بررسی عوامل پیشگیری از فرار مغزها و راهکارهای توسعه نیروی انسانی نخبه

چکیده تحقیق:
   عنوان تحقیق «راهکارهای توسعه نیروی انسانی نخبه و پیشگیری از فرار مغزها» است که با روش فراتحلیل (Meta-Analysis) انجام شده است.
   هدف فراتحلیل حاضر نیل به نتایج کلی و کاربردی از طریق ترکیب منابع و مطالعاتی است که در داخل کشور در زمینه « توسعه نیروی انسانی نخبه و پیشگیری از فرار مغزها» صورت گرفته است.
   این فراتحلیل که از طریق بررسی و ارزیابی ۴۸ اثر علمی انجام شد دو بُعد روش شناختی و محتوایی را مد نظر قرار داد. در بُعد روش شناختی نتایج نشان داد که مطالعات مورد بررسی در عین حال که انباشت خوبی از ایده‌های نظری و راهکارهای عملی را ارائه می‌کنند دارای اشکالات و نواقص متعددی هستند از جمله: عدم سازگاری بین اهداف، چارچوب نظری، روش تحقیق، نتایج و راهکارها- بدیهی بودن بسیاری از فرضیه‌ها- عدم استفاده از تکنیک‌های پیشرفته تجزیه و تحلیل- مناسب نبودن حجم نمونه – اتکا به روش‌های نظری و …
   از جنبه محتوایی نیز این فراتحلیل پس از آسیب شناسی مختصر مطالعات و مشخص نمودن مشکلاتی چون عدم تناسب نتایج با اهداف پژوهش، ضعف ارتباط و تناسب راهکارها با هدف تحقیق و … در جستجوی تئوری مشترک و بنیادین تحقیق برآمد. در این بررسی مشخص گردید ۶/۳۹ آثار مبتنی بر تئوری جاذبه- دافعه و ۴/۳۷ درصد مبتنی‌بر آموزه‌های نظری مشابه و مرتبط با آن بوده‌اند. در درجه سوم ۶/۱۶ درصد آثار به سایر تئوریها تکیه کرده‌اند که آنها نیز عمدتاً تعارضی با گروه اول و دوم نداشته و به دلیل وسعت و قابلیت فراگیری که تئوری جاذبه- دافعه دارد می‌توان از آموزه‌های آنها چون مبحث «چرخش مغزها» به عنوان مکمل بهره گرفت.
   در زمینه راهکارهای پیشنهادی، این تحقیق نشان داد که ۷۲% از ۲۵۵ پیشنهاد ارائه شده، غیر شفاف و کلی و تنها ۲۸% آنها قابل اجرا و شفاف‌اند.
   سپس این راهکارها به چهار سطح بین‌المللی، ملی (کلان) میانی ( سازمانی) و خُرد (بازیگران) تقسیم گردید. در این میان تأکید اصلی محققان بر راهکارهای سطح ملی (جامعه – کشور- دولت) بوده است.
   در بخش پیشنهادات تلاش شد ضمن استفاده از پیشنهادات محققان، الزامات اجرایی تئوری محوری تحقیق را در قالب پیشنهاد هفت سیاست‌ و ۹ برنامه عملی بیان کنیم.

مقدمه:
در سالهای اخیر گرایشها و اقدامات جدیدی به منظور حفظ سرمایه انسانی نخبگان در کشور ظهور یافته است. از آنجا که نگاه غالب در این موارد نگاه دستگاهی و بخشی بوده است، برنامه‎ریزی‎ها در این زمینه فاقد جامع‎نگری است. موضوع تحقیق حاضر بررسی راهکارهای توسعه منابع انسانی نخبه و پیشگیری از مهاجرت نخبگان است. در حقیقت هم وجه ایجابی (جذب و توسعه منابع انسانی نخبه) و هم وجه سلبی پدیده (مهاجرت نخبگان) مورد نظر قرار گرفته است. از ‎آنجا که این مسأله‎ دارای ابعاد فرهنگی، اجتماعی سیاسی و اقتصادی و مدیریتی و حقوقی و… است پژوهش حاضر تلاش دارد با نگاهی همه سونگر ضمن بهره‎گیری از مطالعات انجام شده در همه حوزه‎های تخصصی به مجموعه‎ای از راهکارهای معین دست پیدا کند.
 

فهرست مطالب
عنوان   
چکیده تحقیق   
فصل اول- کلیات وروش تحقیق   
فصل دوم- بررسی ادبیات تحقیق   
فصل سوم- یافته‌های پژوهشی   
فصل چهارم – نتیجه گیری و پیشنهادات   
منابع و مآخذ   
پیوست‌ها   
پیوست ۱- تلخیص داده‌های روش‌شناسی و محتوایی

منابع فارسی:

–    ارشاد، فرهنگ، (۱۳۸۰) – مبانی نظری فرار مغزها برحسب شکل‎های مختلف آن در شرایط کنونی، مقالات دومین همایش مسایل اجتماعی ایران.
–    ارشاد، فرهنگ (۱۳۸۰)- مبانی نظری فرار مغزها برحسب شکل‌های مختلف آن در شرایط کنونی، فصلنامه انجمن جامعه‌شناسی ایران- شماره۵
–    الهیان، علوان – بررسی شیوه‌های جذب و نگهداری جهادگران متخصص- پایان نامه کارشناسی‌ارشد رشته مدیریت
–    آراسته ، حمیدرضا (۱۳۸۰) – بررسی رضایت شغلی و عوامل مهاجرت اعضای هیأت علمی فارغ‌التحصیل خارج از کشور و راهکارهای کاهش آن – وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
–    آراسته، حمیدرضا (۱۳۷۹)- جمعیت یک تا دو میلیونی مهاجران ایرانی در ایالت متحده آمریکا و جذب نیروهای متخصص- همایش بررسی و شناخت مسایل ایرانیان مقیم خارج ازکشور
–    آراسته، حمیدرضا (۱۳۷۸)- عوامل مؤثر در جذب و دفع نیروهای متخصص- مجموعه مقالات همایش بررسی مشکلات و چشم‌انداز اشتغال دانش‌آموختگان آموزش‌عالی- پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی
–    ابراهیمی، یزدان (۱۳۸۰)-  بررسی تمایل دانشجویان دانشگاههای تهران و صنعتی شریف در رشته‌های برق و کامپیوتر به خروج از کشور – مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش‌عالی
–    ابراهیمی، یزدان (۱۳۸۳)- اقتصاد و خروج دانش آموختگان – نامه آموزش‌عالی شماره۲
–    احمدی گلشانی، خدیجه (۱۳۷۹)- کنکاشی پیرامون علل و پیامدهای فرار مغزها در ایران- مجموعه مقالات همایش بررسی مشکلات و چشم‌انداز اشتغال دانش آموختگان آموزش‌عالی- پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی
–    امیرخانی ، رضا (۱۳۸۴)- نشت نشاء، جستاری در پدیده فرار مغزها- انتشارات قدیانی
–    امیرلطفی، الهام و کلاهدوز، سیما (۱۳۸۱) – فرار مغزها- مرکز آموزش فرزانگان گرگان
–    افتـخاری، اصغر ‌(1381) – ظهور دانشگاه شبکه‌ای،  بررسی ابعاد تحول فرهنگی نخبگان در قرن ۲۱- پژوهشکده مطالعات راهبردی