مدیریت بحران بلایای طبیعی در ایران

فهرست
بیان مسئله : بُعد جهانی    4
الف-  بُعد  جهانی :    4
ب-   بُعد ایران :    5
هدف کلی :    7
اهداف ویژه :    7
سؤالات پژوهش    9
جامعه آماری :    11
واحدآماری :    11
تعیین معیارهای انتخاب کشورهای مورد مطالعه :    11
روش نمونه گیری:    11
روش پژوهش:    11
دامنه  پژوهش :    11
محدودیتهای پژوهش :    12
نتیجه گیری:    52
رویکردهای مطمح نظر پژوهشگر در طراحی الگوی پیشنهادی    55
تشریح الگو :    60
کمیته های هفتگانه :    60
اعضاء ستاد مدیریت بلایای شهرستان مستقر در فرمانداری:    60
اعضای ستاد مدیریت بلایای بخش و توابع آن مستقر در بخشداری:    61
اعضاء کمیته مدیریت بلایای  روستا:    61
پیشنهاد برای پژوهش های آتی:    68
 
 عنوان : طراحی الگوی مدیریت بلایا برای ایران
بیان مسئله : بُعد جهانی
:   بُعد ایران
 
الف-  بُعد  جهانی :
•    آمارهای جهانی نشان می دهند که میزان افراد متاثر از بلایای طبیعی از سال ۱۹۶۳ تا ۱۹۹۹، روند صعودی داشته به نحویکه رقم آن از ۶۵ میلیون نفر در سال ۱۹۶۹ به حدود ۴۰۰ میلیون نفر در آغاز هزاره سوم رسیده است .
•    درطی سالهای مذکور میزان خسارات اقتصادی ناشی از بلایای طبیعی، هزینه ای معادل حدود ۵۰ میلیارد دلار رابه سراسر جهان تحمیل نموده که افزایشی معادل ۵۰۰% نسبت به دهه ۱۹۶۰ رانشان میدهد.
•    مقایسه قاره های جهان از نظر بلایای طبیعی و غیر طبیعی ، مبیّن آن است که قاره آسیا در بین پنج قاره ، رتبه اول را به لحاظ فراوانی به خود اختصاص داده است .
•    بیش از  جمعیت جهان در معرض خطرات  ناشی از بلایای طبیعی زندگی               می کنندسازمان ملل ده سال آخر قرن ۲۰ ،  را دهه بین المللی کاهش بلایا اعلام کرده است .
•    در طی سالهای ۱۹۷۰ تا ۱۹۷۴ در نتیجه بلایای طبیعی در ۲۵ کشور توسعه یافته ، فقط ۵۶۵۰۰ نفر جان خود را از دست داده اند و در همین مدت کشورهای درحال توسعه شاهد مرگ و میر ۸۴۳۰۰۰ نفر      بوده اند که نسبت  1 به ۱۵ را نشان می دهد.
•    نسبت تلفات انسانی کشورهای توسعه یافته درطی سالهای     2001 -1950 بر اثر وقوع بلایای عظیم به کشورهای درحال توسعه ، نسبت ۱% به ۹۹% بوده در حالیکه این رقم در پیش از  دهه ۱۹۵۰ از نسبت ۳۰% به ۷۰% برخوردار بوده است .
•    درطی سالهای ۲۰۰۳- ۱۹۷۰ جهان باحداقل ۳۰ بلایای طبیعی مخرب مواجه بوده که ۴% آن درکشورهای توسعه یافته و ۹۶% آن درکشورهای درحال توسعه بوقوع پیوست.
•    طی یک آمار جهانی در طی قرن ۲۰ و تا سال ۲۰۰۳، جهان با ۴۰ زلزله مخرب که حداقل تلفات ۰۰۰/۱۰ نفر و آوارگی ۰۰۰/۲۵۰ نفر در برداشته، مواجه بوده است .
