بررسی معماری خانه های قدیمی در کاشان

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

 بررسی معماری خانه های قدیمی در کاشان دارای ۷۵ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد بررسی معماری خانه های قدیمی در کاشان  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز بررسی معماری خانه های قدیمی در کاشان۲ ارائه میگردد

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی بررسی معماری خانه های قدیمی در کاشان،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن بررسی معماری خانه های قدیمی در کاشان :

بررسی معماری خانه های قدیمی در کاشان

موقعیت شهرستان کاشان

شهرستان کاشان از لحاظ آب و هوایی متنوع، ۲۱۰۰ هکتار وسعت و از شهرهایی استان اصفهان در شمال استان اصفهان است که دارای ۳بخش روستا می‌باشد و فاصله این شهر تا تهران ۲۳۰ تا قم ۹۵ و تا اصفهان ۲۰۲کیلومتر می‌باشد و در اکثر فصول مناسب است در شمال و شرق آن کویر است ولی روستاهای خوش آب و هوایی در ارتفاعات کرکس قرار دارد مثل قمصر.

کاشان هزاران سال است که محل زندگی اقوام گوناگون بوده مانند تپه سلیک و ..

کاشان از دیرباز از نظر صنایع دستی زبانزد خاص و عام بوده ولی با رشد صنایع ماشینی صنایع دستی آن رو به افول نهاد مثل زیلوبافی و قالی بافی کاشان نخستین زادگاه شهرنشینی و مدرنیت دنیاست نخستین مکانی است که چرخ ریسندگی در آن پیدا شده و نخستین مکانی است که صنعت ریخته‌گری در آن یافت شد.

قدیمی‌ترین زیگورات دنیا در این شهر پیدا شده و نخستین مبدا صنعت سرامیک منصوب به کاشان است نخستین معبد زرتشتی و معبد دنیا در کاشان است ، مراسم مذهبی در ایران به تاریخ شمعی است مراسم قالی مشهد اردهال کاشان است.

عمارت بیرونی همین ساختمانی است که مورد بازدید قرار می‌گیرد و مشتمل است به: سردر، هشتی ، راهرو ورودی، سرپوشیده یا تلار پذیرایی، اتاقهای مختلف، زیرزمینی‌ها، حیاط و آب نما، بخش اندرونی شامل دو باب خانه مجزا از هم است که در سنوات قبل از کل مجموعه تفکیک و به صورت دو خانه مسکونی جدا از هم در آمده است. اخیرا یکی از این خانه‌ها که در قسمت شرق خانه بروجردی قرار دارد به وسیله ساختمان میراث فرهنگی کشور خریداری و در نظر است پس از انجام تعمیرات لازم ارتباطی اصلی و قدیمی آن با خانه بروجردی برقرار و برای بازدید عمومی آماده می‌شود . قسمت دیگر خانه‌ای است در شمال شرقی خانه بروجردی که در حال حاضر در تملک و اختیار نوادگان مرحوم حاج سید حسین بروجردی بانی و مالک اولیه خانه است خانه بروجردی از مصالح سنتی و به گونه‌ای ساخته شده است که دقیقا با شرایط و خصوصیات اقلیمی کاشان سازگاری کامل دارد و از نظر طرح و نقشه و معماری بسیار قابل توجه و اهمیت است. جریان هوا و عمل تهویه در زیرزمینی‌ها به وسیله بادگیرهای ساخته شده در روی بام و به صورت طبیعی و دائمی و بدون احتیاج به هیچ وسیله مصنوعی انجام می‌شود.

کلیه مواد و مصالح مورد نیاز برای ساخت این خانه در محل تهیه شده است معمار سازنده این بنا یکی از هنرمندان نامدار معماری سنتی کاشان در قرن سیزدهم هجری قمری به نام مرحوم استاد علی مریم است که تیمچه امین الدوله در بازار میانچال کاشان هم از ساخته‌های وی می‌باشد. نقاشی‌های ارزنده و بی‌نظیر این خانه به ویژه صنیع الملک غفاری کاشانی (عموم هنرمند بزرگ نقاشی ایران مرحوم کمال الملک غفاری کاشانی) انجام شده است گفتنی است که صنیع الملک بنیانگذار اولین مدرسه نقاشی در ایران است. خانه بروجردی کاشان از نظر گچبری و ظرایف این هنر ملی نیز در میان خانه‌های ایرانی منحصر به فرد می‌باشد.

