بررسی تاثیرات شغل بر میزان تعهد سازمانی کارکنان

چکیده پژوهش

نیروی انسانی هر سازمان منبع گرانبهای آن سازمان است که می تواند آن را در راستای نیل به اهدافش یاری نماید. کارکنان متخصص، وفادار، سازگار با ارزشها و اهداف سازمانی دارای انگیزه قوی و متمایل و متعهد به حفظ و ادامه عضویت سازمانی از نیاز­های اصلی و بسیار ضروری هر سازمانی است.  سازمان به کارکنانی نیاز دارد که فراتر از شرح وظایف مقرره و معمول خود به کار و فعالیت بپردازند. چه بسا بسیاری از جوامع علیرغم بر خورداری از منابع طبیعی فراوان تنها به دلیل فقدان نیروی انسانی لایق توان استفاده از این مواهب را نداشته حال آنکه ملتهای دیگر با وجود عدم برخورداری از منابع طبیعی  فراوان تنها به دلیل بهره مندی از نیروی انسانی متعهد مسیر پیشرفت توسعه و ترقی را با سرعت چشمگیری طی نموده اند.

یکی از دلایل عمده بررسی تعهد سازمانی این است که سازمانهای دارای اعضای با سطوح بالای تعهد سازمانی معمولاً از عملکرد بالاتر، غیبت و تاخیر و جابه جایی کمتری برخوردار هستند. مطالعه تاثیر ویژگی های شغلی (تنوع وظایف ، هویت شغلی ، اهمیت شغلی ، استقلال ، بازخور) بر تعهد سازمانی که بواسطه تعهد باعث کاهش این مشکلات (ناشی از غیبت و کم کاری) می­شود کاری بسیار موثر در این زمینه است. جامعه آماری این پژوهش شامل ۱۹۵ نفر میباشد که از این تعداد ۱۳۹ نفر به پرسشنامه ها پاسخ داده اند . برای بررسی رابطه ابعاد شغلی با میزان تعهد سازمانی کارکنان با استفاده از نرم افزار spss از روشهای آماری نظیر آزمون همبستگی پیرسون، تحلیل رگرسیون،آزمون رتبه بندی فریدمن استفاده گردید . نتایج حاکی از وجود رابطه مستقیم بین ابعاد شغلی و تعهد سازمانی میباشد . نتایج نشان میدهد که اهمیت وظیفه بیشترین تاثیر و تنوع وظایف کارکنان کمترین تاثیر را بر میزان تعهد سازمانی کارکنان دارد .

کلمات کلیدی : تعهد سازمانی  _ تنوع وظایف _ هویت شغلی _ اهمیت شغلی _ استقلال _ بازخور

فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول: کلیات پژوهش
مقدمه ۱
بیان موضوع ۲
اهمیت و ضرورت پژوهش۴
سوالها و فرضیه های پژوهش ۵
روش پژوهش ۶
اهداف پژوهش ۷
قلمرو موضوعی پژوهش ۷
ابزارگردآوری اطلاعات ۸
روش تجزیه و تحلیل داده ها
۹
تعریف مفاهیم و واژگان اختصاصی
فصل دوم: مبانی نظری پژوهش
مقدمه ۱۳
تعهد سازمانی ۱۴
ابعاد و تعاریف تعهد سازمانی ۱۴
تعهد عاطفی ۱۴
تعهد مستمر ۱۶
تعهد هنجاری ۱۷
تعاریفی دیگر از تعهد سازمانی ۱۹
تعهد نسبت به مشتری ۲۰
تعهد نسبت به خود ۲۱
تعهد نسبت به مردم ۲۱
تعهد نسبت به وظیفه ۲۲
تعهد نسبت به سازمان ۲۲
اهمیت تعهد سازمانی ۲۲
مدل سه بخشی تعهد سازمانی ۲۳
عوامل مؤثر بر تعهد سازمانی ۲۵
مطالعه استیرز و پرتر ۲۵
مطالعه بارن و گرین برگ ۲۸
مطالعه باتمن و استراسر ۲۹
مطالعه کاری و همکارانش ۳۰
مطالعه مودی و همکارانش ۳۱
ویژگیهای شخصی ۳۱
ویژگیهای شخصی مؤثر بر تعهد سازمانی ۳۲
ویژگیهای مرتبط با نقش ۳۳
ویژگیهای ساختاری ۳۴
تجربیات کاری ۳۴
مطالعه آلن و می یر ۳۵
خصوصیات شغلی و تعهد سازمانی ۳۸
دو دیدگاه کلی در مورد تعهد سازمانی ۳۸
رابطه رفتار ونگرش ۴۰
تمایز بعد رفتاری و بعد نگرشی ۴۰
تعهد سازمانی مفهوم یک بعدی یا چند بعدی ۴۱
الگوهای چند بعدی ۴۱
مدل اریلی و چتمن ۴۱
سایر دیدگاه ها درباره تعهد سازمانی ۴۲
تأثیر مالکیت کارکنان بر تعهد سازمانی ۴۴
راهکارهایی برای افزایش تعهد سازمانی ۴۷
ویژگی های شغل ۴۸
نظریه های مرتبط با ویژگی های شغل ۴۸
مدل خصوصیات ویژه شغل ۴۹
تئوری ویژگی های شغلی ۴۹
نظریه ویژگی های ضروری شغل ۵۰
الگوی ویژگی های شغلی ۵۱
طراحی مجد?د مشخصه های شغلی ۵۴
ایجاد شرایط لازم جهت انگیزش درونی ۵۵
مشخّصه ها یا ابعاد مختلف شغلی ۵۶
عوامل و عناصر تعدیل کننده ۶۱
نتایج و پیامدهای طرّاحی مجد?د شغل ۶۹
اثر بخشی کاری ۶۹
کاهش نسبت غیبت و ترک خدمت ۷۰
اقدامات مؤثر جهت ارتقاء ابعاد پنج گانه شغلی ۷۱
پیشینه پژوهش ۷۶
معرفی سازمان ۸۰
خلاصه مبانی تئوریک پژوهش ۸۱
فصل سوم: روش شناسی پژوهش
مقدمه ۸۴
روش پژوهش ۸۵
جامعه آماری پژوهش ۸۵
روش نمونه گیری ۸۵
ابزار گردآوری اطلاعات ۸۵
روایی و پایایی ۸۷
آزمون پایایی پژوهش ۸۸
روش تجزیه و تحلیل داده ها ۹۰
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها
مقدمه ۹۲
بررسی توصیفی اطلاعات ۹۳
بررسی استنباطی اطلاعات ۹۶
آزمون فرضیه اصلی ۹۶
آزمون فرضیه اول ۹۷
آزمون فرضیه دوم ۹۸
آزمون فرضیه سوم ۹۹
