.

این نوع توسعه، محلهها و بخشهایی را بهوجـود مـیآورد کـه ترکیبـی از کـاربریهـا و درآمـدها را

دربرمیگیرند و در آن مناطق طیف گستردهای از شهروندان زندگی، کار، تفـریح و فعالیـت مـیکننـد. بـه اتومبیل و پارکینگ نیز توجه میشود اما قطعات غولپیکر پارکینگ بخش عمدهای از محیط نیـستند؛ و بـه بیان موجز، براساس مقیاس پیاده است. پیادهراهها، سبزراهها و سیستمهـای حمـلونقـل، خانـههـا را بـه مدارس، خدمات و پارکها و ادارات متصل میکنند. اتومبیل شخصی نـوعی حـق محـسوب مـیشـود نـه التزام یا ضرورت. بدین ترتیب، کودکان، سالمندان و دیگر افراد میتوانند بدون اتومبیل آزادانه و مـستقل برای گذران امور روزمره حرکت کنند.

براساس این طراحی، توسعه میانافزای موفق میتواند با استفاده از المانهای طراحی کـه اجتمـاع را برای زندگی و مشاهده مطلوبتر میسازند، محلهها، بخشهای تجاری و مناطق خرید امـنتـری را ایجـاد کند. از طرف دیگر، توسعه میانافزای موفق وابسته به تکمغازهها، زمـینهـای بـازی یـا سـاختمانهـای

شهرسازی و معماری نامه ; در استفاده بدون فضاهای توسعه ظرفیت سنجش

۴۹

شهرسازی و معماری نامه ۸۹ زمستان و پاییز | پنجم شماره | هنر دانشگاه دوفصلنامه

۵۰

اداری نیست بلکه درواقع بافتی از کاربریهای زمین را ایجاد میکند که کـاربریهـا سـوگیری تعـاملی و حمایتی با یکدیگر دارند .(NEMW, 2001, 11, 12) بهطور کلی میتوان گفت که توسعه میانافـزا بـهویـژه

در مقایسه با رشد پراکنده حومهها، فواید زیادی را در خود دارد: میتواند رشد پراکنده را کاهش دهـد و از فــضاهای بــاز محافظــت کنــد، مراکــز شــهرها و محلــههــای قــدیمی را باززنــدهســازی کنــد، جوامــع حملونقلمحور و قابل پیادهروی بهوجود آورد، عدم تعادل اشتغال ـ مسکن را بهبود بخشد، هزینـههـای مربوط به زیرساختها را کاهش دهد، گزینههای متفاوت سکونتی برای مردم فراهم آورد و از این طریـق حرکت جوامع را به سوی توسعه پایدار امکانپذیر سازد. به همین دلایل است که برجسته شـدن توسـعه میانافزا در رشد هوشمند، توسعه پایدار و شهرسازی جدید دور از انتظـار نیـست .(Wheeler, 2001, 2)

به بیان برخی از مزایای توسعه میانافزا میپردازد:

مزایای توسعه میانافزا

احیای ارتقای صرفهجویی تجدیدحیات حفاظت از کاهش زمان استقرار ایجاد
اقتصادی سرمایهها و در هزینه اجتماعی اراضی سبز و هزینه افراد در کنار فرصتهای
مراکز داخلی داراییهای توسعه درونی و جلوگیری سفرهای محلهای کار جدید در
زیرساختهای محلههای از رشد
شهرها محلهها جدید شهرها پراکنده شهر درون شهری و خرید بخش مسکن

شکل .۱ نمودار فواید و مزایای توسعه میانافزا

بهرغم کلیه فواید و مزایای برشمرده شده برای توسعه میانافزا، این نوع از توسعه بسیار پرچالشتر از توسعههای معمول است، برای نمونه، پروژههای توسعه میانافزا بـه علـت آنکـه اغلـب کوچـکترنـد و ترکیب گستردهتری از کاربریهای مختلط زمین را دربرمـیگیرنـد، در مقایـسه بـا توسـعههـای پراکنـده بزرگمقیاس، پیچیدهترند. در حالیکه آنها هم به همان اندازه هزینه و زمان برای برنامهریزی، طراحـی و تصویب شدن صرف میکنند، بسیاری از بساز و بفروشها و توسعهدهندگانِ کمتجربه به توسعه مختلط

کاربریها میپردازند و بانکها ممکن است تمایلی بـه سـرمایهگـذاری در پـروژههـای توسـعه میـانافـزا نداشته باشند .(Keinitz, 2001, 13)