معماری مسکونی ایران و سبک خانه‌سازی در شهرهای مختلف

– گوناگونی معماری مسکن در ایران

سرزمین بزرگ ایران، از معدود کشورهای جهان است که در طول تاریخ حیات خود ارائه دهنده یک نوع فرهنگ معماری خاص به جهان معماری بوده است. ویژگی‌های مهم فرهنگی و جغرافیایی ایران باعث شده است تا تنوع بسیار زیادی در معماری آن وجود داشته باشد. اگر بخواهیم به تبعیت از تقسیم‌بندی‌های جغرافیایی موجود به بررسی اجمالی معماری مناطق مختلف بپردازیم خواهیم دید که حتی یک منطقه جغرافیایی محدود، عرضه کننده گوناگونی‌هایی در معماری مناطق مختلف آن است. برای نمونه در استان گیلان که بخشی از سرزمین سرسبز شمال ایران است، به انواع مختلف معماری مسکن در منطقه لاهیجان و لنگرود و اطراف رشت، ناحیه آستارا و بخش شمالی طالش، منطقه فومنات، ارتفاعات دیلمان و ارتفاعات سوله رودخان برمی‌خوریم. با مقایسه دو ناحیه کوهستانی ماسوله و زیارت گرگان و معماری در بر روی سطح شیب‌دار این دو مکان تفاوتی آشکار در ساخت معماری مسکن در گیلان و مازندران که دو منطقه همجوار با ویژگی‌های جغرافیایی تقریبا شبیه به هم هستند، دیده می‌شود.

مناطق دیگری نیز هستند که با وجود قرار داشتن در یک محدوده جغرافیایی، معماری مسکونی آنها یا از جهاتی و یا کاملا با هم متفاوت هستند.

معماری بوشهر و دیگر شهرهای ساحلی خلیج فارس همچنین معماری شهرهای یزد، میبد و اردکان از این گونه‌گونیها می‌باشد. در مناطق مذکور اگر بخواهیم بر مبنای عنصری به نام حیاط دسته‌بندی از خانه‌ها داشته باشیم می‌توانیم متمامی گونه‌های موجود در بوشهر و ساحل خلیج فارس، یزد و میبد و اردکان را در یک گروه قرار دهیم.اما با ورود به جزئیات خواهیم دید که حتی در یک محدوده معین از بوشهر تا بندرعباس معماری مسکن به یک شکل نیست و تفاوت‌هایی را در معماری هر کدام از آبادی‌های این خطه ساحلی مشاهده می‌نماییم.

مکان‌هایی هم هستند که با وجود نزدیکی به هم، دو نوع معماری کاملا متفاوت مسکن را ارائه می‌دهند. شاید روشن‌ترین مثال، معماری مسکن در ابیانه، نطنز و کارشان باشد که در فاصله ۵۰-۶۰ کیلومتر از هم قرار گرفته‌اند. در اینجا هر چند که خانه‌های نطنز و کاشان دارای حیاط هستند ولی ترکیب کلی فضاهای آنها با هم متفاوت است. و روستاهای اطراف آن بر روی دامنه شیب‌دار و بدون حیاط ساخته‌ شده‌اند.

– درونگرای معماری مسکونی

هر محقق برای آشنایی با معماری ایران و عناصر مختلف مانند: مسکن، مسجد، کاروانسرا، حمام و غیره نیاز به تقسیم‌بندی‌های برای کار خود دارد. هر چند که دو عامل زمان و مکان نیروی محرک این محقق می‌باشند، اما همانگونه که دیدیم در ایران بزرگ در یک زمان خاص و در منطقه‌ای کوچک می‌توان ویژگی‌های مشترک و متفاوت را، با هم مشاهده نمود. پس ناگزیر به انتخاب عوامل دیگری نیز می‌باشیم که افزون بر بعد زمان و مکان، بتواند در پیشرفت، تنظیم و گردآوری کار کمک بیشتری به ما بکند. انتخاب عناوین گونه‌شناسی برونگرا و درونگرا، با عنایت به این موضوع صورت گرفته است.

به گونه‌ای از معماری مسکن با ویژگی‌هایی از قبیل داشتن ارتباط بصری و فیزیکی مستقیم با فضای بیرون خانه، نداشتن حیاط، گسترش در ارتفاع و ساماندهی فضایی نسبت به یک فضای دیگر مثلا دالان آشنا هستید.