آزمون فرضیه چهارم ۱۰۰
آزمون فرضیه پنجم ۱۰۱
آزمون فریدمن ۱۰۱
رگرسیون و مدل سازی خطی ۱۰۲
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات پژوهش
مقدمه  108
یافته های پژوهش ۱۰۹
یافته های حاصل از تحلیل توصیفی پژوهش ۱۰۹
یافته های حاصل از تحلیل استنباطی پژوهش ۱۱۰
یافته های حاصل از انجام آزمون فریدمن ۱۱۲
یافته های حاصل از تحلیل رگرسیون داده ها ۱۱۲
نتایج بدست آمده از پژوهشهای قبلی انجام شده در این خصوص ۱۱۳
پیشنهادات ۱۱۵
پیشنهاداتی به سایر پژوهشگران ۱۱۷
منابع  119
پیوستها  126
فهرست جداول
۱: مدل سه بخشی تعهد سازمانی ۲۶ – شکل ۲
۲: عوامل سه گانه اثرگذار برتعهد سازمانی ۲۷ – شکل ۲
۳: پیش شرط های تعهد سازمانی ۳۱ – شکل ۲
۴: دیدگاههای نگرشی و رفتاری در زمینه تعهد سازمانی ۳۹ – نمودار ۲
۵: تأثیر برنامه های مالکیت بر تعهد سازمانی کارکنان ۴۶ – شکل ۲
۶: مدل مشخّصه های شغلی هاکمن  الدهام ۵۳ – شکل ۲
۷: نتایج بالا بودن و پایین بودن توان انگیزشی شغل بعنوان تابعی از مهارت و دانش کارکن ۶۳ – شکل ۲
۸: اثر تعدیل کنندگی شدت نیاز به رشد ۶۵ – شکل ۲
۹: روابط موجود بین رضایت ناشی از عوامل زمینه ای شغل و شد?ت نیاز به رشد ۶۷ – شکل ۲
۱۰ : مدل کامل مشخصه های شغلی ۷۵ – شکل ۲
۱: توزیع فراوانی سوالات پرسشنامه تحقیق حاضر ۸۶ – جدول ۳
۱: توزیع فراوانی کارکنان بر حسب جنس ۹۳ – جدول ۴
۲: توزیع فراوانی کارکنان بر حسب میزان تحصیلات ۹۴ – جدول ۴
۳: توزیع فراوانی کارکنان بر حسب وضعیت تاهل ۹۵ – جدول ۴
۴: نتایج آزمون همبستگی پیرسون بین تعهدسازمانی و ویژگیهای شغلی کارکنان ۹۶ – جدول ۴
۵: نتایج آزمون همبستگی پیرسون بین تعهد سازمانی و تنوع وظایف ۹۷ – جدول ۴
۶ : نتایج آزمون همبستگی پیرسون بین تعهد سازمانی و هویت وظایف ۹۸ – جدول ۴
۷: نتایج آزمون همبستگی پیرسون بین تعهد سازمانی و اهمیت وظایف ۹۹ – جدول ۴
۸: نتایج آزمون همبستگی پیرسون بین تعهد سازمانی و استقلال و اختیار در کار ۱۰۰ – جدول ۴
۹: نتایج آزمون همبستگی پیرسون بین تعهد سازمانی و بازخور ۱۰۱ – جدول ۴
۱۰ : نتایج آزمون فریدمن ۱۰۲ – جدول ۴
۱۱ : نتایج متغیرهای ورودی و خروجی در مدل رگرسیون چندگانه ۱۰۴ – جدول ۴
۱۲ : نتایج ضرایب همبستگی چندگانه در مدل رگرسیون ۱۰۴ – جدول ۴
۱۳ : نتایج آنالیز واریانس  105 – جدو ل ۴
۱۴ : نتایج ضرایب مدل رگرسیونی ۱۰۵ – جدول ۴
۱۵ : نتایج خروج قدم به قدم متغیرهای مستقل تحقیق از مدل رگرسیونی ۱۰۶ – جدول ۴