•    در یک آمار بین المللی مقایسه متاثرین بلایا بین سالهای ۲۰۰۵ و ۲۰۰۴ هم ، رشد معنا داری را نشان میدهد.
ب-   بُعد ایران :
•    ایران در منطقه ای از جهان واقع است ،  که دارای مخاطرات بسیاری از نظر بلایای طبیعی و سوانح غیر مترقبه است ، به نحوی که از ۴۰ بلای طبیعی شناخته شده  درجهان، امکان وقوع ۳۱ حادثه در ایران وجود دارد .
•    مطابق گزارش جهانی بلایا ، ایران در بین کشورهای دنیا از حیث آسیب دیدگی و آسیب پذیری ،جزء هفت کشور نخست جهان است .
•    وقوع ایران برروی کمر بند زلزله خیز آلپ و هیمالیا ، باتوجه به ویژگی های پوسته زمینی فلات ایران به ویژه در سه منطقه شرق و جنوب شرق ،شمال غرب و منطقه البرز مرکزی ودر دوسوی منتهی به تهران قزوین ، گیلان، مازندران، به طور میانگین درهریک سال ونیم یکبار احتمال وقوع زلزله ای به بزرگی ۶ تا ۷ ریشتر و هر  سال یکبار زلزله ای به بزرگی ۷ تا ۵/۷ ریشتر در این مناطق وجود دارد .
•    برآورد شده است ، زلزله ای به بزرگی ۶ تا ۷ ریشتر درشهر تهران موجب بروز صدمات وخسارات قابل ملاحظه ای خواهد شد.
•    براساس یک آمار درسال ۱۳۷۳ به میزان ۲۲ بار سیل ، ۹ منطقه کشور را در نوردیده است . در سالهای ۷۲ و ۷۳ ، اقصی نقاط کشور، ۴۲ بار دستخوش بلایای گوناگون گردیده که موجب ایجاد خسارات وتلفات فراوان شد.
•    طی دهه ۱۳۷۰ تا ۱۳۸۰ ، به تعداد ۱۵۳۶ بار زلزله خفیف و شدید و ۸۹۶ مورد سیل و ۷۱۲ مورد سایر بلایا از قبیل آتش سوزی جنگل ها ، طوفان شدید و …… در کشور اتفاق افتاد.
•    بلایای جنگ درطی سالهای ۱۳۶۷-  1359 ، تلفات انسانی بیش از ۲۵۰۰۰۰نفر شهید و ۴۰۰۰۰۰نفر جانباز بر جای گذاشته وحدود ۰۰۰/۳۰۰۰ نفر بطور مستقیم تحت تاثیر این تلفات قرار گرفتند.
•    درطی سالهای ۱۳۸۰-۱۳۷۷ ، دربخش زیر بنایی ، حدود۷۸۲ میلیارد تومان و دربخش مسکن حدود ۶۵ میلیارد تومان و در بخش دامی، کشاورزی حدود یک میلیارد تومان خسارت ناشی از بلایای طبیعی به کشور تحمیل گردید.
•    تنها مرگ و میر ناشی از زلزله درایران،  17% کل مرگ و میرهای این سانحه را درجهان تشکیل میدهد
•    زلزله های مخرب رودبار وبم که به ترتیب در سالهای ۱۳۷۹ و ۱۳۸۲ رخ داده اند، موجب ایجاد تلفات انسانی بیش از ۳۵۰۰۰ نفر و ۰۰۰/۳۰ نفر بترتیب گردیده اند.
۸۰% تلفات زلزله درجهان مربوط به ۶ کشور است، که ایران در زمره آنها است.
•    77%  شهرهای کشور برروی گسل زلزله قرارداشته و ۳۵% شهرها در معرض سیلاب قراردارند.
•   
هدف کلی :
•    تعیین الگوی مدیریت بلایا برای ایران

