بررسی نگهداری مهندسی مدیریت

نگهداری مهندسی مدیریت
مقدمه
مراکز نگهداری از سرمایه ها و پشتوانه اصلی هر سازمان نظامی به شمار می آیند که علاوه بر ارزش اقتصادی، از نظر استراتژیک نظامی هم از اهمیت زیادی برخوردار می باشند. لذا از این مراکز باید به خوبی حفاظت گردد تا از هر گونه خطری علی الخصوص خطرات آتش سوزی در امنیت کامل قرار گیرند.
در این خصوص علاوه بر برنامه های پیشگیری و استفاده از وسایل اطفاء حریق قابل حمل، می توان با بکارگیری سیستم های اعلام و اطفاء حریق اتوماتیک هر گونه آتش سوزی را در انبارهای این مراکز سریع کشف و با آن مقابله نمود که در صورت استفاده از ترکیب اعلام و اطفاء حریق کوچکترین آتش سوزی در اسرع وقت کشف و توسط سیستم اطفاء حریق مناسب در همان لحظات اولیه اطفاء و از گسترش آن جلوگیری خواهد شد. لذا در این مجموعه مطالبی در قالب آیین نامه ارائه شده است که به کارشناسان مربوطه راهنمایی های لازم را جهت انتخاب،‌ نصب، نگهداری و بازرسی ارائه داده است که امید است با بکارگیری دستورات این آیین نامه بتوان به نحو احسن مراکز مربوطه را به این سیستم ها مجهز نموده و بازرسان با انجام بازرسی های منظم از تجهیز صحیح این سیستم ها، در صورت مشاهده هر گونه نقص و کمبود نسبت به رفع آن گوشزد نمایند.
به امید روزی که با بکارگیری سیستم های پیشرفته حفاظت و ایمنی بصورت اصولی در کلیه مراکز، در تأمین ایمنی قدم مؤثری برداشته شود.
معاونت نگهداری
مدیریت مهندسی
فصل اول:
کلیات
۱-    هدف:
استاندارد کردن انتخاب، مکانیابی، نصب و فاصله گذاری اجزاء سیستم های اعلام و اطفاء حریق جهت حفاظت از حریق در مراکز نگهداری لجستیک سپاه می باشد.
۲-    منظور:
منظور از تهیه جزوه ارائه روشهای اصولی جهت رسیدن به هدف مذکور می باشد که این روشها عبارتند از:
الف – ارائه روش صحیح انتخاب سیستم اعلام و اطفاء حریق به منظور انتخاب صحیح سیستم توسط کارشناس.
ب- ارائه روش صحیح نصب و فاصله گذاری کاشفها و نازلها جهت کنترل نصب صحیح توسط کارشناس.
ج- ارائه روش صحیح نگهداری و آزمایش سیستم های اعلام و اطفاء حریق توسط کارشناس.
د- ارائه فرمهای بازرسی از سیستم های اعلام و اطفاء حریق جهت بازرسی از سیستم های مراکز نگهداری.
۳-    تعاریف اصطلاحات
الف- سیستم های اعلام حریق
۱-    اعلام حریق
به کلیه خبرهایی که در صورت بروز خطر آتش سوزی به صور مختلف منتشر گردد اعلام حریق گویند.
۲-    سیستم های اعلام حریق اتوماتیک
به مجموعه ای از تجهیزات که بصورت اتوماتیک هر گونه حریقی را کشف و علائم خطر تولید می کنند سیستم های اعلام حریق اتوماتیک می گویند.
۳-    سیستمهای اعلام حریق از لحاظ نوع علائم هشدار دهنده
علائم هشدار دهنده سیستمهای اعلام حریق به دو گونه کلی سمعی و بصری تقسیم بندی می گردند که عبارتند از:
سمعی: علائمی که با ایجاد صوتی مانند آژیر و زنگ و یا پیام اعلام خطر می کنند.
بصری: به علائمی که بصورت تصویری و نوری جهت اعلام خطر به کار می روند می گویند.
۴-    علائم صادره از سیستم های اعلام حریق
انواع علائم:
علائمی که از سیستم های اعلام خطر ممکن است صادر شود به ۳ نوع کلی تقسیم می شود که عبارتند از:
الف- علائم بروز اشکال: که در صورت بروز اشکال در سیستم بوجود می آید.
ب- علائم خطر: که در صورت بروز حریق بوجود می آید.
ج- علائم تخلیه: علائم خاص بصورت آلارم و یا پیچ که در صورت نیاز به تخلیه افراد ساکن در محل خطر تولید می گردند.
نوع علائم صادره:
علائم صادره به سه گونه زیر دسته بندی می شوند:
الف- علائم کد بندی نشده: علائمی که بصورت دائم و یکنواخت سمعی و بصری پخش گردند مانند بصدا درآمدن آژیر و زنگ و یا روشن و خاموش شدن چراغ خطر.
ب- علائم کد بندی شده: علائمی بصورت منقطع که پیامهای خاص را اعلام می نمایند.
ج- علائم بصورت پیام: علائمی که از سیستم های صوتی (پچ) بصورت های زنده و یا ضبط شده در صورت بروز خطر پخش می گردند.
۵-    انواع سیستم های اعلام حریق
سیستم های اعلام حریق به دو نوع کلی دستی و اتوماتیک تقسیم می شوند که عبارتند از:
سیستم های اعلام حریق دستی:
سیستم هایی که جهت اعلام حریق در ساختمانهای مختلف از آنها استفاده می شود و دارای انواع بلندگو، آیفون و آژیر می باشند، از مهمترین و پُر استفاده ترین این سیستم ها سیستم های شیشه شکن می باشد.