فصل اول
کلیات پژوهش
مقدمه ?
بیان مساله پژوهش ?
اهمیت و ضرورت پژوهش ?
روش شناسی پژوهش ?
اهداف پژوهش ?
قلمرو پژوهش ?
جامعه آماری ?
روش نمونه گیری ?
روش گرد آوری اطلاعات ?
ابزار گرد آوری اطلاعات ?
روش تجزیه و تحلیل داده ها ?
تعریف اصطلاحات ?

فصل اول: کلیات پژوهش

مقدمه
با توجه به شرایط پیچیده و پویای جهان امروز و ورود به عصر ارتباطات و اطلاعات که باعث
تبدیل شدن جهان به دهکده ای کوچک شده است و پیشرفت شگرف دانش و فناوریهای گوناگون بشری و
به تبع آن بالا رفتن سطح زندگی و توقعات انسان و همچنین تغییرات پرشتاب فرهنگی در جوامع سنتی ،
می توان نتیجه گرفت که دیگر نم یتوان سازمان ها را که نمودی از جامعه هستند ، بدون در نظر گرفتن
شرایط پویای محیط داخلی و خارجی اداره کرد. بلکه افراد سازمانها نیز به همان اندازه دستخوش تغییر و
تحولات قرار خواهند گرفت که دراین بین بیشتر تحولات شامل واگذاری اختیار قدرت تصمیم گیری به
افراد در سازمان است زیرا افرادی که در عصر اطلاعات و ارتباطات و رشد علمی جوامع زندگی می کنند
افرادی آگاه و توانمند هستند که خواهان اختیارند . اگر چه امروزه بدلیل اینکه کارکنان در زیر فشار
مالی زیادی به سر می برند بیشتر توجه و تمایل آنها به مسائل اقتصادی کار است ، ولی به تدریج کارکنان
علاقه مند به انجام کارهای با مفهوم وخواهان استقلال شغلی بیشتری در کار خود هستند تا بدین طریق
احساس ارزشمندی به آنها دست دهد. یکی از مهمترین مسائل انگیزشی که امروزه با حجم گسترده ای در
است « تعهدسازمانی » مطالعات روان شناسی صنعتی وسازمانی در غرب گسترش یافته، مساله
. (۱۳۸۳ : (اسماعیلی، ۶۶
تعهد سازمانی عامل موثری در رفتار سازمانی کارکنان و بازده سازمان هاست و عبارت از نگرش های
مثبت یا منفی افراد نسبت به کل سازمانی است که در آن مشغول به کارند . شخص دارای تعهد سازمانی
، نسبت به سازمان احساس وفاداری قوی دارد . در این راستا هر عاملی که تعهد و تعلق خاطر کارکنان را
افزایش دهد مهم و شایان توجه است. به همین منظور در این پژوهش به بررسی رابطه ویژگیهای شغلی با
تعهد سازمانی پرداخته ایم تا بتوان از طریق ارتقا ابعاد ویژگی های شغلی که شامل تنو?ع مهارت، اهمی?ت
وظیفه، هوی?ت وظیفه، استقلال و بازخور میباشد ، تعهد سازمانی کارکنان را افزایش داد.

منابع و ماخذ:
منابع
۱۲۰
منابع فارسی :
_ رابینز استیفن پی، ۱۳۷۵ ، مدیریت رفتار سازمانی?، جلد اول، ترجمه سید محمد اعرابی و علی
. پارساییان، تهران، موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی، ص ۲۶۶ و ۲۶۵
_ رابینز استیفن پی، ۱۳۸۴ ، تئوری سازمان ، ترجمه دکتر سید مهدی الوانی و دکتر حسن دانائی فرد ،
.۳۰۸- انتشارات صفار ، ص ۳۰۰
_ رابینز، استیفن پی، ۱۳۸۳ ، مدیریت رفتار سازمانی? ، ترجمه علی پارساییان و سید محمد اعرابی،
. ۳۳۰ – تهران، نشر پژوهش های فرهنگی، صص ۳۳۵
_ رابینز، استیفن پی، ۱۳۸۲ ، تئوری سازمان (ساختار ، طراحی، کاربردها ) ، ترجمه سید مهدی الوانی و
.۳۰۲- حسن دانائی فرد، تهران، نشر صفار، صص ۳۰۵
_ باقری مسلم و تولایی روحالله ، ۱۳۸۹ ، بررسی تاثیر تعهد سازمانی بر عملکرد سازمانها ، دو ماهنامه
. توسعه انسانی پلیس ، سال هفتم ، شماره ۳۰ ، مرداد و شهریور ۱۳۸۹
.۶۶ – _ اسماعیلی کورش، تعهد سازمانی ، نشریه تدبیر ۱۱۲ ، ص ۶۹
. ۷۲ – _ مقیمی محمد، ۱۳۸۶ ، سازمان ومدیریت رویکردی پژوهش ، تهران، انتشارات ترمه، ص ۸۲
_ مورهد و گریفین، ۱۳۷۴ ، رفتار سازمانی ، مترجمان سید مهدی الوانی و معمار زاده، تهران، انتشارات
.۸۱- مروارید، صص ۸۵
_ رهنمای رودپشتی، فریدون و محمود زاده، نصرت الله، ۱۳۷۸ ، توسعه منابع انسانی مطالعه موردی
.۱۲۰- ۶۶ و ۱۳۲ – تعلق، تعهد سازمانی و رقابت پذیری ، تهران، انتشارات مدیریت صنعت ی، ص ۶۷
_ مولائی، ناصر، ۱۳۷۸ ، بررسی عوامل موثر بر تعهد سازمانی کارکنان شرکت ملی مناطق نفت خیز
.۶۰-۶۱ ، ۲۸- جنوب ، پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت، تهران، دانشگاه علامه طباطبائی، صص ۳۲
_ باقری کلجاهی، علی، آسیب شناسی تعهد سازمانی از منظر سیاست های مدیریت منابع انسانی از
دیدگاه کارکنان دفاتر مرکزی شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران ، پایان نامه کارشناسی ارشد
.۳۳- مدیریت، تهران، دانشگاه علامه طباطبائی، صص ۴۰
منابع

