مقاله ارزیابی سطح توسعه اکولوژیکی سکونتگاههای روستایی با استفاده از مدل )AHPمحدوده مورد مطالعه: حوزه روستایی اخترآباد شهرستان ملارد

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله ارزیابی سطح توسعه اکولوژیکی سکونتگاههای روستایی با استفاده از مدل )AHPمحدوده مورد مطالعه: حوزه روستایی اخترآباد شهرستان ملارد دارای ۲۴ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله ارزیابی سطح توسعه اکولوژیکی سکونتگاههای روستایی با استفاده از مدل )AHPمحدوده مورد مطالعه: حوزه روستایی اخترآباد شهرستان ملارد  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله ارزیابی سطح توسعه اکولوژیکی سکونتگاههای روستایی با استفاده از مدل )AHPمحدوده مورد مطالعه: حوزه روستایی اخترآباد شهرستان ملارد،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن مقاله ارزیابی سطح توسعه اکولوژیکی سکونتگاههای روستایی با استفاده از مدل )AHPمحدوده مورد مطالعه: حوزه روستایی اخترآباد شهرستان ملارد :

چکیده

تمرکز شدید و عدم تعادل از جمله ویژگی های کشورهای جهان سوم است. برای ایجاد تعادل و به منظور شکل دادن فضاهای مناسب و همگون، بحث برنامه ریزی منطقه ای مطرح شده و اولین گام در برنامه ریزی منطقه ای شناخت نابرابریهای اکولوژیکی ،اقتصادی،اجتماعی و فرهنگی نواحی مختلف می باشد. ایجاد توازن در عموم ساختارها و سامانه های روستایی از مصادیق بارز توسعه یافتگی به شمار می رود. دراین پژوهش به منظور سنجش سطح توسعه اکولوژیکی سکونتگاههای حوزه روستایی اخترآباد شهرستان ملارد از توابع استان تهران، شاخص هایی در بخش های توپوگرافی (سطوح ارتفاعی و شیب اراضی)، ویژگیهای خاک و قابلیت اراضی، پوشش گیاهی و سوانح و بلایای طبیعی در میان ۴۵ سکونتگاه روستایی مورد مطالعه قرار گرفته و سپس با کمک معیارها و زیرمعیارهای مورد بررسی، مجموعه روستاهای محدوده مطالعاتی تحت ۵ سطح توسعه یافتگی یا مطلوبیت (توسعه یافته، نسبتاً توسعه یافته، توسعه متوسط، کمتر توسعه یافته و توسعه نیافته) مورد طبقه بندی واقع شده اند. در نهایت جهت تعیین سطح توسعه نهایی محیطی – اکولوژیکی سکونتگاههای روستایی محدوده مطالعاتی در چارچوب روش تحلیل سلسله مراتبی (A.H.P)، ابتدا نسبت به تعیین ضریب اهمیت (وزن) معیارها از طریق مقایسه زوجی(دودویی) اقدام شده و پس از نرمالیزه نمودن، با اثرگذاری وزن هر یک از معیارها در میزان ارزش هر یک از سکونتگاهها در آن معیار و زیر معیار مربوطه، امتیاز نهایی نقاط روستایی تعیین گردیده است. بنابراین در این تحقیق هدف بررسی عمیق تر ویژگی های اکولوژیکی سکونتگاههای مورد مطالعه جهت تشریح ساختار کلی هر روستا و تعیین میزان درجه توسعه یافتگی است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان دهنده نابرابریهای اکولوژیکی روستاهای مورد مطالعه و نقش آن در درجه توسعه یافتگی می باشد.

