مقاله سن سنجی زمین لغزشها بر اساس شواهد بیولوژیکی (مطالعه موردی)جنوب شرقی استان لرستان

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله سن سنجی زمین لغزشها بر اساس شواهد بیولوژیکی (مطالعه موردی)جنوب شرقی استان لرستان دارای ۱۱ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله سن سنجی زمین لغزشها بر اساس شواهد بیولوژیکی (مطالعه موردی)جنوب شرقی استان لرستان  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله سن سنجی زمین لغزشها بر اساس شواهد بیولوژیکی (مطالعه موردی)جنوب شرقی استان لرستان،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن مقاله سن سنجی زمین لغزشها بر اساس شواهد بیولوژیکی (مطالعه موردی)جنوب شرقی استان لرستان :

مقدمه:

بطور کلـی زمـین لغزشـها در حـین یـا پـس از وقـوع زلزلـه بـه وفـور رخ مـی دهنـد ومحـل وقـوع لغزشهای قدیمی، راهنمایی اسـت بـرای تعیـین و پـیش بینـی محـل احتمـالی وقـوع زمـین لغزشـهای بعدی چون ممکن است ایـن منـاطق بـه عنـوان صـفحات ضـعفی عمـل کننـد کـه تـاثیر زمـین لـرزه های بعدی در این مکانها به مراتب بیشـتر خواهـد بـود. بـه عـلاوه وجـود آثـار لغـزش ممکـن اسـت حــاکی از فعالیــت زمــین ســاختی منطقــه باشــد. چنــین مــواردی در زمــین لــرزه رودبــار- تــارم در پیرامون “کلیشم و بره سر” گزارش شده است (بربریان،.(۱۳۶۹
هر چنـد تعیـین سـن زمـین لغزشـها بـا اسـتفاده از روش هـای تعیـین سـن ایزوتـوپی و اسـتفاده از عناصر رادیواکتیـو امکـان پـذیر اسـت، ولـی بـدلیل هزینـه بسـیار بـالای انجـام ایـن آزمایشـات (کـه اکثــرا در کشــورهای آمریکــا و اروپــا صــورت مــی پذیرنــد.) و صــرف وقــت زیــاد جهــت ارســال نمونــه و دریافــت جــواب و مشــکلات ارزی، آســیبهای ناشــی از تشعشــعات هســته ای، مســائل سیاسی و دیگر مـوارد، مـی تـوان بـا بهـره گیـری از شـواهد بیولـوژیکی بـا دقـت خـوبی بـه تعیـین سن زمین لغزشهای قدیمی پرداخت.

در ادامـه بحـث، بـه سـابقه بهمـن خیـزی محـدوده ی کـوه کـی نـو واقـع در جنـوب شـرقی اسـتان لرسـتان (شـکل (۱ پرداختـه و سـن زمـین لغزشـها را بـر اسـاس شـواهد بیولـوژیکی مـورد مطالعـه قرار خواهیم داد.

۳۹

سن سنجی زمین لغزشها بر اساس شواهد بیولوژیکی

بحث: زمین شناسی یخچالی و بهمن خیزی و تاثیر آن بر پوشش گیاهی منطقه

دره های کوچک و بزرگ دامنـه شـمال شـرقی کـوه کـی نـو تقریبـا بـدون اسـتثناء در مقابـل دهانه خود دارای مورنهای (moraines) واضـح انـد کـه خـط بـرف آخـرین فـاز یخچـالی

کوه کی نو را حدود ۲۳۰۰ متر به دست مـی دهنـد (خـط بـرف حـدود ۱۸ هـزار سـال پـیش).

این رقوم عملاً همان است کـه از اطلـس آب و هـوای ایـران،۱۹۶۵ (منحنیهـای هـم تـراز خـط برف ایران در آخرین فاز یخچالی ) تعیین گردیده است.