سیستمی که در آن اعلام حریق توسط دست با شکستن شیشه کابین مخصوص اعلام خطر انجام می شود و بلافاصله بعد از شکستن شیشه آژیر خطر به صدا در می آید و در برخی موارد بعد از شکستن شیشه دکمه باید کشیده و یا فشار داده شود، آژیر این سیستم ها تا زمانی که قطع نگردد به ایجاد صدا ادامه خواهد داد.
سیستم های اعلام حریق اتوماتیک
به سیستم هایی که بصورت اتوماتیک آتش را کشف و اعلام می کنند می گویند.
از این سیستم ها در مکانهای کم رفت و آمد مانند انبارها و یا محوطه هایی که هنگام شب خالی می مانند استفاده می کنند این سیستم ها مجهز به کاشفهای حریق می باشند و این کاشفها از مهمترین قسمتهای این سیستم ها به حساب می آیند.
۶-    کاشفهای سیستم های اعلام حریق
کاشف:
وسیله ای است که به یکی از فرآورده های حاصل از حریق (حرارت، دود و شعله و گاز) حساس بوده و بلافاصله بعد از دریافت یکی از آنها علائمی را به سیستم هشدار دهنده ارسال می نمایند.
انواع کاشفها:
کاشفها با توجه به محصولات حریق (حرارت، دود، شعله و گاز) طراحی می شوند و بطبع دارای انواع حرارتی، دودی، شعله یاب و گازی می باشند.
الف- کاشفهای حرارتی:
این کاشفها به حرارت حاصل از حریق حساس بوده و در انواع حرارت ثابت، توازن حرارتی، حرارت افزایشی مرکب و ترموالکتریک وجود دارند. که بسته به نوع به مقدار ثابتی حرارت یا مقداری افزایش از پیش تعیین شده حساس می باشند.
ب- کاشفهای دودی:
کاشفهایی که به دود حاصل از آتش حساس می باشد و در انواع یونیزاسیون و فتوالکتریکی وجود دارند، این کاشفها در زمان سریعتری آتش را کشف می کنند و عبارتند از:
کاشفهای دودی یونیزاسیون:
این کاشفها دارای مقدار کمی ماده رادیو اکتیو هستند که هوای داخل محفظه بین دو الکترود خود را یونیزه می نمایند و جریان بسیار محدودی در بین دو الکترود بوجود می آورند در نتیجه یک حساسیت الکتریکی در این کاشفها بوجود می آید و با وارد شدن دود به داخل محفظه این جریان کم و یا قطع می گردد و منجر به آلارم و کشف آتش و اعلام حریق می شود. این کاشفها در دو نوع اتاقک مجزا و اتاقک باز (نرمال) وجود دارند.
کاشفهای دودی فتوالکتریک:‌
این کاشفها براساس کاهش یا قطع و یا بازتابش نور کار می کنند و دارای دو نوع می باشند که عبارتند از:
نوع ۱- کاشهای دودی نوری:
این کاشفها که در آنها از نورهای مرئی استفاده می شود تضعیف نور و بازتابش می باشند که نوع تضعیف نور به کاهش نور رسیده به گیرنده کاشف حساس می باشد و نوع بازتابش به نور بازتابش شده در اثر برخورد با ذرات معلق در هوا (دود) حساس می باشد.
نوع ۲- کاشفهای دودی لیزری:
این کاشفها شباهت زیادی به کاشفهای نوری داشته با این تفاوت که به جای دسته نور مرئی از یک پرتو لیزری استفاده می شود، این کاشفها علاوه بر کشف دود، به حرارت های ناشی از حریق نیز آلارم ایجاد می نمایند، زیرا این حرارت موجب حرکت هوا شده و باعث شکست پرتو می گردد.
ج- کاشفهای شعله ای:
کاشفهای شعله ای بر مبنای حساسیت نسبت به شعله و تشعشعات قابل روئیت شعله یا غیر قابل روئیت توسط چشم انسان کار می کنند این کاشفها به پرتوهای مادون قرمز، ماوراء بنفش حاصل از اشعه حساس بوده و دارای چهار نوع مادون قرمز، ماوراء بنفش، فتوسلی و کوپل نوری می باشند.
د- کاشفهای گازی:
در این کاشفها ماده ای است که سرعت اکسیداسیون گازهای حاصله از آتش سوزی را افزایش می دهند، افزایش درجه حرارت در اثر اکسیداسیون سریع گاز، توأم با افزایش حرارت و تحریک عنصر حساس به حرارت بوده و باعث کشف حریق و ایجاد آلارم می گردد.
انتخاب کاشفها:
فرآیندی که باید در آن کاشف مورد نیاز سیستم اعلام حریق با توجه به انواع حریقهای احتمالی محل، تغییرات شرایط محیط، حجم فضا، شرایط رفت و آمد در آن، سیستم تهویه هوا، وجود جریان هوا در محیط، وجود دودهای تجهیزات نظیر خودروها، آشپزخانه و غیره انتخاب شود.
ب- سیستم های اطفاء حریق
۱-    اطفاء حریق:
به کلیه اقداماتی که جهت کنترل و مبارزه با آتش سوزی انجام می شود اطفاء حریق گویند.
۲-    سیستم های اطفاء حریق اتوماتیک:
به مجموعه تجهیزاتی که بطور ثابت در محل جهت کشف، کنترل، اطفاء سریع آتش سوزی و حفاظت از مناطق خطر مورد استفاده قرار می گیرند سیستم اطفاء حریق اتوماتیک می گویند.
۳-    انواع سیستم های اطفاء حریق از نظر مواد اطفائی:
سیستم های اطفاء حریق از نظر نوع مواد اطفائی در ۴ گونه زیر وجود دارند که عبارتند از:
سیستم های اطفاء حریق آبی:
سیستم هایی که در آنها جهت اطفاء حریق از آب استفاده می شود، این سیستم ها جهت اطفاء حریق مواد خشک و جامد به کار می رود.