واژگان کلیدی: ارزیابی،توسعه اکولوژیکی، سکونتگاههای روستایی، AHP

مقدمه :

فرآیند تحلیل سلسله مراتبی یکی از جامع ترین سیستم های طراحی شده برای تصمیم گیری با معیار های چند گانه است زیرا این تکنیک امکان فرموله کردن مساله را بصورت سلسله مراتبی فراهم می کند و همچنین امکان در نظر گرفتن معیار های مختلف کمی و کیفی را در مساله دارد این فرآیند گزینه های مختلف را در تصمیم گیری دخالت داده و امکان تحلیل حساسیت روی معیارها و زیر معیار ها را دارد ، علاوه بر این بر مبنای مقایسه زوجی بنا نهاده شده، که قضاوت و محاسبات را تسهیل می نماید همچنین میزان سازگاری و ناسازگاری تصمیم را نشان می دهد که از مزایای ممتاز این تکنیک در تصمیم گیری چند معیاره می باشد. بعلاوه از یک مبنای تئوریک قوی برخوردار بوده و بر اساس اصول بدیهی((axioms بنا نهاده شده است که در ادامه به بیان این اصول می پردازیم. در هر تصمیم گیری فضای تصمیم سازی به صورت پیوسته یا گسسته

۲۴۹

ھما ش م ی ی زی و ا ؛ چا ش و ر یا
۳۰ و ۳۱ فروردین – ۱۳۹۱ دانشگاه سیستان و بلوچستان
National Congress on Border Cities and Security; Challenges and Strategies – CBCS 2012

می باشد . همچنین ممکن است تصمیم گیری تک معیاره یا چند معیاره باشد بعلاوه این معیارها می توانند به صورتهای کمی،کیفیو یا تلفیقی از هر دو (در حالت چند معیاره)باشند که در هر یک از این حالتها نحوه ی تصمیم گیری متفاوت است.
به عنوان اولین نمونه های تحقیقاتی در سطح جهانی میتوان به مطالعات بنایی وکاشانی در زمینه AHP به تحلیل قابلیت اراضی اشاره کرد)بنای کاشانی ،۱۹۸۹، (۹۸ عمده مطالعات جهانی در این زمینه در اوخر دهه ۹۰ انجام پذیرفته است

(Dai,2001,63) و manlum) .(Zhang,2008,35)،(۲۰۰۳,۶۰در پایان نامه کارشناسی ارشد خود در تحلیل فضای سبز شهری، از GISو AHP بهره برده است و معیارهای انتخابی وی، عوامل:آلودگی هوا،آلودگی آب و سطحی،آلودگی آب زیرزمینی وآلودگی صوتی بوده و در قضاوت به جای ۹ درجه اهمیت از ۳ درجه اهمیت در روش مقایسه زوجی استفاده نموده است. استفاده از GISو AHP برای مکان گزینی خانه های مسکونی و نیز دفع پسماند بترتیب توسط الشلبی در سال

۲۰۰۳ و بنر در سال ۲۰۰۷ انجام شده است.

تکنیک های تجزیه و تحلیل چندمعیار ه، ابزارهای شناخته شده پشتیبان تصمیم گیری هستند که در ارتباط با تصمیم گیری در مسائل پیچیده، که جنبه های فناوری شده ، اقتصادی، محیطی و اجتماعی می باید در نظر گرفته شوند، استفاده می شوند

. برای بهینه سازی مسائل مختلف مکان یابی، این تکنیک ها به دفعات باGIS ترکیب شده است. AHP به عنوان یک روش تصمیم گیری چند معیاره از مقایسه دوبه دوی معیارها استفاده می کند تا به درجه بندی اولویت های مربوط به گزینه های مختلف برسد ( .(Saaty & Vagas, 1988 در ایران استفاده از ارزیابی چند معیاری را می توان به مواردی، همچون

(توفیق ، ۱۳۷۲،( ۲۱ و (زبردست، ۹، (۱۳۸۲ اشاره نمود. اماترکیب ارزیابی چند معیاری با GIS و استفاده از امکانات و قابلیت های محیط GIS کاری جدیدتر محسوب می شود (احمد زاده، ۱۳۸۲، (۲۱ و (شکوهی ،نوریان ، ۵۳، (۱۳۸۳ و ضرورت این نوع تحقیق، استفاده از فن آوری نو در برنامه ریزی شهری (Wang,2008,388) برای متخصصان جغرافیای شهری و تبدیل فاکتورهای کیفی اقتصادی و اجتماعی به فاکتورهای کمی است(.(Belton,1983,219 تکنیک AHP از سوی پرفسور توماس ال، ساعتی برای تصمیم گیری و ارزیابی ابداع شد .(Saaty,1980,7) کاربردهای محیطی و شهرسازی به علت پیچیده بودن منابع مختلف و معیارهای چندگانه از این سیستم بخوبی استفاده می نمایند( Malczewski، ۳۵،.(۲۰۰۴

مستوفی الممالکی در مقاله ای تحت عنوان “بررسی عوامل موثر بر کاربری اراضی مسکونی در شهر قشم با استفاده از الگوهای فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و درجه بندی و اولویت بندی مولفه ها((TOPSIS به این نتیجه رسیده است که چهار گروه عوامل اقتصادی ،محیطی ،اجتماعی و فرهنگی بر کاربری اراضی شهر قشم موثر بوده است.

Azoumahو همکارانش برای مکانیابی نیروگاه خورشیدی شش معیار منابع آبی ،ساختار خاک،زمین شناسی ،توپوگرافی،میزان تقاضای انرژی و دسترسی به زمین را مد نظر قرار دادند.( .(Azoumah & et.al, 2010:1546

سازمان CHZMHILL در پروژه ی مطالعه ی مکانیابی نیروگاه در ایالت وایومینگ آمریکا را در سه مرحله ی -۱

جمع آوری داده ها و تشخیص محدودیت و فاکتورها -۲ تجزیه و تحلیل مناسب برای تعیین مکانهای منتخب و-۳ تجزیه و تحلیل تفصیلی و مکانیابی نهایی انجام داد.برای این منظور از معیارهای متفاوتی استفاده و به هر یک بر اساس نظر کارشناسی امتیازی داده شد که مکانهای دارای بیشترین امتیاز به عنوان مناسبترین سایتها انتجاب شدند(.(CHZMHILL,2005:1

دنیای اطراف ما مملو از مسائل چند معیاره است و انسانها همیشه مجبور به تصمیم گیری در این زمینه ها هستند. به طور مثال هنگام انتخاب شغل معیارهای مختلفی مانند درآمد،موقعیت اجتماعی،خلاقیت ابتکار و . . . مطرح می باشد که فرد تصمیم گیرنده گزینه های مختلف را باید بر طبق این معیار ها بسنجد. برای انتخاب منزل نیز معیار های متفاوتی چون هزینه، نزدیکی به محل کار، فرهنگ مردم محله، دسترسی به مراکز خرید، دسترسی به مراکز آموزش کودکان مطرح می باشد که تصمیم گیرنده باید بهترین گزینه را از نظر این معیار ها انتخاب کند.

۲۵۰

ھما ش م ی ی زی و ا ؛ چا ش و ر یا
۳۰ و ۳۱ فروردین – ۱۳۹۱ دانشگاه سیستان و بلوچستان
National Congress on Border Cities and Security; Challenges and Strategies – CBCS 2012

فرآیند تحلیل سلسله مراتبی یکی از جامع ترین سیستم های طراحی شده برای تصمیم گیری با معیار های چند گانه است زیرا این تکنیک امکان فرموله کردن مساله را بصورت سلسله مراتبی فراهم می کند و همچنین امکان در نظر گرفتن معیار های مختلف کمی و کیفی را در مساله دارد این فرآیند گزینه های مختلف را در تصمیم گیری دخالت داده و امکان تحلیل حساسیت روی معیارها و زیر معیار ها را دارد ، علاوه بر این بر مبنای مقایسه زوجی بنا نهاده شده، که قضاوت و محاسبات را تسهیل می نماید همچنین میزان سازگاری و ناسازگاری تصمیم را نشان می دهد که از مزایای ممتاز این تکنیک در تصمیم گیری چند معیاره می باشد. بعلاوه از یک مبنای تئوریک قوی برخوردار بوده و بر اساس اصول بدیهی((axioms بنا نهاده شده است که در ادامه به بیان این اصول می پردازیم. در هر تصمیم گیری فضای تصمیم سازی به صورت پیوسته یا گسسته می باشد . همچنین ممکن است تصمیم گیری تک معیاره یا چند معیاره باشد بعلاوه این معیارها می توانند به صورتهای کمی،کیفیو یا تلفیقی از هر دو (در حالت چند معیاره)باشند که در هر یک از این حالتها نحوه ی تصمیم گیری متفاوت است.در نمودار زیر انواع تصمیم گیری نشان داده شده است.نمودار (۱) حالت های مختلف تصمیم گیری(منبع:فرایند تحلیل سلسله مراتبی ،قدسی پور(۱۳۸۸

نمودار (۱) حالت های مختلف تصمیم گیری(منبع:فرایند تحلیل سلسله مراتبی ،قدسی پور(۱۳۸۸

فرآیند تحلیل سلسله مراتبی دارای دو مشکل اصلی است:

-۱ فقدان استاندارد برای اندازه گیری معیارهای کیفی، -۲ فقدان واحد برای تبدیل معیارها (اعم از کیفی و کمی)به یکدیگر

اصول فرآیند تحلیل سلسله مراتبی :

توماس ساعتی (بنیانگذار این روش) چهار اصل زیر را به عنوان اصول فرآیند تحلیل سلسله مراتبی بیان نموده و کلیه محاسبات ،قوانین و مقررات را بر این اصل بنا نهاده است.این اصول عبارتند از:

اصل:۱شرط معکوسی -(Reciprocal Condition)اگر ترجیح عنصر A بر عنصرB برابر n باشد،ترجیح عنصر B بر عنصرA برابر n/1 خواهد بود، اصل :۲اصل همگنی -(Homogenity) عنصر Aبا عنصرB باید همگن و قابل مقایسه باشند.به بیان دیگر برتری عنصرA بر عنصرB نمی تواند بی نهایت یا صفر باشد، اصل:۳وابستگی(-(Dependency هر عنصر سلسله مراتبی به عنصر سطح بالاتر خود می تواند وابسته باشد و به صورت خطی این وابستگی تا بالاترین سطح می تواند ادامه داشته باشد، اصل :۴انتظارات(-(Expectations هرگاه تغییری در ساختمان سلسله مراتبی رخ دهد پرسه ی ارزیابی باید مجددا انجام گیرد.( فرایند تحلیل سلسله مراتبی ،قدسی پور(۱۳۸۸

علاوه بر اینکه فرآیند تحلیل سلسله مراتبی بر اساس چهار اصل فوق بنیانگذاری شده و از یک تئوری قوی برخوردار است همچنین مزایای فراوانی دارد.

۲۵۱

ھما ش م ی ی زی و ا ؛ چا ش و ر یا
۳۰ و ۳۱ فروردین – ۱۳۹۱ دانشگاه سیستان و بلوچستان
National Congress on Border Cities and Security; Challenges and Strategies – CBCS 2012

مزایای فرآیند تحلیل سلسله مراتبی:

فرآیند طوری طراحی شده است که با ذهن و طبیعت بشری مطابق و همراه می شود و با آن پیش میرود.این فرآیند مجموعه ای از قضاوتها (تصمیم گیریها) و ارزش گذاری های شخصی به یک شیوه ی منطقی می باشد.به طوری که می توان گفت تکنیک از یک طرف وابسته به تصورات شخصی و تجربه جهت شکل دادن و طرح ریزی مسئله بوده و از طرف دیگر به منطق،درک و تجربه جهت تصمیم گیری و قضاوت نهایی مربوط می شود.کلیه افراد اعم از دانشمندان اجتماعی و فیزیکی،مهدسین و سیاستمداران و حتی افراد عامی می توانند این روش را بدون استفاده از متخصصین بکار ببرند.امتیاز دیگر فرآیند تحلیل سلسله مراتبی این است که ساختار و چارچوبی را جهت همکاری و مشارکت گروهی در تصمیم گیری ها یا حل مشکلات مهیا می کند. ساعتی در یکی از کتاب های خود تحت عنوان تصمیم گیری برای مدیران که در سال ۱۹۹۰ به چاپ رسانده است .

ویژگی های تحلیل سلسله مراتبی را به شرح زیر بیان می کند:

-۱ یگانگی و یگتایی مدل(– (Unity فرآیند تحلیل سلسله مراتبی یک مدل یگانه، ساده و انعطاف پذیر برای حل محدوده وسیعی از مسایل بدون ساختار است که براحتی قابل درک برای همگان می باشد.

-۲ پیچیدگی( – (Complexity برای حل مسایل پیچیده، فرآیند تحلیل سلسله مراتبی هم نگرش سیستمی و هم تحلیل جزء به جزء را به صورت توام به کار می برد. عموماً افراد در تحلیل مسایل یا کل نگری کرده و یا به جزئیات پرداخته و کلیاترا رها می کنند. در حالی که فرآیند تحلیل سلسله مراتبی هر دو بعد را با هم به کار مب بندد.

-۳ همبستگی و وابستگی متقابل((- Interdependence فرآیند تحلیل سلسله مراتبی را به صورت خطی در نظر می گیرد. ولی برای حل مسایلی که اجزاء به صورت غیر خطی اند وابسته اند نیز به کار گرفته می شود.

-۴ ساختار سلسله مراتبی(– (Hierarchy Structuring فرآیند تحلیل سلسله مراتبی اجزاء یک سیستم را به صورت سلسله مراتبی سازمان دهی می کند که این نوع سازمان دهی با تفکر انسان تطابق داشته و اجزاء در سطوح مختلف طبقه بندی می شوند.

-۵ اندازه گیری -(Measurement)فرآیند تحلیل سلسله مراتبی مقیاسی برای اندازه گیری معیار های کیفی تهیه کرده و روشی برای تخمین و برآورد اولویت ها فراهم می کند.

-۶ سازگاری – (Consistency) فرآیند تحلیل سلسله مراتبی سازگاری منطقی قضاوت های استفاده شده در تعیین اولویت ها را محاسبه کرده و ارایه می نماید.

-۷ تلفیق – (Synthesis) فرآیند تحلیل سلسله مراتبی منجر به برآورد رتبه نهایی هر گزینه می شود.

-۸ تعادل – (Tradeoffs) فرآیند تحلیل سلسله مراتبی اولویت های وابسته به فاکتورها در یک سیستم را در نظر گرفته و بین آنها تعادل بر قرار می کند و فرد را قادر می سازد که بهترین گزینه را بر اساس اهدافش انتخاب کند.

-۹ قضاوت و توافق گروهی – (Judgment and Consensus) فرآیند تحلیل سلسله مراتبی بروی توافق گروهی اصرار و پافشاری ندارد ولی تلفیقی از قضاوت ها ی گوناگون را می تواند ارایه نماید.

-۱۰ تکرار فرآیند(- (Process Repetition فرآیند تحلیل سلسله مراتبی فرد را قادر می سازد که تعریف خود را از یک مسئله تصحیح کند و قضاوت و تصمیم خود را بهبود دهد.( فرایند تحلیل سلسله مراتبی ،قدسی پور(۱۳۸۸

انواع سلسله مراتبی ها:

-۱ سلسله مراتبی ساختاری -۲ (Structural Hierarchies) سلسله مراتبی وظیفه ای( Functional (Hierarchies

۲۵۲

ھما ش م ی ی زی و ا ؛ چا ش و ر یا
۳۰ و ۳۱ فروردین – ۱۳۹۱ دانشگاه سیستان و بلوچستان
National Congress on Border Cities and Security; Challenges and Strategies – CBCS 2012

در یک سلسله مراتبی ساختاری عناصر عموماً به صورت فیزیکی با هم در ارتباط می باشند به طور مثال می توان گفت که موجودات جهان هستی به دو دسته کلی رشد کننده و غیر رشد کننده تقسیم می شوند. که در این بین رشد کنندگان به دو دسته نباتات و حیوانات تقسیم شده و حیوانات به دو دسته عاقل و غیر عاقل گروه بندی می شوند. در مقابل در سلسله مراتبی های وظیفه ای اجزاء به صورت اعتباری و یا وظیفه ای با هم مرتبط بوده و تشکیل یک سیستم را می دهند. مثلاً

خرید یک اتومبیل به عوامل مختلفی مانند هزینه، مصرف سوخت، ایمنی، مدل و ;. بستگی دارد. اهمیت این عوامل در شرایط مختلف متغییر بوده و در برخی مواقع ممکن است این عوامل حذف یا اضافه شوند این عوامل به تصمیم گیرنده، شرایط تصمیم گیری و ; بستگی دارند. این گونه سلسله مراتبی ( وظیفه ای) کمک می کند که انسان ها یک سیستم را به سمت دلخواه ( افزایش بهروری، بهبود اجرا و 😉 هدایت کند .