خـط بــرف امـروز ایــن نقطــه (دامنـه شــمال شــرقی کـوه کــی نــو) در حـدود ۴۵۰۰ متــر بــر آورد میگـردد (خـط بـرف مجـازی). ایـن عـدد بـا توجـه بـه خـط بـرف کنـونی ارتفاعـات علـم کـوه و سـبلان در شـمال ایـران اسـتنتاج گردیـده کـه در حـدود ۴۳۰۰ متـر اسـت. خـط بـرف علـم کـوه و سبلان به دلیل حضور یخچالهای کنـونی، قابـل انـدازه گیـری (حقیقـی) اسـت. از آنجـا کـه حـرارت

تابستانی نقاط هم ارتفـاع شـمال ایـران و زاگـرس غربـی چنـدان متفـاوت نیسـت۱ خـط بـرف آنهـا

نیز به هم نزدیک است (حدود ۲۰۰ متر اختلاف ).

چنانچـه در اطلـس آب و هـوای ایـران، ۱۹۶۵ دیـده مـی شـود تابسـتان هـای آخـرین فـاز یخچـالی در حدود ۱۸ درجـه خنـک تـر از تابسـتان هـای کنـونی بـوده اسـت. در واقـع در تابسـتان هـای آن زمان دره لبد نزول برف امـری غیـر عـادی بـه حسـاب نمـی آمـده ( هـوای تابسـتان آن زمـان ایـران
مانند هوای کنونی ایام نوروز بوده است).
نهشـته هـای تشـکیل شـده در تمـاس بـا یخچـال ( ( ice- contact drift در دهانـه دره مـورز (در جنوب شـرقی منطقـه مـورد مطالعـه) ، مربـوط بـه عصـر یـخ مـا قبـل آخـر ۲(Riss) خـط بـرف آن زمان در این ناحیه را حـدود ۲۱۰۰متـر ۲۰۰)متـر پـایین تـر از خـط بـرف آخـرین فـاز یخچـالی) بـه دست میدهـد. ایـن نتیجـه گیـری نیـز بـا آنچـه کـه در ماخـذ اشـاره شـده آمـده سـازگار اسـت. بـا مقایسه خط برف Riss و حد پایین نـواحی بهمـن گیـر ایـران بـه ایـن نتیجـهگیـری نیـز بـا آنچـه کـه در مأخـذ اشـاره شـده آمـده سـازگار اسـت. بـا مقایسـه خـط بـرف Riss و حـد پـایین نـواحی بهمن گیر ایران بـه ایـن نتیجـه مـی رسـیم کـه ایـن دو بسـیار بـه هـم نزدیکنـد (حـد پـایین نـواحی بهمن گیر، حداکثر حدود ۲۰۰ متر پایی تر از خط برق قرار می گیرد.)

در منطقـه مسـجد سـلیمان- لبـد، مـرز پـایین ناحیـه جنگلـی (حـد پـایین خـط درخـت) در حـوالی ارتفاع ۷۰۰ متری است که به طـور محلـی تـا ارتفـاع ۵۰۰ متـر نیـز پـایین مـی آیـد و مـرز بـالای آن

(حـد بـالای خـط درخـت) در حـدود ۲۳۰۰ متـر اسـت کـه بـه طـور محلـی تـا ارتفـاع ۲۷۰۰ یـل

۲۸۰۰ متر نیـز صـعود مـی کنـد. بـه ایـن ترتیـب اخـتلاف ارتفـاع خـط درخـت (حـد بـالای آن) بـا خــط بــرف در ایــن ناحیــه در حــدود ۲۰۰۰ متــر اســت. ایــن اخــتلاف بــرای ارتفاعــاتی کــه دارای بـارش تابســتانی انــد (ماننــد کوههــای آلــپ در اروپــا) از حــدود ۱۰۰۰ متــر تجــاوز نمــی کنــد. در

-۱ بارش دو منطقه نیز قابل مقایسه است.

– ۲ آخرین عصر یخبندان (حدود ۱۴ هزار سال پیش)

۴۰

مجموعه مقالات نهمین همایش انجمن زمین شناسی ایران، دانشگاه تربیت معلم تهران، ۱۳۸۴

واقع درخت مـی توانـد در حـررات متوسـط تابسـتانی، لاقـل ۱۰ تـا ۱۱ درجـه سـانتیگـراد رشـد و تولید مثل داشـته باشـد امـا از آنجـا کـه در زاگـرس بـارش در اواخـر بهـار قطـع مـی گـردد (رژیـم بـارش مدیترانـهای) خـط از آنجـا کـه در زاگـرس بـارش در اواخـر بهـار قطـع مـی گـردد. (رژیـم بارش مدیترانـهای) خـط درخـت مـی توانـد تنهـا تـا ایزوتـرم متوسـط ۱۰ تـا ۱۱ درجـه ایـن فصـل صعود نماید. گرم شـدن هـوا و صـعود ایزوتـرم پـس از ایـن فصـل در بـالا بـردن خـط درخـت بـی تاثیر است زیرا در آن زمان رطوبـت کـافی (بـارش) بـرای رشـد درخـت وجـود نـدارد. در واقـع هـر گـاه منطقـه مـورد مطالعـه دارای بـارش تابسـتانی چشـمگیر بـوده (بـا همـان درجـه حـرارت فعلـی)

خـط درخـت آن (مـرز بـالای ناحیـه جنگلـی) مـی توانسـت تـا ارتفـاع حـدود ۳۵۰۰ متـر یـا کمـی بیشـتر صـعود نمایـد در فازهـای یخچـالی (مـثلا حـدود ۱۲ تـا ۲۲ هـزار سـال پـیش) کـه در ایـن ناحیه بارش در سرتاسر سـال برقـرار بـوده، اخـتلاف خـط بـرف و خـط درخـت در حـدود ۸۰۰ تـا

۱۰۰۰ متـر بـوده اسـت. بـه عبـارت دیگـر در آن زمـان، حـد بـالای ناحیـه جنگلـی در منطقـه مـورد مطالعــه در حــدود ۱۳۰۰ تــا ۱۵۰۰ متــر و مــرز پــایین آن بــه دلیــل بــارش بیشــتر (در دشــتهای خوزستان نزدیک بـه سـه برابـر میـزان کنـونی آن و توزیـع شـده در سرتاسـر سـال) تـا پـایین تـرین نقـاط دشـتهای خوزسـتان را مـیپوشـانیده. بـه هـر حـال هـر گـاه در ناحیـه مـورد مطالعـه خـط درخت مـی توانسـت تـا ارتفـاع ۳۵۰۰ متـری صـعود نمایـد ( درصـورت حضـور بـارش تابسـتانی )

از تعداد و شـدت بهمـن هـای منطقـه بـه میـزان چشـمگیر کاسـته مـیشـد. در واقـع یکـی از دلایـل رسیدن بهمن بـه ارتفاعـات کـم یـا نسـبتاً کـم کوهسـتان هـای جنگلـی ایـران، پـایین بـودن بـیش از معمول خط درخت آن است.
ماننـد سـایر نقـاط بهمـن خیـز جهـان، دو نـوع بهمـن در ناحیـه مـورد مطالعـه مشـاهده مـی گـردد، بهمــن خشــک (dry snow avalanche) و بهمــن آبــدار (wet snow avalanche) اهــالی

محل نیز همین واژه های فارسی را برای معرفی این دو نوع بهمن به کار می برند.

بهمن خشک در سردترین ایام زمسـتان پـس از چنـد روز برفـی کـه طـی آن هـوا یـا نسـبتاً آرام (بـی باد یا کم باد) بوده حـادث مـی گـردد. در ایـن حـال سـطوح شـیب دار تـاب نگهـداری بـرف شـدید و خشـک چنـد روزه را، از دسـت داده و ایـن بخـش از بـرف از لایـه هـای قـدیمی جـدا (بریـده)

شده و کم و بیش به صورت پودر به حرکـت در مـی آیـد. ایـن نـوع بهمـن در ناحیـه مـورد مطالعـه دارای شدت و قدرت تخریب در خور توجه نیست (برخلاف کوههای آلپ).

فصل حدوث بهمن آبدار در ناحیـه مـورد مطالعـه اواخـر بهمـن اسـت. ایـن دوره را بـه زبـان محلـی

“نهرکنان” می گویند، یعنـی فصـلی کـه برفهـا بـه سـرعت آب شـده و تبـدیل بـه نهـر مـی شـوند و ایـن نهرهـا زمـین را مـی کننـد. آبهـایی کـه از ذوب بـرف بـه وجـود آمـده و بـه زیـر بـرف نسـبتاً کوبیــده چنــد ماهــه زمســتانی نفــوذ کــرده ، پیونــد آن را بــا زمــین تقلیــل داده و بــالاخره بــا ایجــاد سطوح برش ، پهنه وسیعی از بـرف کوبیـده نسـبتاً ضـخیم (بـا چگـالی حـدود ۳/۰ یـا کمـی بیشـتر)
را به حرکت در می آورد. توده بـرف بـه حرکـت در آمـده ، بـا ادامـه حرکـت بـر روی سـطوح شـیب دار یا سقوط از پرتگاهها ضـمن خـرد شـدن دارای سـرعت چشـمگیر مـی گـردد. ایـن سـرعت مـی تواند در مواردی حتی از ۵۰۰ کیلـومتر در سـاعت نیـز تجـاوز نمایـد امـا بـه طـور معمـول از حـدود

۳۲۰ کیلومتر در ساعت ۲۰۰) مایل در ساعت) چندان تجاوز نمی کند.

۴۱

سن سنجی زمین لغزشها بر اساس شواهد بیولوژیکی

چنانچه اشاره شد، بهمن های بـزرگ و مخـرب کـوه کـی نـو عمومـاً از نـوع آبدارنـد. تفـاوت عمـده ایـن نـوع بهمـن بـا بهمـن خشـک، چگـالی آن، فصـل حـدوث آن و همـراه بـودن آن بـا سـنگ و خاک است. از دو خصیصه اخیر به سادگی می توان برای شناسایی نوع بهمن استفاده نمود.

فصــل وقــوع بهمــن را بــا پرســش از اهــل محــل و ســنگ دار بــودن آن را بــا آثــار حرکــت ســنگ

(ایجــاد خــراش در قطعــات) و برخــورد (شکســته شــدن) و بــه جــای نهــادن قطعــات ســنگ و همچنـین مصـدوم نمـودن پوشـش گیـاهی (شـامل درخـت و درختچـه) توسـط قطعـات سـنگ مـی توان تعیین نمود که در عکس های ۱ تا ۵ به بررسی این آثار می پردازیم:

با توجه به تاثیرات زمین شـناختی و نیـز آب و هـوایی بـر پوشـش گیـاهی، در اینگونـه منـاطق مـا بـا یکسری گونه های گیـاهی محـدود امـا در عـین حـال مقـاوم در برابـر شـرایط آب و هـوایی سـرد و خشک و نیـز پایـدار در مقابـل ریزشـهای جـوی مواجـه گردیـدیم. از جملـه ایـن گیاهـان مـی تـوان به نوعی بادام کوهی (ارجن به زبان محلـی) بوتـه هـای جـاز (یـا جلـف) و نیـز نـوعی تـوت بیابـانی اشاره نمود کـه بـا اسـتناد بـه توضـیحات اهـالی محـل و بخصـوص افـراد کهنسـال و یـا بـه عبـارت بهتـر ریـش سـفیدان روسـتاهای منطقـه در مـورد زمـان حـدوث زمـین لغزشـهای عظـیم و مقایسـه آنها با روش مورد استفاده به نتایج بسیار خوبی در این زمینه رسیده ایم.
همانگونه که در عکـس شـماره ۴ دیـده مـی شـود، در زمـانی کـه تـوده هـای سـنگی بـه روی ایـن گیاهـان مـی افتنـد، بـرخلاف انتظـار، بـه رشـد و نمـو ادامـه مـی دهنـد لکـن بـدلیل نرسـیدن نـور خورشید بـه آنهـا، فقـط بـه رشـد طـولی سـاقه هـای خـود پرداختـه و بجـای تولیـد برگهـای سـبز، نشانه های بنـد ماننـدی را تولیـد مـی نماینـد. بـه محـض آنکـه سـاقه گیـاه از انبـوه واریـزه هـا سـر برمی آورد، شروع به ایجـاد برگهـای سـبز مـی نمایـد. بنـابراین سـن بلنـدترین سـاقه هـای جدیـدی که از زیر سنگ خارج شده اند، سن حدوث بهمـن را مشـخص مـی سـازند کـه بـا توجـه بـه تعـداد بندهای این ساقه هـا قابـل تشـخیص اسـت. ضـمناً در منـاطقی کـه تقریبـا هـر سـال درگیـر ریـزش می شوند تقریبا هیچگونه پوشش گیاهی مشاهده نمی گردد (عکس .(۱

بـر اسـاس مشـاهدات بیولـوژیکی کـه در سـال ۱۳۷۹ بـه توسـط اینجانـب در ایـن منطقـه صـورت پذیرفت، سن آخرین بهمن های سـنگی عظـیم در ناحیـه مربـوط بـه دو زمـان مختلـف اسـت. یکـی قدیمی تر که مربوط بـه بهمـن سـنگی عظـیم سـال ۱۳۵۹ اسـت و دیگـری جدیـدتر کـه مربـوط بـه فــروردین مــاه ســال ۱۳۷۷ اســت کــه در مــورد اخیــر بخشــی از ارتفاعــات آهکــی کــوه کــی نــو، مشرف به رودخانـه لبـد روسـتای آبـی کـار (آبکـار)، در منطقـه لبـد- بازفـت درگیـر لغـزش شـد و این روستا را متاسفانه بـا ۵۵ نفـر سـکنه، باغـات و مـزارع کـاملاً مـدفون سـاخت کـه سـن وقـایع در هر دو مـورد بـا روشـهای گفتـه شـده و نیـز بـر اسـاس گفتـه هـای اهـالی محـل و سـایر شـواهد و مدارک موجود کاملاً مطابقت می نماید.

چیزی که در استفاده از اینگونه شواهد بایـد بـه آنهـا توجـه داشـت، حیـات ایـن گونـه هـای گیـاهی در قبل و بعد از وقـوع حـوادث اسـت، و از آنجـایی کـه رشـد و ایجـاد هـر بنـد در گیـاه در حالـت عادی نیز مؤید یکسال از طول عمـر آن اسـت، مـی تـوان بـا شـمارش آنهـا مطـابق روش گفتـه شـده در فوق، جهت تعیـین سـن وقـایع بهـره بـرد و ایـن در حـالی اسـت کـه مـا در اینگونـه ریزشـها بـا یکسـری مسـائل بیولـوژیکی دیگـر از جملـه کـج شـدن تنـه درختـان و یـا قطـع آنهـا نیـز مواجـه

۴۲

مجموعه مقالات نهمین همایش انجمن زمین شناسی ایران، دانشگاه تربیت معلم تهران، ۱۳۸۴

هستیم و این گونه شـواهد در امـر تعیـین سـن حـوادث جـواب صـحیحی در اختیـار مـا قـرار نمـی دهند چرا کـه در مـورد کـج شـدگی تنـه درختـان، هیچگونـه علامـت و یـا نشـانه ای دال بـر اینکـه بروز این حالـت از چـه زمـانی شـروع شـده اسـت بـا توجـه بـه مورفولـوژی درختـان و یـا مطالعـه مقاطع عرضـی آنهـا و بررسـی حلقـه هـای رشـد مسـیر نیسـت چنانکـه حلقـه هـای رشـد کمـا فـی السابق به رشـد خـود ادامـه مـی دهنـد. همچنـین در مـورد مطالعـه حلقـه هـای رشـد درختـان قطـع شده بر اثر ریزشها باز هـم انجـام کـار تعیـین سـن میسـر نیسـت چـرا کـه نمـو گیـاه بعـد از حادثـه متوقـف گردیـده و تنهـا بـا مطالعـه و شـمارش حلقـه هـای رشـد مـی تـوان دریافـت کـه تـا زمـان حیات درخت لااقـل حادثـه ریـزش مهـم و عظیمـی کـه منجـر بـه کنـده شـدن و قطـع شـدگی تنـه درختــان ضــخیم گــردد اتفــاق نیفتــاده اســت (یــک جفــت حلقــه تیــره و روشــن مؤیــد یکســال از زندگی درختان می باشند) اما باز هـم ایـن مـورد در خصـوص زمـان زمـین لغـزش یـا ریزشـها تنهـا ســن دقیقــی را بدســت نمــی دهــد. (شــکل (۲ ضــمناً در بعضــی از منــاطق (بطــور نمونــه منــاطق حاره) حلقه های رشد در گیاه دیده نمی شوند.