، _ ابطحی، حسین و مولائی، ناصر، ۱۳۸۵ ، رابطه میان تعهد حرفه ای و سازمانی ، نشریه تدبیر ۱۷۷
.۵۶- صص ۵۸
_ فرهنگی، علی اکبر و حسین زاده، علی، ۱۳۸۳ ، دیدگاههای نوین درباره تعهد سازمانی ، نشریه تدبیر
.۱۵۷
. _ نصراله پور ، مجتبی، بررس الگوی ویژگی های شغل هاکمن و الدهام ، تهران، ۱۳۸۵
_ برزگر، نادر و مرادی، سعید، ، آموزش های حرفه ای و نقش آن در تعهد سازمانی ، نشریه مدیریت
.۱۱۹- ۱۱۹ ، صص ۱۲۰
_ مورهد و گریفین، ۱۳۸۲ ، رفتار سازمانی? ، ترجمه سید مهدی الوانی و غلامرضا معمار زاده، تهران،
انتشارات مروارید.
_ سنجری کرهرودی، احمدرضا، ۱۳۸۰ ، طراحی مجدد شغل در مدیریت منابع انسانی? ، ماهنامه تدبیر،
. شماره ۱۱۸
_ کیوی، ریمون و کامپنهود، نوک وان، ۱۳۸۴ ، روش تحقیق در علوم اجتماعی ، ترجمه عبدالحسین
نیک گوهر، تهر ان، انتشارات توتیا.
_ سرمد، زهره و بازرگان، عباس و حجازی، الهه، ۱۳۷۶ ، روش تحقیق در علوم رفتاری ، تهران ،
. ۱۷۰ و ۱۶۹ – ۸۱ و صص ۱۷۳ – انتشارات آگاه ، صص ۸۲
_ دلاور، علی، ۱۳۷۶ ، مبانی نظر و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی ، تهران، انتشارات وزارت
. فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ دوم، صص ۱۸۶ و ۱۰۹
_آذر، عادل و مؤمنی، منصور، ۱۳۷۵ ، کاربرد آمار در مدیریت (تحلیل آماری ) ، تهران، انتشارات سمت،
. ۲۵۳ و ۶۰ و ۷۱ – جلد دوم، چاپ اول، صص ۵۲۵
_ جان، بست، ۱۳۷۳ ، روشهای تحقیق در علوم تربیتی ، مترجمان حسین پاشا شریفی و نرگس
. طالقانی، تهران، انتشارات رشد، چاپ پنجم، ص ۲۴
منابع

_ حافظ نیا، محمد رضا، ۱۳۸۵ ، مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی ، تهران، انتشارات سمت،
.۱۵۶- صص ۱۵۸
_ رضاییان ، علی . ” ۱۳۷۴ “. مدیریت رفتار سازمان . تهران : انتشارات دانشکده مدیریت دانشگاه تهران .
_ رنجبریان ، بهرام . ” ۱۳۷۵ “. تعهد سازمانی ، مجله دانشکده علوم اداری و اقتصاد دانشگاه اصفهان –
?۱ – سال دهم ، شماره ۱و ۲، ص ۵۷
_ هرسی ، پال و بلانچارد، کن ت ایچ . ” ۱۳۷۱ “. مدیریت رفتا ر سازمان ی . استفاده از مناب ع انسان ی .
“ترجمه قاسم کبیری “. تهران : جهاد دانشگاهی .
. ۶۸ ، آذر ۸۱ _ _ الله دادی اسماعیل ، فرهنگ سازمانی، مجله مدیریت شماره ۶۷
. ۱۱۸ سال ۸۵ _ _ خاکی غلامرضا ، انجمنهای حرفهایی ، مجله مدیریت شماره

