بررسی و مقایسه ی انگیزه ی پیشرفت در فرزند اول و آخر خانواده

-۱-مقدمه :
وقتی می پرسیم چه چیز افراد را بر می انگیزد تا زندگی خود را برای نجات فردی به خطر اندازند یا برای دستیابی به هدفی خاص ، ساعت های طولانی کار کنند ، معمولا منظورمان این است که چرا مردم چنین رفتار می کنند؟
اصطلاح انگیزش به علت یا چرایی رفتار اشاره دارد .انگیزش فرایندی ظریف و پیچیده است که مجموعه ای از مهارت ها و دانش،اعتقادات و احساسات را می طلبد. (ریو،۲۰۰۵،ترجمه سید محمدی،۱۳۸۵،ص۱۲)
فعالیت افراد تاحدود زیادی به سطح و نوع انگیزه های آنها بستگی دارد .درحقیقت انگیزه است که به رفتار آدمی انرژی می دهد و آن را هدایت می کند .به طور کلی انگیزش را می توان به عنوان نیروی محرک فعالیت های انسان و عامل جهت دهنده ی آن معرفی نمود به طوریکه یک جاندار انگیخته در مقایسه با یک جاندار ناانگیخته با  نیرو و کارآیی بیشتری در یک فعالیت درگیر می شود .(فرجی،۱۳۸۹،ص۵۱)
مک کله لند مطالعات گسترده ای در زمینه ی نیاز به پیشرفت انجام داد.او معتقد بود نیاز به پیشرفت  سایقی است که می تواند رفتار را تقریبا درهمه موقعیت ها نیرومند ساخته و هدایت کند و با پژوهش های خود،ویژگی های افراد دارای نیاز به پیشرفت زیاد و کم را توصیف کرد.فراوانی نسبتا زیادتحقیقات راجع به انگیزه ی پیشرفت نشانگر اهمیت زیاد قائل شدن جامعه و دانشمندان نسبت به این موضوع است.( ریچارد سی،۲۰۰۹،ترجمه عبدالهی ،۱۳۸۵،ص۱۴۸)
افراد معمولا ازلحاظ میزان انگیزه ی پیشرف متفاوت از یکدیگر هستند.حتی فرزندان یک خانواده نیز ا زاین لحاظ با هم تفاوت دارند.ترتیب تولد فرزندان ازعواملی است که در روند رشد اجتماعی کودکان تاثیر می گذارد .آدلر نیز درمطالعات خود به این نتیجه رسید که برخی صفات پایدار شخصیت از موقعیت کودک درخانواده  در دوران کودکی متاثر شده است.باافزایش تعداد اعضای خانواده فرصت ارتباط والدین با کودک به میزان زیادی تقلیل         می یابد و نگرش والدین درمورد پرورش کودک و شرایطی که کودک در آن پرورش می یابد تغییر می کند .تاثیر وسیع ترتیب تولد فرزندان بر روی شخصیت و خصوصیات فردی آنها امری است که معمولا نادیده گرفته شده است و مستلزم توجه بیشتر والدین و درکل جامعه به این موضوع می باشد.(همان منبع ،ص۱۴۹)
 
۱-۲-موضوع پژوهش :
مقایسه ی انگیزه ی پیشرفت در فرزندان اول و آخرخانواده
۱-۳-بیان مسئله :
نیاز انواع گوناگونی دارد که یکی از این نیازهای روانشناختی و مخصوص نوع انسان ،نیاز به پیشرفت یا انگیزه ی پیشرفت است .انگیزه ی پیشرفت عبارت است از گرایشی همه جانبه به ارزیابی عملکرد خود با توجه به عالی ترین معیارها ،تلاش برای موفقیت درعملکرد و برخورداری از لذتی که با موفقیت درعملکرد توام است .(کرمی ،۱۳۸۸،ص ۸)به اعتقاد روانشناسان ، انگیزه ی پیشرفت ،میل و اشتیاق تلاش و کوششی است که فرد برای دستیابی به یک هدف یا تسلط به اشیاء و امور و یا افراد و اندیشه ها دررسیدن به یک معیار متعالی از خود ابراز می دارد.انگیزش پیشرفت لزوما برای پیشرفت های مشهود مانند کسب نمره های بالا در آزمون ها و مقام های مورد قبول و یا حقوق و دستمزد بالا نیست .با وجود آنکه انگیزه ی پیشرفت دارای برنامه ریزی و کوشش درراه تعالی و کمال است ،نگرش به سوی موفقیت است که اهمیت داردنه خود موفقیت .انگیزه ی پیشرفت را در بسیاری از حوزه های فعالیت مثلا درشغل و مدرسه و هنر یا در مسابقات قهرمانی می توان مشاهده کرد.(همان منبع)
