بررسی رنگ در نشانه یا پیکتوگرام

پیشگفتار
انسان موجودی است اجتماعی، چنانکه از بدو خلقت همواره درصدد آن بوده تا با همنوعان خود ارتباط برقرار کند اما از آن جهت که قادر به سخن گفتن نبود بنابراین بوسیله حرکات دست و علائمی که از این طریق نمایش می‌داد با افراد و اشخاص اطراف خود ارتباط برقرار می‌کرد. سپس زمانی رسید که شروع به انتقال این حالات و علائم بر روی دیواره غارها نمود. بدین‌گونه که تصاویری از آنچه که مورد نظر وی بودند را ترسیم می‌نمود تا بتواند مفهوم خود را برساند اما در پاره‌ای از موارد این تصاویر نمی‌توانستند کمک وی باشد. چنانکه برای بیان احساسات و برخی از مسائل دیگر مجاب به اختراع خط و زبان گردید اما آثاری که مربوط به هزاران سال قبل می‌باشند و بر دیواره غارها همچنان منقوش هستند یکی می‌باشند بین بشر ابتدایی وانسان امروزی بدین‌گونه که از طریق علائم ما می‌توانیم به بسیاری از امور آنروز پی ببریم. از این نکته مشاهده می‌شود که گرچه خط و زبان اختراع شده‌اند اما محدودیتهایی که این دو دارا می‌باشند را در تصاویر مشاهده نمی‌کنیم همچنانکه امروز ما می‌توانیم به نوشتارهای تصویری انسانهای اولیه آگاهی یابیم اما حتی در جهان پیشرفته امروزی به هنگام مسافرت از یک نقطه جهان به نقطه دیگر اگر قرار بر تکیه به زبان و خط باشد، نه‌تنها نمی‌‌توانیم با انسانهای عصر خود ارتباط برقرار کنیم بلکه مشکلات عدیده بی‌شماری را پیش روی خود خواهیم داشت که معلول همین نقص در ارتباط می‌باشد. چنانکه پیشتر مطرح شد نیاز به صحبت کردن و ارتباط برقرار کردن در بشر ابتدائی بعدها باعث اختراع خط و الفبا و علائم … شد واین اختراعات مرحله به مرحله پیشرفت نمود و با متحد شدن انسان اختراعات نیز گسترش یافتند و انسان گام به گام پیشرفت نمود تا به این نقطه از زمان با وجود امکانات بی‌شمار رسید.
در این راستا هنر نیز دارای ابعاد گوناگونی شد که گرچه به نسبت ظاهر و صورت اولیه خود بسیار متفاوت است اما همچنان ریشه در نقطه تولد خود دارد. این پیشرفت و گسترش تا این حد ادامه یافته که از دیواره‌ غارها به شکل کنونی خود رسیده و دارای مختصات خاص خود و متخصصان مختلف گشته است و به شاخه‌ها و رشته‌های مختلفی تقسیم گشته. گرافیک یکی از این شاخه‌ها می‌باشد که با وجود آنکه به ظاهر هنری نوپاست اما در حقیقت دارای سابقه بس کهن است.