سیستم های اطفاء حریق مواد شیمیایی خشک (پودر خشک):
سیستم هایی که در آنها جهت اطفاء‌ حریق از پودر خشک استفاده می شود این سیستم ها جهت اشتعال وسایل الکتریکی و در نوع پودر مخصوص جهت حریق فلزات قابل اشتعال و از پودر چند منظوره جهت اطفاء اکثر حریق ها استفاده می شود.
سیستم های اطفاء حریق مواد شیمیایی تر (کف):‌
سیستمی که در آن جهت اطفاء حریق از کف استفاده می شود این سیستم جهت اطفاء حریق نوع دوم یعنی آتش سوزی مایعات قابل اشتعال کاربرد دارد.
سیستم های اطفاء حریق گازی (دی اکسید کربن):
سیستمی که در آن جهت اطفاء حریق از گازهای خفه کننده مانند (Co2) دی اکسید کربن استفاده می شود این سیستم جهت حفاظت خطر آتش سوزی های جامدات قابل اشتعال و مایعات و وسایل الکتریکی کاربرد دارد.
۴-    انواع سیستم های اطفاء حریق از نظر عملکرد:
سیستم های اطفاء حریق از لحاظ عملکرد به دو نوع غرق کامل و کاربرد موضعی تقسیم می شوند که عبارتند از:
سیستم اطفاء حریق غرق کامل:
سیستمی که از آن در مکانهای مسدود و بسته جهت کنترل خطر و حفاظت مکان استفاده می شود در این سیستم کل فضای حفاظتی در صورت بروز خطر انباشته از مواد اطفاء می گردد.
سیستم اطفاء حریق موضعی:
سیستمی که از آن در مکانهای باز جهت کنترل خطر و حفاظت خطر در قسمتی از فضا استفاده می شود در این سیستم در صورت بروز خطر مواد اطفائی فضای اطراف منطقه خطر را پوشش می دهند.
۵-    اجزاء سیستم های اطفاء حریق
هر سیستم اطفاء حریق دارای یک سری اجزاء می باشد که این اجزاء شامل مخزن مواد اطفائی، لوله کشی و اتصالات، نازلها، وسایل راه اندازی و غیره می باشند.
مخزن مواد اطفائی:
مخازنی که در آنها مواد اطفاء جهت مواقع مورد نیاز ذخیره می شود، این مخازن به شکل کروی و استوانه ای ایستاده و یا افقی می باشند.
لوله کشی و اتصالات:‌
لوله ها وسایلی هستند که جهت انتقال مواد از مخزن به محل تحت حفاظت به کار می روند با توجه به نوع مواد اطفائی دارای ویژگیهای خاصی باشند.
اتصالات شامل وسایلی هستند که لوله ها را به مخزن و یا به هم متصل می کنند و یا موجب تقسیم مواد اطفائی در شبکه لوله کشی می شوند.
نازلها:
وسایلی که موجب پرتاب و یا پخش مواد اطفاء بر روی حریق و یا لوازم در خطر حریق در محل حفاظت شده می شوند و در انواع آب پاش، پودر پاش، پخش کننده گاز و کف ساز وجود دارند.
وسایل راه اندازی:
کلیه وسایلی که موجب راه اندازی سیستم به محض کشف وقوع خطر حریق می شوند و در انواع کاشفهای حریق اتوماتیک، راه اندازی دستی، راه اندازی ذوبی و محفظه شیشه ای، حرارتی و غیره می باشند.
۶-    عوامل دفع مواد در سیستم های اطفاء حریق
در سیستم های اطفاء حریق عامل پرتاپ مواد شامل پمپ، مخازن مرتفع و گاز دفع کننده می باشد. از پمپ در سیستم های آب و کف و از گاز دفع کننده و سیستم های گازی و پودری و از مخازن مرتفع در سیستم های آب و کف استفاده می شود.
۷-    بازرسی
تعریف بازرسی:
بازرسی عبارت است از نظارت دقیق و مستمر بر اجرای امور و حصول اطمینان از نتایج کار تشکیلات که دارای دستورالعمل و شرح وظایف مشخص باشد که از وظایف فرماندهان و مسئولان امر غیر قابل تفکیک بوده و یکی از وظایف اصلی آنان را تشکیل می دهد و بدینوسیله است که می توانند به اجرای طرحها و از نیل به اهداف، اطمینان حاصل نمایند، با انجام بازرسی است که بر اجرای دقیق طرحها نظارت و در صورت لزوم نسبت به تجدید نظر در آنها و تصحیح خطا و اشتباه مجریان اقدام می گردد بازرسی یک عمل مداوم و مستمر بوده و هر گونه وقفه در آن به هدف و مأموریت سازمان لطمه وارد خواهد ساخت.
منظور از بازرسی:
حصول اطمینان از چگونگی اعمال مدیریت و اجرای صحیح وظایف و تشخیص کارایی واحدها در قبال وظایف و مأموریت محوله می باشد.
مفهوم بازرسی:
کشف و تشخیص محاسن، معایب، انحراف، نحوه اداره امور (انجام وظیفه) از طریق تجزیه و تحلیل گزارشات و نتایج بازرسی بوده و نهایتاً پیشنهاد تشویق و تنبیه پرسنل براساس کارهای انجام شده ذیل:
الف- کوشش برای حداکثر بهره گیری از امکانات موجود.
ب- استعدادجویی و کاوش جهت شناخت توانائیهای بالقوه و بالفعل افراد.
ج- دادن مسئولیتی برابر شرایط و عوامل و معیارهای اسلامی به اهل خود.
د- دادن و واگذاری مسئولیت ها برابر توان و استعداد افراد.
هـ- برآورد و تأمین استعدادهای لازم جهت واگذاری مسئولیتها.
و- تقویت سیستم تشویق و تنبیه و در نتیجه افزایش راندمان کار.
