بررسی تاثیر آموزش مهارت های زندگی در سلامت روان افراد

    
فهرست
مقدمـه    4
تعـاریف علمی و عملیـاتی متغیرهـای پـژوهش    12
تعریف علمی و عملیاتی مهارتهای زندگی    12
تعریف علمی و عملیاتی سلامت روان    12
پیشینه نظری    14
لوینسون و همکاران سلامت روان را اینچنین تعریف کرده اند :    16
دیدگاه های روان تحلیلی    19
دیدگاه رفتار گرایی    22
دیدگاه انسان گرایی    23
دیدگاه شناختی    26
پذیرش خود و دوست داشتن خویش    30
برقراری روابط با دیگران    31
مقابله با نیازهای زندگی    31
بروز مناسب هیجانات    31
طبق نظر داردن ، گازدا و گینتر ( ۱۹۹۶ )    32
آموزش مهارت های زندگی می تواند به دو صورت اجرا شود :    35
ب ـ پیشگیری از مشکلات روانی ، رفتاری و اجتماعی    37
الف ـ مهارت های اجتماعی شامل    39
تحقیقات انجام شده    43
نمونه و روش نمونه گیری    46
روش تحقیق    48
روش آماری    48
ب : آمار استنباطی    50
شاخص های گروه آموزش ندیده    54
تفسیـر    71
محدودیت ها    75
فهرست منابع انگلیسی    78

مقدمـه
روان شناسان در دهه های اخیر در بررسی اختلالات رفتاری و انحرافات به این نتیجه رسیده اند که بسیاری از اختلالات و آسیب ها در ناتوانی افراد در تحلیل صحیح و مناسب از خود و موقعیت خویش ، عدم احساس کنترل ، و کفایت شخصی جهت رویارویی با موقعیت های دشوار و عدم آمادگی برای حل مشکلات و مسائل زندگی به شیوه مناسب ، ریشه دارد . بنابراین با توجه به تغییرات و پیچیدگی های روز افزون جامعه و گسترش روابط اجتماعی ، آماده سازی افراد به خصوص نسل جوان جهت رویارویی با موقعیت های دشوار امری ضروری به نظر می رسد . در همین راستا روان شناسان با حمایت             سازمان های ملی و بین المللی ، جهت پیشگیری از بیماریهای روانی و ناهنجاریهای اجتماعی آموزش مهارت های زندگی را در سراسر جهان و در سطح مدارس آغاز نموده اند .                   ( طارمیان و همکاران ۱۳۷۸ ، ص ۱۴ )
آنچه امروزه تحت عنوان مهارت های زندگی مشهود است تنها حاصل کار پژوهشگران عصر حاضر نیست بلکه بسیاری از این مهارتها در لابلای تعالیم الهی بخصوص در قرآن و احادیث معصومین بیان شده است . به طوری که تلاش برای برقراری ارتباط مفید و مؤثر با دیگران ، خودشناسی و توجه به ارزشها که از فصول اساسی           درس مهارتهای زندگی است به کرات در قرآن ، نهج البلاغه ، و صحیفه سجادیه و احادیث منقول از سایر معصومین مورد تأکید قرار گرفته است . ( همان منبع ص ۴۵ )
هدف اصلی سازمان بهداشت جهانی از ایجاد طرح مهارت های زندگی در زمینه بهداشت روانی این است که جوامع مختلف در سطوح جهان نسبت به گسترش ، به کارگیری و ارزیابی برنامه آموزش مهارتهای زندگی را متمرکز بر رشد توانائی های روانی مانند          حل مسئله ، مقابله با هیجانات ، خود آگاهی ، سازگاری اجتماعی و کنترل استرس                 بین کودکان و نوجوانان است اقدام نمایند . ( ناستاسیا ۱۹۹۸ مقاله )
با توجه به نقش مهم مدارس در تأمین بهداشت روانی دانش آموزان ،                    برنامه آموزش مهارتهای زندگی روش مؤثری در جهت رشد شخصیت سالم دانش آموزان و تأمین و حفظ بهداشت روانی دانش آموزان تلقی می شود . به این ترتیب مدارس به جای این که تنها بر افزایش عملکرد تحصیلی دانش آموزان تمرکز نمایند باید بر تأمین و            حفظ روان آنان نیز تأکید نمایند و اقدامات لازم را به منظور تحقق هدف مذکور انجام دهند چرا که اگر هدف فوق تحقق یابد بسیاری از مشکلات تحصیلی و آموزشگاهی نیز خود به خود کاهش می یابند . ( همان منبع )
بیـان مسئله و سـؤالات پـژوهش
رشد انسان در زمینه های روانی ، اجتماعی ، جسمانی ، جنسی ، شغلی ، شناختی ، الگو ( خود ) اخلاقی و عاطفی صورت می گیرد هر یک از زمینه ها نیازمند مهارت و توانایی می باشد . در واقع می توان گفت که تکامل مراحل رشدی وابسته به مهارتهای زندگی است . زمانی که افراد مهارت های زندگی اساسی را کسب نمایند در عملکرد بهینه خود پیشرفت می کنند . آموزش مهارتهای زندگی نقش اساسی را در بهداشت روانی ایفا می کند و البته زمانی که در یک مقطع رشدی مناسب ارائه شود نقش برجسته تری خواهد داشت . به طور تعیین می توان گفت که بسیاری از نوروزها و سایکوزها ناشی از نقص در رشد                     مهارت های زندگی اساسی است . در واقع آموزش مهارت های زندگی نقش درمانی دارد .       ( گتیتر ، گازدا و داردن ، ۱۹۹۶ مقاله )
همان گونه که بروکز ( ۱۹۸۴ ) اشاره کرده است رویکرد مهارت های زندگی             یک چهارچوب سازمان یافته ای را برای مراکز مشاوره و بهداشت روانی فراهم می کند و یک عنصر آموزشی یکسوی و مهم برای مدارس ابتدایی و دبیرستان می باشد .

