بررسی عوامل بازدارنده خلاقیت

چکیده
تحقیق حاضر به بررسی عوامل بازدارنده ی خلاقیت در مدارس ابتدایی استان پرداخته است . در
این خصوص ده فرضیه مطرح شده است ، فرضیه های پژوهش به ترتیب عبارتند از :
۱- بین میزان استفاده معلمان از روش سخنرانی ومیزان خلاقیت دانش آموزان
رابطه معکوس وجود دارد.
۲- بین میزان استفاده معلمان ازتشویق و می زان خلاقیت دانش آموزان
رابطه معکوس وجود دارد.
۳- بین میزان استفاده معلمان از تنبیه و میزان خلاقیت دانش آموزان رابطه معکوس
وجود دارد
۴- بین استفاده معلمان از روشهای سنتی ارزشیابی نهایی (امتحان) با میزان خلاقیت
دانش آموزان رابطه معکوس وجود دارد.
۵- تأکید بیش از حد معلمان بر مطالب و محتوای کتاب درسی با خلاقیت دانش
آموزان رابطه معکوس دارد.
۶- بین سطح مدرک تحصیلی معلمان با خلاقیت دانش آموزان رابطه وجود دارد .
۷- بین میزان سابقه خدمت معلمان با خلاقیت دانش آموزان رابطه وجود دارد.
با خلاقیت دانش آموزان رابطه « تدریس معلم در پایه اول » 8- بین میزان سابقه
وجود دارد .
۹- بین تعداد دوره های آموزش ضمن خدمت معلمان وخلاقیت دانش آموزان رابطه
وجود دارد .

۱۰ – استفاده معلم از روش سخنرانی ، تشویق ، تنبیه ، ارشیابی نهایی ، محتوای
کتاب درسی در تدریس ، مدرک تحصیلی معلم ، سابقه خدمت ، ساب قه تدریس ، و
تعداد دوره های ضمن خدمت معلم،پیش بینی کننده میزان خلاقیت دانش آموزان می
باشند.
روش تحقیق از نوع همبستگی می باشد و جامعه آماری را دانش آموزان پایه اول
دبستان و معلمان آن ها در کل استان تشکیل می دهند . تعداد آنها حدود ۸۳۰۰۰ نفر
برآورد شده ا ست از این میان گروه نمونه با ۵۹۰ دانش آموز و ۵۹ معلم به طور
سنجش خلاقیت دانش » خوشه ای انتخاب شده است ابزار پژوهش ، پرسشنامه
می باشند . روش آماری « روش تدریس و سوابق معلم » و پرسشنامه « آموزان
می باشد . « تحلیل رگرسیون گام به گام » ،ضریب همبستگی پیرسون و
نتایج تحقیق نشان داد که بین میزان استفاده معلم از روش سخنرانی و خلاقیت
دانش آموزان تاثیر معکوس وجود دارد .همچنین بین مدرک تحصیلی ، سابقه خدمت ،
سابقه تدریس و میزان دوره های آموزش ضمن خدمت معلم و میزان خلاقیت دانش
آموزان رابطه مثبت ومعنی داری وجود دارد .
با توجه به نتایج رگرسیون گام به گام بیشترین قدرت پیش بینی را دوره های
آموزش ضمن خدمت معلم در میزان خلاقیت دانش آموزان به خود اختصاص داده
است.

فصل اول
کلیات

مقدمه
اگر چه تمدن و فرهنگ بشری نتیجه تلاش همه آدمیان در تمام دوران هاست .
اما غنا و عظمت آن را مدیون گروه کوچکی از انسانها هستیم که کاشف ، مخترع،
هنرمند یا متفکر نامیده می شوند . از کشف آتش تا اختراع رادیو و سفینه های فضایی
، از نقاشی های دیواری در غارها تا آثار هنرمندانی نظیر کمال الملک و از اولین آثار
مکتوب تا نوشته ها و سروده های فردوسی همه محصول کار و اندیشه جمعی از
افراد بشر است . تمدن بشر مرهون اندیشه خلاق آدمی بوده و دوام آن نیز بدون بهره
گیری از خلاقیت که عالی ترین عملکرد ذهن انسان محسوب می شود، غیرممکن
. ( خواهد بود (برات ، ۱۳۸۲
روان شناسان و متخصصان آموزش و پرورش به این نکته توجه دارند که موضوع
هدف اصلی تعلیم و تربیت « سقراط » . خلاقیت ، موضوعی پر اهمیت و زیربنایی است
. ( جلیلی، ۱۳۸۲ ص ۲ ) « پرورش نیروی تفکر در انسان ذکر کرده است » را
تمام خلاقیت ها و نوآوری های امروز متأثر از آموزش و پرورش و نیروی
پنهان آن است . آنچه امروز دیده می شود حاصل کار دست اندرکاران دیروز است و
تولید فردا نتیجه خلاقیت امروز خواهد بود.
در جوامع امروزی داش تن افرادی خلاق ونوآور امری حیاتی است .زندگی
پیچیده ی امروزی ما هر لحظه در حال نو شدن است و خلاقیت و نوآوری ، ضرورت
استمرار زندگی فعال است . انسان برای خلق نشاط و پویایی نیازمند ابتکار است ،

در پیش « نابودی در انتظار شماست مگر اینکه خلاق و نوآور باشید » امروزه شعار
روی همه برنامه ریزان و سیاست گذاران است . و مدیران آموزش و پرورش از
آنجایی که وظیفه فراهم آوردن زمینه رشد و پرورش و خلاقیت و نوآوری کودکان و
همچنین استفاده صحیح و جهت دار از استعدادها و تواناییهای آنها را بر عهده دارند :
فرصت زمینه سازی فرهنگی ، اقتصادی، اجتماعی و … را در اختیار دارند.
خلاقیت ، فعالیتی فکری و در عین حال مبتنی بر اطلاعات است . اگر تفکر را
عامل یا جریان اصلی خلاقیت بدانیم ، اطلاعات نیز ماده اولیه یا اساسی آن محسوب
می شود . نکته حائز اهمیت آن است که اندیشه های حاصل از خلاقیت (پردازش
متفکرانه اطلاعات ) باید به گونه ای پرورش یابد که در ارتباط با شرایط دنیای واقعی
به نوآوری در آموزش و پرورش بیانجامد . تا قرن اخیر، بسیاری بر این باور بودند
که ابداع و خلاقیت یک خصوصیت ذاتی است و برخی افراد با این توانایی متولد می
شوند. امروزه ثابت شده است ک ه این استعداد در نوع بشر به اندازه ی حافظه
عمومیت دارد و می توان آن را با کاربرد اصول و فنون معین و ایجاد طرز تفکرهای
جدید و ایجاد محیطی مناسب پرورش داد (جلیلی ، ۱۳۸۲ ، ص ۳) . این رسالت بزرگ
را مدارس بر عهده دارند و در مدارس، این وظیفه را معلمین با روشهای تدریس
مناسب، برخورد شایسته ، همچنین بکارگیری به موقع سایر عوامل می توانند تحقق
بخشند.
یکی از اهدافی که آموزش و پرورش باید به آن بپردازد، پرورش توانایی تفکر در
. ( یادگیرندگان (دانش آموزان ) است (مهرمحمدی ، ۱۳

