مقاله پیامدهای امنیتی قاچاق کالا در مناطق مرزی

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله پیامدهای امنیتی قاچاق کالا در مناطق مرزی دارای ۲۱ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله پیامدهای امنیتی قاچاق کالا در مناطق مرزی  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله پیامدهای امنیتی قاچاق کالا در مناطق مرزی،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن مقاله پیامدهای امنیتی قاچاق کالا در مناطق مرزی :

چکیده

قاچاق کالا در مفهوم نقل و انتقال غیرقانونی کالا از خارج کشور به داخل و بر عکس آن ، سابقهی زیاد و علل گوناگون دارد که عمدتاٌ در ارتباط با ساختار و سیاستهای اقتصادی کشور در بعد کلان است . به همین ترتیب پیامدهای قاچاق نیز متوجه تمام کشور و زندگی آحاد مختلف جامعه است . اما در این میان مناطق مرزی و مرزنشینان به دلیل زندگی در مجاورت مرز ، محرومیت نسبی ، خست محیط طبیعی و مهجوریت ، بیش از مردمان ساکن در مناطق دیگر تحت تاثیر این پدیده قرار دارند

. به نظر میرسد گونهای از دور تسلسل میان ناامنی ، نبود سرمایهگذاری ، بیکاری و فقر ، و قاچاق کالا در مناطق مرزی وجود داشته باشد . به این ترتیب که ناامنی مانع جذب سرمایهگذاری در مناطق مرزی شده و پیامد آن عدم ایجاد اشتغال ، بیکاری و فقر است که جمعیت را ناگزیر از دست زدن به کار قاچاق مینماید . قاچاق فعالیتی غیرقانونی است و از این رو قاچاقچی خود را رویاروی قانون و حکومت میبیند و به اشکال مختلف حتی در پناه گروههای مسلّح به این کار مبادرت می-

ورزد که حاصل کار درگیری ، آسیب جسمی ، روحی و اجتماعی و در نهایت ناامنی است .

واژگان کلیدی: مناطق مرزی ؛ مرزنشینان ؛ قاچاق کالا ؛ ناامنی

مقدمه

از گذشتههای دور ساکنان نواحی مرزی برای تامین ملزومات زندگی و مایحتاج روزمره و یا برای کسب درآمد و تامین معاش ، به مبادلات تجاری با ساکنان آنسوی مرزها میپرداختند . فاصله زیادتر سکونتگاههای مرزی با مراکز بازاری داخل کشور در برابر نزدیکی به شهرها و بازارهای آنسوی مرز، از جمله دلایلی بوده که مرزنشینان را به این کار ترغیب مینموده است . غالب سکونتگاههای مرزی از مراکز تولید و عرضه کالا در کشور دورندو هزینههای بالای حمل و نقل کالا در شرایط محیطهای بیابانی و یا کوهستانی و نقاط سختگذر و گاه ناامن سبب شده که حتی با فرض یکسانی هزینههای تولید ، کالاهای تولید داخل با قیمت به مراتب بالاتری از مرکز کشور در حواشی و مرزها عرضه شود . در حالی که در بسیاری موارد مرزنشینان قادر به تهیه کالاهای مشابه با قیمت پایینتر در شهرهای مجاور مرز در کشور همسایه بودهاند .

تا چند دههی پیش شعاع نفوذ این نوع از تجارتهای غیررسمی از قلمروهای مرزی فراتر نمیرفت و بیشتر جنبه خودمصرفی داشت . خانوادهها و مغازهداران محلی برای رفع نیازهای جمعیت ساکن در حواشی مرزها اقدام به ورود کالا یا صادرات اقلام مختصر تولیدات محلی مینمودند . از این رو تجارتهای جزئی از این قسم ، تاثیرات چندان قابل توجهی در ساختار فیزیکی-

کالبدی شهرهای مرزی برجا نگذاشته و تاثیرات فرهنگی اجتماعی و امنیتی آن نیز چندان ملحوظ و نمایان نبود .