چرا که تمامی علائم و تصاویری که در ابتدای تاریخ هنر یافت شده‌‌اند آثار گرافیکی بوده‌اند که در اختیار بشر اولیه قرار داشته‌اند همچون علائم وتصاویر منقوش بر دیواره‌ غارها که برای ارتباط برقرار نمودن آنها مورد استفاده بوده‌اند و ما نیز با تکیه به این علائم، اطلاعاتی پیرامون نوع زندگی و محیط زندگی آنها به دست می‌آوریم. بنابراین می‌توان گفت که علامت در عمل نوعی ارتباط است آنچنانکه ما نیز امروزه متکی به این علائم و نمادها می‌باشیم. اما به گونه‌ای کاملا متفاوت از همتایان اولیه آنها، این علائم و نشانه‌ها که در ابتدا صرفا بیانگر مفاهیم خاصی بوده‌اند با گذشت زمان دارای قواعد و چهارچوبی گشته‌‌اند و نیز دارای انواع مختلی شده‌اند که پیکتوگرام یک نوع نشانه تصویری می‌باشد که در دنیای کنونی ما استفاده فراوانی دارد و من سعی کرده‌ام در این رساله به انواع پیکتوگرام و خصوصایت آن و کاربرد رنگ در پیکتوگرام بپردازم. که با تکیه بر قواعد و علم مورد نیاز برای آنها تهیه می‌گردند. با توجه به محیط پیرامون خود مشاهده می‌کنیم که علائم نقش به سزایی را در زندگی، ایفا می‌کنند و در هر مکان و موقعیتی می‌‌توانند به منظورهای مختلف یاری‌رسان ما باشند.

مقدمه
هدف از انتخاب عنوان (رنگ در نشانه پیکتوگرام) شناختن مخاطب و ایجاد ارتباط و نفوذ در احساس و اندیشه او می‌باشد. بسیار اتفاق افتاده است که در برابر هشدارهای بصری چراغ و علائم راهنمایی و رانندگی احساس خطر و امنیت کرده‌ایم و همانگونه که علائم ونشانه‌های راهنمایی و رانندگی بعنوان یکی از پایه‌های اصلی و فرهنگ زندگی در اندیشه‌ها نفوذ کرده است، استفاده آگاهانه و منطقی از رنگ نیز در سایر موارد بی‌تأثیر نخواهد بود. چه بسا رنگ بیشتر از هر پدیده دیگری اطراف انسان را احاطه کرده و در تمامی مایحتاج روزمـّره اعم از پوشاک، غذا و سایر مواد مصرفی، و غیره بکار گرفته شده است.
در انتخاب و تأثیر رنگها بر افراد با توجه به فرهنگ زندگی، تفاوتهای قابل ملاحظه‌ای وجود دارد. یکی رنگ آبی را بر دیگری ترجیح می‌دهد و دیگری رنگ سبز را دوست داشتنی می‌داند.  به درستی نمی‌توان گفت چرا افراد رنگهای مطلوب و محبوب مخصوص به خویشتن را دارند، شاید زمینه‌های ذهنی، تجربه‌ها، تداعی‌ها و حوادث دیگری که در زندگی بزرگسالان بوجود آمده است افراد را به رنگ مشخصی علاقمند یا متنفر ساخته باشد.
هنوز هیچ مجموعه‌ای درباره رنگهای مورد پسند مردم در تمامی کشور‌ها به دست نیامده است و از واکنش افراد جماعات گوناگون در برابر رنگ اطلاع کافی نداریم. بدون شک با شناخت عوامل مؤثر در انتخاب رنگ در بین جوامع مختلف با فرهنگ و نوع محل زندگی و سن اشخاص با توجه به سلامت بدن و روح آنها می‌توان به تأثیر فیزیکی و روانی رنگها نیز پی برد.
سن اشخاص در انتخاب رنگ تأثیری قابل ملاحظه دارد، مثلا رنگهای انتخابی خردسالان با بزرگسالان تفاوت دارد. رنگهای زنده و خالص مورد توجه کودکان قرار می‌گیرد. در صورتی که بزرگسالان رنگهای پخته و ترکیب شده را ترجیح می‌دهند. محل زندگی نیز در انتخاب رنگ مؤثر است ودر مناطقی که هوا آفتابی است نوع انتخاب رنگ اشخاص با مناطق ابری تفاوت دارد و نیز فصول سالانه عاملی است که اشخاص را در برابر سؤال محقق وادار به جوابهایی متناسب با فصل می‌سازد. فرهنگ جامعه در عقیده‌ انتخاب رنگ بی‌اثر نیست. می‌توان برای تشخیص سلیقه اشخاص به تحقیقات روانی و اجتماعی دست برد، در این تحقیقات مصاحبه و تکثیر پرسشنامه از وسایل تحقیقی به شمار می‌آید، بعد از هر تحقیق می‌توان سلیقه جمعی یا گروهی را دریافت. سلامت بدن و سلامت روح نیز جزء خصایص است. به هر صورت انتخاب رنگی که به وسیله‌ فردی ابراز می‌شود نوعی انتخاب شخصی است ولی در تعیین رنگ الزاما باید به انتخاب گروه و یا جامعه واقف شد.