اهداف بازرسی
اهداف بازرسی در لجستیک را می توان به شرح ذیل بیان کرد:
الف- نظارت بر اجرای مأموریت صحیح.
ب- نظارت بر اجرای صحیح آیین نامه ها، ضوابط، برنامه ها و دستورالعمل های مصوب و مورد عمل در سطح لج.
ج- بررسی عینی مقررات، روشها، سیستم ها و شیوه های اجرایی و در صورت نیاز ارشاد، هدایت و همچنین شناخت تنگناها و نارسائیها و نهایتاً تجدید نظر، تحول و اصلاح.
د- افزایش توان لجستیکی یا افزایش قدرت کارائی سیستم اعلام و اطفاء حریق.
هـ- توجیه رعایت اصول مدیریت به منظور حصول اطمینان از حداکثر بهره گیری از نیروی انسانی با توجه به تجهیزات و تدارکات.
و- ارزیابی و تشخیص میزان کارائی مسئوولان و پرسنل در جهت انجام وظایف محوله به آنان.
ز- ایجاد تحرک لازم در تشکیلات به منظور احساس مسئولیت بیشتر مسئوولان در انجام امور محوله به آنان.
ح- وادار کردن پرسنل به تفکر بیشتر در جهت افزایش کیفیت و کمیت کار از طریق کاربرد علوم و تکنولوژی و هماهنگ کردن سیستم های اعلام و اطفاء حریق با پیشرفتهای روز.
ط- ارزیابی و برآورد کمبودها، موانع و تلاش در جهت رفع آنها.
فرق بین بازدید و بازرسی:
بازدید یک دید سطحی و شیوه ابتدائی برخورد و یا به عبارتی برخورد اولیه می باشد و می توان در حالت کار اسم آنرا تحقیق اولیه نامید. ولی بازرسی همان بازدید می باشد به اضافه اینکه این بازدید با یک دید وسیعتر و با یک ظرافت و ریزبینی خاص که آنهم بایستی بوسیله متخصصین مربوطه با دانش فنی آن کار، صورت پذیرد بطوریکه تمام اجزاء و ریزکاریها را شامل شود، و مورد سئوال و ارزیابی قرار دهد و می توان در حالت کلی اسم آنرا تحقیق ثانویه نامید. در بازدید، مسیر را، رده بازرسی شونده مشخص می کند و معمولاً جاهایی هدایت می کند که در آنجا هیچ مشکلی وجود ندارد ولی در بازرسی، بازرس خودش مسیر حرکت را مشخص می کند و هر لحظه هم می تواند مسیر را عوض نماید.
مراحل اجرای بازرسی:
الف- دریافت دستور: معمولاً بازرسی بنا به دستور رده مافوق فرماندهی یا جانشین وی و یا تصویب طرح بازرسیهای سیستماتیک انجام می شود.
ب- برآورد اطلاعات و تهیه طرح و سازماندهی تیم یا هیات بازرسی
ج- درخواست پرسنل تقویتی از سایر رده ها، (پرسنل لجستیک) لازم به توضیح است که این پرسنل باید کارشناس و متخصص در زمینه مورد نظر باشند.
د- توجیه و آموزشهای لازم به بازرس یا بازرسین (تیم بازرسی).
هـ- اعزام تیم به مأموریت و اجرای صحیح و منطقی بازرسی.
و- مراجعت تیم و ارائه گزارش بازرسی.
ز- تجزیه و تحلیل نتیجه بازرسی انجام شده.
ح- تقدیم گزارش نتایج مأموریت به فرماندهی.
ط- ابلاغ دستورات صادره به مبادی ذیربط و انجام پیگیری های لازم جهت حصول نتیجه قطعی و نهائی.
ویژگیها و خصوصیات بازرس:
بازرس فردی است که به نمایندگی از طرف مسئول مربوطه مأموریت بازرسی و نظارت در اجرای طرح و یا رسیدگی به تخلفات و خطاها را به عهده دارد و همچنین بازرس چهره با صلاحیتی است که در ابعاد تعهد، تقوی، تخصص، تجربه و سابقه عملی امتیازات قابل توجهی را دارا می باشد بازرسی یک عمل دقیق و حساس است و نتیجه کار بازرس نهایتاً به فرماندهی خواهد رسید، لذا در انتخاب بازرس که نقش مهمی را در انجام مأموریتها (بازرسیها) به عهده دارد بایستی دقت بسیار شود و با وی همکاریهای لازم بعمل آید. در غیر اینصورت عدم همکاری اثر منفی در انجام موفقیت آمیز بازرسی خواهد داشت.
تذکرات مهم در بازرسی:
الف- بازرسین سعی کنند در تنظیم سئوالات چکلیست مشارکت داشته باشند تا در جریان موارد بازرسی شده قرار گیرند.
ب- تسلط کامل به سئوالات مطرح شده بگونه ای که در ذهن بازرس سئوالات نقش بندد.
ج- مشخص نمودن مسئوول گروه و هماهنگی و وحدت عملی گروه بازرسین در تفکیک و تقسیم وظایف و انجام امور محوله.
د- آشنایی با اصول و شیوه های صحیح نگهداری در ابعاد مختلف در مراکز نگهداری.
هـ- یادداشت و ثبت مطالب مهم و مفید در حین بازرسی.
و- مطرح نمودن سئوالات مناسب و اساسی در حین بازرسی از مسئول مربوطه.
ز- مشاهده دقیق نحوه عملکرد مسئوولین و نیروهای نگهداری از نظر تجربه و آگاهی از وظایف در امر نگهداری (نظیر: انبارداری، حمل و نقل، چیدمان و سازگاری کالا، حفاظت و ایمنی و …)
ح- در صورت نیاز می توان نمونه برداری انجام داد و یا تقاضای رویت فرمها، جداول، اسناد و مدارک نمود.