منابع
۱۲۳
منابع لاتین :
_ Mathieu , J. E. & Zajac, D. M. (1990). A review and meta-analysis
of the Antecedents ,
correlates, and consequences of organizational Commitment .
Psychological Bulletin, 108(2), 171-194.
_ Meyer, J. P., & Allen, N. J. (1991) . A three-component
conceptualization of organizational commitment. Human
Resource Management Review, 1, 61-89 .
_ Bateman, T. S. & Organ, D. W. (1983). Job satisfaction and the
good soldier: The relationship between affect and employee
“citizenship.” Academy of Management Journal, 26, 587-595.
_ Meyer, J. P., Allen, N. J., & Smith, C.A. (1993).
Commitment to organizations and occupations: Extension and
test of a three- component conceptualization. Journal of Applied
Psychology, 78, 538-551.
_ Hackman, J. R. & Lawler, E. E. (1971). Employee reactions
منابع
۱۲۴
to job characteristics. Journal of Applied Psychology Monograph,
۵۵(۳), ۲۵۹-۲۸۶.
_ Hackman, J. R. & Oldham, G. R. (1976). Motivation through the
design of work: Test of a theory. Organizational Behavior and
Human Performance, 250-279.
_ Hackman , J. R. & Oldham, G. R. (1980). Work redesign.
Reading, MA: Addison-Wesley.
_ Mowdey , R.T., porter, L.W. & steers, R.M (1982). “Employee
organizational linkage: the psychology of Commitment, absenteeism, and
turnover ” New York: Academic press, pp: 20-30.
Allen, N.J., & Meyer, J.P. (1990) “The measurement and antccedents of
affective, continueance and normative commitments to the organization”.
Journal of occupational psychology, vol.63 .pp: 1-18.
_ Mowdey, R.T., porter, L.W. & steers, R.M (1982). “Employee
organizational linkage: the psychology of Commitment, absenteeism, and
turnover ” New York: Academic press, pp: 20-30.
_ Meyer, J.P & Allen, N.J. (1991), Op.Cit, pp: 61-89.
_Cohen, A, (2007) “Commitment before and after, An evaluation and
reconceptualization of organizational commitment”, human Resource
Managament Review 17, pp: 336-354.
_ Swailes. S, (2002) ” organizational commitment: a critique of the construct
and measures “, international Journal of management Review, vol 4, pp: 155-
۱۷۸.
_ Garg, Pooja & Rastogi, Rrenu, (2006), “New model of job design:
motivating employees’performance “, Journal of management Development,
vol. 25, pp: 572-587.

منابع
۱۲۵
_Hackman, J.R. and Oldham, R.G. (1975), “Development of the job
diagnosticsurve”, Journal Applied psychology, vol. 60, pp: 159-170
_Lin, Shao-lung & Hsieh, N-Tien, (2002), “Constraints of task identity on
organizational commitment”, International Journal of Manpower, Vol. 23 No.
۲ pp: 151-165
_ G.Kwon, IK.Whan & Banks, Doyle, (2004) “Factors related to the
organizational and professional commitment of internal auditors”,
Management Auditing Journal, VOL.19 No.5 pp: 606-622
_ S.Friday, Shawnta & Friday, Earnest, (2003), “Racioethnic perceptions of
job characteristics job satisfaction”, journal of Management development,
Vol.22 No. 5 pp: 426-442
_W.Renn, Robert & J.Vandenberg, (1995), “The Critical Psychological State:
An Underrepresented Component in Job Characteristics Model Research “,
Journal of Management, Vol. 21 No.2 PP: 279-303
_ Allen, N.J., & Meyer, J.P. (1990). “The measurement and antccedents of
Affective, Continueance and Normative commitments to the organization”,
Journal of occupational psychology, vol.63, pp: 1-18.
_ Meyer, J.P., & Allen, N.T. (1991). “A three – component conceptualization
of organizational commitment”, Human Resource Management Review,
Vol.1, NO.1, pp: 61-67.
_ Steers, R.M., & porter, L.w. (1983). “Motivation and work Behavior”.
Mc Grow Hill book Co, thered edition, p: