بررسی تاثیر مکمل یاری کلسیم بر پروفایل لیپیدی زنان مبتلا به اضافه وزن یا چاقی

فهرست مطالب
مقدمه  
اهداف و فرضیات  
هدف اصلی  
اهداف ویژه  
هدف کاربردی  
فرضیات  
جدول متغیرها
  
فصل اول: کلیات  
مقدمه‌ای بر کلسیم  
نیاز (DRI) و مسمومیت  
مهمترین عملکردهای کلسیم  
منابع غذایی و دریافت  
ارتباط دریافت پائین کلسیم با بیماری های مزمن  
استئوپورز  
فشارخون بالا  
سنگ کلیه  
سرطان  
لیپیدهای خون  
تری آسیل گلیسرول ها (تری گلیسریدها)  
کلسترول  
لیپوپروتئین‌ها  
متابولیسم لیپوپروتئین‌ها  
بیماری‌های قلبی- عروقی (CHD) و ارتباط آن با لیپیدها، لیپوپروتئین‌ها و آپولیپوپروتئین‌ها  
DRI کلسیم بزرگسالان مرد و زن  
محدوده طبیعی لیپیدها، لیپوپروتئین‌ها و آپولیپوپروتئین‌های اندازه‌گیری شده
  
فصل دوم: مروری بر پژوهش‌های پیشین  
ارتباط کلسیم با لیپیدها و لیپوپروتئین‌ها  
ارتباط کلسیم با وزن و بعضی نمایه های چربی بدن  

فصل سوم: مواد و روش‌ها  
نوع پژوهش  
افراد مورد مطالعه  
معیارهای ورود به مطالعه  
معیارهای خروج از مطالعه  
برآورد حجم نمونه  
نمونه‌یابی  
نحوه انجام پژوهش  
مکمل کلسیم و دارونما  
اندازه گیری محتوای کلسیم کپسول‌ها  
اندازه‌گیری‌های تن سنجی  
نمونه‌های خون  
اندازه‌گیری لیپیدها و لیپوپروتئین‌ها  
اندازه‌گیری آپولیپوپروتئین‌ها  
تجزیه و تحلیل آماری  
محاسبه کلسیم و انرژی رژیم غذایی  
ملاحظات اخلاقی  

فصل چهارم: یافته‌ها  
میانگین و انحراف معیار متغیرهای زمینه‌ای گروه مکمل کلسیم و دارونما پیش از مداخله  
میانگین و انحراف معیار متغیرهای چربی بدن گروه مکمل کلسیم و دارونما پیش از مداخله  
میانگین و انحراف معیار دریافت انرژی و کلسیم گروه مکمل کلسیم و دارونما پیش از مداخله  
میانگین و انحراف معیار پروفایل لیپیدی گروه‌ مکمل کلسیم و دارونما پیش از مداخله  
مقایسه میانگین‌های وزن، BMI و شاخص‌های چربی بدن پیش و پس از مداخله در گروه مکمل کلسیم  
مقایسه میانگین‌های وزن، BMI و شاخص‌های چربی بدن پیش و پس از مداخله در گروه مکمل دارونما  
مقایسه میانگین های لیپیدها، لیپوپروتئین‌ها و آپولیپوپروتئین‌ها پیش و پس از مداخله در گروه مکمل کلسیم  
مقایسه میانگین های لیپیدها، لیپوپروتئین‌ها و آپولیپوپروتئین‌ها پیش و پس از مداخله در گروه دارونما  
مقایسه میانگین‌های متغیرهای چربی بدن گروه مکمل کلسیم و دارونما پس از مداخله  
مقایسه میانگین‌های پروفایل لیپیدی گروه‌ مکمل کلسیم و دارونما پس از مداخله  
جمع‌بندی نتایج  

فصل پنجم: بحث  
مقایسه گروه های مکمل کلسیم و دارونما در ابتدای مطالعه  
تأثیر مکمل یاری کلسیم بر لیپیدها، لیپوپروتئین‌ها و آپولیپوپروتئین‌ها  
تأثیر مکمل یاری بر وزن و چربی بدن  
پیشنهادات  
پیوست و ضمائم  
چکیده انگلیسی  
منابع و ماخذ  

فهرست جداول
عنوان
جدول متغیرها   
جدول ۱-۱- DRI کلسیم بزرگسالان مرد و زن   
جدول ۲-۱- محدوده طبیعی لیپیدها، لیپوپروتئین‌ها و آپولیپوپروتئین‌های اندازه‌گیری شده   
جدول ۱-۴- میانگین و انحراف معیار متغیرهای زمینه‌ای گروه مکمل کلسیم و دارونما پیش از مداخله   
جدول ۲-۴- میانگین و انحراف معیار متغیرهای چربی بدن گروه مکمل کلسیم و دارونما پیش از مداخله   
جدول ۳-۴- میانگین و انحراف معیار دریافت انرژی و کلسیم گروه‌های مکمل کلسیم و دارونما    
جدول ۴-۴- میانگین و انحراف معیار پروفایل لیپیدی گروه‌های مکمل کلسیم و دارونما پیش از مداخله   
جدول ۵-۴- مقایسه میانگین‌های وزن، BMI و نمایه ‌های چربی بدن پیش و پس از مداخله در گروه مکمل کلسیم   
جدول ۶-۴- مقایسه میانگین‌های وزن، BMI و نما یه ‌های چربی بدن پیش و پس از مداخله در گروه دارونما   
جدول ۷-۴- مقایسه میانگین‌های لیپیدها، لیپوپروتئین‌ها و آپولیپوپروتئین‌ها پیش و پس از مداخله در گروه مکمل کلسیم   
جدول ۸-۴- مقایسه میانگین‌های لیپیدها، لیپوپروتئین‌ها و آپولیپوپروتئین‌ها پیش و پس از مداخله در گروه دارونما   
جدول ۹-۴- میانگین و انحراف معیار متغیرهای چربی بدن گروه مکمل کلسیم و دارونما پس از مداخله   
جدول ۱۰-۴- میانگین و انحراف معیار پروفایل لیپیدی گروه مکمل کلسیم و دارونما پس از مداخله   
 
فهرست پیوست و ضمائم:
پیوست ۱: رضایت نامه کتبی      
پیوست ۲: محاسبه درصد چربی بدن با استفاده از مجموع چربی زیر پوستی در چهار نقطه    
پیوست ۳: پرسشنامه ۳ روز یاد آمد خوراک    
پیوست ۴: واژه های اختصاری    

Abstract:
Introduction: Overweight and obesity have reached to the level of a global epidemic. This disease is one of the major risk factors for hyperlipidemia, and hence for coronary heart disease, which is the top one among the causes of death. There are some evidence suggesting a probable beneficial effect of calcium intake on serum lipids and lipoproteins and weight loss. The objective of this study was to assess the effect of 1g/day calcium supplementation for 30 days on lipid profile and some adiposity indices in overweight or obese women.
Materials and methods: a double blind randomized clinical trial was conducted in 44 premenopaus overweight or obese women (age: 25±6 years, BMI ≥25 kg/m2). Participants were classified into two groups: ‘calcium supplement’ (1 g/day elemental calcium as four calcium carbonate capsules, n=24) or placebo (n=20).  Vein blood samples were taken after at least 12 hours overnight fasting. Blood sampleswere taken  and selected anthropometric measures including weight, height and skinfold thikness in 4 sites were measured at baseline and after intervention. BMI was calculated from weight divided by squared height and body fat percent from sum of 4 sites skinfold thikness. TG, total- and HDL cholesterol were measured using enzymatic method and apolipoproteins including Apo A-Ι and Apo B using nephelometery method. Freidwald equation was used for calculating LDL cholesterol and VLDL cholesterol was calculated from TG divided by 5. Calcium and energy intakes were estimated from three 24 hours food recall. Statistical analyses were performed using SPSS software (version 9), all statistical tests were done in two-tailed format and p< 0.05 was considered as the level of significance.
Results: No significant differences were observed in age, height, energy and calcium intake and lipid profile between groups at baseline. TG, total-, LDL- and VLDL cholesterol increased and HDL cholesterol decreased in both groups; but TG and VLDL cholesterol elevation was only significant in calcium supplement group and total cholesterol only decreased significantly in placebo group. LDL cholesterol elevation and HDL cholesterol decline was significant in both groups. Apolipoproteins decline was not significant in any group. Weight and BMI decreased in both groups, but only significantly in calcium group. Percent of body fat was not significant in any group. It is worth to note that no significant differences were observed between groups at the end of intervention.
Conclusion: Although calcium supplementation had apparently a preventive effect against total cholesterol increase, but with regard to Apo B changes, it may cause a decrease on LDL particle size. In respect of significant TG elevation in calcium supplement group, our result does not support a beneficial effect from calcium supplementation on lipid profile in overweight or obese women. In addition, although, compared with placebo group, calcium supplementation decreased weight and BMI significantly, but it was not able to change body fat percent significantly. Due to no significant differences between groups after intervention, our data do not support the hypothesis that calcium supplementation may have beneficial effect in overweight or obese women.

چکیده:
مقدمه: امروزه اضافه وزن و چاقی به شکل اپیدمی جهانی درآمده است. این بیماری از عوامل مهم مرتبط با اختلال لیپیدها و لیپوپروتئین های سرم است و همه آنها از عوامل خطرساز بیماریهای قلبی-عروقی (که خود اولین علت مرگ و میر است)، محسوب می شوند. شواهدی وجود دارد مبنی بر اینکه دریافت بالای کلسیم می تواند تاثیری مطلوب بر لیپیدها و لیپوپروتئین های سرم داشته و نیز موجب کاهش وزن شود. هدف از این مطالعه، بررسی تاثیر مکمل یاری کلسیم به مقدار ۱ گرم در روز و به مدت ۳۰ روز بر پروفایل لیپیدی و بعضی نمایه های چربی بدن در زنان مبتلا به اضافه وزن یا چاقی بود.
مواد و روشها: این پژوهش به روش کارآزمایی بالینی تصادفی شده دوسوکور انجام گردید. چهل و چهار زن غیریائسه (سن: ۶±25  سال) مبتلا به اضافه وزن یا چاقی (kg/m2 25≤BMI ) به مدت ۳۰ روز ۱۰۰۰ میلی گرم مکمل کلسیم عنصری به شکل کربنات کلسیم (۲۴=n) یا دارونما (۲۰=n) دریافت کردند. نمونه خون پس از حداقل ۱۲ ساعت ناشتا و اندازه های تن سنجی شامل وزن، قد و چربی زیر پوستی در ۴ نقطه قبل از شروع مداخله و پس از آن گرفته شد. BMI از تقسیم وزن بر مربع قد و درصد چربی بدن با استفاده از مجموع چربی های زیر پوستی در ۴ نقطه برآورد شد. کلسترول تام، کلسترول HDL و تری گلیسرید به روش آنزیماتیک و آپولیپوپروتئینهای A-Ι و B به روش Nephelometry اندازه گیری شدند. کلسترول LDL با استفاده از فرمول  Freidwald و کلسترول VLDL یک پنجم TG محاسبه شد. مقدار دریافت انرژی و کلسیم غذا با استفاده از ۳ روز یادآمد ۲۴ ساعته خوراک محاسبه شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزارش آماری SPSS (ویرایش ۹) انجام شد. آزمون های آماری به صورت دودامنه انجام و مقدار P کمتر از ۰۵/۰ از نظر آماری معنی دار در نظر گرفته شد.
یافته ها: تفاوت معنی داری بین مشخصات پایه، دریافت انرژی، کلسیم و همچنین پروفایل لیپیدی بین دو گروه پیش از مداخله مشاهده نشد. TG، کلسترول تام، کلسترول LDL و کلسترول VLDL در هر دو گروه افزایش و کلسترول HDL کاهش نشان داد اما، از نظر آماری افزایش TG وکلسترول VLDL تنها در گروه مکمل کلسیم و افزایش کلسترول تام تنها در گروه دارونما معنی دار بود. افزایش کلسترول LDL و کاهش کلسترول HDL در هر دو گروه معنی دار بود. لازم به ذکر است تفاوت معنی داری بین هیچ کدام از متغیرها بین گروهها در انتهای مداخله مشاهده نشد.
نتیجه گیری: بر اساس یافته های این مطالعه هرچند مکمل کلسیم تاثیری پیشگیری کننده بر افزایش کلسترول تام نسبت به دارونما نشان داد، اما با توجه به تغییرات آپولیپوپروتئین B، احتمالا موجب کاهش اندازه ذرات LDL شده است. همچنین با توجه به افزایش معنی دار TG در گروه مکمل کلسیم، در مجموع به نظر نمی رسد مصرف مکمل کلسیم تاثیر مطلوب بر پروفایل لیپیدی زنان مبتلا به اضافه وزن یا چاقی داشته باشد. افزون بر آن هر چند مکمل کلسیم کاهشی معنی دار در وزن و BMI نسبت به گروه دارونما نشان داد اما نتوانست درصد چربی بدن را به شکل معنی دار کم کند. با توجه به اینکه تفاوت معنی داری در متغیرهای مورد مطالعه بین گروهها در انتهای مداخله وجود نداشت، به طور کلی تاثیر مطلوب قابل توجهی از دریافت مکمل کلسیم در زنان مبتلا به اضافه وزن یا چاقی مشاهده نشد.

واژه‏های اختصاری:
BMI = Body Mass Index
DRI = Dietary Reference Intake   
AI = Adequate Intake   
UL = Tolerable Upper Intake levels   
PTH = Parathormone   
VLDL = Very Low Density Lipoprotein   
HDL = High Density Lipoprotein   
LDL = Low Density Lipoprotein   
IDL = Intermediate Density Lipoprotein   
Chol = Cholesterol   
T-Chol = Total Cholesterol   
TG = Triglyceride   
ApoA-I = Apolipoprotein A-I   
ApoB = Apolipoprotein B   
LCAT = Lecithin-Cholesterol Acyltransferase   
CHD = Coronary Heart Disease   
BSF = Biceps Skinfold   
TSF = Triceps Skinfold   
ScSF = Subscapular Skinfold   
SISF = Suprailiac Skinfold   
NIH = National Institute of Health   
RCT = Randomized Clinical Trial   
WHO = World Health Organization   
NHANES = National Health and Nutrition Examination Survry   
ApoGII = Apolipoprotein GII   
ApoE = Apolipoprotein E   
CETP = Cholesteril Ester transferase protein   
ACAT = Acyle Cholesterol Acyl Transferase   
CEH = Cholesteryl Ester Hydrolase   
HMG-COA = Hydroxy Methyl Glotaril Coanzyme A   
RDA = Recommended Dietary Allowances   

Abstract:
Introduction: Overweight and obesity have reached to the level of a global epidemic. This disease is one of the major risk factors for hyperlipidemia, and hence for coronary heart disease, which is the top one among the causes of death. There are some evidence suggesting a probable beneficial effect of calcium intake on serum lipids and lipoproteins and weight loss. The objective of this study was to assess the effect of 1g/day calcium supplementation for 30 days on lipid profile and some adiposity indices in overweight or obese women.