از زمانی که درآمدهای نفتی در اقتصاد کشور وارد شد و با بهرهمندی از درآمدهای ارزی ناشی از صادرات آن ، واردات کالاها رشد روزافزون پیدا کرد و فرهنگ و زندگی مصرفی عمومیت یافت ، تجارت غیررسمی در مناطق مرزی نیز به موازات رشد و گسترش تجارت درون مرزی و برون مرزی در کشور ، گسترش پیدا کرد و از حالت خودمصرفی در حوزهی شهرها و سکونتگاه-

۸۹۴

ھما ش م ی ی زی و ا ؛ چا ش و ر یا
۳۰ و ۳۱ فروردین – ۱۳۹۱ دانشگاه سیستان و بلوچستان
National Congress on Border Cities and Security; Challenges and Strategies – CBCS 2012

های مرزی به شعاع گستردهتری در تمام پهنهی کشور سرایت نمود . از این زمان بود که مسئلهای بهعنوان قاچاق کالا به طور جدی گریبانگیر اقتصاد کشور شده و این پدیده در نواحی مرزی بروز و ظهور بیشتری یافت و بالطبع از جنبههای گوناگون تاثیرات عمیقی نیز بر شهرها و سکونتگاههای این مناطق و الگوهای زندگی و ویژگیهای فرهنگی اجتماعی جوامع مرزنشین برجا نهاد .

بیتردید قاچاق کالا پدیدهای نوپا و نوظهور نیست . شاید بتوان گفت از سال ۱۲۸۲ که دولت با تاسیس گمرک و اعمال تعرفه و کنترل ، واردات و صادرات کالا را تحت نظارت قرار داده ، قاچاق کالا نیز شکل گرفته است . اما این مسئله در گذر زمان مهمتر و جدیتر شده و به موازات تلاش زیادتر دولت بر اعمال کنترل بر اقتصاد ، گسترهی افزونتری یافته است تا جایی که اکنون به عنوان یک خطر و تهدید جدی در اقتصاد کشور ، توجهات را به خود معطوف نموده است .

قاچاق کالا امروزه در تمام نقاط کشور رواج دارد و گفته میشود که بارانداز ۷۰ درصد کالاهای قاچاق تهران است .( تمدن،

(۵۶: ۱۳۹۰ اما باید توجه داشت که عمدهی کالاهای وارداتی از مسیرهای خشکی و آبی وارد کشور میشوند و بنابراین ورود یا صدور هر کالای مشمول قاچاق ، مستلزم گذر از مرز است . از این رو ساکنان نواحی مرزی و شهرها و سکونتگاههای حاشیه مرزها درخط مقدم ورود و صدور کالاهای قاچاق و در صف اول تاثیرپذیری از این پدیده قرار دارند . گفتار حاضر بعد امنیتی این تاثیرپذیری را مورد کنکاش و بررسی قرار میدهد .

مفهوم و تعریف قاچاق کالا

معمولا وقتی از قاچاق سخن به میان میآید ذهن غالب مخاطبان به سمت تجارت مواد مخدر ، اسلحه ، انسان و مشروبات الکلی متوجه میشود . به عبارت دیگر در اذهان عمومی کلمهی قاچاق با مفاهیم فوق شناخته میشود در حالی که تنها بخشی از مصادیق قاچاق در مضامین یاد شده قرار دارند . بسیاری از کالاهایی که به عنوان لوازم خانگی ، محصولات خوراکی ، آشامیدنی و دخانی ، کالاهای بهداشتی ، دارویی و پزشکی و حتی ابزارهای صنعتی و لوازم یدکی در بازار و مراکز مصرف عرضه شده و مورد استفاده قرار میگیرند ، در زمرهی کالاهای قاچاق قرار دارند .

کلمه قاچاق۱ از کلمه ترکی »قاچماق« مشتق شده وبه معنای » ربوده « یا » برده « است. در لغتنامه دهخدا این کلمه » آن-

چه ورود آن به کشور ویا معامله آن از طرف دولت ممنوع است «، معنا شده است .( دهخدا ، ( ۱۳۸۶ در جایی دیگر به » کاری بر خلاف قانون که پنهانی انجام شود یا متاعی که معامله یا ورود آن به کشور ممنوع است قاچاق گفته شده است). «