باید توجه داشت هر درجه از رنگها که ضعیف یا قوی باشند خصایص و تأثیر ویژه‌ای دارند که خصایص یک رنگ ممکن است در کشورها و جماعت مختلف تأثیر متفاوت بگذارند.
انسان سیستم کدگذاری رنگ را ایجاد کرد، هر چه کد ساده‌تر باشد، آسانتر پیام فهمیده خواهد شد. ارتباط رنگ با مخاطبین خود، مستقیم‌تر از لغات و اعداد است. مثلا در چراغهای ترافیک، عملکرد رنگ به شکل کد خوب است. زیرا به سرعت منتقل شده، فهمیده و پذیرفته شده است.
دانستن معانی اجتماعی و سمبولیک رنگها در کشورهای مختلف بسیار جالب است. برای شناختن بعضی از این مفاهیم به مفهوم چند رنگ در کشورهای مختلف می‌پردازیم که می‌توان به سهولت دریافت که حتی با وجود فاصله‌های چند هزار کیلومتری، رنگها تقریبا در اذهان بیشتر تداعی سمبولهای مشترکی را می‌کنند. تنها تفاوت آنها بر سر فرهنگهای قومی که ریشه‌های چندهزارساله دارد وبر اثر شرایط جوی متفاوت و عقاید دینی متفاوت و غیره بوجود آمده است.
رنگ سیاه در اکثر کشورها معنی عزا و افسردگی را دارد و رنگ سفید در اکثر کشورها معنی صلح و بیگناهی را دارد و رنگ قرمز معنی خشم و گرما و در پیکتوگرامهای راهنمائی و رانندگی علامت خطر را می‌رساند و سبز در اکثر کشورها معنای جوانی و سبزی و شادی را می‌رساند و رنگ آبی معنی آسایش و ترس و زرد معنای نور و خورشید و بیماری را در اکثر کشورها می‌رساند.

فهرست

پیشگفتار
چکیده
مقدمه
فصل اول: مفهوم کلی رنگ
رنگ    2
اثر رنگ    7
رنگ در روانشناسی    13
منشاء اهمیت رنگ    15
فیزیولوژی رنگ    15
معنای هشت رنگ    16
۱- رنگ خاکستری    18
۲- رنگ آبی    18
۳- رنگ سبز    20
۴- رنگ قرمز    21
۵- رنگ زرد    22
۶- رنگ بنفش    24
۷- رنگ قهوه‌ای    25
۸- رنگ سیاه    26
نقش رنگ در فرهنگ و ملل    26
رنگ در تبلیغات    30
۱- جلب توجه    31
۲- حفظ توجه    33
۳- تبادل اطلاعات    34
رنگ در هنر    35
رنگ در ادبیات    36
رنگ در سینما    38
رنگ در هنرهای تجسمی    38
قرمز    39
زرد    40
سبز    40
آبی    40
سفید    40
سیاه    40
مربع    41
مثلث    41
دایره    42
فصل دوّم: رنگ در هنرهای تجسمی
رنگ در نقاشی    44
رنگ در گرافیک    47
رنگ در کامپیوتر    48
رنگ در عکاسی    52
رنگ در معماری    53
نقش رنگ در فضای شهر    55
فصل سوم: رنگ با گرایش کاربردی در هنر گرافیک
رنگ در طراحی پوستر    60
رنگ در طراحی جلد    61
رنگ در تصویرسازی    62
رنگ در بسته‌بندی    64
رنگ در صفحه آرائی    67
ایجاد حرکت    68
رنگ تیترها    68
رنگ گذاری متن    68
رنگ‌گذاری متن    69
رنگ در تصاویر    70
رنگ در روزنامه    71
رنگ در نشانه    72
فصل چهارم : رنگ در نشانه (پیکتوگرام)
تاریخچه نشانه (نشانه تصویری «پیکتوگرام»)    76
پیکتوگرام چیست؟    82
انوع پیکتوگرام    85
رنگ در پیکتوگرام    91
ضرورت رنگ در پیکتوگرام    95
ارتباط رنگ با محیط    96
نوع رنگ گذاری    100
بحث تأثیر‌گذاری هر رنگ    101
نتیجه‌گیری:    107
فهرست منابع    111
فهرست منابع تصویری    114

فهرست منابع
۱-    سیواریز، شیوا، اثر روانی رنگ و کاربرد آن در تبلیغات، دانشگاه شاهد، دی ۱۳۸۱.
