پدیده تایپوگرافی در ایران و جهان

فهرست مطالب
مقدمه    6
تایپوگرافی    8
تایپوگـرافی  در  ا یران و جهان    10
تایپوگرافی در ایران    18
تایپوگرافی و ارزش‌های بصری حروف    30
مصاحبه ای با استاد قباد شیوا    40
تحلیل استاد احصایی از تایپوگرافی در ایران    50
تایپوگرافی شورشی (تایپوگرافی در جهان)    66
نتیجه گیری    71
منابع:    75

 
تاریخچه تایپوگرافی در ایران و جهان
مقدمه
گسترش شهرنشینی و جوامع بشری در ابتدای قرن بیستم و به وجود آمدن فرهنگ مصرف، کارکرد و رسالت بسیاری از هنرها در خدمت مصرف‌ قرار گرفت اما چیزی که در این میان بسیار مهم است، مطرح شدن بسیاری از هنرها به‌عنوان یک «رسانه» است.
نگاه مقدس، عارفانه و تزئینی به هنر، بعد از این دوره، ناگهان تبدیل به نگاهی صنعتی و کاربردی در امور زندگی و اجتماعی می‌شود.
زمانی که هنرمند نقاش به کمک کارخانجات و تولیدی‌های صنعتی برای به تصویر کشیدن محصول آنان می‌آید، مردم برسرچهارراه‌ها و خیابان‌ها و میادین شهرها شاهد بمباران اطلاعاتی توسط «اعلان‌ها» می‌شوند تا به‌وسیله آنها اطلاعاتی را در مورد کالای مورد نیاز خود دریابند. بمبارانی که به وسیله روسای کارخانجات با بهره از هنر هنرمند جهت فروش بهتر و بیشتر محصول صورت می‌گیرد. در این میان رقابت بر سر «زیبایی» شدت می‌یابد.
اما گسترش دامنه مفاهیم و نیز کم‌رنگ شدن مرز میان هنرها، همچنین افزایش تولید و تقاضا، رویکرد و انتظارات از تبلیغات را تغییر می‌دهد.
بازار مصرف جهانی با فرهنگ‌ها و زبان‌های متفاوت هنرمند را بر آن داشت تا به زبانی مشترک دست یابد تا به وسیله آن هر شخصی و در هر جایی از دنیا بتواند به ‌راحتی با آن ارتباط برقرار نماید.
در کنار «صنعت» گسترش مفاهیم اجتماعی نیز یکی دیگر از دلایل فراگیری «تبلیغات شهری» است. این گستردگی می‌تواند یکی از دلایل ساده‌شدن و اصطلاحا «استیلیزه» کردن عناصر بصری برای ارائه بیانی ساده و فراگیر باشد و اینجاست که هنر و به‌طور واضح از نظر نگارنده؛ «گرافیک» به‌عنوان «رسانه» مطرح می‌شود و اهمیت پیدا می‌کند.
نکته مهم این است که یکی از با اهمیت‌ترین وسیله‌های ارتباطی و ابزارهای انتقال پیام، «زبان» است و یکی از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین گونه‌های آن «زبان تصویر» است. زمانی که انسان اولیه در غار برای ثبت موضوعی، شکل ظاهری آن را بر روی دیوار ترسیم می‌کند، همان انسان با گذشت زمان هنگامی که مفاهیم بیشتر و گسترده‌تر و در عین‌حال پیچیده‌تر می‌شود، یک‌سری علائم تصویری به‌وجود می‌آورد که پایه‌گذار «خط» است.
زمانی‌که در ابتدای قرن بیستم، هنرمند نقاش برای معرفی یک محصول، حروف را در کنار تصویر قرار می‌دهد، در حقیقت به بعد زیبایی، اطلاعات و برقراری ارتباط نیز می‌افزاید که برقراری ارتباط رسالت اصلی «رسانه» است.