معین ، (۲۶۰۷ : ۱۳۷۶ در قوانین کشور از قاچاق تعریف مشخصی ارائه نشده و در متون مختلف به تعریفهای تاحدودی متفاوت برمیخوریم چنانچه برخی وارد کردن اشیاء ممنوع الورود، حمل و نقل وتجارت این اشیاء یا وساطت در این امر جهت خارج کردن اشیاء ممنوعالصدور از مملکت، با علم به ممنوعیت آن از قبیل تسلیم اشیاء موصوف به متصدی حمل ونقل، را قاچاق دانستهاند و برخی دیگرعلاوه بر وارد کردن اشیاء ممنوعالورود و خارج کردن اشیاء ممنوعالصدور، از ورود و صدور کالا به کشور بدون پرداخت حقوق قانونی دولت یا بدون رعایت مقررات وضوابط گمرکی نیز به عنوان قاچاق نام بردهاند.(موسسه تدبیر اقتصاد (۷ : ۱۳۸۸

در پیشنویس لایحه جامع مبارزه با قاچاق کالا و ارز که اکنون در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسیده ، قاچاق کالا این-

گونه تعریف شده است : هر فعل یا ترک فعلی که موجب نقض تشریفات قانونی مربوط به ورود و خروج کالا و ارز گردد و براساس این قانون و یا سایر قوانین، قاچاق محسوب و برای آن مجازات تعیین شده باشد، اعم از آن که در مبادی ورودی یا هر نقطه از کشور تا محل عرضه آن در بازار داخلی کشف شود.

در مجموع و با صرف نظر از پارهای جزئیات میتوان گفت که وقتی کالایی بدون طی کامل تشریفات قانونی و پرداخت عوارض مقرر به کشور وارد شده یا صادر گردد ، قاچاق تلقی میشود . ممکن است این کالا از نوع کالاهایی باشد که ورود و مصرف آن

۱- Smuggling ; Contraband

۸۹۵

ھما ش م ی ی زی و ا ؛ چا ش و ر یا
۳۰ و ۳۱ فروردین – ۱۳۹۱ دانشگاه سیستان و بلوچستان
National Congress on Border Cities and Security; Challenges and Strategies – CBCS 2012

در هر شرایطی ممنوع است ( مثل مشروبات الکلی) و یا این که مصرف آن به لحاظ شرعی و قانونی جایز است اما بهلحاظ اینکه تشریفات مقرر قانونی را بهطور کامل طی نکرده ، قاچاق به حساب میآید . فعالیتهایی نیز که در راستای چنین شرایطی از ورود و صدور کالا انجام پذیرد ، به عنوان فعالیت قاچاق غیر قانونی شناخته شده و مشمول مبارزه قرار میگیرد .

اشکال و علل قاچاق کالا در ارتباط با جمعیت مرزنشین

قاچاق کالا که در مفهوم عام آن وارد نمودن یا خارج کردن کالا به طریق غیرقانونی است به صورتهای مختلف انجام میشود اما هر شکلی از آن از آنجا که در ارتباط با خارج از کشور و آنسوی مرز است ، خواهناخواه با مرز و سکونتگاه-
های مرزی مربوط بوده و با امنیت این مناطق که موضوع بحث این مقاله میباشد ، ارتباط پیدا میکند .

آشکارترین شیوه واردکردن یا صادرنمودن کالا بهصورت قاچاق چنین است که افراد یا گروههای سازمانیافته ،

محمولههای وارداتی یا صادراتی را مخفیانه و دور از چشم پاسگاهها و ماموران کنترل مرز ، ازخط مرزی عبور میدهند .در

مواردی نیز آنها این کار را با پرداخت رشوه و تطمیع ماموران و یا در حمایت گروههای مسلّح عملی میسازند .

بخشی از کالاهای قاچاق با این که از مبادی رسمی ( گمرکات ) وارد کشور میشوند ، اما عاملان قضیه از ضعفهای قانونی موجود سوءاستفاده کرده و به میزان مقرر تعرفه پرداخت نمینمایند . همچنین ممکن است آنها به شگردهای دیگری متوسل شوند مثل این که صورتحسابها و اسناد گمرکی را جعل و دستکاری نموده یا اسناد خلاف واقع ارائه کنند و کالایی را به جای کالای دیگر معرفی و ترخیص نمایند .

