بررسی فقهی و حقوقی خیار غبن از دیدگاه امامیه و شافعی

فهرست مطالب

چکیده    1
کلیات    2
مقدمه    2
فصل اول – کلیات و مفاهیم    8
۱-۱-۱- تبیین مفهوم خیار    9
۱-۱-۲- تعریف لغوی خیار    9
۱-۱-۳- تعریف اصطلاحی خیار در فقه امامیه    9
۱-۱-۴- تعریف اصطلاحی خیار در فقه شافعی    9
۱-۱-۵- اقسام خیارات    10
۱-۱-۶- احکام مشترک خیار از دیدگاه محقق حلی    15
۱-۱-۷- نگاه تاریخی به غبن    16
۱-۱-۸- تبیین مفهوم غبن    17
۱-۱-۹- تعریف لغوی غبن    17
۱-۱-۱۰- تعریف اصطلاحی غبن در فقه امامیه    17
۱-۱-۱۱- تعریف اصطلاحی غبن در فقه شافعی    18
چکیده نموداری    19
فصل دوم – اصاله اللزوم و رابطه آن با خیارات    21
۲-۱-۱- تعریف قاعده    22
۲-۱-۲- معنای اصل در قاعده اصاله اللزوم    23
۲-۱-۳- فرق الزام و التزام در عقد    24
۲-۱-۴- اقسام لزوم    25
۲-۱-۴-۱- لزوم حکمی    25
۲-۱-۴-۲- لزوم حقی    26
۲-۲-۱- مجرای قاعده اصاله اللزوم    28
۲-۲-۲- مستندات قاعده اصاله اللزوم    32
۲-۲-۲-۱-عقلا    32
۲-۲-۲-۲- سنت    40
۲-۲-۳- اصاله اللزوم در عقد بیع    45
۲-۲-۴- رابطه قاعده اصاله اللزوم با خیارات    48
چکیده نموداری    50
فصل سوم – خیار غبن از دیدگاه فقهای امامیه    52
۳-۱-۱- دیدگاه شیخ انصاری در مورد خیار    53
۳-۱-۲- دیدگاه صاحب جواهر در مورد خیار    53
۳-۱-۳- بیان سید محمد کاظم یزدی (صاحب عروه) در مورد خیار    54
۳-۱-۴- تعریف امام خمینی در مورد خیار در کتاب البیع    54
۳-۱-۵- نقد وبررسی تعریف خیار    56
۳-۱-۶- ابقاء عقد    57
۳-۱-۷- الزام عقد    57
۳-۱-۸- بررسی ایراد شیخ از تعریف خیار    58
۳-۱-۹- خیار غبن از دیدگاه محقق حلی    60
۳-۱-۱۰-خیار غبن از دیدگاه امام خمینی    60
۳-۱-۱۱- نقد وبررسی خیار غبن    61
۳-۲-۱- شرایط تحقق خیار غبن از دیدگاه فقها    61
۳-۲-۱-۱- دیدگاه امام خمینی در خصوص تحقق شرایط غبن و سقوط آن    62
۳-۲-۱-۲- نظریه محقق حلی در خصوص تحقق شرایط غبن و سقوط آن    63
۳-۲-۱-۳- نظریه شیخ انصاری در خصوص تحقق شرایط غبن و سقوط آن    63
۳-۲-۱-۴- اثبات جهل مغبون به قیمت    65
۳-۲-۱-۵- آیاتی چند درباره اثبات خیار غبن    66
۳-۲-۱-۶- نقد و بررسی علامه حلی درباره آیه الا ان تکون تجاره عن تراض    69
۳-۳-۱- قاعده لا ضرر و لا ضرار فی اسلام    71
۳-۳-۲- مفهوم ضرر ضرار    72
۳-۳-۳- روایاتی چند درباره ضرر وضرار    73
۳-۳-۴- داستان سمره بن جندب    73
۳-۳-۵-تحلیل داستان سمره بن جندب    73
۳-۳-۶- قاعده لا ضرر و نقش آن    75
۳-۳-۷- قرآن و قاعده لاضرر    76
۳-۳-۸- خیار غبن و قاعده لا ضرر    78
۳-۳-۹- اثبات خیار غبن در کلام معصومین    80
۳-۳-۱۰- نگاه شیخ انصاری درباره قاعده لا ضرر    81
۳-۳-۱۱- نظریه میرزای نائینی درباره فرق بین ضرر وضرار    82
۳-۳-۱۲- بررسی قاعده لاضرر واجماع در سقوط خیار غبن    82
۳-۳-۱۳- اثبات خیار و شرط ضمنی    84
۳-۴-۱- آثار خیار غبن    85
۳-۴-۲- ملاک فاحش بودن غبن در فقه امامیه    86
۳-۴-۳- مسقطات خیار غبن    86
۳-۴-۴- اسقاط مع العوض    90
۳-۴-۵- اسقاط خیار بعد از علم به غبن    91
۳-۴-۶- اسقاط خیار غبن بعد از عقد    92
۳-۴-۷- اسقاط خیار غبن قبل از ظهور غبن    92