اهداف ویژه :
۱    – شناخت ساختار مدیریت بلایا ، در کشورهای دارای سیستم مدیریت بلایا
۲    –  – شناخت سازماندهی مدیریت بلایا ،  درکشورهای دارای سیستم مدیریت بلایا
۳ – شناخت مکانیزم برنامه ریزی  مدیریت بلایا،  درکشورهای دارای سیستم مدیریت بلایا
۴    – شناخت هماهنگی مدیریت بلایا ، در کشورهای دارای سیستم مدیریت بلایا
۵- شناخت تربیت نیروی انسانی مدیریت بلایا،  درکشورهای دارای سیستم مدیریت بلایا
۶ – شناخت شیوه اجرای مدیریت بلایا ، در کشورهای دارای سیستم مدیریت بلایا
۷  – شناخت مقولات پایش و ارزیابی مدیریت بلایا، در کشورهای دارای سیستم مدیریت بلایا
۸ – شناخت مکانیزم مدیریت بلایا،  در شرایط فعلی ایران
۹ – تدوین نهایی الگوی مدیریت بلایا برای ایران
سؤالات پژوهش
۱ – ساختار مدیریت بلایا ، درکشورهای دارای سیستم مدیریت بلایا چگونه است ؟
۲ – هماهنگی مدیریت بلایا،  درکشورهای دارای سیستم مدیریت بلایا چگونه است ؟
۳ – برنامه ریزی فعالیت مدیریت بلایا،  درکشورهای دارای سیستم مدیریت بلایا چگونه است ؟
۴– سازماندهی مدیریت بلایا ، در کشورهای دارای سیستم مدیریت بلایا چگونه است ؟
۵ – تربیت نیروی انسانی در مدیریت بلایای کشورهای دارای سیستم مدیریت بلایا چگونه است؟
۶ –  نحوه اعمال مدیریت بلایا  ، در کشورهای دارای سیستم مدیریت بلایا به چه صورت است؟
۷– مقولات پایش و ارزیابی فعالیت های مدیریت بلایا درکشورهای دارای سیستم مدیریت بلایا به چه صورت است ؟
۸ – وضعیت فعلی سیستم مدیریت بلایا در ایران چگونه است؟
۹ – براساس مطالعات تطبیقی در این پژوهش و تحلیل شرایط کشور،چه الگویی برای مدیریت بلایا درایران مناسب به نظر میرسد؟
جامعه آماری :
کلیه کشورهای  توسعه یافته و درحال توسعه ، دارای سیستم مدیریت بلایای پیشرفته و متوسط

واحدآماری :
 کشور دارای سیستم مدیریت بلایا
تعیین معیارهای انتخاب کشورهای مورد مطالعه :
•    پژوهشگر کلیه کشورهای جهان را که در طبقه بندی توسعه یافته و درحال توسعه ، دارای سیستم مدیریت بلایا بودند ، به دو دسته تقسیم نمود .
•    دسته اول کشورهای توسعه یافته ای که از سیستم مدیریت بلایای پیشرفته برخوردار بودند.
•    دسته دوم کشورهای درحال توسعه ای که از سیستم مدیریت بلایای متوسط ، متناسب با سطح توسعه یافتگی برخوردار بودند.
از هردسته سه کشور بصورت تصادفی انتخاب گردید، که به ترتیب شامل کشورهای کانادا ، امریکا، ترکیه ، پاکستان ، ژاپن ، هند شدند

روش نمونه گیری:
از روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی استفاده شد .

روش پژوهش:
 در بخش نخست از شیوه مطالعه توصیفی – تطبیقی ، استفاده شد و در مرحله ارائه الگو ، از روش مقطعی – موردی استفاده گردید. معیارها و عوامل قابل مقایسه در کشورهای مختلف با یگدیگر مقایسه و تحلیل شده اند.

دامنه  پژوهش :
•    پژوهشگردراین پژوهش فقط به ابعاد مدیریتی مقابله با بلایا در کشورهای دارای مدیریت بلایا پرداخته و وجوه خارج از ابعاد یاد شده مطمح نظر پژوهشگر نبوده است .

محدودیتهای پژوهش :
•    کمی امکان دسترسی به اطلاعات مشابه جهت تطبیق در کشورهای مورد مطالعه
•    نیافتن الگوی مشخص در بعضی از کشورها در زمینه مورد پژوهش
•    ضعف در نظام های اطلاع رسانی برخی از کشورها
•    تلقی بعد امنیتی از اطلاعات مدیریت بلایا در اکثر کشورها و ایجاد محدودیت انتشار اطلاعات مربوطه
•    محدودیت پژوهشهای انجام شده به زبان فارسی….