اما چیزی که در این میان اهمیت دارد این است که «حروف» به مانند «تصویر» ارزش خود را بالا نگه می‌دارد و به اندازه «تصویر» اثرگذاری خود را حفظ می‌نماید. چه هنگامی که تصور می‌شد با تصویر به‌عنوان یک زبان مشترک جهانی می‌توان ارتباط بین فرهنگ‌ها و زبان‌های مختلف را برقرار نمود، با به‌وجود آمدن تکنولوژی «چاپ»، حروف ارزش خود را نمایان ساخت.البته «چاپ» به مانند بسیاری از اثرگذاری‌های تکنولوژی برروی هنرها، تاثیری عمیق و شگرف در هنر گرافیک و طراحی حروف می‌گذارد. این اثرگذاری به حدی است که شاخه‌ای در گرافیک خط به‌نام «تایپوگرافی» به وجود می‌آورد و در اینجاست که تایپ و حروف از تصویر پیشی می‌گیرد و این زمانی‌ است که با مقوله‌های عمیق فرهنگی و مفاهیم اجتماعی بیشتر سروکار پیدا می‌کنیم.
«چاپ» پیچیدگی‌های حروف را وادار به ساده‌شدن می‌کند و این استیلیزه کردن در غرب توسط صنعتگر چاپ و هنرمند طراح برروی حروف لاتین انجام می‌شود. اینگونه است که «تایپوگرافی» با قدرت در کنار «پیکتوگرافی» مطرح می‌شود.
این بابی است برای بیان مفاهیم اجتماعی که با استفاده از تصویر بسیار سخت جلوه می‌نمود و در حقیقت «تایپوگرافی» نیز به تبلیغات شهری و سایر کاربردهای تبلیغات راه پیدا می‌کند و با گذشت زمان مورد اقبال مخاطبان و علی‌الخصوص هنرمند طراح قرار می‌گیرد.
تایپوگرافی
تایپوگرافی در ایران به دلیل عدم شناخت طراحان گرافیک از ویژگی‌ها و چندوچون خط فارسی و نوع نگارش آن در اقلام مختلف خوشنویسی و یا تمایل به شیوه‌ها و ملاک‌های زیبایی‌شناسی و نوع نگارش در تایپوگرافی غرب، دچار مشکلات فراوانی بوده و هست.
هرچند که قصد نداریم حرکت‌های درست و اصولی را از جانب طراحان باتجربه، ولو بسیار اندک نادیده بگیریم ولی بررسی و تجزیه و تحلیل آثار موفق و ماندگار، بیانگر این است که هدف از «تایپوگرافی» ارسال هرچه مؤثر پیام و برقراری ارتباط و ایجاد تفهیم بیشتر نسبت به نوشتار عادی بوده است.
با گذشت زمان و توجه به هنر گرافیک و گسترش خدمات آن در جهت برقراری ارتباط تصویری، به این مقوله توجه ویژه‌ای صورت گرفت و نیز کشف ظرفیت‌های بصری خط و در مواردی همراهی تصاویر با خط در طراحی عناوین، با علاقه بیشتری
دنبال شد.
چیزی که در این میان می‌تواند مورد توجه قرار گیرد این است که با اینکه «تایپوگرافی» دامنه استفاده زیادی نسبت به گذشته که مختص به گرافیک و گاهی نقاشی می‌شد ولی عدم استفاده آن در گرافیک محیطی و به‌خصوص بناهای معماری امروز، بسیار سؤال‌برانگیز است. زیرا تاریخچه کاربرد خطوط در ایران نشان می‌دهد که در فرهنگ معماری اسلامی این مقوله از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده است.
استفاده از خط و خوشنویسی در گذشته با مفهوم امروزی به عنوان «گرافیک محیطی» بیشتر در تزئینات بناهای مقدس و معنوی در شهرسازی به‌کار رفته است. گویی طراحان بنا برای معرفی هرچه با شکوه‌تر و عرفانی‌تر فضاهای مقدس در معماری، از خطوط به عنوان فرم یا حتی القای مفهوم بهره کافی برده‌اند و این نشان از اهمیتی است که برای کتابت «قرآن» نزد مسلمانان وجود داشته و برای نگارش آن از خطوط زیبا و خوشنویسی استفاده می‌کرده‌اند.
 

تایپوگـرافی  در  ا یران و جهان

در آثار گرافیکی تصاویر و حروف بار پیام رسانی اثر را بر عهده دارندد. در بسیاری از موارد، پیام نوشتاری با استفاده از حروف و متن به شکلی ارائه می شود که القای فرم(شکل) و تصویر را در اثر می نماید. «تایپوگرافی» یا «خط نگاری» و «خط نگاره» اثر گرافیکی است که حروف و کلمات ، ساختار اصلی آن را تشکیل می دهد و در واقع کم و کیف ترکیب بندی اثر به اعتبار نوشتار و یا حروف شکل می گیرد .

در اوایل سده بیستم میلادی، هنر« گرافیک» با ورود به فضای جدید تکنولوژی، جهشی را آغاز کرد. در این عصر، هنر گرافیک دیگر به آن دسته از آثاری که به صورت تک رنگ و با فرایند چاپ های دستی بر روی یک سطح ایجاد می شد، خلاصه نمی گردید. «گرافیک» حوزه نوین و گسترده ای شامل پوستر، تایپوگرافی، نشانه ، مصور سازی، صفحه آرایی و … که با عملکردهای خود یک پیام یا اطلاعات خاصی را به صورت بصری ارائه می کنندد، اطلاق می‌گردد. امروز طراح گرافیک می‌کوشد تا با طراحی یا انتخاب علائم بصری و مجموعه تصاویر، رنگ و نوشتار و درکنار هم قرار دادن آنها ، اثری خلق کند تا پیام مشخصی را به مخاطبین خویش منتقل سازد .
کلمه «تایپوگرافی» متشکل از کلمه «تایپ» به معنی حروف قابل تکثیر و «گراف» به مفهوم ثبت و تصویری نمودن است که در واقع در غرب تنها به مفهوم هرگونه رفتار بصری و طراحی با حروف تایپی، مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
«تایپوگرافی» یا «خط نگاری» و «خط نگاره» اثر گرافیکی است که حروف و کلمات، ساختار اصلی آن را تشکیل می‌دهد و در واقع کم و کیف ترکیب‌بندی اثر به اعتبار نوشتار و یا حروف شکل می‌گیرد.
در اوایل سده بیستم میلادی، هنر« گرافیک» با ورود به فضای جدید تکنولوژی، جهشی را آغاز کرد. در این عصر، هنر گرافیک دیگر به آن دسته از آثاری که به صورت تک‌رنگ و با فرآیند چاپ‌های دستی بر روی یک سطح ایجاد می‌شد، خلاصه نمی‌گردید. «گرافیک» حوزه نوین و گسترده‌ای شامل پوستر، تایپوگرافی، نشانه‌، مصور‌سازی، صفحه‌آرایی و … که با عملکردهای خود یک پیام یا اطلاعات خاصی را به صورت بصری ارائه می کنندد، اطلاق می‌گردد. امروزه طراح گرافیک می‌کوشد تا با طراحی یا انتخاب علائم بصری و مجموعه تصاویر، رنگ و نوشتار و کنار‌هم قرار‌دادن آنها، اثری خلق کند تا پیام مشخصی را به مخاطبین خویش منتقل سازد.
«تایپوگرافی» همان‌گونه که اشاره شد، یکی از جلوه‌های بارز و با قدمت هنر «گرافیک» است. واژه‌ «تایپوگرافی» در گذشته معادل طراحی حروف و آن دسته از آثار نوشته‌هایی می‌شد که با فرآیند چاپ و تکثیر به صورت تک‌رنگ حاصل و تقریبا در همین حدود خلاصه می‌شد. اما امروز این واژه شامل آثاری می‌شود که با استفاده از خط و یا خط و تصویر با رعایت اصول زیبا‌شناسی، اثر واحدی را ایجاد کند که بیانگر اطلاعات و یا پیامی باشد. در بسیاری از موارد، استفاده از حروف و متن به شکلی ارائه می‌شود که القای فرم(شکل) و تصویر را در اثر می‌نماید. طراحان در آثار خود با بزرگ‌نمایی، فشردگی و چیدن حروف در کنار هم، و گاهی تنها با دخل و تصرف در فیزیک حروف، ارتباط عمیقی با موضوع به وجود می‌آورند.