۳-۴-۸- خیار غبن و شرط سقوط در متن    94
۳-۴-۹- تصرف مغبون پس از ظهور    97
۳-۴-۱۰- نظریه مرحوم شیخ درباره اجماع سقوط خیار غبن    98
۳-۴-۱۱- تصرف ناقل از ملک توسط مغبون قبل از علم به غبن    99
۳-۴-۱۲- دلائل    99
۳-۴-۱۳- عدم امکان رفع سقوط خیار    101
۳-۴-۱۴- احکام صور مختلف تغییر در خیار غبن    102   
۳-۴-۱۵- حکم صور مختلف تلف(در دست غابن و مغبون)    114
۳-۴-۱۶- خیار غبن در غیر بیع    116
۳-۴-۱۷-ادلّه اختصاص خیار غبن به بیع    119
۳-۴-۱۸-فوریت یا تراخی در خیار غبن    120
چکیده نموداری    129
فصل چهارم –  خیار غبن در فقه شافعی    131
۴-۱- غبن در لغت    132
۴-۲- غبن در اصطلاح    133
۴-۳- اقسام غبن    133
۴-۴- تعریف فقهای شافعی از غبن    134
۴-۵- آثار غبن در معامله    134
۴-۶- غبن فاحش نزد فقهای شافعی مذهب    135
۴-۶-۱- منشأ اختلاف علما در غبن فاحش    136
۴-۶-۲- غبن فاحش موجب حق خیار است    140
۴-۶-۳- غبن فاحش مبطل معامله است    141
چکیده نموداری    145
فصل پنجم- خیار و خیار غبن در قوانین موضوعه ایران    146
۵-۱-۱- خیار در حقوق مدنی    147
۵-۱-۲- انواع غبن    148
۵-۱-۳- ویژگی های خیار غبن    152
۵-۱-۴- شرایط اثبات خیار غبن    153
۵-۱-۵- شرایط سقوط خیار غبن    153
۵-۲-۱- فوریت غبن در قانون مدنی    155
۵-۲-۲- مبنای حقوقی نظریه غبن    158
چکیده نموداری    164
نتیجه گیری    165
فهرست منابع و مآخذ    167
نمایه    173
 
    چکیده
علماء و  فقهای شیعی با به بحث کشیدن مباحث فقهی با تکیه بر قرآن ، احادیث معصومین سنت و عقل ، سعی کرده اند تا گره از مشکلات اقتصادی و اجتماعی مردم بردارند و مانع رسیدن ضرر و زیان به طرفین معامله شوند ، در این خصوص به قواعدی چون لاضرر تاکید زیادی داشته و با مطرح کردن مسائلی چون اصاله اللزوم ، فسخ به سبب اثبات خیار غبن ،تعریف غبن، سقوط خیار غبن ،شرایط و ویژگیهای آن سعی کرده اند تا طرفین معامله علاوه بر این که دچار غبن و خدعه در معامله نشوند بلکه با رضایت و مصالحه معاملات صورت گیرد.در این خصوص علمایی چون محقق کرکی، محقق حلی ،صاحب ریاض ،صاحب جواهر الکلام شیخ انصاری ، امام خمینی … نظریات و دیدگاه های خود را به صورت مبسوط ارائه فرموده اند . در کنار این بزرگواران علم فقه ، حقوقدانان هم با به بحث گذاشتن همین مباحث فوق الذکر و تاکید بر مواد قانونی ۴۲۱الی۴۱۶ از دید قانونی و حقوقی که خود این قوانین از بطن مسائل فقهی بیرون می آید و وابسته به گزاره ها و داده های فقهی است تلاش کرده اند تا احقاق حقی از مغبون و مظلوم شود و در اجرائی شدن قوانین فقهی و حقوقی پیشتاز شوند به عبارت دیگر پایه های علمی مسائل قضائی توسط فقها و جنبه اجرایی آن توسط قانون محکم شده است به بیان دیگر نوعی هماهنگی علمی و اجرایی بین فقه و قانون شکل گرفته است بایستی اذعان کرد که ، اساس فقه امامیه و قانون مدنی برای انجام معاملات صحیح بر زمان معامله ، نوع قیمت کالا در معاملات و همچنین آگاهی طرفین معامله نسبت به شرایط معامله می باشد.در غیر این صورت فقه امامیه طرفین را در صورت متضرر بودن و مغبون شدن یک طرف،طرف دیگر رابه قبول یا فسخ معامله ملزم می کند.