ط- بازرسین در عین جدیت در انجام وظیفه، برخوردشان بگونه ای باشد که بتواند همکاری بیشتر مسئوولین آمادگاه را جلب نمایند.
بعد از بازرسین، کلیه اعضاء تیم بازرسی بطور مشترک به پر کردن و تنظیم چکلیست پرداخته و با دقت تمام به تک تک سئوالات پاسخ دهند و وضعیت کیفی را از نظر ابعاد نگهداری تعیین کنند.
با توجه بوجود وضعیت چهارگانه کیفی (ضعیف، متوسط، خوب، عالی) هر سئوال و نیز بارم مشخص شده، در ازاء مشخص شدن وضعیت کیفی می توان بترتیب مطلوبیت آن ۲۵ درصد بارم با بعنوان امتیاز منظور نمود.
بعد از انجام بازرسی و پر نمودن چکلیست می بایست مسئوول گروه بازرسی فرم تجزیه و تحلیل را پر کند و معایب و محاسن و نقائص را موردی مشخص کرده و برای رفع آنها پیشنهاد و راه حل ارائه نماید.
۷-چکلیست
تعریف چکلیست:
عبارتست از مجموعه سئوالاتی که بر مبناء مأموریت و شرح وظایف محوله به یک یگان و روشهای اجرائی آن تهیه می گردد که بوسیله آن می توان مواردی همچون تعیین سطح کارائی یگان در اجرای وظایف محوله، نحوه انجام وظایف بوسیله پرسنل مربوطه و تعیین محاسن و معایب، نواقص، پیشنهادات موجود در یگان را به نحو صحیح و درستی ارزیابی نمود.
محاسن: حسن عبارتست از مواردی که بر عهده رده بازرسی شونده بوده و در حد عالی اجراء گردیده و یا بنا بر مصلحت و ضرورت تشکیلات سپاه ابتکار و خلاقیت و یا احساس مسئولیت ویژه ای انجام گرفته باشد.
معایب: عیب عبارتست از قصور و کوتاهی رده بازرسی شونده در انجام مأموریت محوله اعم از اینکه قسمتی را انجام نداده و یا کل وظیفه را اجراء ننموده است.
پیشنهاد: پیشنهاد عبارتست از راه حلهای نهائی جهت بهبود در اصلاح مشکلات اساسی که در نهایت منجر به اصلاح سیستم خواهد شد و می بایست منطقی و قابل اجراء باشد.
نقص: نقص عبارتست از عدم انجام وظیفه و یا مأموریت محوله به دلیل مشکلات و نارساییها که مربوط به رده مافوق می باشد.
۹-فرم مشخصات مراکز نگهداری:
فرمی که در آن مشخصات مراکز مورد بازرسی، پر می شود. (نمونه فرم و نحوه تکمیل آن در ضمیمه آمده است)
فصل دوم:
اجراء
سیستم های اعلام حریق اتوماتیک
قسمت اول: انتخاب مکانیابی و نصب کاشفها
۱-    کاشفهای حرارتی
ماده ۱- از کاشفهای حرارتی، در مکانهایی که حرارت حاصل از آتش سوزی محتویات و یا تجهیزات مستقر در آن بیش از محصولات دیگر حریق (شعله و گاز) است باید استفاده کرد.
ماده ۲- باید کاشفهای حرارتی نوع نقطه ای بر روی سقفها با حداقل فاصله (۴ اینچ) ۱۰ سانتی متر از دیوارهای جانبی و بر روی دیوارهای جانبی با فاصله (۴ اینچ) ۱۰ سانتی متر تا (۱۲ اینچ) ۳۰ سانتی متر از سقف نصب گردند.
ماده ۳- در صورتی که ساختمانها با تیرآهنهای سخت بنا شده باشد کاشفها باید در پایین تیرها نصب گردند.
ماده ۴- در صورتی که ساختمانها از تیر ساخته شده باشد اگر تیرها کمتر از (۱۲ اینچ) ۳۰ سانتی متر ضخامت و کمتر از (۸ فوت) ۴/۲ متر از مرکز هم فاصله داشته باشند کاشفها باید بر روی کف تیرها نصب گردند.
ماده ۵- کاشفهای حرارتی نوع خطی باید بر روی سقف یا بر روی دیوارهای جانبی با فاصله ای کمتر از (۲۰ اینچ) ۵۰ سانتی متر از سقف یا دیوار نصب شوند.
ماده ۶- در تعیین مکان کاشفهای حرارتی، پهنای تیر، ارتفاع سقف، فاصله تیرها، اندازه و مقدار آتش را باید در نظر گرفت.
ماده ۷- در صورتی که نسبت پهنای تیر به ارتفاع سقف بزرگتر از (۱/۰) و نسبت فاصله تیرها به ارتفاع سقف بزرگتر از (۴/۰) باشد کاشفهای حرارتی باید در محوطه بین تیرها تعیین مکان و نصب گردند.
ماده ۸- در صورتی که نسبت پهنای تیر به ارتفاع سقف کمتر از (۱/۰) و نسبت فاصله تیرها به ارتفاع سقف کمتر از (۴/۰) باشد کاشفهای حرارتی باید در پایین تیرها نصب شوند.
۲-    کاشفهای دودی
الف- کاشفهای دودی برای کشف حریق:
ماده ۹- در انتخاب کاشفهای دودی بایستی به تمامی مسائل و خصوصیات طراحی کاشف منطقه ای که کاشفها در آنجا نصب می شود توجه شود.
ماده ۱۰- کاشفهای دودی نقطه ای بایستی بر روی سقف و با فاصله جانبی (۴ اینچ) ۱۰ سانتی متر از هر دیوار جانبی طرف خود نصب شوند و اگر بر روی دیوار جانبی نصب می شوند فاصله کاشفها باید (۱۲-۴ اینچ) ۱۰ تا ۲۵ سانتی متر از قسمت بالای کاشف تا سقف باشد.