مفهوم «تایپوگرافی» که مانند بسیاری از هنرهای مدرن امروزی ریشه غربی دارد و خاستگاه اصلی آنها غرب است، از ابتدای اختراع ماشین چاپ
مطرح می‌شود.
صنعت «چاپ» به‌خاطر ویژگی ذاتی خود، ناگزیر به بلوکه کردن حروف در قالب‌های چوبی و بعدها قالب‌های سربی بود که حروف الفبای لاتین را هر کدام برروی یک قالب سربی یا چوبی حکاکی می‌نمودند و پس از کنار هم چیدن حروف، «جمله» به وجود می‌آمد و سپس از آن چاپ می‌گرفتند که این را باید در واقع علت اصلی مجزا بودن حروف لاتین دانست. چرا که تا قبل از آن حروف لاتین به مانند حروف فارسی به هم چسبیده و متصل بود.
امکانی که به‌دلیل همکاری خوب صنعتگر چاپ و هنرمند طراح به‌صورت مشترک برای هماهنگ نمودن حروف سربی و تکنولوژی، جهت چاپ کتب مقدس، در ابتدای شروع صنعت چاپ به‌وجود آمد و توانست فونت‌ها و تایپ‌فیس‌های مناسبی را ارائه و طراحی نماید. اتفاقی که اثر مستقیم آن را امروزه در ویژگی اصلی حروف الفبای لاتین، یعنی مجزا بودن حروف آن می‌توان مشاهده کرد.
مسیری که به درستی توسط طراحان جهت هماهنگ‌شدن با تکنولوژی در غرب انجام می‌شود، به جرات می‌توان گفت که با بی‌توجهی و بی‌مسئولیتی، باعث می‌شود تا امروزه با معضلی به نام فقدان «فونت» و «تایپ‌فیس» مناسب در حیطه حروف فارسی روبه‌رو باشیم.چرا که در ابتدای قرن بیستم با توجه به کمبودها و نیز عدم توجه دقیق، می‌توان مدعی شد که تکنولوژی، بسیاری از ظرافت‌‌ها در بعضی هنرهای ما را خدشه‌دار کرد.
وضعیت موسیقی، در اوایل تشکیل رادیو ملی را می‌توان نمونه خوبی از آن دانست که اگر تطابق خوبی با شیوه‌های صدابرداری انجام می‌شد، شاید آن همه سکوت‌گذاری‌ها را در نت‌نویسی سازی مانند سه‌تار، که مملو است از مضراب‌های پر و ریزهای فراوان، امروزه شاهد نبودیم. چرا که استاد احمد عبادی مجبور به سکوت‌گذاری برای ساز سه‌تار شد تا صدای پر سازش در استودیو رادیو از بین نرود. در حقیقت به‌جای آنکه صنعتگر خود را با هنر وفق دهد، این هنرمند بود که می‌بایست هنر خود را با تکنولوژی تطبیق می‌داد. این وضعیت برای بسیاری از هنرهای اصیل ما رخ داده است.
در اینجا سوالی مطرح می‌شود و اینکه با توجه به ضعفی که در طراحی حروف تایپی فارسی داریم، هیجان و استقبالی که خارجی‌ها از آثار «تایپوگرافی» ایران در این چند سال اخیر نشان داده‌اند، چه دلیلی می‌تواند داشته باشد؟ آیا این رفتار در واقع نوعی نگاه توریستی به آثار طراحی ماست؟
شاید بتوان با پاسخ به این سؤال تعریفی جدید از تایپوگرافی ارائه نمود که در واقع متفاوت از آنچه که در غرب از آن استفاده می‌شود به آن «تایپوگرافی فارسی» اطلاق نمود.
« تایپوگرافی» همانگونه که اشاره شد، یکی از جلوه های بارز و با قدمت هنر «گرافیک» است. واژه‌ی «تایپوگرافی» در گذشته معادل طراحی حروف و آن دسته از آثار نوشتاری می شد که با فرایند چاپ و تکثیر به صورت تک رنگ حاصل و تقریباً در همین حدود خلاصه می شد . اما امروز این واژه شامل آثاری می شود که با استفاده از خط و یا خط و تصویر با رعایت اصول زیبا شناسی، اثری واحدی را ایجاد کند که بیانگر اطلاعات و یا پیامی باشد . در بسیاری از موارد، استفاده از حروف و متن به شکلی ارائه می گردد که القای فرم(شکل) و تصویر را در اثر می نماید. طراحان در آثار خود با بزرگ نمایی، فشردگی و چیدن حروف در کنار هم، و گاهی تنها با دخل و تصرف در فیزیک حروف، ارتباط عمیقی با موضوع به وجود می آورند .
در دهه‌های اخیر در تلاشی دیگر هنرمندان گرافیک سعی در تقویت ویژگی بصری حروف و نزدیک کردن نوشتار به وجه تصویری، چه به صورت مفهومی که مخاطب بتواند بار معنایی آن را به راحتی درک کند و یا بصورت تصویر انتزایی که بتواند نظر مخاطب به وسیله‌ی فرم، رنگ و …. جلب کند. این نوعِ نگارش در قلمرو «تایپوگرافی» در اندک زمانی، حوزه محدود «تایپوگرافی» سنتی را در هنر گرافیک ـ به ویژه در مغرب زمین، گسترش غیر قابل تصوری را به خود اختصاص داد . با این حرکت و جهش سریع، تایپوگرافی به قلمرویی مستقل و دارای تعریف، اصول و حتی تاریخچه ای نوین دست یافت. «تایپوگرافی» در حوزه های مختلف هنر گرافیک شامل پوستر، طراحی حروف، نشانه و … حضوری پر رنگ و گاهی هم به عنوان تنها عنصر تصویری غالب هویدا گشت .
همانطوری که اشاره شد تایپوگرافی یا «خط نگاری» و «خط نگاره» اثر گرافیکی است که نوشتار، شاکله اصلی آن را تشکیل می دهد و در واقع، کیفیت ترکیب اثر به اعتبار نوشتار و حروف ایجاد می‌شود. طراحی و ابداع شیوه‌های جدید نگارش و نحوه ی کاربری های آنها از دیگر عملکرد های تایپوگرافی،است. از طرفی دیگر شاید هدف اصلی تایپوگرافی، سرعت بخشیدن به ارسال هر چه سریع تر پیام و برقراری ارتباط به صورت «زبان تصویری» نسبت به نوشتاری عادی باشد.
در دنیای امروز انسان‌ها بیش از هر عصر دیگر- علی‌رغم فاصله‌های بسیار زیاد مکانی، با هم‌دیگر در ارتباط هستند. این ارتباط گاهی در کمترین زمان ممکن صورت می‌گیرد و شاید به همین دلیل عصر حاضر را «عصر ارتباطات» نامیده‌اند. در این ارتباط تنگاتنگ، دیگر نوشتار ها و زبان‌های سنتی و حتی تخصصی، توانایی گنجایش وسیع و سریع آن را ندارندد. در چنین وضعیتی شاید بیش از همه عناصز بصری می‌توانند کارآمد باشند.
اگر در گذشته «تایپوگرافی» طراحی حروف یا فن مکانیکی چیدن کلمات روی صفحه بود که با استفاده از حروف چوبی ویا سربی برای انتقال مفاهیمی به مدد کلمات ارائه می شد اما امروز این هنر ، با جرأت و جسارت طراحان پیشرو و به مدد فن غول‌آسای چاپ و کامپیوتر و … به مقوله‌یی بسیار پیچیده، ظریف و نافذ تبدیل شده است که در بسیاری از ابعاد زندگی بشر نفوذ کرده است. اکنون این شاخه از هنر گرافیک در طراحی روزنامه‌ها و نشریات، تلویزیون، صفحات وب، تبلیغات تجاری، بسته‌بندی کالاها، تابلو و ویترین فروشگاه‌ها، حتی معماری و آرایش فضا و طراحی پارک‌ها گرفته تا اشیای پیرامون و لوازم شخصی و البسه، حضوری ملموس دارد .
خط و خط نگاری در هنر ایران به دلیل زیبایی‌شناسی و ویژگی‌های کاربردی خاص آن، در همه ی شاخه های هنر های تجسمی به ویژه در هنر گرافیک جایگاهی ممتاز دارد. تنوع فراوان حروف و ساختار هندسی نظام‌مند آن، به طراحان گرافیک امکان تجربه‌های شخصی و میدان وسیعی در تغییرات و ترکیب حروف برای رسیدن به نمونه‌های جدید مهیا می کند.
به نظر می‌رسد که مفهوم تایپوگرافی در ایران مورد بررسی و تعریف جامع ای قرار نگرفته است. در حالی که می‌توان گفت هنر ایران سهم مهمی در خلق آثار خط نگاری و خط نگاره در طول تاریخ دارد. البته در پیشینه‌ی خوشنویسی و خط نگاری ایران نمونه‌هایی از تلاش فوق را می‌توانیم در دوران مختلف به وفور شاهد باشیم. تلاشی که در طول تاریخ خوشنویسی ایرانی، برای ابداع شکل های نوین و کشف ظرفیتهای بصری نوشتار انجام گرفته و در آن خط و نقش به گونه‌ای همساز درهم می‌آمیزند و خط تبدیل به تصویر «خط نگاره» می‌گردد، قابل چشم پوشی نیست. ولی باید به این نکته توجه داشت و آن این واقعیت است که این حوزه امروز نیاز به بازسازی و بازنگری مجدد دارد.
در طراحی خط نگاری و خط نگاره ملحوظ کردن مواردی ضروری به نظر می رسد . استفاده از حوزه های گسترده فن‌آوری الکترونیکی و امکانات رایانه‌ای و توجه به تغییر و تحولاتی که در روند طراحی ایجاد شده از این جمله است . بعلاوه هر اثر هنری احساس خاصی را به مخاطب انتقال می‌دهد که بخشی از این احساس‌ها بازتاب هویت فرهنگی است . بنابراین بیش از هرچیز طراح ‌بایستی نسبت به فرهنگ مخاطبین اثر خود شناخت و توجه داشته باشد.
امروزه دوران جدیدی در طراحی گرافیک فرا رسیده و همه چیز در حال کامپیوتری شدن است ولی خوشبختانه علاقه به هنر خوشنویسی در بین هنرمندان جوان در حال احیاست. بی تردید با شناخت اصول و مبادی این هنر و با استفاده درست از فنآوری روز، خلاقیت در ارائه آثار به طرز شگفت آوری شکوفا می شود.

همان گونه که پیشتر اشاره شد حضور تایپوگرافی در بسیاری از شاخه های هنر گرافیک مثل طراحی پوستر، طراحی حروف، نشانه، آگهی، روی جلد کتاب، نشریات و … بسیار ملموس است .
تایپوگرافی در ایران
 در چند سال گذشته این کلمه بین بسیاری از گرافیست‌ها و دانشجویان ایران رد و بدل می‌شود، در حالی‌که هنوز معادلی فارسی برای آن پیدا نشده است.
چند نمایشگاه اخیر تایپوگرافی که در ایران، با موضوعات مولانا و همین‌طور ضرب‌المثل‌های ایرانی، برگزار شد مکانی بود برای حضور پررنگ و پرشتاب نیروهای تازه‌نفس که تایپوگرافی را به‌عنوان یکی ازدستمایه‌های گرافیکی برای خودشان انتخاب کرده بودند.
عقیده بر این است طراحان وظیفه انتقال ذهنیات خود و پیام موضوع را در طرح‌هایشان بر تصویر و حروف قرار می‌دهند. اینک خط ، در روند تحولات جدید ، وظیفه خود را خوانایی و سهولت نگارش نمی‌داند و کم و بیش به فرمی زیبا تبدیل شده است که در درجه اول مفهوم نوشته را قبل از خوانده شدن ، بیان می‌کند.

در این دوره با رواج تایپوگرافی که سعی در تقویت ویژگی بصری حروف و نزدیک کردن نوشته به تصویر دارد ، برخی آن را با “خط نگاره” ، “خط نگاری” ، ” کالیگرافی” و “طراحی حروف” هم‌مسیر می‌دانند. در حالی که تایپوگرافی ، اثری گرافیکی است که حروف ساختار اصلی آن را تشکیل می‌دهد و از فونت‌های موجود با دخل و تصرفاتی که در آنها برای کشف ویژگی‌های بصری حروف انجام می‌شود ، استفاده می‌کند. اما طراحی حروف به معنای آنست که الفبایی را طراحی کنیم که قابلیت تایپ در موقعیت‌های گوناگون را داشته باشد.
در حالی که تایپوگرافی هدف دیگری دارد ، برخلاف مسولیتی که در دنیای سنتی به خط واگذار شده بود تا با سهل‌ترین و خواناترین صورت ، مفهوم خود را بیان نماید و در نگاه اول محتوا و مفهوم فرم یکجا به بیننده و خواننده القا شود.
اینک هنرمندان بدعت و شگفتی را به همراه زیبایی ، از اهداف مهم بصری تعیین کرده‌اند ، آنهم با سه اقدام مهم یعنی تغییر شکل در حروف (دفرماسیون) ، اغراق در حروف (اگزجریشن) و ساده‌سازی حروف (استیلزیشن) ، تا بتوانند زیبایی ، قدرت ارایه و روح تبلیغ‌گرای آن را بالا ببرند.
اما این روند در بعضی مواقع تا جایی پیش می‌رود که مانند نقاشی ، به حروف بعنوان فرم محض نگاه شده است. شاید این دید در نقاشی مشکلی نداشته باشد ، اما هنرمند گرافیست در روند کاربردهای روزمره ، زیبایی را باسودمندی وگویایی ترکیب می‌کند تا بتواند ذائقه بصری انبوه مخاطبان خود را که اغلب شهروندان معمولی هستند ، تغییر و ارتقا دهد. در این صورت است که بیننده و مخاطب با مشارکت فعال خود در فهم و خواندن خط جدید ، تلاش می‌نماید و این یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های تایپوگرافی در خط معاصر است.
تحولات فرمی خط در ایران از سرلوحه‌های روزنامه‌ها شروع شد و خوشنویسان که در آن زمان عهده‌دار طراحی عنوان نشریات بودند ، به این مهم آگاهی داشتند که با باید برای طراحی عنوان ، زبان بصری جدیدی خلق نمود. آنها از خطهایی چون طغری و نستعلیق برای نوشتن عنوان‌ها استفاده کردند و در ترکیب و نوع اتصالات آنها تغییراتی دادند. البته در پیشینه خوشنویسی ایران نمونه‌هایی از این گونه تلاش را به وفور می‌توان در دوره‌های مختلف دید. تلاشی که برای ابداع شکل‌های نوین و کشف ظرفیت‌های بصری نوشتار انجام گرفته است و در آن خط و نقش به گونه‌ای هم‌ساز درهم می‌آمیزند. طراحی عنوان ، نوعی ویترین و نمایانگر فضا و روحیه مطلب است که امروزه کمتر به آن توجه می‌شود.
از طرف دیگر ، شاید هدف اصلی تایپوگرافی ، سرعت بخشیدن به ارسال هرچه سریع‌تر پیام و برقراری ارتباط بصورت زبان بصری نسبت به نوشتار عادی باشد و مضمونی که از تایپوگرافی در اذهان جای گرفته ، آنست که حروف را بصورت درهم ریخته بر روی کار قرار گیرند. در صورتی که تایپوگرافی چنین نیست. تایپوگرافی به معنای کشف ارزش‌های بصری حروف برای بیان مفهومی جدید است و شاید بدلیل آنکه حروف چاپی فارسی به اندازه کافی دارای تنوع قلم و کاراکتر نیست ، اهمیت هماهنگی شکل و حروف با موضوع ، در جامعه ما بدرستی شناخته نشده و کمتر کسی به این نکته توجه کرده است.

ولی بطور طبیعی ، شکل حروف باید طوری انتخاب شود که دارای هماهنگی تصویری با محتوای آن باشد و در نتیجه درک مطلب برایش بهتر و مطبوع‌تر می‌شود. همان طوری که ” کیوستی واریس” چشم‌انداز فنلاند و گذشته آن را سرچشمه طراحی هنری و گرافیک فنلاند می‌داند ، ما نیز باید از جامعه و گذشته هنری‌مان تاثیر بگیریم.