Materials and methods: a double blind randomized clinical trial was conducted in 44 premenopaus overweight or obese women (age: 25±6 years, BMI ≥25 kg/m2). Participants were classified into two groups: ‘calcium supplement’ (1 g/day elemental calcium as four calcium carbonate capsules, n=24) or placebo (n=20).  Vein blood samples were taken after at least 12 hours overnight fasting. Blood sampleswere taken  and selected anthropometric measures including weight, height and skinfold thikness in 4 sites were measured at baseline and after intervention. BMI was calculated from weight divided by squared height and body fat percent from sum of 4 sites skinfold thikness. TG, total- and HDL cholesterol were measured using enzymatic method and apolipoproteins including Apo A-Ι and Apo B using nephelometery method. Freidwald equation was used for calculating LDL cholesterol and VLDL cholesterol was calculated from TG divided by 5. Calcium and energy intakes were estimated from three 24 hours food recall. Statistical analyses were performed using SPSS software (version 9), all statistical tests were done in two-tailed format and p< 0.05 was considered as the level of significance.
Results: No significant differences were observed in age, height, energy and calcium intake and lipid profile between groups at baseline. TG, total-, LDL- and VLDL cholesterol increased and HDL cholesterol decreased in both groups; but TG and VLDL cholesterol elevation was only significant in calcium supplement group and total cholesterol only decreased significantly in placebo group. LDL cholesterol elevation and HDL cholesterol decline was significant in both groups. Apolipoproteins decline was not significant in any group. Weight and BMI decreased in both groups, but only significantly in calcium group. Percent of body fat was not significant in any group. It is worth to note that no significant differences were observed between groups at the end of intervention.
Conclusion: Although calcium supplementation had apparently a preventive effect against total cholesterol increase, but with regard to Apo B changes, it may cause a decrease on LDL particle size. In respect of significant TG elevation in calcium supplement group, our result does not support a beneficial effect from calcium supplementation on lipid profile in overweight or obese women. In addition, although, compared with placebo group, calcium supplementation decreased weight and BMI significantly, but it was not able to change body fat percent significantly. Due to no significant differences between groups after intervention, our data do not support the hypothesis that calcium supplementation may have beneficial effect in overweight or obese women.

 
منابع و مأخذ:
۱) Hammond KA. Dietary and clinical assessment in: Mahan LK, Escott-Stumps S, editors. Krause”s food, nutrition and diet Therapy. 10th edition. Philadelphia: Saunders
 2004. P.424.
۲) International Obesity Task Force. WHO. Controlling the global obesity epidemic    
 [serial Online] 2005 [cited 2005 jan 23 ]; Availible from: URL:http://www.who.int/nut/obs.htm
۳) Ghassemi H, Harrison G, Mohammad K. An accelerated nutrition transition in Iran. public Health Nutrition. 2002; 5: 145-155.
۴) Mokdad AH, Ford E, Bowman BA. Prevalence of obesity, diabetes and obesity related health risk factors. JAMA. 2001; 289: 76-79.
 5) نقوی، محسن. سیمای مرگ در چهار استان کشور، سال  .1378تهران: وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، دفتر نمایندگی سازمان جهانی بهداشت در جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۷۹.
۶) Finkelstein EA, Fiebelkorn IC, wang G. National medical spending attributible    
 to overweight and obesity: how much, and who”s paying? Health Affairs. 2003;
۲۱۹-۲۲۶.
۷) Jacqmain M, Doucet E, Despres J, Bouchard C, Tremblay A. Calcium intake, body    
 composition, and lipoprotein-lipid concentrations in adults. Am J clin Nutr. 2003, 77: 1448-1452.
۸) McCarron DA, Morris CD, Henry HJ, stanton JL. Blood presure and nutrient intake    
 in the United States. 1984, 224: 1392-1398.
۹) Zemel MB, Shi H, Greer B, Dirienzo D, Zemel PC. Ragulation of adiposity by dietary calcium. FASEB J. 2000; 14: 1132-1138.
۱۰) Buchowski MS, Semenya J, Johnson AD. Dietary calcium intake in lactose meldigesting intolerant and tolerant African-American woman. J Am Coll Nutr. 2002; 21: 47-54.
   11) میر میران پ، اسماعیل زاده ا، آزادبخت ل، عزیزی ف. رابطه معکوس بین مصرف شیر با نمایه توده بدنی: مطالعه قند و لیپید تهران. مجله غدد درون ریز و متابولیسم ایران، ۱۳۸۲، سال پنجم (۲): ۸۱-۷۳.
۱۲) Zemel MB, Thompson W, Milstead A, Morris K, Campbell P. Calcium and dairy acceleration of weight and fat loss during energy restriction in obese adults.Obes Res. 2004; 12 (4): 582-90.