حال با در نظر گرفتن هدف کلی این پژوهش سئوالاتی در همین راستا مطرح             می شوند :
۱.    آیا بین افسردگی کسانی که آموزش مهارت زندگی را دیده اند با آن هایی که این آموزش ها را ندیده اند تفاوت وجود دارد ؟
۲.    آیا بین شکایات جسمانی کسانی که آموزش مهارت زندگی را دیده اند با آن هایی که این آموزش ها را ندیده اند تفاوت وجود دارد ؟
۳.    آیا بین وسواس ـ اجبار کسانی که آموزش مهارت زندگی را دیده اند با آن هایی که این آموزش ها را ندیده اند تفاوت وجود دارد ؟
۴.    آیا بین حساسیت در روابط بین فردی کسانی که آموزش مهارت زندگی را دیده اند با آن هایی که این آموزش ها را ندیده اند تفاوت وجود دارد ؟
۵.    آیا بین اضطراب کسانی که آموزش مهارت زندگی را دیده اند با آن هایی که این آموزش ها را ندیده اند تفاوت وجود دارد ؟
۶.    آیا بین پرخاشگری کسانی که آموزش مهارت زندگی را دیده اند با آن هایی که این آموزش ها را ندیده اند تفاوت وجود دارد ؟
۷.    آیا بین خوبی کسانی که آموزش مهارت زندگی را دیده اند با آن هایی که این               آموزش ها را ندیده اند تفاوت وجود دارد ؟
۸.    آیا بین افکار پارانوئیدی کسانی که آموزش مهارت زندگی را دیده اند با آن هایی که این آموزش ها را ندیده اند تفاوت وجود دارد ؟
۹.    آیا بین روان پریشی کسانی که آموزش مهارت زندگی را دیده اند با آن هایی که این آموزش ها را ندیده اند تفاوت وجود دارد ؟
۱۰.    آیا بین سلامت روان کسانی که آموزش مهارت زندگی را دیده اند با آن هایی که این آموزش ها را ندیده اند تفاوت وجود دارد ؟