استفان ویلر۹ در مقالهای که برای گزارش سالانه مدارس برنامهریزی در مورد موانع توسعه میانافزا در سانفرانسیسکو مینویسد، این موانع را مطابق شکل ۲ برمیشمارد:

شکل .۲ نمودار موانع و چالشهای پیشِ روی توسعه میانافزا

منبع: Wheeler, 2001, 7-25

مناطق و فضاهای مستعد توسعه

برای تعریف قطعه زمینی که بتوان آن را زمین میانافزا خواند، متغیرهای چندی دخالت دارند، اما به نظـر میرسد که سه عامل در همه شرایط و وضعیت ها مشترک باشند:

• عامل اول، تعریف به زمینهای خالی یا زمینهایی محدود میشود که در مدتی طـولانی، کمتـر مـورد بهرهبرداری قرار گرفتهاند .(Falconer & Frank, 1990, 137)

• عامل دوم، به آن دسته از قطعه زمینهای خالی و کماستفاده که در میان سطوح ساختهشـده شـهری محدود و محصور شدهاند و توسـعه نیافتـهانـد، مربـوط مـیگـردد. بخـشی از ایـن سـطوح بـه علـت برنامههای ناموفق نوسازی شهری و یا تفکیک نامناسب زمین بهوجود می آیند.
• عامل سوم، با ضرورت بهرهمنـدی از خـدمات و امکانـات شـهری همچـون سیـستم شـبکههـای آب، فاضلاب، برق و مانند اینها در محل مرتبط میشود. لازم به ذکر است که ظرفیت زیرساختها لزومـاً نباید جوابگوی توسعههای جدید، مخصوصاً در مقیاس وسیع و در پروژههای دارای تراکم بالا باشد

.(RERC, 1982, 7)

از انواع دیگر قطعات با قابلیت توسعه مجدد، که به دلیل کاربریهای پیشینشان ـ همچون صـنعتی و یا معدنی ـ متروکه ماندهاند و به آلودگیهای مختلف آب و خاک دچارنـد و از نظـر زیـستمحیطـی تنـزل یافتهاند، زمینهایی موسوم به زمینهای قهوهای هستند. زمین قهـوهای۱۰ در واقـع محوطـهای رهـاشـده،

بدون استفاده یا تحت استفاده صنعتی یا تجـاری اسـت کـه در آن توسـعه مجـدد یـا گـسترش از طریـق آلودگی محیطی دشوار گردیـده یـا واقعـاً پیچیـده شـده اسـت .(MRSC, 1997, 15) ایـن نـوع از سـطوح

میانافزا معمولاً جزء سطوحی به حساب میآیند که برای مدت طولانی کماستفاده یا بدون اسـتفاده بـاقی ماندهاند و معمولاً دارای اعیانی فرسوده هستند. این سطوح که بر اثر جابهجایی صنایع از داخل شهرها و نواحی مرکزیشان به خاطر ایجاد تغییرات در فناوریها و شیوههای تولید و حملونقل در داخل شـهرها باقی ماندهاند، از جمله مهمترین فرصتهای توسعه میانافزا بهشمار میآیند (Caves, 2005, 26)، زیرا بـا وجود اینکه بسیاری از دلالان و بساز و بفروشها هنـوز هـم بـه دنبـال محوطـههـای زمـین سـبز بـرای پروژههای جدید مسکونی و تجاری و صنعتی هستند، تعداد زیادی از معماران و تاجران و سرمایهگذاران اخیراً فواید توسعه زمینهای قهوهای را، که اغلب تقریباً نزدیک به شبکههای حملونقل اصلی یا سواحل و محلههای قدیمی هستند، دریافتهاند .(NEMW, 2001, 75) بهطور کلی زمینهای قهـوهای را در پهنـههـای صنعتی شهرها میتوان بـهصـورت کارخانجـات متروکـه و انبارهـای وابـسته بـه آنهـا شناسـایی کـرد.

زمینهای قهوهای کوچکی هم ممکن است در بیشتر محلههای مسکونی قدیمی یافت شوند. به عنوان مثال،

بیشتر خشکشوییها، آلودگیهای سطحی بسیاری در گذشته تولید میکردهانـد و بـا جابـهجـا شـدن از داخل شهرها، اکنون بهصورت متروکه باقی ماندهاند .(RERC, 1982, 5)