از آنجا که انگیزه های اجتماعی ازجمله نیاز به پیشرفت ،عمدتا آموخته شده هستند ،تفاوت های تجربه های اوایل زندگی منجر به تفاوت هایی در مقدار انگیزش پیشرفت می شود .به طور اخص کودکان از راه تقلید ،رفتار والدین خودو سایر افراد مهمی که به عنوان سرمشق به کار می روند ،یادمی گیرند .کودکان از طریق این قبیل یادگیری مشاهده ای (بندورا،۱۹۶۳) بسیاری از ویژگی های سرمشق ازجمله نیاز به پیشرفت را می پذیرند یا اقتباس می کنند؛به شرط اینکه سرمشق ،این انگیزه را در حد قابل ملاحظه ای داشته باشد.(لی مای ریچارد،۲۰۰۸،ترجمه منصور،۱۳۸۲، ص ۵۳)
گفته می شود انتظاراتی که پدران و مادران از فرزندان خوددارند نیز در رشد انگیزه ی پیشرفت آنها مهم است .پدران و مادرانی که انتظار دارند کودکشان سخت کوش باشد و برای موفقیت تلاش کنند آنان را به این نوع رفتار ها تشویق می کنند و برای رفتار مبتنی بر پیشرفت ،تحسین می کنند .(ابراهیم قوام ،۱۳۸۶،ص ۲۱)
مایکل گروس ،نویسنده ی کتاب چرا فرزندان اول فرمانروایی می کنند و فرزندان آخر می خواهند جهان را دگرگون کنند اعتقاددارد که موقعیت یک کودک درخانواده ، شخصیت ،رفتار ،یادگیری و قدرت کسب معاش او را تحت تاثیر قرار می دهد.(باربارا،۲۰۰۳،ترجمه ابراهیم قوام،۱۳۸۶،ص۲۳)
اغلب مردم درکی ذاتی از این مطلب دارند که ترتیب تولد به نحوی بر رشد تاثیر می گذارد اما چگونگی تاثیر مهم و معنی دار آن را کمتر از آنچه که واقعا هست در نظر می گیرند.دراین راستان این مطالعه درنظر دارد نقش رتبه ی تولد را در انگیزه پیشرفت فرزندان یک خانواده بررسی نماید و به این سوال پژوهشی پاسخ گوید که آیا میزان انگیزه ی پیشرفت در فرزندان اول و آخر یک خانواده متفاوت است ؟
۱-۴-اهمیت پژوهش :
اولین هدف روانشناسی به عنوان یک علم،پیش بینی رفتار است .بنابراین هر زمینه ی مطالعاتی که در ارتباط با چنین پیش بینی باشد برای روانشناسی  با ارزش است به طور کلی روانشناسان معتقدند که مطالعه ی انگیزش ،پاسخگوی این معیار است برای پیش بینی رفتار ابتدا لازم است بدانیم درمیان مسائل دیگر،چرا رفتار اتفاق می افتد.روانشناسی انگیزش بخشی از پاسخ به این چرا را ارائه می دهد چرا یک موش به جستجوی غذا می پردازد ؟ چرا یک دانشجوی دانشکده سخت می کوشد تا مهندس شود درحالی که آن دیگری یا کم کاری می کند و یا اصلا کاری انجام نمی دهد ؟جواب اولین سوال محرز به نظر می رسد و ان این است که موش گرسنه است .پاسخ دومین سوال چندان روشن نیست .زیرا انگیزش هرشخص به عوامل گوناگونی در حال و گذشته ی او بستگی دارد و معمولا بسیار پیچیده است.(اتیکسون و هیلگارد،ترجمه براهیمی ،۱۳۸۶،ص ۱۴۵)
مطالعه  ی انگیزش نه تنها در پیش بینی رفتار مهم و موثر است بلکه از این نظر نیز مهم است که در هر جنبه از زندگی روزمره نیز اثر می گذارد.اگر ادراک و استنباط ما از انگیزه ها درست باشد،ابزار نیرومندی برای توضیح رفتار در دست خواهیم داشت .