ماده ۱۱- در صورتی که احتمال لایه لایه شدن دود در نزدیک سقف وجود داشته باشد کاشفها باید در دو سطح نصب گردند.
ماده ۱۲- در مورد ساختمانهای با تیرآهنهای سخت، کاشفها باید در سمت پایین تیرآهنها نصب گردند.
ماده ۱۳- در مورد ساختمانهای تیردار در صورتی که تیرها کمتر از (۱۲ اینچ) ۳۰ سانتی متر عمق داشته و کمتر از (۸ فوت) ۴/۲ متر از مرکز هم فاصله داشته باشند کاشفها باید در پایین تیرها نصب گردند.
ماده ۱۴- کاشفهای دود نوع پرتو خروجی به گونه ای نصب گردند که پرتو خروجی نور آنها موازی با سقف مطابق دستورالعمل تولید کننده تعیین محل شده و نصب گردند.
ماده ۱۵- نصب کاشفها باید با مشخصات موجود فهرست شده هماهنگی داشته باشند.
ماده ۱۶- کاشفهای دود پرتو خروجی باید بر روی سطوح ثابت و استوار نصب شوند تا از عملکرد کاذب دستگاه و یا عدم عملکرد آن در مواقع ضروری جلوگیری شود.
ماده ۱۷- مسیر نور در کاشفهای پرتو خروجی همواره باید از موانع غیر شفاف مانند گرد و غبار و دود پاک نگه داشته شود.
ماده ۱۸- در نصب کاشفهای دودی شرایط محیطی (حرکت هوا و رفت و آمد وسایل دودزا) در منطقه مورد حفاظت باید مدنظر گرفته شوند.
ماده ۱۹- کاشفها نباید در جریان مستقیم هوا یا در فاصله ای کمتر از (۳۰ فوت) ۱/۹ متر از محل نصب دریچه هوا قرار داده شوند.
ماده ۲۰- در صورتی که سوراخهای پشت کاشف مانع ورود دود به کاشف شود و یا باعث ورود گرد و غبار و حشرات به درون آن گردد باید به نحوی مسدود گردند.
ماده ۲۱- تعیین مکان کاشفهای دود باید به نحوی باشد که اثرات ذرات معلق در هوا مانند آشپزخانه و دود اگزوز و غیره به حداقل برسد.
ماده ۲۲- کلیه کاشفها باید در مقابل عوامل مکانیکی و الکتریکی مانند رعد و برق، لرزش و شوک، فرکانس رادیو، نور شدید، تند بادهای ناگهانی، بصورت کامل عایق بندی شوند.
ماده ۲۳- در جایی که مواد با ارتفاع زیاد انباشته می شوند سوراخهای پشت کاشف باید توسط درزگیر و یا مواد مشابه پوشانده شوند و کاشف به نحوی نصب شود که جریان هوا مانع ورود دود به آن نشود.
ماده ۲۴- در انبارهای دارای قفسه های مرتفع و بلند، کاشفها باید در چند منطقه و در میان قفسه ها و یا پالتها نصب گردند.
ماده ۲۵- در انبارهای دارای قفسه های مرتفع (تا زیر سقف) برای کارایی بیشتر اثر کاشف، کاشفها باید بر روی سقف هر راهرو و نیز در سطوح میانی قفسه ها نصب گردند.
ب- کاشفهای دودی برای کانالهای هوا:
ماده ۲۶- هنگامی که کشف دود در سیستم بازگشت هوا مورد نیاز باشد، باید کاشفهای فهرست شده برای سرعت هوای موجود در هر دریچه بازگشت هوای درون بخشهای دود یا جایی که هوا هر یک از بخشهای دود را ترک می کند استفاده و نصب گردند.
ماده ۲۷- کاشفهای کانال هوا به نحوی مطمئن باید نصب گردند تا نمونه مناسبی از جریان هوا را برداشت کنند و برای این منظور کاشفها باید محکم در درون کانال نصب گردند، و یا بصورت محکم بر روی دیوار کانال نصب گردند بگونه ای که عامل حساس به درون کانال برود.
ماده ۲۸- برای تمیز کردن کاشفها، آنها باید به نحوی نصب گردند که به راحتی در دسترس قرار گیرند.
ماده ۲۹- باید تعیین مکان کاشفها در کانال، بصورت دائمی و مشخص ثبت شده باشد.
ماده ۳۰- برای عملکرد مناسب کاشف سرعت هوا، دما و رطوبت سیستم هوا ساز باید مناسب باشند.
ماده ۳۱- تمامی راههای نفوذ هوا به کانال خروجی هوا که در نزدیکی کاشف نصب شده اند باید درزگیری شوند.
ماده ۳۲- مکان نصب کاشف در کانالهای هوا یا روی آنها باید حداقل به اندازه شش برابر عرض کانال از دریچه هوا، صفحه های خمیده یا اتصالات فرعی فاصله داشته باشند.
ماده ۳۳- در جایی که امکان رعایت ماده فوق نمی باشد مجاز است که کاشف در فاصله ای کمتر از شش برابر موارد مذکور نصب گردد.
ماده ۳۴- کاشفها باید تا فاصله (۱۲ اینچ) ۳۰ سانتی متر روبرو یا پشت دریچه قرار داده شوند و با توجه به ابعاد دریچه ها، تا عرض (۳۶ اینچ) ۹۶ سانتی متر یک کاشف در وسط دریچه و تا عرض (۷۲ اینچ) ۱۸۰ سانتی متر یک کاشف اضافی برای هر (۲۴ اینچ) ۶۰ سانتی متر یک کاشف اضافی نصب گردد.
ماده ۳۵- کاشفها در کانالها باید در جهتی نصب گردند که ورود دود به آنها با توجه به جهت جریان هوا به بهترین نحو صورت گیرد.
ج- کاشفهای دودی برای آزاد کردن درها:
ماده ۳۶- از کاشفهای دودی فهرست شده و تأیید شده برای آزاد سازی درها نباید برای حفاظت منطقه باز استفاده گردد.
ماده ۳۷- آزادسازی درهای دود باید توسط یک سیستم اعلام خطر حاوی کاشفهای دودی که در دو طرف درگاهی نصب می گردند، انجام شود.
ماده ۳۸- جایی که پهنای دیوار بالای در (۲۴ اینچ) ۶۰ سانتی متر یا کمتر از این مقدار است، نصب یک کاشف روی یک طرف درگاه بر روی سقف نیاز خواهد بود.
ماده ۳۹- در صورتی که پهنای دیوار بالای در بیشتر از (۲۴ اینچ) ۶۰ سانتی متر باشد دو کاشف جهت نصب بر روی سقف که هر یک از آنها در یک طرف درگاه قرار دارند، نیاز خواهد بود.
ماده ۴۰- در صورتی که ضخامت دیواره بالای در بیشتر از (۶۰ اینچ) ۱۵۲ سانتی متر باشد کاشفهای اضافی باید توسط مهندس ارزیاب تعیین و نصب گردند.
ماده ۴۱- در صورتی که منظور از آزادسازی درها، جلوگیری از انتقال دود از یک فضا به فضای دیگر است، وجود یک کاشف در فضایی که حضور به آن مکان محدود می شود بدون توجه به پهنای دیوار بالای در کفایت می کند.
ماده ۴۲- جایی که چندین درگاهی با فاصله بیش از (۲۴ اینچ) ۶۰ سانتی متر باشد با هر درگاهی باید بصورت مستقل عمل شود.
ماده ۴۳- برای هر گروه از درگاهی باید به صورت جداگانه کاشف در نظر گرفت.
۳-    کاشف شعله ای
ماده ۴۴- کاشفهای شعله ای باید در مکانهایی که مواد فوق العاده قابل اشتعال وجود دارد نصب گردند.
ماده ۴۵- در کارخانجات تولید و ساخت مواد شیمیایی، پالایشگاههای نفت، کارخانجات ساخت رنگ، آشیانه های هواپیما، توربینهای گاز، انبارهای مواد شیمیایی، باید از کاشفهای شعله ای استفاده کرد.
ماده ۴۶- در صورتی که نسبت پهنای تیر به ارتفاع سقف از (۱/۰) بزرگتر باشد نسبت فاصله تیرها به ارتفاع سقف بزرگتر از (۴/۰) باشد کاشف باید در محوطه محصور بین تیرها نصب گردند.
ماده ۴۷- در صورتی که نسبت پهنای تیر به ارتفاع سقف کمتر از (۱/۰) و نسبت فاصله تیرها به ارتفاع سقف کمتر از (۴/۰) باشد کاشفها باید پایین تیرها نصب گردند.
ماده ۴۸- کاشفها باید به نحوی طراحی، مکانیابی و نصب گردند که هیچگونه مزاحمتی در دریافت تابش نور پیش نیاید و از عملکرد آنها جلوگیری نشود.
ماده ۴۹- در جایی که لازم باشد برای کاشف حفاظ قرار داده شود این حفاظ به نحوی باید نصب شود که انرژی تابشی ناخواسته و غیر معمولی بر عملکرد آن تأثیر نگذارد.
ماده ۵۰- جهت نصب کاشفها در محیط باز باید با در نظر گرفتن حفاظهایی از بارش باران و برف و غیره جلوگیری شود، تا حساسیت کاشف کاهش نکند و یا اعلام نابجا ننماید.
۴-    کاشفهای حساس به گاز
ماده ۵۱- کاشفهای گازی باید با توجه به محصولات گازی حاصل از حریق، محل مورد نظر انتخاب گردند.
ماده ۵۲- در جایی که یک حریق نیمه سوز یا نیمه مشتعل امکان دارد که رخ دهد باید از کاشفهای حریق گازی استفاده کرد.
ماده ۵۳- تعیین مکان کاشفهای حساس به گاز باید زیر نظر مهندسین مجرب انجام گیرد.
ماده ۵۴- در جایی که قصد ما حفاظت از خطر مشخص می باشد، کاشفها باید نزدیکتر به موضوع خطر، جایی که در اسرع وقت گازهای حریق را کشف و ردیابی کنند، مکانیابی و نصب گردند.
ماده ۵۵- کاشفهای گاز بایستی بر روی سقف با فاصله جانبی (۴ اینچ) ۱۰ سانتی متر از دیوارها نصب گردد و در صورتی که روی دیوار نصب می شود باید فاصله آنها (۱۲-۴ اینچ) ۱۰ تا ۳۰ سانتی متر از قسمت بالایی کاشف تا سقف باشد.
ماده ۵۶- جایی که هوا در محوطه بین تیرها بواسطه تهویه ایجاد می شود، کاشفهای گازی در صورتی که در میان تیرها نصب شوند بهتر عمل خواهند کرد.
ماده ۵۷- به منظور کشف آتشهای مشتعل، اگر نسبت پهنای تیر به ارتفاع سقف بزرگتر از (۱/۰) باشد کاشفها باید در محوطه بین تیرها و در صورتی که نسبت پهنای تیر به ارتفاع سقف کمتر از (۱/۰) و نسبت فاصله تیرها به ارتفاع سقف کوچکتر از (۴/۰) باشد کاشفها باید در پایین تیرها، نصب شوند.
ماده ۵۸- به منظور کشف آتشهای غیر مشتعل و نیمه سوز در صورتی که احتمال ترکیب شدن هوا با هوای بین تیرها وجود داشته باشد یک کاشف باید درون هر محوطه بین تیرها نصب شود.