در مورد فقه شافعی هم بایستی گفت که فقه شافعی به علت محدود بودن نوع نگرش خود به خیارات و خیار غبن نتوانسته ضرری را که متوجه طرفین معامله می شود را به نحو احسن حل کند .به خاطر اینکه فقه شافعی  مانند فقه امامیه بر استدلال قوی فقهی و اصولی استوار نیست .
       و به جای تاکید بر مسأله زمان معامله و آگاهی طرف معامله صرفاً به واژه فریب بسنده کرده اند ، و  با چنین نگرشی مغبون در معامله بدون برخورداری از آگاهی و علم به زمان معامله و قیمت معامله متضرر می شود .

کلیات
۱- مقدمه
قرار داد هایی که به منظور رفع نیازهای اجتماعی افراد منعقد می شود ، هر چند ممکن است آزادانه باشد ولی این گونه نیست که همیشه عادلانه باشد و ممکن است در نتیجه عدم تعادل بین ارزش عوضین در قرار داد یکی از طرفین متضرر شود و نفعی متناسب با عوضی که داده است ، به دست نیاورد . قانون مدنی به متضرر حق فسخ یا قبول قرار داد به همان نحو را داده است و خیار غبن به عنوان وسیله ای برای رفع آثار ناشی از مغبون شدن یکی از متعاملین مورد پیش بینی قرار گرفته است. مشروط بر این که مغبون علم به قیمت واقعی مورد معامله نداشته و تفاوت قیمت فاحش باشد علاوه بر آن معامله باید از نوع معوض باشد و در عقود مبتنی بر تسامح که اصولاً زمینه ای برای غبن وجود ندارد اگر خیار غبن بر اساس شرایط گفته شده محقق شود نتیجه بحث این خواهد شد که مغبون چگونه می تواند حق خود را اعمال و اجرا کند. تا بتواند از حق قانونی خود بهره مند شود . هم چنین باید گفت علما و فقهای بزرگ دینی هم به علت مسئولیت دینی که داشتند سعی کردند از لابلای متون دینی و احادیث و قرآن پاسخگوی مجهولات مردم باشند، اما پاسخ های گوناگون به معنای معارض و مخالف بودن نبود بلکه در راستای حل مشکل و رفع شبهه مطرح بود نوشته حاضر که در پنج فصل گرد آوری شده : فصل اول کلیات و مفاهیم ، فصل دوم اصاله اللزوم و رابطه آن با خیارات ، فصل سوم خیار و خیار غبن از دیدگاه فقهای امامیه ، فصل چهارم خیار غبن در فقه شافعی و فصل پنجم خیار غبن در قوانین موضوعه ایران .
 فصل اول – در این مجموعه عنوان کلیات و مفاهیم موضوعاتی چون مقدمه و سابقه پژوهش ، بیان مساله، اهداف پزوهش ، روش پژوهش، تعریف لغوی غبن ، تعریف اصطلاحی غبن در فقه امامیه و شافعی و نگاه تاریخی به غبن و … به خود اختصاص داده است .
فصل دوم – با عنوان اصاله اللزوم و رابطه آن با خیارات شامل تعریف قاعده و معنای اصل درقاعده اصاله اللزوم ، مجرای قاعده اصاله اللزوم ، مستندات قاعده اصاله اللزوم و … می شود.
فصل سوم – خیار و  خیار غبن از دیدگاه فقهای امامیه شامل دیدگاه علمای مختلف درباره خیار غبن ، نقد و بررسی خیار غبن ، آثار خیار غبن و داد وستد با تکیه بر اصل قاعده لاضرر و خیار غبن و … توجه شده است.
فصل چهارم – خیار غبن در فقه شافعی شامل اقسام غبن ، تعریف فقهای شافعی از غبن، آثار غبن در معامله و… است.
فصل پنجم – خیار غبن در قوانین موضوعه ایران شامل خیار در حقوق مدنی ، انواع غبن ، ویژگی های خیار غبن ، شرایط اثبات خیار غبن و… توجه شده است.