اگرجه مطالعه ی انگیزش شاخه ی نستباً جدیدی از علم روانشناسی است ولی اهمیتش از دیرباز شناخته شده است و این مبحث دراکثر کتب مقدماتی روانشناسی گنجانده شده است.جامعه درکل ،ارزش زیادی برای انگیزش قائل است.واضح است که میزان انگیزش برای پیشرفت می تواند تفاوت عمده ای درموفقیت و شکست ایجاد کند.(همان منبع،ص ۱۴۷)به همین خاطر است که می بینیم حتی فرزندان یک خانواده  هم ازنظر موفقیت و شکست دردرجه ای مشابه یکدیگر نیستند و این سوال مهم پیش می آید که چرا فرزندان یک خانواده با این که در یک محیط خانوادگی رشد می کنند با هم متفاوت هستند و به همین علت به بررسی ترتیب تولد پرداخته ایم تا ببینیم آیا تفاوتی درانگیزه ی پیشرفت فرزند اول و فرزندآخر خانواده وجوددارد یا نه ؟
۱-۵-اهداف پژوهش :
۱-۵-۱-اهداف کلی :
مقایسه ی انگیزه ی پیشرفت در فرزند اول و آخر خانواده
۱-۵-۲-اهداف فرعی :
۱-۵-۲-۱-اندازه گیری میزان انگیزه ی پیشرفت با مولفه(سطح آرزوی بالا) در فرزندان اول و آخر
۱-۵-۲-۲-اندازه گیری میزان انگیزه ی پیشرفت با مولفه(انگیزه قوی برای تحرک به سوی بالا)در فرزندان اول و آخر
۱-۵-۲-۳-اندازه گیری میزان انگیزه ی پیشرفت با مولفه(مقاومت طولانی در مواجهه با تکالیف یا سطح دشواری متوسط) در فرزندان اول و آخر
۱-۵-۲-۴-اندازه گیری میزان انگیزه ی پیشرفت با مولفه(تمایل به تلاش مجدد در انجام تکالیف نیمه تمام) در فرزندان اول و آخر
۱-۵-۲-۵-اندازه گیری میزان انگیزه ی پیشرفت با مولفه(ادراک پویا از زمان، این احساس که امور به سرعت روی می دهند.)در فرزندان اول و آخر
۱-۵-۲-۶-اندازه گیری میزان انگیزه ی پیشرفت با مولفه(آینده نگری) در فرزندان اول و آخر
۱-۵-۲-۷-اندازه گیری میزان انگیزه ی پیشرفت با مولفه(توجه به ملاک شایستگی در انتخاب دوست، همکار و الگو) در فرزندان اول و آخر
۱-۵-۲-۸-اندازه گیری میزان انگیزه ی پیشرفت با مولفه(بازشناسی از طریق عملکرد خوب در کار)در فرزندان اول و آخر
۱-۵-۲-۹-اندازه گیری میزان انگیزه ی پیشرفت با مولفه(کاری را به خوبی انجام دادن) در فرزندان اول و آخر
۱-۵-۲-۱۰-اندازه گیری میزان انگیزه ی پیشرفت با مولفه(رفتار ریسک کردن پایین) در فرزندان اول و آخر

۱-۶-فرضیه ها :
۱-۶-۱-بین سطح آرزوی بالا فرزندان اول و آخر خانواده تفاوت معنی دار آماری وجود دارد.
۱-۶-۲-بین انگیزه قوی برای تحرک به سوی بالا متوسط فرزندان اول و آخر خانواده تفاوت معنی دار آماری وجود دارد.
۱-۶-۳-بین مقاومت طولانی در مواجهه با تکالیف یا سطح دشواری فرزندان اول و آخر خانواده تفاوت معنی دار آماری وجود دارد.
۱-۶-۴-بین تمایل به تلاش مجدد در انجام تکالیف نیمه تمام فرزندان اول و آخر خانواده تفاوت معنی دار آماری وجود دارد.
۱-۶-۵-بین ادراک پویا از زمان فرزندان اول و آخر خانواده تفاوت معنی دار آماری وجود دارد.
۱-۶-۶-بین آینده نگری فرزندان اول و آخر خانواده تفاوت معنی دار آماری وجود دارد.
۱-۶-۷-بین توجه به ملاک شایستگی در انتخاب دوست، همکار و الگو فرزندان اول و آخر خانواده تفاوت معنی دار آماری وجود دارد.
۱-۶-۸-بین بازشناسی از طریق عملکرد خوب در کار  فرزندان اول و آخر خانواده تفاوت معنی دار آماری وجود دارد.
۱-۶-۹-بین کاری را به خوبی انجام دادن  فرزندان اول و آخر خانواده تفاوت معنی دار آماری وجود دارد.
۱-۶-۱۰-بین رفتار ریسک کردن پایین فرزندان اول و آخر خانواده تفاوت معنی دار آماری وجود دارد.