گاهی نیز مرزنشینان از تسهیلاتی که دولت به منظور حمایت اقتصادی از آنها و تشویق آنان به ماندگاری و پرهیز از مهاجرت قائل شده سوء استفاده کرده و در یک همدستی با قاچاقچیان شهرهای بزرگ ، کالاهایی را در قالب فعالیت تجاری و به ظاهر قانونی بازارچههای مرزی و یا تعاونیهای مرزنشین و یا در قالب پروانههای گذر مرزی مرزنشینان با صورت ظاهری قانونی اما حقیقتی غیرقانونی و قاچاق به کشور وارد میکنند . دولت در راستای حمایت از این قشر از جامعه، اجازه تاسیس شرکت های تعاونی مرز نشینان را داده و مرزنشینان با دریافت کارت مرز نشینی، طبق تبصره ۳ ماده ۱۷ آیین نامه اجرای قانون مقررات صادرات و واردات مصوب سال ۱۳۷۳ هیئت وزیران ، می توانند تا ۴۷ قلم کالا وارد و طبق ماده ۱۷ آیین نامه یاد شده هر نفر تا یک میلیون ریال کالا صادر کنند و مجاز هستند که با واردات کالاها طبق ضوابط و خارج از شمول تسهیلات اقدام کنند.

ولی متاسفانه چون سرمایه کافی ندارند برای انجام فعالیت خود از سرمایه داران حرفه ای که بیشتر در پایتخت کشور هستند، کمک می گیرند و با سرمایه داران تهرانی و گاهی با مراکز استان اقدام به واردات و صادرات با استفاده از تسهیلات می کنند.

سود حاصله به حساب تعاونی منظور می شود و با این عمل یعنی قاچاق مصرف کالا در پوشش قانون، از هدف قانونگذار دور می افتد. به این دلیل که کالا با معافیت ترخیص می شود . در سال ۱۳۷۲ به موجب ماده ۱۱ قانون مقررات صادرات و واردات فعالیت بازارچههای مرزی رسمیت یافت. ایجاد اشتغال و درآمد برای مردم مستقر در نواحی مرزی، صادرات کالاها و محصولات تولید شده در مناطق مرزی به کشورهای همجوار، ایجاد امنیت اجتماعی در مناطق مرزی و واردات کالای مورد نیاز مردم این مناطق از عمدهترین دلایل تصویب بازارچههای مرزی توسط دولت بوده است . اما فعالیت بازارچهها به دو شکل بر تجارت غیر قانونی تاثیر گذاشته است: نخست، کم گویی یا زیاد گویی در کالاهای وارداتی یا صادراتی که برای فرار از پرداخت حقوق و عوارض گمرکی و سود بازرگانی صورت گرفته است. دوم، راههای حاشیهای این بازارچهها است که معبری برای صدور یا ورود غیر مجاز کالاها میباشد.( معصومی و همکار ، (۱۹۵ : ۱۳۹۰ به موجب آخرین تصمیمات دولت، سرپرستان خانوارهای روستایی ساکن در شعاع ۲۰ کیلومتری مرز در ۴ استان مرزی میتوانند با استفاده از کارت مبادلات مرزی هر دو ماه یکبار و هر بار تا سقف ۱۵ میلیون ریال کالا وارد نمایند .( هیئت وزیران ، : ۱۳۹۰ تصویبنامه شماره (۴۵۰۵۹ اینگونه تسهیلات در کنار مصالح و آثار مثبت ، زمینه را برای قاچاق کالا نیز فراهم میسازد . همچنین است سوء استفاده کارکنان لنجها از تسهیلاتی که دولت برای حمایت اقتصادی آنها با عنوان کالای تهلنجی در نظر گرفته است .