نمونه‌هایی از این نوع معماری در دشت گیلان، ماسوله مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته‌اند. تنوع این گونه معماری مسکن مختص این مکان‌ها نیست و در آبادیهای دیگر مثل زیارت گرگان، مجن و کمجان گونه‌های جالب و خاص یافت می‌شود. بررسی معماری کندهایی چون کندوان و میمند نیز در این روند کمک قابل توجهی به ما خواهد کرد.

برای شروع یک بحث درونگرایی در معماری مسکونی نیاز است که نخست اشاره‌ای به معماری مسکونی دشت گیلان، ماسوله و ابیانه به عنوان گونه‌های برونگرا، داشته باشیم. گیلان را می‌توان به مناطق دشتی و کوهستانی تقسیم نمود که در هر کدام از این مناطق معماری مسکونی شهری و روستایی دارای وجوه مشترک و همچنین تفاوت‌هایی با هم هستند. هر چند که بافت‌های متراکم شهرهای چون لاهیجان، رشت و فومن خانه‌های محصور در حیاط هستند ولی این حیاطها، نمونه‌های کاملتر پرچین‌ها و یا (پرسین) خانه‌های گالی پوش هستند و محوطه اصلی تعداد زیادی از خانه‌ها، ارتباط بصری مستقیم با مسیرهای بیرون خود دارند. حیاط در اینجا وحدت دهنده عناصر مختلف داخلی آن مثل چاه آب، طویله، آشیانه طیور و انبار است. فضاهای مختلف مسکن نیز شامل اتاق، ایوان و تلار می‌شود. تنوع معماری مسکونی گیلان را می‌توان در ساختمان‌های روستایی مشاهده کرد. در مناطق دشتی گیلان، خانه در یک پرچین محصور می‌شود که نشانگر حدود چاه آب، باغچه و محوطه خانه می‌شود. مسکن به عنوان اصلی‌ترین عنصر خانه دارای محوطه زمستان نشین و تابستان نشین است. در خانه‌های یک طبقه، فضاهایی چون ایوان و انواع تاق‌ها ساخته شده است که و برای فصل تابستان با کوچه به قسمتی از محوطه خانه یا در زیر کندوج‌ها و یا در بالای فضایی به نام کوتام استقرار می‌یابند. تلار فضای تابستان نشین طبقه اول در بیشتر خانه‌ها چه در نواحی دشتی و چه کوهستانی است. در منطقه فومنات خانه‌ها یک طبقه و نیمه، ساخته شده‌اند. نیم طبقه بالا معمولا بر روی فضاهایی چون انبار وطویله بوده و به نام بالاخانه و تلار خوانده می‌شود. تمامی این خانه‌ها، با فضای سرسبز و احتمالا باغ‌ها و شالیزارهای خود ارتباط بصری مستقیم دارند. برای ورود به مسکن نیز با محوطه‌ای کوهستانی و کوهستانی نیمه کوهستانی در دو طبقه ساخته شده، طبقه همکف کاملا بسته و طبقه اول همراه با تالار فضاهای تابستان نشین است.

– حیاط، برای ایجاد محیطی سرسبز و بانشاط

– حیاط، به عنوان هواکش مصنوعی برای گذر جریان‌ بادهای مناسب

– حیاط، عنصری مهم در جهت سازماندهی فضاهای مختلف

– حیاط، به عنوان حریمی امن و آرام برای آسایش خانواده

در معماری مسکن خانه‌های حیاط دار، یک یا چند مورد از عملکردهای یاد شده را می‌توان مشاهده کرد. شاید ابتدایی‌ترین نحوه کاربرد حیاط برای ایجاد نشانه‌‌ای از تملک باشد. البته ایجاد حصار صرفا به وسیله دیوارهای بلند صورت نگرفته است.در مناطقی مثل دشت گیلان، با احداث پرسین‌هایی از دیرک‌های چوبی و شاخه درختان این حریم را مشخص کرده‌اند. بعضی از قبال کوچ نشین، حریم سیاه چادرهای خود با دیوار کوتاه سنگی معین می‌کنند. خانه‌های بیشتر آبادی‌های ایران، به خصوص مناطق روستایی، متشکل از عناصری چون مسکن، انبار، طویله و چیزهایی ازاین قبیل است. این عناصر یا در سطح کلی و یا در طرح کلی مسکن گنجانده شده و به طور مثال طبقه زیرزمین یا طبقه همکف به انبار، طویله، اطاق کار اختصاص داده شده و یا در یک محوطه باز قرار گرفته‌اند. در این حالت حیاط، با ایجاد یک حصار در دور این عناصر آنها را در بر می‌گیرد.