۱۳) Loss Ruth JF, Rankinen T, Leon AS, Skinner JS, Wilmore JH, Rao DC, Bouchard C. Calcium intake is associated with adiposity in black and white men and white women of the HERITAGE family study. J Nutr. 2004; 134: 1772-1778.
۱۴) Lin Y, Lyle RM, McCabe LD, McCabe GP, Weaver CM. Dairy calcium is related    
 to changes in body composition during a two-year exercise intervention in young women. J Am coll Nutr. 2000; 19(6): 754-760.
۱۵) Lovejoy JC, Champagan CM, Smith SR, de Jonge L, Xie H. Ethinic differences in dietary intakes, physical activity, and energy expenditure in middle-aged, premenopausl woman: the healthy transitions study. Am J Clin Nutr. 2001; 47: 90-5.
۱۶) Rossel M, Johansson G, Berglund L, Vessby B, de faire U, Hellenius ML.  Association between the intake of dairy fat and calcium and abdominal obesity. Int J Obes Relat Metab Disord. 2004; 28 (11): 1427-34.
۱۷) Saors MJ, Binns C, Laster L. Higher intakes of calcium are associated with lower BMI and waist circumference in Australian aduts: an examination of the 1995 national nutrition survey. Asia Pac J clin Nutr. 2004, 13 (suppl): S85.
۱۸) Sun X, Zemel MB.Calcium and dairy products inhibit weight and fat regain during adlibitam consumption following energy restriction in ap2-agouti transgenic mice. J Nutr. 2004; 134 (11): 3054-60.
۱۹) Levolics Z. Relation between calcium and magnesium intake and obesity. Asia Pac J clin Nutr. 2004; 13 (suppl): S144.
۲۰) Skinner JD, Bounds W, Carruth BR, Ziegler P. Longitudinal calcium intake is negatively related to children”s body fat indexes. J Am Diet Assoc. 2003; 103 (12): 1626-31.
۲۱) Carruth B, Skinner J, Coletta F. Does dietary Calcium have a role in body fat mass accumulation in young children. Scond J Nutr. 1994; 43 (suppl 34): 45S.
۲۲) Novotny R, Daida YG, Acharya S. Dairy intake is associated with lower body fat and soda intake with greater weight in adolescent girls. JNutr. 2004; 134 (8): 1905-90.
۲۳) Tanasescu M, Ferris AM, Himmelgreen DA. Biobehavioral factors are associated with obesity in Puertorican children. J Nutr. 2000; 130: 1734-1742.
۲۴) Shahkhalili Y, Murset C, Meirim I, Duruz E, Guinchard S, CavadiniC, Acheson K. Calcium supplementation of chocolate: effect on cocoabutter digestibility and blood lipid in human: Am J Clin Nutr. 2001; 73: 246-52.
۲۵) Denke MA, Fox MM, Schulte MC. Short-term dietary calcium fortification increases fecal saturated fat content and reduces serum lipidsin men. J Nutr. 1993; 123: 1047-1053.
۲۶) Groot PHE, Grose WFA. The effect of oral calcium carbonate administration on serum lipoproteins of children with familial hypercholestrolemia. Eur J Pediatr. 1980; 135: 81-84.
۲۷) Koskinen P, Inkovora J, Ala-kailak k. Effect of calcium                                                   P-cholorophenoxyisobutyrate and calcium carbonate on plasma lipids and lipoproteins of patients with hypercholestrolemia. Am J Clin Res. 1977; a: 335-41.
۲۸) Karanja V, Moriss CD, Illinorth DR, Plasma lipids and hypertention: response to calcium supplementation. Am J Clin Nutr. 1987; 45: 60-65.
۲۹) Bell L, Halstenson CE, Halstenson CG. cholesterol-lowering effects of calcium Carbonate in patients with mild to moderate hypercholestrolemia. Arch Intern Med. 1992; 152 (12):  2441-40
۳۰) Papakonstantinou E, Flatt WP, Huth PJ, Harris RBS. High dietary calcium reduces body fat Contet, digestibility of fat, and vitamin D in rats. obes Res. 2003; 11: 387-394.
۳۱) Reid IR, Mason S, Horne A, Ames R, Clearwater J, Bava U,Orr-Walker B, Wu F, Evans MC, Gamble GD. Effects of calcium supplementation on Serum lipid Concentration in normal older women: a randomized controlled trial. Am J Med. 2002; 112 (5): 343-7.
۳۲) انتظاری م، طالبان ف، کیمیاگر س، سیاسی ف، محرابی ی، حوادبی ا، وفا م، بررسی تأثیر مصرف مکمل کلسیم بر سطح لیپوپروتئین‏های سرم در زنان سالم ۳۰-۱۸ساله. علوم پیراپزشکی. ۱۳۸۲؛ سال اول: ۵۰-۴۲.
۳۳) Shapses SA, Hashka S, Heymsfield SB. Effect of calcium supplementation on weight and fat loss in women. J Clin Endocrinol Metab. 2004; 89: 632-637.
۳۴) Mitchell WD, Fyfe T, Smith DA. The effect of oral calcium on cholesterol metabolism. J Atherosclerosis Res. 1968; 8: 913-22.
 35) کلانتری ن، غفارپور م. طرح جامع مطالعات الگوی مصرف مواد غذایی خانوار و وضعیت تغذیه‏ای کشور. گزارش ملی  .81-1379. تهران: انیستیتو تحقیقات تغذیه‏ای و صنایع غذایی کشور، ۱۳۸۳.
۳۶) Anderson JJB. Minerals. In: Mahan LK, Escott-stump S, editors. Krause”s food, nutrition and diet therapy. 10th ed. philadelphia: Saunders 2004. P. 120-163.
۳۷) عزیزی ف. مطالعه قند و لیپید تهران. تهران. مرکز تحقیقات غدد درون ریز و متابولیسم، ۱۳۸۰.
۳۸) Nieves JW. Osteoporosis: the role of micronutrients. Am J Clin Nutr. 2005; 81 (5): 1232S-1239S.
۳۹) Miggiano GA, Gagliardi L. Diet, nutrition and bone health. Clin Ter. 2005; 156 (1-2): 47-56.
۴۰) Weaver CM. Calcium requirements of physically active people. Am J Clin Nutr. (Suppl): 579S-84S. 2 2000, 72 )
۴۱) Zozaya JL. Nutrition factors in high blood pressure. J Hum Hyperten. 2000, 14 suppl 1: S100-40.
۴۲) Cappuccio FP, Kalaitzidis R, Duneclifts F, Eeastwood JB. Kidney stones and bone metabolism. J Nephrol. 2000; 13 (3): 169-77.
۴۳) Atallah AN, Hofmeyr GJ, Duley L. Calcium supplemetation during pregnancy for Preventing hypertensive disorders and related problems. Cochrane Database of Systematic Reviwes. 2000: CD001059.
۴۴) Bergel E, Belizan JM. A deficient maternal calcium intake during pregnancy increases blood pressure of the offspring in adult rats. Am J Obsetet Gynecol. 2002; 109: 540-545.
۴۵) Belizan JM, Villar J, Repke J. The relationship between Calcium intake and pregnancy induced hypertention: up-to-date evidence. Am J Obstet Gynecol. 1988; 158: 898-902.
۴۶) Wahl C, Hess B. Kidney Calciuli is nutrition a trigger or treatment? Ther Umsch. 2000; 57 (3): 138-45.
۴۷) Presne C, Monge M, Bataille P, Esper N, Choukroun G, Fouriner A. Randomized trials in the prevention of recurrent calcium oxalate stones. Nephrologie. 2003; 24 (6): 303-7.
۴۸) Taylor EN, Curhan GC. Role of nutrition in the formation ofcalcium-Containing
Kidney Stones. Nephron Physiol. 2004; 98 (2): 55-62.
۴۹) Hess B. Nutritional aspects of stone disease. Endocrinol Metab Clin North Am. 2002; 31 (4): 1017-30.
۵۰) Ahmed FE. Effect of diet, life style, and otherenviromental/chemopreventive factors on Colorectal cancer development,and assessment of the risks J Environ Sci Health C Environ Carcing Ecotoxical Rev. 2004; 22 (2): 91-147.
۵۱) Chan JM, Gann PH, Giovannucci EL. Role of diet in prostate cancer development and progression. J Clin Oncol. 2005; 23 (32): 8152-60.
۵۲) Gross MD. Vitamin D and Calcium in the prevention of prostate and Colon Cancer: new approaches for the identification of needs. J Nutr. 2005; 135 (2): 326-31.
۵۳) Moorman PG, Terry PD.Composition of dairy products and the risk of  breast cancer a reviwe of the litriture. Am J Clin Nutr. 2004; 80 (1): 5-14.
۵۴) شهبازی پ، ملک نیا ن. بیوشیمی عمومی. تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران؛ ۱۳۷۸.
۵۵) Krummel DA: Medical nutrition therapy in cardiovascular disease. In: Mahan LK, Escott-Stump S, editors. Krause”s food, nutrition and diet therapy. 10th ed. Philadelphia: Saunders 2004. p. 860-990.
    56) هنری، جان برنارد. تشخیص و پیگیری بالینی بیماری‏ها به کمک روش‏های آزمایشگاهی، آزمایشگاه بالینی و بیوشیمی بالینی. ترجمه مژگان عسکری، رویا ستاره شناس، نریر آزموده اردلان، نسرین شایانفر، [تهران]: موسسه انتشاراتی اندیشه رفیع، ۱۳۸۱.
۵۷) Mann J. Diseases of the heart and circulation: the role of dietary factors in aetiology and management. In: Garrow Js, James WPT, Ralph A. Human nutrition and dietetics. 10th ed. London: Churchill Livingstone; 2000. p. 689-714.
۵۸) Rifal N, Bachorik P, Alberts JJ. Lipids, lipoproteins and apolipoproteins. In: Burits CK, Ashwood ER. Titz fundamentals of clinical chemistry. 5th ed. Philadelphia: Saunders; 2001. P. 462-493.
۵۹) Karanja N, Morris CD, Rufolo P, Snyder G, Illingworth DR, McCarron DA. Impact of calcium in the diet on nutrient consumption, Plasma lipids, and lipoproteins in humans. Am J Clin Nutr. 1994; 59: 900-7.
۶۰) Herman J, Arquitt A, Hanson C. Relationships between dietary minerals and plasma lipids and glucose among older adults. J Nutr Elder. 1993; 12: 1-14.
۶۱) Bostick RM, Fosdick L, Grandits GA, Grambsch P, Gross M, LouisTA. Effect of calcium supplementation on serum cholesterol and blood pressure: a randomized, double blind, placebo-controlled, Clinical trial. Arch Fam Med, 2000, 9 (1): 31-8.
۶۲) Vaskonen T, Mervaale E, Sumuvuori v, seppanen-Laakso T, KarppanenH. Effect of calcium and plant steroles on serum lipids in obese Zucker rats on a low-fat diet. Br J Nutr. 2002, 87 (3): 239-45.
۶۳) Azizi F, Mirmiran P, Azadbakht L. Predictors of cardiovascular risk factors in Tehranian adolescents: Tehran lipid and glucose study. Int J Vitam Nutr Res. 2004; 74 (5): 307-12.
۶۴) Ditscheid B, Keller S, Jahreis G. Cholesterol metabolism is affected by calcium phosphate supplementation in humans. J Nutr. 2005; 137 (7): 1678-82.
۶۵) Biong AS, Muller H, Seljeflot I, Veierod MB, Pedersen JI. A comparison of the effects of cheese and butter on serum lipids, haemostatic variables and homocystein. Br J Nutr. 2004; 92 (5): 791-7.
۶۶) Davies KM, Heaney RP, Recker RR, Lappe JM, Barger-Lux J, Rafferty K, Hinders S. Calcium intake and body weight. J Clin Endocrinol Metab. 2000; 85: 4635-4638.
۶۷) Melanson EL, Sharp TA, Schneider J. Relation between calcium and fat oxidation in adult humans. Int J Obes Relat Metab Disord. 2003; 27: 196-203.
۶۸) Ilich JZ. A lighter side of Calcium: role of Calcium and dairy foods in body weight. Arch Hig Rada Toksikol. 2005; 56 (1): 33-80.
۶۹) Azadbakht L, Mirmiran P, Esmaillzadeh A, Azizi F. Dairy consumption is inversely associated with the prevalence of the metabolic syndrome in Tehraniane adults. Am J Clin Nutr. 2005; 82 (3): 523-30.
۷۰) Venti CA, Tataranni A, Salbe AD. Lack of relationship between calcium intake and body size in an obesity-prone population. J Am Diet Assoc. 2005; 105: 1401-1407.
۷۱) Marques-Vidal P, Goncalves A, Dias CM. Milk intake is inversely related to obesity in men and in young women: data from the portuguese health interriew surrey 1998-1999. In J Obes. 2006; 30 (1): 88-93.
۷۲) Dixon LB, Pellizzon MA, Jawad AF, Tershakovec AM. Calcium and dairy intake and measures of obesity in hyper-and normocholestrolemic children. Obes Res. 2005; 13: 1727-1738.
۷۳) Paradis S, Cabananc M. Calcium deficiency can not induce Obesity in rats. Physiol Behav. 2005; 85 (3): 259-64.
۷۴) Thompson WG, Rostad Holdman N, Janzow DJ, Slezak JM, MorrisKL, Zemel MB. Effect of energy-restricted diets high in dairy products and fiber on weight loss in obese adults. Obes Res. 2005; 13 (8): 1344-53.
۷۵) Zemel MB, Richards J, Mathis S, Milstead A, Gebhardt L, Silva E. Dairy augmentation of total and central fat loss in obese subjects. Int J Obes. 2005; 29 (4): 388-90.
۷۶) Jacobsen R, Lorenzen JK, Tourbos, krog-Mikkelsen I, Astrup A. Effect of short-term high dietary calcium intake on 24-h energy expenditrue, fat Oxidation and fecal fat excretion. Int J Obes. 2005; 29 (3): 292-301.
۷۷) Reid IR, Horne A, Mason B, Ames R, Bava U, Gamble GD. Effect of Calcium supplementation on body weight and blood pressure in normal older women: a randomized controlled trial. J Clin Endocrinol Metab. 2005; 90: 3824-3824.
۷۸) Harvey-Berino J, Casey Gold B, Louber R, Starinsk A. The impact of calcium and dairy product consumption on weight loss. Obes Res. 2005; 13 (10): 1720-1726.
۷۹) Zemel MB, Richards J, Milstead A, Campbell P. Effect of calcium and dairy on body composition and weight loss in african-american adults. Obes Res. 2005; 13 (7): 1218-1225.