۸۹۶

ھما ش م ی ی زی و ا ؛ چا ش و ر یا
۳۰ و ۳۱ فروردین – ۱۳۹۱ دانشگاه سیستان و بلوچستان
National Congress on Border Cities and Security; Challenges and Strategies – CBCS 2012

صورت دیگر قاچاق کالا در کار ترانزیت محمولهها رخ میدهد . کشورما از یک موقعیت ترانزیتی ممتازی برخوردار است و گذرگاهی برای حمل کالاهای وارداتی و صادراتی کشورهای پیرامون بهحساب میآید . یکی از اشکال قاچاق کالا در قالب ترانزیت محمولهها از داخل کشور بهوقوع میپیوندد به این صورت که معمولاً پلمپ محمولهها با ترفند خاصی برداشته شده و پس از جایگزینی چیزهایی مثل آجرو سنگ بهجای کالای مورد ترانزیت ، دوباره پلمپ مثل حالت اول برقرارشده و وسیله نقلیه از کشور خارج میشود . همچنین است کالاهایی که در وسیله نقلیه ترانزیت جاسازی شده و با تخلیه آن در داخل ، معادل وزنی آن از چیزهای دیگر جایگزین میگردد .
در هر حال قاچاق کالا شگردها و اشکال متفاوتی دارد اما بهطور کلی باید گفت که بهجز در خصوص آنچه در خطوط هوایی و عمدتاّ به شکل کالای قاچاق همراه مسافر ، وارد یا خارج میشود ، تمامی اشکال ورود یا خروج غیرقانونی و قاچاق کالا ، این مناطق مرزی و جمعیت مرزنشین هستند که درگیر این فعالیتها میگردند .

علل و عواملی که موجبات فعالیتهای قاچاق را فراهم میسازد نیز همچون اشکال و صورتهای مختلف این پدیده بسیار متنوع و گسترده است که تنها به پارهای از آنها که بخصوص با مرز و مرزنشینان ارتباط مییابد اشاره میگردد .

در کشور ما مقررات گمرکی گسترده و دست و پاگیر است ، تعرفههای گمرکی بالاست و محدودیتهای زیادی در واردات و صادرات بسیاری کالاها وجود دارد. این موضوع باعث شده که تفاوت قابل ملاحظهای میان قیمت کالاها در دوسوی مرز وجود داشته باشد . تفاوت زیاد قیمت در دو سوی مرز ، سودآوری قاچاق را بالا برده و ریسک قاچاق را بهخصوص بخاطر کشف درصد ناچیزی از محمولههای قاچاق که بنا به اظهار مسؤلان از۳/۸ درصد فراتر نمیرود ، قابل قبول میسازد .( مرتضوی ،

(۳ : ۱۳۸۸ در این شرایط افراد در دست زدن به کار قاچاق وسوسه میشوند . بالابودن هزینههای تولید ، ضعف در مدیریت تولید ، پایین بودن فناوری و نبود مزیت نسبی در تولید بسیاری از کالا سبب میشود که بسیاری از کالاهای تولید داخل ، گرانتر تمام شده یا با کیفیت پایین به بازار عرضه شوند . دولت ،جدا از هدف تامین درآمد ، به منظور حمایت از تولید داخلی ، بر واردات کالاهای مشابه تعرفهی بالایی در نظر میگیرد . بالا بودن تعرفهی کالاهای تجملاتی ( مثل لوازم آرایشی )

نیز توجیهات دیگری دارد . این موضوع یکی از دلایل اختلاف گزاف قیمت میان بسیاری از کالاها در دو سوی مرز است که انگیزه واردات غیرقانونی و قاچاق آن را تقویت مینماید . با افزایش موانع تجاری مانند تعرفه ، هزینه واردات رسمی بالا می رود و به دنبال آن انگیزه برای تجارت غیر قانونی و اقتصاد زیرزمینی افزایش می یابد. (پژویان و همکار ، (۵۷ : ۱۳۸۵ برخی کالاها نیز که بهعنوان کالاهای ممنوعه شناخته میشوند ، اصولاّ تولید ، خرید و فروش و مصرف آن در داخل کشور ممنوع است اما به لحاظ وجود تقاضا ، واردات قاچاق آن رواج دارد . مشروبات الکلی ، دستگاههای دریافت از ماهواره و داروهای روانگردان معمولترین نوع از این کالاها هستند . پرداخت یارانه به برخی کالاها بهخصوص حاملهای انرژی نیز در سالهای گذشته ، اختلاف بارز قیمتی را در مورد سوخت ، دارو ، آرد و نان و کالاهای دیگر باعث گردیده و خروج غیرقانونی این کالاها را سبب میگردید . حتی با اجرای مرحله نخست طرح هدفمندی یارانهها نیز هنوز زمینههای قاچاق این کالاها از میان نرفته است .