۱-۷-تعاریف نظری و عملیاتی واژه ها :
۱-۷-۱-تعاریف نظری واژ ها :
۱-۷-۱-۱-انگیزش : عامل روانی (هشیار یا ناهشیار ) که انسان و حیوان را برای انجام پاره ای از اعمالی که متمایل به هدف هایی هستند مستعد می سازد .(ریو،۲۰۰۵،ترجمه سید محمدی،۱۳۸۵،ص۱۸)
۱-۷-۱-۲-انگیزه پیشرفت : انگیزه پیشرفت عبارت است از گرایشی همه جانبه به ارزیابی عملکرد خود با توجه به عالی ترین معیارها،تلاش برای موفقیت در عملکرد و برخورداری از لذتی که با موفقیت در عملکرد توام است. (نجفی زند،۱۳۸۳،ص۹۹)
۱-۷-۱-۳-سطح آرزوی بالا(یعنی:افراد دارای این خصوصیت  برای حل مشکلات و رسیدن به موفقیت بسیار کوشا هستند) .
۱-۷-۱-۴-انگیزه قوی برای تحرک به سوی بالا(یعنی:افراد دارای این خصوصیت  همواره می خواهند موفق بشوند و انتظار آن را می کشند ).
۱-۷-۱-۵-مقاومت طولانی در مواجهه با تکالیف یا سطح دشواری متوسط(یعنی: افراد دارای این خصوصیت حتی پس از آنکه در انجام کاری شکست خوردند از آن دست نمی کشند و تا رسیدن به موفقیت به آن ادامه می دهند).
۱-۷-۱-۶-تمایل به تلاش مجدد در انجام تکالیف نیمه تمام(یعنی: افراد دارای این خصوصیت وقتی شکست میخورند کوشش های خود را دوبرابر می کنندو به فعالیت ادامه می دهند تا کار نیمه تمام خود راتمام کنند).
۱-۷-۱-۷-ادراک پویا از زمان(یعنی: افراد دارای این خصوصیت  این احساس را دارند که امور به سرعت روی     می دهند).
۱-۷-۱-۸-آینده نگری(یعنی: افراد دارای این خصوصیت گسترش افق دید دارند و دیدن پشت پرده مسائل و هم چنین زمانی که شخص در آن است برای آنها مهم است یعنی در زمان حال به آینده توجه و تمرکز دارند و برای رخدادهای احتمالی چاره اندیشی می کنند).
۱-۷-۱-۹-توجه به ملاک شایستگی در انتخاب دوست، همکار و الگو(یعنی: افراد دارای این خصوصیت  در انتخاب دوست و الگو ها با دقت نظر و ریزبینی دقیقی عمل می کنندو سعی می کنند افرادی را انتخاب کنند که با خلق و خو و رفتارشان رابطه نزدیکی داشته باشد و الگوهایی را انتخاب می کنند که احتمال موفقیت در آن بیشتر باشد وبا آن سازگار باشند).
۱-۷-۱-۱۰-بازشناسی از طریق عملکرد خوب در کار(یعنی : افراد دارای این خصوصیت موفقیت و شکست خود را را به کوشش و توانایی های شخصی خود وابسته می دانند و عملکرد خود را به مبنای این موارد می سنجند و برای موفقیت و جبران شکست ها تلاش می کنند).
۱-۷-۱-۱۱-کاری را به خوبی انجام دادن(یعنی : افراد دارای این خصوصیت برای حل مشکلات و رسیدن به موفقیت بسیار کوشا هستندحتی اگر شکست بخورند برای رسیدن به موفقیت از تلاش خود دست نخواهند کشید).
۱-۷-۱-۱۲-رفتار ریسک کردن پایین(یعنی : افراد دارای این خصوصیت در انتخاب تکالیف آنهایی که دارای درجه دشواری متوسط اند را انتخاب می کنندکه اینها همان تکالیف چالش انگیز نام دارند.) (علیزاده ،۱۳۸۷،ص۴۱).

منابع فارسی
۱.    اتکینسون،ریچارد .(۱۳۸۶).زمینه های روانشناسی، ترجمه محمدتقی براهینی،جلد اول ،تهران :انتشارات رشد.
۲.    احدی ،حسن. (۱۳۹۰).روانشاسی رشد .تهران :انتشارات سیاد.
۳.    ال،اسپالدینگ.( ۱۳۸۹)انگیزش در کلاس درس، ترجمه حسین یعقوبی، ایرج خوش خلق.تهران :انتشارات رشد .
۴.    آدلر آلفرد.(۱۳۸۹).مفهوم زندگی را دریابیم .ترجمه ناهید فخرایی.تهران : انتشارات رشد .