۲-    موسوی، اقدس، کاربرد رنگ در آثار گرافیکی، دانشگاه هنر، ۶۹-۱۳۶۸.
۳-    شریعتی،‌ محسن، بسته‌بندی و بررسی عوامل فنی آن، دانشگاه شاهد، دی ۱۳۸۱.
۴-    آیت‌اللهی، حبیب ا…، مبانی رنگ و کاربرد آن، تهران، سمت، پائیز ۱۳۸۱ (چاپ اول).
۵-    محبی، علی اصغر، پیام رنگ در نشانه، دانشگاه هنر،
۷۲-۱۳۷۱.
۶-    مانته، هارالد، رنگ در عکاسی، تهران، سروش، ۱۳۶۹
(چاپ اول).
۷-    شی جی وا، هیداکی، دهدشتی، فریال، همنشینی رنگ‌ها و راهنمای خلاقیت در ترکیب رنگها، تهران، کارنگ، شهریور ۱۳۷۷ (چاپ اول).
۸-    حسن زاده، سید احمدرضا، پیکتوگرام‌ها در گرافیک شهری، دانشگاه تهران، خرداد ۱۳۷۰.
۹-    لوشتر، ماکس، ابی‌زاده، ویدا، روانشناسی رنگها، درسا، ۱۳۷۵ (چاپ دهم).
۱۰-    افشار مهاجر، کامران، زبانشناسی رنگها در بسته‌بندی، مجله صنعت چاپ، درسا، ۱۳۷۵ (چاپ دهم)
۱۱-    افشار مهاجر، کامران، زبانشناسی رنگها در بسته‌بندی، مجله صنعت چاپ، بهمن ۱۳۷۱، شماره ۱۲۱.
۱۲-    پژوهی پاد، مجید، کاربرد رنگ در ارتباطات، دانشگاه هنر،‌68-1367.
۱۳-    کدکنی، شفیعی، صور خیال در شعر فارسی، آگاه، ۱۳۷۸ (چاپ هفتم).
۱۴-    آدرنگی، شهرام،‌بررسی فنی و تاریخ پیدایش رنگ در سینما، دانشگاه هنر، ۱۳۶۹.
۱۵-    اتین، جوهانز، حلیمی، محمد حسین، کتاب رنگ، سازمان چاپ و انتشارات وزارت و ارشاد اسلامی، ۱۳۶۷ (چاپ دوم).
۱۶-    کراک، جیمز، سی قرن طراحی گرافیک با نگاهی به تاریخ چاپ، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، بهار ۱۳۸۲ (چاپ اول).
۱۷-    طباطبائی، غلامرضا، فصلی در نور و رنگ (شناخت و کاربرد فیلترها)، اداره کل تحقیقات و روابط سینمائی وزارت ارشاد اسلامی، ۱۳۶۳ (چاپ اول).