تایپوگرافی فقط جابجا کردن خط کرسی حروف نیست و باید به ظرفیت‌های حروف فارسی آشنا باشیم. حروف فارسی بخاطر فرم خاصی که دارد برخلاف حروف لاتین ، اگر فواصل بین حروف برداشته شود و بهم نزدیک یا به یکدیگر بچسبند ، خوانایی خود را از دست نداده و می‌توان فرم‌های خاصی را از ترکیب فونت‌های امروزی براساس ترکیبات خوشنویسی گذشته بدست آورد. باید به این نکته توجه داشت که الفبا و حروف بعنوان نمادهایی که عهده‌دار بار فرهنگی و عاطفی هستند ، چیزی فراتر از نمایش الفبایی حروف هستند و این تجربیات برای حروفچینی صفحات نیست ، بلکه برای طراحی عنوان فیلم ، کتاب ، پوستر و . . . است.
ما برای رشد و پیشرفت تایپوگرافی باید با شناخت و توجه به ملاک‌های زیبایی‌شناسی این هنر بر پایه گرایش‌های بومی و ملی ، آن را در فضایی جهانی جستجو کنیم و با فهم صحیح از هنر ایران ، بویژه خوشنویسی ، تایپوگرافی ایران را از تایپوگرافی غربی متمایز کنیم
تایپوگرافی شاخه‌ای از گرافیک است که با استفاده از حروف چاپی روحیه و کاراکتر ثابتی را به حروف می‌دهد و با تغییرات مختلف، به مفهوم و هدف گرافیست نزدیک می‌شود.
این اواخر، تعداد زیادی نمایشگاه تایپوگرافی در ایران و کشورهای دیگر برگزار شده است که آثار ایرانی‌ در‌ آنها جایگاهی خاص و برجسته داشته‌اند.
تایپوگرافی یکی از مهم‌ترین وجوه تمایز گرافیک ایران است؛ به خاطر این‌که رسم‌الخط ما نسبت به رسم‌الخطی که در کشورهای غربی استفاده می‌شود متفاوت است. این نوع کار برای بیننده و به‌خصوص طراحان گرافیک بین‌المللی خیلی جذاب است. صرفا به خاطر این‌که فرم رسم‌الخط متفاوت است و کاراکتر حروف و الفبای فارسی یا همان الفبای عربی بسیار جذاب است، چون غربی‌ها این حروف را به اندازه‌ی الفبای لاتین ندیده‌اند.
و البته این در مورد خط چینی هم صدق می‌کند.
دقیقا. همین داستان در مورد خط چینی هم صدق می‌کند. به همین دلیل تایپوگرافی چینی و استفاده از خوشنویسی آنها در گرافیک هم خیلی مطرح شده و هم در دنیا مورد توجه است.
جوانان و گرافیست‌های ایرانی هم این روزها به شدت علاقه دارندد این سبک از هنر را یاد بگیرند. دلیلش چیست که داخل ایران هم از تایپوگرافی استقبال می‌شود؟
تایپوگرافی به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین رشته‌های گرافیک از حدود ??? سال پیش در اروپا مطرح بوده و در طراحی گرافیک همه جای دنیا بسیار اهمیت دارد. یعنی فقط در ایران از این هنر استقبال نمی‌شود. تایپوگرافی نقش خیلی اساسی در طراحی گرافیک بازی می‌کند.
 
منابع:
۱.    هنری ریچاردسون.  تایپو گرافی ،مقاله
۲.    محمد امینی ، تایپو گرافی در ایران ، نشر سازگار
۳.    رضا فیض پور ، خط در گرافیک – نشر پردازش
۴.    دانشنامه رشد
۵.    ویکی پدیا
۶.    پژوهشکده مرکز تحقیقات علمی ایران

HOW TO CREATE &USE DECORATIVE TYPE, MAGGIE GORDON & EUGENIE DOOD, NORTON LIGHTS BOOKS, ????
??TH-CENTURY TYPE, LEWIS BLACKWELL, LAURENCE KING, ????
LETTERFORMS (BAWDY BAD & BEAUTIFUL), STEVEN HELLER & CHRISTINE THOMPSON, WATSON GUPTILL, ????