فهرست منابع و مآخذ
۱- امامی، سیدحسن، ، حقوق تعهدات، ج ۲ ،چاپ دوم، تهران انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۵۶.
۲- انصاری ،شیخ مرتضی، المکاسب ،ج ۳ ، قم ،نشر مؤسسه مغان ، ۱۴۲۴.
۳- امیری قائم مقامی، عبدالمجید، حقوق‌مدنی، ج ۱ ،کتابفروشی‌اسلامیه،چاپ بیستم،۱۳۷۸.
۴- امامی ، سید حسن ، حقوق مدنی، ج۱ ،چاپ بیستم ، عمران، ۱۳۷۸ .
۵- جعفری،لنگرودی،جعفر،‌ترمینولوژی‌حقوق‌،چاپ‌نوزدهم،تهران،کتابخانه‌گنج دانش، ۱۳۷۸.
۶- جمال الدین مکی العاملی ، شیخ ابی عبدالله شمس الدین محمد، لمعه دمشقیه، ج۱ ، ترجمه ، محسن غرویان ، علی شیروانی ، چاپ ۲۹ قم دارالفکر ، ۱۳۸۵ .
۷- جمال الدین مکی العاملی ، شیخ ابی عبدالله شمس الدین محمد ، مباحث حقوقی لمعه دمشقیه، برگردان و تبیین سید عباس حسینی نیک ، ابوالفضل احمد راده ، با دیباچه سید محمد موسوی بجنوردی ، چاپ ششم ، تهران مجمع علمی و فرهنگی مجد ، ۱۳۷۴ .
۸- حلی محقق، ابوالقاسم، فخرالدین، جعفر ابن حسین،  شرایع الاسلام ، ج۱ ، ترجمه ابوالقاسم بن احمد یزدی،به کوشش محمد تقی دانش پژو، چاپ هفتم ،تهران ، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۷۴ .
۹- خواجه پیری ، عباس ، حقوق مدنی ، ج۱، تهران ،انتشارات گنج دانش، ۱۳۸۶.
۱۰- شهیدی ، مهدی ، حقوق مدنی ۶ ، تهران، مجمع علمی ، فرهنگی مجد بی تا، ۱۳۸۷. 
۱۱- طباطبایی یزدی ، محمد کاظم ، حاشیه مکاسب ،ج۲، مکتب الشمس ،۱۳۷۸ .
۱۲- عرب احمدی ، مجید رضا ، غبن در معامله ، قم ، دانشگاه قم ، ۱۳۷۷ .
۱۳- عدل ، مصطفی ، حقوق مدنی ، تهران انتشارات گنج دانش ، ۱۳۳۱. 
۱۴- فخار طوسی ، جواد، در محضر شیخ انصاری ، شرح خیارات، جلد ۳ ، چاپ پنجم ، قم نشر مرتضی، ۱۳۸۵.
۱۵-در محضر شیخ انصاری ، شرح خیارات ، ج۴ ، چاپ نهم ، قم ، نشر مرتضی،۱۳۸۵.
۱۶-در محضر شیخ انصاری ، شرح خیارات ، ج ۱، ، قم ، نشر مرتضی،۱۳۸۵.       
۱۷- قلی پور گیلانی ، مسلم ، چکیده کتاب الخیارات ، چاپ اول قم ، ناشر نشر حیات ، ۱۳۸۳.
۱۸- کاتوزیان ، ناصر ، قواعد عمومی قراردادها ، جلد ۱ ، نشر سهامی انتشار،  1387.
۱۹- مطهری، مرتضی ، نظام حقوق زن در اسلام ، تهران، انتشارات صدرا ، ۱۳۵۱ .
۲۰- محمدی ، ابوالحسن ، قواعد فقه، چاپ دهم، تهران، نشر دادگستر، ۱۳۸۷. 
۲۱- موسوی بجنوردی ، سید محمد ، قواعد فقهیه ، ج۱ ، تهران ، چاپ اول ، انتشارات مجمع علمی فرهنگی مجد،۱۳۸۵.
۲۲- محمدی ، ابو الحسن ، قواعد فقه ، چاپ نهم ، تهران ، نشر میزان ، ۱۳۸۵.
۲۳- محقق داماد،سید مصطفی،قواعد فقه بخش مدنی۲، چاپ اول ،تهران ، انتشارات سمت ،۱۳۷۴.
۲۴- نوین، پرویز ، حقوق مدنی ۶ ، تهران انتشارات گنج دانش ، ۱۳۸۷.
۲۵- ولایی،عیسی، فرهنگ تشریعی اصطلاحات اصول،چاپ دوم،تهران ،نشر نی،۱۳۸۰.
۲۶- هرندی ، محی الدین فاضل ، ترجمه و شرح المکاسب، جلد ۵ ، قم ، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه  قم ، ۱۳۷۹ . 
۲۷- ابن منظور، محمد ابن مکرم، لسان العرب، چاپ اول، بیروت، نشر اب الحوزه، سال۱۰۴۸ق.
۲۸-ابن منظور، لسان عرب ، تحقیق ، امین محمدعبد الوهاب ، محمد صادق العبیدی، بیروت ،داراحیاء التراث، العربی وموسسه التاریخ العربی ،۷۱۱-۶۳۰.
۲۹- ابن قدامه، عبداله ، المغنی، جلد ۳ و ۴ چاپ ریاض،بی تا، ۱۴۰۵ ق. 
۳۰-الجمل ،شیخ سلیمان، حاشیه علی شرح المنهج، بیروت،دار احیاءالتراث العربی ، بی تا.
۳۱- الخن ، المصطفی ، البغاء ، علی الشربجی ، فقه منهجی ، جلد ۳ مترجم ، محمد عزیز حسامی ، فرزاد پارسا ، کردستان، ۱۳۸۳.
۳۲- الانصاری، شیخ الاسلام زکریا، أسنی المطالب فی شرح روض الطالب ، تحقیق دکتر محمد تامر، بیروت،دارکتاب علمیه ،۱۴۲۲ ه.ق.
۳۳-السید البکری،ابوبکر،ابن السید محمد شطا الدمیاطی،حاشیه اعانه الطالبین،بیروت،دارالفکر،بی تا.
۳۴- الشروانی، عبد الحمید والعبادی ، الشیخ احمدبن قاسم ، حواشی ،تحفه المحتاج به شرح المنهاج،بیروت ، دار احیاء التراث العربی ، بی تا.
۳۵- الصدیقی، محمدبن علان، دلیل الفالحین، بیروت، دارالفکر، بی تا.
۳۶- الصنعانی، محمد بن اسماعیل الأمیر الیمنی الصنعانی، سبل السلام شرح بلوغ المرام، تحقیق عصام الصبا بطی و عماد السید، القاهره، دار الحدیث، ۱۴۲۸ه.ق.
۳۷- اندلسی، ابومحمد علی ابن احمد ابن سعید ابن حزم، المحلی، بیروت، تحقیق لجنه احیاالتراث العربیه، بیروت، چاپ دارالفکر، بی تا.
۳۸- المحلی، العلامه جلال الدین، شرح المحلی على المنهاج، بی جا، بی نا، بی تا.
۳۹- بهایی، محمد ابن حسین، الوجیز فی الدرایه، جلد ۱،بی تا، سال ۱۰۱۰ ق.
۴۰- حسامی ، محمدعزیز و پارسا، فرزاد ، فقه منهجی ، ترجمه فارسی ، سنندج، کردستان، ۱۳۸۴.
۴۱- خویی، سید ابوالقاسم ،منهاج الصالحین ، ج ۱ ، نشر المدینه العلم ،سال ۱۴۱۰ ه.ق.
۴۲-مصباح الفقاهه فی المعاملات،باب المکاسب، ج ۶ ،  نشر موسسه احیاء آثار امام خویی، ۱۳۸۴.
۴۳- خمینی، روح الله ، تحریر الوسیله،ج ۲، چاپ بیست و سوم، قم دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۸۶.
۴۴-انوار الهدایه فی التعلیقه علی الکفایه ، ج۱، قم ، انتشارات  تنظیم آثار امام خمینی، ۱۳۶۸.
۴۵-مناهج الوصول الی علم الاصول ، ج ،۱ چاپ دوم، مؤسسه تنظیم نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۳.
۴۶-العشره الوصول الی علم الاصول،ج۱،قم، مؤسسه تنظیم نشر آثارامام خمینی، ۱۳۸۰.
۴۷- دردیر، احمد، الشرح الکبیر،جلد ۴، قاهره، دارالاحیاء الکتب العربیه، سال ۱۴۱۳ق/ ۱۹۹۳ م.
۴۸- طریحی،فخر الدین،مجمع البحرین،به تحقیق احمد حسینی،چاپ دوم،قم،نشر اسلامی،۱۴۰۸ .
۴۹-  طوسی ، محمد بن حسن،الخلاف،قم،نشر جامع مدرسین حوزه علمیه،دفتر انتشارات اسلامی،۱۳۸۵.