ماده ۵۹- در صورتی که احتمال ترکیب شدن هوا بین تیرها به منظور فوق کم باشد، کاشفها باید پائین تیرها نصب گردند.
ماده ۶۰- کاشفها نباید در مسیر مستقیم جریان هوا یا با فاصله نزدیکتر از (۳ فوت) ۹/۰ متر از یک منبع منتشر کننده هوا مانند دریچه تهویه هوا نصب گردند.
ماده ۶۱- کاشفهای گازی باید در شرایط محیطی مانند لرزشهای مکانیکی و اختلالات الکتریکی، قادر به کار باشند.
۵-    سایر کاشفها
ماده ۶۲- از این کاشفها باید در زمانی که غلظتهای غیر معمولی مانند: بخار آب، مولکولهای یونیزه شده و غیره پیش می آید باید استفاده کرد.
ماده ۶۳- برای تعیین مکان این کاشفها باید به توصیه های تولید کنندگان این گونه کاشفها توجه شود.
ماده ۶۴- جهت تعیین مکان این کاشفها باید به تمامی عوامل شامل: خصوصیات ساختاری شکل اتاق، ارتفاع سقف و غیره توجه شود.
ماده ۶۵- شرایط را که ممکن است باعث عملکرد غلط یا عدم عملکرد کاشفها شود، باید هنگامی که برنامه ریزی برای نصب انجام می شود مورد توجه قرار گیرد.
قسمت دوم: فاصله گذاری کاشفها
۱-    کاشفهای حرارتی
الف- فاصله گذاری در سقفهای مسطح
ماده ۶۶- در سقفهای مسطح فاصله گذاری کاشفها از فاصله گذاری فهرست شده آنان نباید بیشتر گردد.
ماده ۶۷- کاشفها بر روی سقف به نحوی نصب خواهند شد که فاصله آنها از یکدیگر برابر (۷/۰) فاصله گذاری فهرست شده باشد.
ماده ۶۸- در مناطق با اشکال غیر متعارف فاصله گذاری یک کاشف تا دورترین نقطه از یک دیوار جانبی یا یک گوشه در ناحیه تحت حفاظت نباید بیشتر از (۷/۰) فاصله گذاری فهرست شده باشد.
ماده ۶۹- در سقفهای بلند، از (۱۰ تا ۳۰ فوت) ۳ تا ۱/۹ متر ارتفاع، فاصله گذاری این کاشفها باید مطابق جدول زیر کاهش یابد.
جدول فاصله گذاری در سقفهای بلند
ارتفاع سقف (فوت) متر
        از                                  تا    درصد فاصله گذاری
 از فاصله فهرست شده
۰    (10) 3    100
(۱۰) ۳     (12) 6/3    91
(۱۲) ۶/۳     (14) 2/4    84
(۱۴) ۲/۴     (16) 8/4    77
(۱۶) ۸/۴    (18) 2/5     71
(۱۸) ۲/۵    (20) 6    64
(۲۰) ۶    (22) 6/6    58
(۲۲) ۶/۶    (24) 2/7    52
(۲۴) ۲/۷    (26) 8/7    46
(۲۶) ۸/۷    (28) 2/8    40
(۲۸) ۲/۸    (30) 1/9    34
ماده ۷۰- از جدول فوق برای کاشفهای رسانایی الکتریکی نوع خطی و لوله کشی پنوماتیکی افزایشی و سیستم های متصل به کاشفهای اثر ترموالکتریکی نباید استفاده کرد.
ماده ۷۱- در ساختمانهای با تیرآهنی سخت، فاصله گذاری کاشفهای حرارتی نباید بیشتر از (۵۰%) فاصله گذاری در سقفهای مسطح باشد.
ماده ۷۲- تنها یک کاشف می تواند ناحیه ای را پوشش دهد که در درون دایره ای که قطر مستطیل بیشتر از قطر دایره نباشد، واقع شده باشد.
ماده ۷۳- یک راهرو با (۱۰ فوت) ۳ متر پهنا و (۸۲ فوت) ۲۵ متر طول باید به وسیله دو کاشف (۳۰ فوتی) ۱/۹ متری و ناحیه ای به عرض (۴۰ فوت) ۲/۱۲ متری و طول (۷۴ فوتی) ۲/۲۲ متری با ۴ کاشف پوشش داده شود.
ماده ۷۴- در ساختمانهای تیری اگر برجستگی تیرها بیش از (۴ اینچ) ۱۰ سانتی متر زیر سقف باشد فاصله گذاری کاشفهای نوع نقطه ای با زاویه عمودی در جهت تیرها نباید بیش از دو سوم فاصله گذاری سقفها مسطح باشد.
ماده ۷۵- اگر تیرها دارای برجستگی بیش از (۱۸ اینچ) ۴۶ سانتی متر زیر سقف باشند و فاصله مرکز آنها از هم بیش از (۸ فوت) ۴/۲ متر باشد، باید با هر یک از محوطه های بین تیرها به عنوان ناحیه مجزا برخورد شود.
ب- فاصله گذاری در سقفهای شیب دار
ماده ۷۶- در سقفهای شیب دار نوک تیز یک ردیف از کاشفها در ابتدا فاصله گذاری شده و مکان آنها حداکثر (۳ فوت) ۹/۰ متر از از نوک سقف، که بصورت افقی اندازه گیری شده باشد، تعیین می گردد و فاصله گذاری آنها با توجه به نوع ساختمان سقف خواهد بود.
ماده ۷۷- در سقفهای غیر نوک تیز یک ردیف از کاشفها بر روی سقف در فاصله حداکثر (۳ فوت) ۹/۰ متر از طرف مرتفع سقف که بصورت افقی اندازه گیری شده است تعیین مکان شده و فاصله گذاری آنها با توجه به نوع ساختمان خواهد بود…