۱۸-    وطن‌پرست، غزاله، معماری (رنگارگری دوره دوم تبریز)، دانشگاه شاهد، بهار ۱۳۸۲.
۱۹-    همدم مقدم، ساناز، نقش رنگ در فضای شهر، مجله هنرهای تجسمی، دی و بهمن ۱۳۸۱، شماره ۱۹.
۲۰-    یعقوب‌زاده، مهدی، ساختار گرافیکی صفحات وب، دانشگاه شاهد، دی ۱۳۸۱.
۲۱-    امی، امیر علی، طراحی صفحات وب،‌  مؤسسه فرهنگی دیباگران تهران، ۱۳۸۰.
۲۲-    سلیمانی، حسین، بررسی رنگ در بسته‌بندی محصولات غذایی، دانشگاه شاهد، شهریور ۱۳۸۱.
۲۳-    اسماعیلی سهی، مرتضی، ویژگیهای فنی کمیک استریپ، پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان، شماره ۴.
۲۴-    پرمان، مهناز، علائم ارتباط بصری در مکانهای عمومی، دانشگاه تربیت مدرس، ۱۳۷۴.
۲۵-    ممیز، مرتضی، نشانه‌ها، چهاررنگ، ۱۳۶۲.
۲۶-    قبادی، مهدی، بررسی نشانه های فرهنگی و اجتماعی بعد از انقلاب اسلامی، دانشگاه هنر، ۱۳۷۵.
۲۷-    کووایاما، یاسابورو، اثباتی، محمد حسن، علائم فرهنگی و تجاری، اسلیمی ۱۳۸۰ (چاپ اول).
۲۸-    مظاهری، شادی، نشانه‌های تصویری (راهنمای باغ‌وحش)، دانشگاه هنر، ۷۵-۱۳۷۴.
۲۹-    فرخی، زهرا، بررسی نشانه‌های معاصر ایران، دانشگاه شاهد، دی ۱۳۸۱.
۳۰-    نورونی، ستاره، رنگ در ارتباط تصویری، دانشگاه هنر، ۷۶-۱۳۷۵.
۳۱-    زمردی فرد، سودابه، نشانه و بررسی کاربرد آن در تبلیغات، دانشگاه شاهد، دی ۱۳۸۱.
۳۲-    شکرخواه، یونس، ارتباطات در تبلیغات بازرگانی، مجله صنعت چاپ، بهمن ۱۳۷۱، شماره ۱۲۱.
 
فهرست منابع تصویری
۱اتین، جوهانز، حلیمی، محمد حسین، کتاب رنگ، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۶۷، (چاپ دوم)، ص ۴۴-۴۵-۴۷-۵۴-۹۱-۱۰۳-۱۶۱-۱۷۴-۱۷۹-۱۸۵-۱۸۷-۱۹۳.
۲-    کوایاما، یاسابورو، علائم تجاری و نشانه‌ها، نصیری، محمدرضا، تهران، یساولی، ۱۳۸۱، (چاپ دوم)، ص ۴۴۴-۴۴۷.
۳هیداکی، شی‌جی‌وا، دهدشتی، فریال، همنشینی رنگ‌ها و راهنمای خلاقیت در ترکیب رنگها، تهران، کارنگ، ۱۳۷۷، (چاپ اول)، ص ۲۲-۲۳-۲۴-۲۵-۲۶-۲۷-۲۹-۱۴۰-۱۴۱-۱۴۴-۱۴۵-۱۴۶.
۴-    CDهای عکس.
۵-    Carter, David E., Creating Logo Families, New York
HBI, (2000), P: 10-52-108-142.
۶-    Hasegawa, Sumio and Kabayashi, Shigeji
 Japan’s Trademarks & Logotypes in full color part 6
 Graphic-Sha (1995), P: 96-102-175-190-194-195-198-199-209-303-319-350-374.