۵۰- رافعی، عبدالکریم، فتح العزیز، جلد ۸، بیروت، دارالفکر ، سال ۱۴۰۷ ق/ ۱۹۷۸ م.
۵۱- راغب الاصفهانی،ابوالقاسم الحسین بن محمد بن المفضل، المفردات فی غریب القرآن ، تهران، دفتر نشر الکتاب ، ۱۴۰۴.
۵۲- زبیدی ،مرتضی محمد بن محمد ، تاج العروس ، تصحیح، علی شیری ،قم ، نشر، مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی ،۱۳۸۶.
۵۳- زحیلی دکتر وهبه ، الفقه الاسلامی وأدلته ،دمشق ، دار الفکر، ۱۴۱۷.
۵۴- سبزواری،الشیخ علی المومن القمی ، جامع الخلاف و الوفاق بین الامامیه و بین ائمه الحجاز و العراق، نشر زمینه سازان ظهور امام عصر (ع)،چاپ اول ، قم ،نشر زمینه سازان ظهور امام عصر، ۱۴۲۱ ق.
۵۵- شربینی ، الشیخ محمدالخطیب، مغنی المحتاج ، بیروت ، دار احیاء التراث العربی ، ۱۳۷۷.
۵۶- شافعی ، محمد ابن ادریس، الام، چاپ اول، لبنان، بیروت سال ۱۴۰۵ ق.
۵۷- عاملی ،محمد جواد بن محمد حسینی ، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه ، ج ۴ ، بی تا .
۵۸-عبدالعظیم بن بدوی ، مختصر فقه از قرآن و سنت ، مترجم عبدالله محمدی ف چاپ اول ، تهران ، نشر احسان ، ۱۳۸۳.
۵۹-علی ابن محمد ابن اثیر،  النهایه فی الغریب الحدیث والاثر، جلد ۳. محقق طاهر احمد زاوی، محمود محمد طناحی، ناشر دارالتفسیر، ۱۳۸۴.
۶۰- عینی، بدرالدین ابن محمد محمود ابن احمد ،شرح هدایه ، دارالاحیاء التراث العربیه، موسسه التاریخ العربی، سال ۸۵۵ ق.
۶۱- عبد الرحمن الجزیری ، الفقه علی مذاهب الاربعه ومذهب اهل البیت (ع) ،ج۲، چاپ اول بیروت، نشر دار الثقلین،۱۴۱۹ .
۶۲- فخرالدین، مجمع البحرین، به تحقیق احمد حسینی، چاپ دوم، قم، نشر اسلامی، ۱۴۰۸ ق.
۶۳-فیروزآبادی، مجدالدین محمد بن یعقوب، القاموس المحیط، تحقیق محمد بن عبدالرحمن المرعشی، بیروت، دارإحیاء التراث العربی و مؤسسه التاریخ العربی، ۸۱۷-۷۲۹ ه.
۶۴- کلینی ،شیخ ابوالجعفر محمد ابن یعقوب ابن اسحاق،  الفروغ من الکافی جلد ۵ ، مصحح، علی اکبر غفاری، نشر دارالکتب اسلامیه، سال ۱۳۸۷.
۶۵- مردوخ شیخ محمد آیت ا… کردستانی،فقه محمدی،کردستان،انتشارات سیدیان مهاباد، ۱۳۵۳
۶۶- محیی الدین ابن النووی ، المجموع فی شرح المهذب ، نشر دار الفکر،بی تا .
۶۷- نووی، ابوزکریا محی الدین بن شرف، المجموع، بیروت، دارالفکر، بی تا.
۶۸- محمد حسن بن باقر بن عبدالرحیم ، صاحب الجواهر ، تصحیح شیخ عباس قوچانی،  ناشر داراحیا التراث العربی ، چاپ هفتم،۱۴۰۵.
۶۹- نجفی ، محمد حسن،جواهر الکلام ، جلد ۲۳ و ۲۴، چاپ نهم، نشر دارالکتاب اسلامیه، ۱۳۶۸.
۷۰- نائینی ، محمد حسین، موسی خوانساری نجفی، منیه الطالب فی شرح المکاسب، جلد دوم، چاپ اول، قم، نشر جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی، سال ۱۳۸۵.
۷۱- نراقی ، احمدابن محمد مهدی، عواید الایام ، چاپ دوم، قم، نشر کتابخانه بصیرتی، ۱۴۰۸ ق.
۷۲-  دهقانی،پرویز ،بررسی اصل توارث خیار و استقلال آن از ارث مال،نشریه تخصصی فقه و مبانی حقوق اسلامی ، شماره اول ،۱۳۸۶ ش.