حیاط افزون بر ایجاد وحدت بین عناصر نوعی ارتباط پیمایشی بین آنها ایجاد می‌کند، این ارتباط یا از ورودی ساختمان به مقصد دیگری فضاهای پراکنده مثل انبار، آغل وغیره در حیاط صورت می‌گیرد و یا با استقرار محوطه اصلی تابستانی و زمستانی در جبهه های مختلف ارتباط دهنده بخش‌های اصلی خانه می‌باشد.

ایجاد یک فضای سرسبز و خرم با حوض آب در شکل‌های مختلف آن و استفاده از حیاط به عنوان منظری زیبا برای ساکنان داخل اتاق‌ها یا فضاهایی چون تلار وصفه‌ و نشیمن گاهی برای عصرها و غروب تفتیده مناطق گرم و کویری، از دیگر موارد استفاده حیاط می‌باشد.

در مواردی نیز حیاط سرسبزی زیاد را نمی‌طلبد. زیرا وجود درختان و گیاهان باعث شرجی بیشتر می‌شود و تشدید گرما و رطوبت را به همراه دارد. از این رو در شهری چون بوشهر، باغ به فضایی با مساحت بسیار کم در خانه گفته می‌شود. حیاط در شهر، عبور دهنده جریان هوای مطبوع به فضاهای مختلف بوده در حین اینکه سازماندهی فضاهای مختلف را در کنار خود به عهده داشته است.

سازماندهی فضاهای مختلف با توجه به عوامل موثر در آن یکی از با اهمیت‌ترین عملکردهای حیاط در طراحی خانه بوده است. با توجه به تاثیرگردش خورشید بر جبهه‌های مختلف خانه، سازندگان آن هر جبهه را به فصلی و ساعتی اختصاص داده‌اند. با عنایت به این موضع، جبهه رو به آفتاب- بخش زمستان نشین، جبهه پشت به آفتاب بخش تابستان نشین (در ساعاتی از روز) و جبهه غربی برای ساعاتی از روزهای سرد زمستان در نظر گرفته شده و برای پرهیز از تابش گزنده آفتاب به جبهه شرقی، در بیشتر موارد قسمت طاقنما ساخته‌اند. همچنین در حیاط ورودی‌هایی به زیرزمین‌ها برای گذراندن روزهای گرم تابستان تعبیه شده است. در مناطقی چون یزد و کاشان بخش بزرگی از حیاط به صورت گودال باغچه ساخته شده است تا علاوه بر دسترسی بهتر به آب زیرگذر قنات‌ها، با کاشت درختان سرسبز و فضاهای درخور، محیطی خنک به وجود آورند.

عوامل موثر دیگر در سازماندهی، ایجاد حریم امن و آرام برای آسایش خانواده بوده است که خانه‌های حیاط دار درونگرا یا با ایجاد فضایی در گوشه‌ای ازیک حیاط و خارج از محیط خصوصی خانواده و یا با ساختن حیاطی دیگر به نام بیرونی به این هدف دست یافته‌اند.

بناهای حیاط دار در ایران قدمتی حدود هشت هزار سال دارند. بناهای مختلف و خانه به طور اخص تا رسیدن به شکل حیاط مرکزی کامل، زمانی که در حدود شش هزار سال را طی کرده‌اند و در هر کدام از دوره‌های تاریخی حیاط یک یا چند کاربرد از آنچه یاد شده داشته است. ابتدایی‌ترین روش محصور کردن یک سرپناه در داخل یک حصار را می‌توان در حصار سنگی دلمن‌هایی در آذربایجان مشاهده کرد. این حصارها هر چند که ارتفاع زیادی ندارند ولی نشانه‌ای از تفکر در مشخص کردن حدود مالکیت از طرف سازنده آن می‌باشد. این نوع حصارها را هنوز هم می‌توان در مناطقی از ایران چون دشت گیلان و خانه‌های روستایی گالی پوش با حصاری به نام «خانه محوطه» مشاهده کرد.