۵.    بادن ،پیر.(۱۳۹۰).روانشناسی شخصیت .ترجمه ی محمود ایروانی .تهران :انتشارات آفرینش
۶.    باربارا، مک کومیز، جیمز، پاپ.( ۱۳۸۶) پرورش انگیزه،ترجمه دکتر صغری ابراهیم قوام.تهران .انتشارات سمت
۷.    بیا بانگرد ،اسماعیل ، (۱۳۸۸). راهنمای والدین و معلمان در تربیت و آموزش کودکان. چاپ سوم، دفتر نشر نی فرهنگ اسلامی
۸.    پارک ،ک .( ۱۳۸۲). درسنامه طب پیشگیری و پزشکی ترجمه خسرو رفایی شیرپاک .جلد دوم .چاپ اول. تهران :انتشارات ایلیا.
۹.    پینتریچ، بال.آروشانک، دیل اچ.( ۱۳۸۶)، انگیزش در تعلیم و تربیت.
۱۰.    پارسا ،محمد.(۱۳۸۶).روانشناسی انگیزش و هیجان .تهران : انتشارات سخن .
۱۱.    خداپناهی ،محمد کریم.(۱۳۸۶).انگیزش و هیجان .ترجمه یحیی سید محمدی ،تهران :انتشارات نشر و ویرایش.
۱۲.    ریو. جان مارشال (۱۳۸۵). انگیزش و هیجان، ترجمه یحیی سید محمدی.. تهران: سمت.
۱۳.    عزیزی،محسن .(۱۳۸۹).ترتیب تولد فرزندان و شخصیت .مجله ی آموزش و پرورش خراسان
۱۴.    فرجی، ذبیح الله.(۱۳۸۹) . انگیزش و هیجان،تهران :انتشارات خردمند.
۱۵.    سیف، علی اکبر، (۱۳۸۲). روانشناسی پرورشی ،روانشناسی یادگیری و آموزش .ویراست نو .چاپ هشتم.تهران :موسسه انتشارات آگاه .
۱۶.    صاحب، حسین.(۱۳۸۹). بررسی میزان استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در جریان تدریس در بین معلمان و رابطه آن با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان مقطع متوسطه ناحیه یک ادبیات در سال تحصیلی ۹۰-۱۳۸۹.  پایان نامه ارشد برنامه ریزی آموزشی
۱۷.    کریمی ،زهرا .(۱۳۸۸).انگیزه ی پیشرفت .روزنامه ی مستقل سراسری صبح ایران.
۱۸.    لی مای ،ریچارد.(۱۳۸۵).ساخت و پدید آیی و تحول شخصیت .ترجمه ی محمد منصور ،تهران : انتشارات آفرینش.
۱۹.    هاشمی ،علی.(۱۳۸۵).رابطه ی ترتیب تولد با خصوصیات فردی.مجله ی آموزش و پرورش خراسان.
 
منابع لاتین
  -Rankin , SH and Stallings , KD . Patient Education , Issues , Principles , Practice . Third edition . USA:
۱۹۹۶.
۲-AKBA? A and KAN A;  Affective Factors That Influence Chemistry Achievement (Motivation and
Aبررسی و مقایسه ی انگیزه ی پیشرفت در فرزند اول و آخر خانوادهiety) and the Power of These Factors to Predict Chemistry Achievement-II; Journal of TURKISH
SCIENCE EDUCATION; Volume 4, Issue 1, May 2007, 10-19
۳ -Tella A;  The Impact of Motivation on Student’s Academic Achievement and Learning Outcomes in
Mathematics among Secondary School Students in Nigeria; Eurasia Journal of Mathematics, Science
& Technology Education, 2007, 3(2), 149-156
۴-Martinez , M. Development and Validation of an Intentional Learning Orientation Questionnaire .
Birgham Young University . Oct . 1997.
۵-Wang , MC , Haertel , GD and Walberg , HJ . What influences Learning ? A Content analysis of
review literature . Journal of Education al Research . 1990 , 84(1):30-43 .
۶–Quinn , F. M . Priciples and Practice of Nurse Education .4th  edition .Italy:nelson thornes.2000.
۷–AKBA? A and KAN A;  Affective Factors That Influence Chemistry Achievement (Motivation and
Aبررسی و مقایسه ی انگیزه ی پیشرفت در فرزند اول و آخر خانوادهiety) and the Power of These Factors to Predict Chemistry Achievement-II; Journal of TURKISH
SCIENCE EDUCATION; Volume 4, Issue 1, May 2007, 10-19
۸-WWW.AFTEB .IR
۹-WWW.IRPROJE.COM