منابع
۱-آرمند ، محمد ؛ ۱۳۷۳ ؛ خلاقیت و شیوه های پرورش آن در دانش آموزان ؛ رشد معلم ، سال
دوازدهم ، شماره ۱۰۲ ،دفتر انتشارات آموزشی .
۲-اشتری ، ابوالفضل ؛ ۱۳۸۰ ؛ بررسی نقشمدیران در بروز خلاقیت در معلمان ؛ پایان نامه کارشناسی ارشد ،
ماهنامه نگاه ، سال نهم آبان .
۳-الوانی ، سید مهدی ؛ ۱۳۷۳ ؛ کودک درون خود را پرورشبده ؛ نشر نی .
۴-برجیت ، رایت ؛ روانشناسی خلاقیت های شغلی ؛ ترجمه بهزاد رحمتی.
۵- بیانی ، احمد؛ ۱۳۷۸ ؛ روشهای تحقیق و سنجشدرعلوم تربیتی و روانشناسی ؛ انتشارات رهیافت .
۶- برات ، نگین ؛ ۱۳۸۲ ؛ خلاقیت و یاد گیری در کودکان ؛ روزنامه همشهری ، ۲۹ مهر.
۷- پوران نژاد ، ربابه ؛ ۱۳۷۶ ؛ خود انگاری معلمان ابتذایی منطقه ۱۷ شهر تهران در باره توجه آنان به پرورشفوق
تفکر خلاقیت ؛ پایان نامه کارشناسی ارشد ، مرکز آموزش عالی ضمن خدمت فرهنگیان .
۸-پی پرسیس ، هوبرت زائوی ؛ ۱۳۷۹ ؛ خلاقیت چیست ؛ ترجمه محمد حسین سروری ، نشر عابد .
۹- پیر خائفی ، علیرضا ؛ ۱۳۷۷ ؛ مدیریت خلاقیت هنر ؛ مرکز مطالعات و تحقیقات هنری وزارت فرهنگ و ارشاد
اسلامی .
۱۰ – جعفریان سیار ، حمید ؛ ۱۳۷۹ ؛ پرورشخلاقیت ؛ رشد معلم ، سال نوزدهم ، انتشارات دفتر کمک آموزشی .
۱۱ – جلیلی ، منصوره ؛ ۱۳۸۲ ؛ بررسی رابطه رضایت شغلی و میزان خلاقیت مدیران آموزشی ؛ پایان نامه
کارشناسی ارشد ، موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت برنامه ریزی .
۱۲ -حسینی ، افضل السادات ؛ ۱۳۷۶ ؛ چگونگی پرورشخلاقیت در دانشآموزان ؛ رشد معلم .
. ۱۳ – خوشنویس ؛ ۱۳۸۳ ؛ نوآوری و خلاقیت تکنولوژی ؛ ماهنامه تدبیر ،سال پانزدهم ، شماره ۱۳۲
۱۴ -درویس ، جی شل کراس ؛ ۱۳۶۹ ؛ آموزشو پرورشرفتار خلاق و استعدادهای درخشان ؛ ترجمه محمد
جوادیان ، انشارات آستان قدس .
۱۳۸
۱۵ -زراعتی ، حسین ؛ ۱۳۷۶ ؛ افراد خلاق چه ویژگی هایی دارند ؛ روزنامه همشهری ،چهارشنبه ۲۲ تیرماه .
. ۱۶ -سلیمی باهر ، حسین ؛ ۱۳۷۵ ؛ مطالعه در خدمت پرورشخلاقیت ؛ مجله تربیت ، شماره ۶
۱۷ -سیف نراقی ، مریم و نادری ، عزت الله ؛ ۱۳۷۸ ؛ روانشناسی تحقیق و چگونگی ارزشیابی آن در علوم انسانی ؛
انتشارات بدر .
. ۱۸ -حمد آقایی ، جلیل ؛ ۱۳۸۳ ؛ خلاقیت رمز بقای سازمانهای نوین ؛ ماهنامه تدبیر ، شماره ۱۴۲
۱۹ -فرمیهنی فراهانی ، محسن ؛ ۱۳۷۸ ؛ فرهنگ توصیفی علوم تربیتی ؛ انتشارات اسرار دانش .
۲۰ – قاسم زاده ، حسن ؛ ۱۳۷۱ ؛ پرورشاستعداد همگانی ابداع و خلاقیت ؛ انتشارات نیلوفر ، مترجم.
۲۱ -قاسم زاده ، حسن ؛ ۱۳۷۲ ؛ استعداد و مهارت های خلاقیت ؛ نشر دنیای نو ، مترجم.
۲۲ – قاسم زاده ، حسن و عظیمی ، پروین ؛ ۱۳۷۷ ؛ شکوفایی خلاقیت کودکان ؛ نشر دنیای نو، مترجم.
۲۳ – غلام پور ، عباس ؛ ۱۳۷۹ ؛ خلاقیت و نوآوری در سازمانهای آموزشی ؛ فصلنامه مدیریت در آموزش و پرورش ،
دوره هشتم .
۲۴ -کردی ، عبدالرضا ؛ ۱۳۷۹ ؛ مبانی نواندیشی ، نوآوری و خلاقیت ؛ دفتر آموزش وزارت آموزش و پرورش .
۲۵ -کریمی ، عبدالعظیم ؛ ۱۳۷۳ ؛ آموزشموانع خلاقیت ؛ فصلنامه مدیریت در آموزش و پرورش ،
. سال سوم ، شماره ۲
۲۶ – کوه بنایی ؛ ۱۳۸۲ ؛ قصه گویی خلاق و اهداف آموزشی ؛ روزنامه اعتماد ، ۲۱ اسفند .
۲۷ -محمد حسین ، لیلی و حائری زاده ، خیریه بگم ؛ ۱۳۸۰ ؛ تفکر خلاق و حل خلاقانه مساله ؛ موسسه منظومه خرد .
۲۸ -مرعشی ، سید منصور ؛ ۱۳۷۹ ؛ خلاقیت و ویژگی های آن ؛ ماهنامه تکنولوژی آموزشی .
۲۹ -متقی ، شکوفه ؛ ۱۳۸۱ ؛ بررسی تاثیر تجربه آموزشو پرورشپیشدبستانی بر اختلالات رفتاری و کارآمدی
تحصیلی دانشآموزان پایه دوم ابتدایی ؛ پایان نامه کارشناسی ارشد .
۱۳۹
. ۳۰ – میرزا آقایی ، حمید ؛ ۱۳۸۲ ؛ آرامشو خلاقیت ؛ روزنامه اعتماد ، شماره ۳۶۴
۳۱ – میرزا آقایی ، حمید ؛ ۱۳۸۱ ؛ جرقه خلاقیت ؛ روزنامه اعتماد ،سوم دی ماه .
۳۲ – میرزا آقایی ، حمید ؛ ۳۸۲ ؛ کودکان بزرگترین معلمان خلاقیت ؛ روزنامه اعتماد ، ۱۴ مهرماه .