۸۰) World Health Organization (WHO). Physical status: the use and interpretation of anthropometry. Tech. Rep. Ser. # 854. Geneva: 1995.
۸۱) Dumin JVGA, Wormersley J. Body fat assessed from total body density and its estimation from skinfold thickness: Measurments on 481 men and women aged from 16-72 years Br J Nutr. 1974; 32: 77.
۸۲) Freidwald WT, Levy RI, Fredrickson DS. Estimation of the concentration of LDLc in plasma, without use of the preprative ultracentrifuge. Clin Chem. 1972; 18: 499-502.
۸۳) موحدی آ، روستا ر. جدول ترکیب مواد غذایی. تهران: انیستیتو تحقیقات و صنایع غذایی کشور، ۱۳۷۹.
۸۴) غفارپور م، هوشیار راد آ، کیانفر ه. راهنمای مقیاس‏های خانگی، ضرایب تبدیل و درصد خوراکی مواد غذایی. تهران: نشر علوم کشاورزی، ۱۳۷۸.
۸۵) Willett W, Giovannucci E. Epidemiology of diet and cancer risk. In: Shils ME, Shike M, Ross AC, Caballero B, Causins RJ, editors. Modern nutrition in health and disease. 10th ed. Philadelphia: Lippincott wilkins 2006. p. 1267-89.
۸۶) Renaud S, Ciavatti M, Thevenon C, Ripoll JP. protective effects of dietary calcium and magnesium on platelet function and atherosclerosis in rabbits fed saturated fat. Atherosclerosis. 1983; 47: 187-98.
۸۷) Dougherty RM, Iacono JM. Effects of dietary Calcium on blood and tissue Lipids,  tissue phospholipids, calcium and magnesium levels in rabbits fed diets containing beef tallow. J Nutr 1979; 109: 1934-45.
۸۸) Diersen-Schade DA, Richard MJ, Jacobson NL. Effects of dietary calcium and fat on cholesterol in tissues and feces of young goats. J Nutr 1984; 114: 2292-300.
۸۹) Foley MK, Galloway ST, Luhman CM, Faidley TD, Beitz DC. Influence of dietary calcium and cholecalciferol on composition of plasma lipids in young pigs. J Nutr 1990; 120: 45-51.
۹۰) Koskinen P, Inkovaara J, Ala-Kaila K, Salo M, Nikkari T. Effect of calcium                   P-chlorphenoxyisobutyrate and calcium carbonate on plasma lipids and lipoproteins of patients with hyperlipoproteinmia. Ann Clin Res 1977; 9: 335-41.
     هارپر، هرولد آنتونی. بیوشیمی هارپر. ترجمه الهه نوروزی، منیر میرایی، شقایق عزیززاده. [تهران]: موسسه فرهنگی انتشاراتی تیمورزاده، ۱۳۷۹.
۹۲) Scheafer EJ. Lipoproteins, nutrition, and heart disease. Am J Clin Nutr 2002: 75: 191-212.
۹۳) Goebel PN, Peter H, Mueller SK, Hand I. Neuroticsm, other personality variables, and serum lipid levels in patients with aبررسی تاثیر مکمل یاری کلسیم بر پروفایل لیپیدی زنان مبتلا به اضافه وزن یا چاقیiety disorders and normal controls. Int J Psychiatry Med. 1998; 28 (4): 449-62.
۹۴) Strauss-Blasche G, Ekmekcioglu C, Marktt W. Serum lipids responses to a respite from occupational and domestic demands in Subjects with varying levels of stress. J Psychosom Res 2003; 55 (6): 521-4.
۹۵) Rajpathak SN, Rimm EB, Rosner B, Willett WC, Hu FB. Calcium and dairy intakes in relation to long-term weight gain in US men. Am J Clin Nutr 2006; 83; 18-23.
۹۶) Gunther CW, Legowski PA, Lyle RM, McCabe GP, Eagan MS, Peacock M, Teegarden D. Dairy products do not lead to alternation in body weight or fat mass in young women in a 1-year intervention. Am J Clin Nutr 2005; 81: 751-756.
۹۷) Barr SI. Increased dairy product or calcium intake: is body weight or composition affected in human? J Nutr 2003; 133: 245S-248S.
۹۸) Bolland MJ, Grey AB, Gamble GD, Reid IR. Association between primary hyperparathyroidism and increased body weight: a meta-analysis. J Clin Endocrinol Metab 2005; 90: 1525-1530.
۹۹) Sakhaee kh, Maalouf NM. Editorial: Dietary calcium, obesity and hypertention-the end of the road? J Clin Endocrinol Metab 2005; 90 (7): 4411-4413. (Letters to the editor).
۱۰۰) Lanou AJ. Data do not support recommending dairy products for weight loss. Obes Res 2005; 13 (1): 191. (letters to the editor(.
۱۰۱) National Institutes of Health. NIH. Supplemental calcium in overweight people. [Serial on line] 2002 Feb [cited 2006 May]; Available from:URL: http://Clinicaltrials.gov/ct/gui/show/NCT00030238?order=1