۷۳- نرم افزار جامع فقه اهل البیت
۷۴-عمر بن الوردی، شرح البهجه الوردیه، بی جا، بی نا، بی تا، www.al-islam.com
۷۵- پایگاه اینترنتی www. noor. Mags. com
۷۶- پایگاه اینترنتی www. andishegom. Com
۷۷- سایت مرکزمطالعات و پژوهشهای حوزه علمیه قم.
۷۸- پایگاه اینترنتی www. Rasekoon. Net. … 
۷۹- پایگاه اینترنتی www. jameemodrresin. Arg

نمایه
۱- آیات
۲- روایات
۳- معصومین
۴- اشخاص
۵- کتاب ها

۱-    آیات
(لا یمسه الا المطهرون) سوره واقعه آیه ۵۹ : ۳۹
 (لا تضار والده بولدها ولا مولود له بولده)سوره بقره آیه ۲۳۳: ۷۳
(ولا تمسکوهن ضرار التعتدو) سوره بقره آیه ۲۳۱: ۷۳
(من بعد وصیه یوصی بها اودین غیر مضار)سوره نساءآیه ۱۲: ۷۳
(ولا یضار کاتب ولا شهید) سوره بقره آیه۲۸۴: ۷۳

۲- روایات
لا یحل دم امرء مسلم ولا ما له الا بطیب نفس منه:۳۸
الناس مسلطون علی اموالهم:۳۸
لاضرر ولا ضرر فی الاسلام:۷۴
غبن المسترسل سحت:۷۶

۳- معصومین
پیامبر(ص):۷۴
امام محمد باقر(ع):۶۹

۴- اشخاص
انصاری شیخ الااسلام:۱۲۹
ابوالقاسم خویی:۹
ابوالحسن محمدی:۷۳-۲۰
ابن منظور:۱۲۷
پرویز دهقان:۵۵-۵۳-۵۲-۴۹
پرویز نوین:۱۴۳
جواد فخار طوسی:۹-۱۷-۱۸-۵۳-۵۴-۵-۵۶-۶۳-۶۵-۶۷-۷۵
حسامی:۱۲۹-۱۳۵
حسن امامی:۱۴۵
حسن بن یوسف حلی:۲۱
راغب اصفهانی:۱۲۷
روح الله خمینی:۱۰۷-۹۴-۸۶-۷۸-۶۹-۶۲-۵۹-۵۶-۵۱-۱۵
زحیلی:۱۲۹-۱۲۸
سید محمد موسوی بجنوردی:۴۷-۴۳-۲۶-۲۴
سید بکری:۱۳۵
سید حسن اسد الله امامی:۱۴۷-۱۴۵-۱۴۲
شیخ مرتضی انصاری:۱۱۰-۹۹-۹۸-۹۵-۹۲-۸۲-۷۲-۶۶-۴۹-۲۹-۲۸-۲۱
شیخ محمد مردوخ:۱۸-۹
شیخ سلیمان:۱۳۸
عبد المجید امیری قائم مقامی:۱۵۷
عباس خواجه پیری:۱۴۹-۱۴۸-۱۴۵
عمربن الوردی:۱۳۷
عیسی ولایی:۲۰
کلینی:۶۹
کرکی:۲۱
محمد جعفر لنگرودی:۱۵۶-۲۳-۱۰
مصطفی محقق داماد:۳۰-۲۲-۲۱
محی الدین فاضل هرندی:۳۰
مسلم قلی پور گیلانی:۱۱۲-۹۳-۷۷-۷۴-۶۷-۶۱-۵۹-۵۸-۵۷-۵۱-۴۵-۴۴
محمد حسین بن باقربن عبد الرحیم:۴۹
محمد کاظم طباطبایی یزدی:۵۰-۴۶
محقق حلی:۵۹-۵۶-۱۶-۱۵
محمد جعفر لنگرودی:۱۵۶-۲۳-۱۰
محمد بن علاق شافعی:۱۳۱
مصطفی الخن:۱۳۷
مجید رضا عرب احمدی:۱۴۲
محمد شهیدی:۱۴۸-۱۴۴-۱۴۲
مرتضی مطهری:۶۸
ناصر کاتوزیان:۱۵۶-۱۵۵
نووی:۱۳۹-۱۳۶-۱۳۳

۵- کتابها
اسنی المطالب:۱۲۹
اعانه الطالبین:۱۳۵-۱۳۰
المفردات:۱۲۸
المجموع:۱۳۹-۱۳۶-۱۳۲
الفقه و ادلته الاسلامی:۱۲۸
بحار:۳۸
ترمینولوژی حقوق :۱۴۱-۱۳۸-۲۳
ترجمه و شرح مکاسب:۳۰
تحریر الوسیله:۱۱۱-۱۰۷-۹۴-۸۶-۶۲-۵۹-۱۵
تذکره فقها:۲۱
جواهر الکلام:۴۹
چکیده کتاب خیارات:۱۱۲-۹۸-۹۵-۹۳-۸۲-۷۹-۶۷-۶۳-۶۱-۵۹-۵۷-۵۱-۴۵-۴۴
حاشیه الجمل:۱۳۸
حواشی شروانی:۱۳۸
حقوق مدنی:۱۴۴-۱۴۲
حقوق تعهدات:۱۴۲
حاشیه بر مکاسب:۵۰-۴۶
دایره المعارف عمومی حقوق:۱۰
دلیل الفالحین:۱۳۰
دایره المعارف حقوق مدنی و تجارت:۱۵۶
سبل السلام:۱۳۱
شرح خیارات:۱۲۱-۱۱۸-۱۱۷-۱۱۶-۱۰۸-۱۰۶-۱۰۳-۱۰۰-۹۸-۹۷-۹۴-۹۱-۹۰-۷۷-۷۶-۷۵-۶۵-۶۴-۵۷-۵۴-۵۳-۱۸-۱۷-۹
شرایع الاسلام:۵۹-۵۶-۱۶-۱۵
شرح البهجه:۱۳۷
غبن در معامله:۱۴۲
فقه محمدی:۷۳-۱۸-۹
فقه منهجی:۱۳۷-۱۲۹
فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول:۲۰
قواعد فقه:۲۲-۲۱-۲۰
قاعده ما یضمن:۱۸
قاموس المحیط:۱۲۷
قواعد عمومی قراردادها:۱۵۶-۱۵۵
مختصر فقه از قرآن و سنت:۹
مصباح الفقاهه فی المعاملات المکاسب المحرمه:۹
مباحث حقوقی لمعه دمشقیه:۹۱- ۸۲-۱۴-۱۳-۱۲-۱۱-۱۰
مصباح المنیر:۷۷
مجمع القائده والبرهان:۲۱
مخفی المحتاج:۱۳۸
مکاسب:۱۱۰-۹۹-۹۲-۸۲-۷۹-۷۷-۷۲-۶۷-۶۶-۴۹-۴۵-۲۹-۲۸-۲۱
الفروغ من الکافی:۶۹
المجموع :۱۳۹-۱۳۶-۱۳۲
الرسائل:۷۲-۶۹
النهایه فی الغریب الحدیث ولاتر:۷۷
وسایل شیعه:۳۸

The Jurical and Lawful analys is of the Fraud Cancellation(Khiyare Ghabn) from hmamiyeh and Shafeiyah point of view
Abstract
Sicentist and shieat leaders are trying to eliminate the pople socialand economic  al problems with administrateing and discussing rehigious subjects.
And precauted the harm full for both sight.
The metting and tradcing are maked with ignorence of mandatory cases – and they confirmto non dangerous and harm full methods . Asaresult they want to trade at both side with out un real and illegal actions but with satis factionend frend ship cooperatives . at this case sicentist like resarcher korki –Helli –saheb Riaz – javaberelkalam sheikh Ansari- Imam khomeini.
Their attiudes –ideas are explained expanded. Beside of these sicentist- judgers whit discuscussing above subjects and pay attention to 421to 410 layal items that these include feghh rules . that related to feghh bases.
They try to administrate feghh regultations and legal cases at weak/poor  people life. In other words –the sieentific and judgmenk bases by sicentist are insist by rules. In other meaning – between legal and feghh has been maden sieen tific and administrated coordinating . it should besaid that Imamieh  base and general legal for right rules marketing and trading – materials prices at trading . withe its conditions . other wise –Imamieh sience of one side of trading be unsatis fied the trade of both side should be deleted.
About shafaei sience should be side that because of its limitted thought about  couldnot solve both side trading . because shafaei sience Imameieh sience is not is istot strong sienceand basic reasons . and instead of confirming time of trading and trade side concious only pay more attention to lie . so with this attiude with out awaring to price and time of trading both side of trading are fail.ignorence of shafae it limitation sience – the misunder standing of shafae it sience at feghh cases cause that they couldn’t find best way and solution for trading .
By:Fatemeh Seidy