حیاط به عنوان رابط چند فضا در خانه‌های باستانی تپه راغه متعلق به هزاره ششم ق . م کاوش شده است. خانه‌ها متشکل از دو بخش روباز (حیاط) و بسته به فضاهای مسکونی و غیر مسکونی بوده‌اند.فضاهای بسته به دو بخش برای استراحت و خواب و فعالیت‌های روزانه، نگهداری از حیوانات و یا انبار کردن تولیدات کشاورزی تقسیم شده است.

آغل، آشپزخانه و بعضی انبارها و نیزد در حیاط قرار داشته‌اند خانه‌ها دارای یک تا چند حیاط بوده‌اند.[۱]

در همین مکان، نمونه یک خانه حیاط‌دار بسیار ساده با یک اتاق و انباری کوچک، تلاشی ابتدایی برای شکل دادن حیاط به دست آمده است.

حیاط در شکل‌های کاملتر خود و نزدیک به حیاط مرکزی در یک ساختمان، معروف به ساختمان سوخته، در تپه حصار دامغان کاوش شده است. این ساختمان در فواصل مختل، حصار دفاعی، برج و بارو داشته است. فضاهای مختلف مثل سالن مرکزی، انبارها، آشپزخانه و چند اتاق دیگر رو به حیاط باز می‌شدند.[۲]

دو حیاط و ارتباط دو حیاط از طریق یک فضای مسکونی است.

بنا بر نظر گیرشمن چغازنبیل در ابتدا با حیاط مرکزی ساخته شده است.

او معتقد است که این ساختمان در طبقات پایینی دارای حیاط مرکزی بوده، هر کدام از این حیاط‌ها، دورادور خود فضاهای استراحت حمام و آشپزخانه داشته است. همچنین احتمالا خانه‌های شهر باستانی شوش نیز دارای یک فضای مرکزی روباز یا بسته بوده که دیگر فضاهای به آن باز می‌شده است.

پارت‌ها، در معماری خود‌، از حیاط به مفهوم خاص حیاط مرکزی استفاده کرده‌اند. آثار به جا مانده کوه خواجه سیستان و هترا و آشور موید این نظر است.

بنای کاخی با حیاط مرکزی و دو ایوان از قرن اول میلادی در کوه خواجه وش کاوش شده است. فضاهای بخشی از این کاخ رو به حیاط بازی می‌شده و با بیرون ارتباط بصری نداشته است.

بخش تابستان نشین

این بخش بیشتر در جهت شمال شرقی واقع است که دارای ایوان وسیع و مراتع بوده و در بین اتاق‌ها واقع می‌شود. مرتفع سازی ایوان از سطح زمین سبب تهویه باد به سرداب‌های زیر ایوان و اتاق‌های دری جهت زندگی در ظهرهای گرم تابستان می‌شود. این قسمت در اثر استقرار بنادر در قسمت شمال شرقی در تابستان دارای سایه فراوان می‌باشد و باعث خنک شدن فضا در تابستان‌های گرم می‌شود.

در قسمت تابستان نشین بعد از ایوان فضایی وجود داشته که از آن برای برگزاری مراسم‌های مذهبی و اعیاد و جشن‌ها استفاده می‌کرده اند که در بعضی از خانه‌ها این قسمت بسیار ساده بوده و در بعضی دیگر انواع گچ‌بری‌ها و نقاشی‌ها به چشم می‌خورد وفضای بسیار زیبایی ایجاد کرده است (من جمله در خانه بروجردی‌ها) اصولا این قسمت به عنوان شاه نشین معروف بوده و به توسط نورگیرهای موجود در سقف روشنایی لازم را به دست می‌آورده است. این نورگیرها هم باعث ورود هوا به داخل تالار می‌شده است و هم باعث ورود نور به داخل می‌شده است و هم به عنوان ساعت عمل می‌کرده است.

در کنار قسمت شاه نشین دو اتاق به طور قرینه وجود داشته که علاوه بر استفاده در تابستان در زمستان نیز برای برگزاری جشن‌ها از آن استفاده می‌کرده‌اند که روشنایی و گرمای لازم برای آن را به ترتیب توسط نورگیرها که از قسمت اندرونی خانه نور می گرفته و بخاری‌های دیواری تامین می کرده‌اند.

همچنین وجود حوض بسیار بزرگ در وسط حیاط و گل و گیاهان و درختان میوه خود باعث خنکی بیشتر قسمت تابستان نشین می‌شده است.