اهمیـت و ضـرورت پـژوهش
امروزه در سراسر جهان بر اهمیت بهداشت روانی تأکید می شود و روز به روز با انجام تحقیقات وسیع و گوناگون اهمیت و نقش آن در زندگی فردی . اجتماعی آشکارتر      می گردد. به طوری که سال ۲۰۰۱ میلادی از طرف سازمان بهداشت جهانی ، تحت عنوان  سال جهانی «‌ بهداشت روانی » اعلام گردید . سازمان مذکور در این سال شعار « غفلت بس است ، مراقبت کنیم » را جهت آشکارتر ساختن موضوع مطرح نمود . ( سازمان بهداشت جهانی ، ۲۰۰۱ )
این امر نشان دهنده آن است که بهداشت روانی موضوعی است که باید در سطح جهان مورد توجه قرار گیرد یکی از دلایلی که در اهمیت این موضوع مطرح است ،              شیوع روزافزون ابتلاء به انواع اختلالات روانی در سطح جهان است و دلیل مهم دیگر آن ، اهمیت و ضرورت پیشگیری از بیماری های روانی است می توان گفت عمده ترین هدف بهداشت روانی پیشگیری است و از سه نوع پیشگیری که در بهداشت روانی مطرح می شود پیشگیری اولیه مورد توجه بیشتری قرار دارد . در پیشگیری اولیه جمعیت سالم در جامعه مورد نظر است و تمام اقداماتی که در این حیطی صورت می گیرد در جهت آمادع سازی افراد و فراهم نمودن شرایط مناسب برای زندگی سالم از تماکمی جنبه های جسمانی ، روانی ، اجتماعی می باشد . بنابراین هدف ، افزایش آمادگی و توانایی افراد در برخورد صحیح و مناسب با رویدادهای زندگی می باشد .
حسینی ( ۱۳۷۸ ) معتقد است آموزش ، اساسی ترین روش پیشگیری اولیه است .  از طرفی دیگر مهمترین و مؤثرترین دوره سنی جهت آموزش پیشگیرانه ، دوره نوجوانی است .
پژوهش ها نشان می دهند که آموزش مهارت های زندگی به ارتقاء بهداشت روانی کودکان و نوجوانان در ابعاد مختلف زندگی کمک می کند و از اساسی ترین برنامه های پیشگیرانه در سطح اولیه به شمار می رود .
سلامتی بخش اصلی یک زندگی شاد است و مدارس نقش مهمی در آگاه ساختن نوجوانان پیرامون مسائل بهداشتی و سلامتی و آموزش علوم زندگی به آنان دارد.
امروزه علی رغم ایجاد تغییرات عمیق فرهنگی و تغییر در شیوه های زندگی ، بسیاری از افراد در رویارویی با مسائل زندگی فاقد توانایی های لازم و اساسی هستند و همین امر آنان را در مواجهه با مسائل و مشکلات زندگی روزمره و مقتضیات آن              آسیب پذیر ساخته است . پژوهش ها بی شمار نشان داده اند که بسیاری از مشکلات بهداشتی و اختلالات روانی ـ عاطفی ریشه های روانی ـ اجتماعی دارند . …

فهرست منابع فارسی
۱.    ادبی ، راضیه ( ۱۳۷۹ ) ، بررسی رابطه پایگاه هویت و سلامت روانی در اوایل و اواسط نوجوانی پایان نامه ارشد ، روانشناسی بالینی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبحشی
۲.    استورا . اچ . ب ( ۱۹۹۱ ) ، تنیدگی یا استرس ، ترجمه رادستان ، پریرخ ( ۱۳۷۷ ) ،                  چاپ اول ، تهران انتشارات رشد .
۳.    انصاری ، پروین ( ۱۳۷۴ ) ، بررسی رابطه سلامت روانی و نگرش های مذهبی                 بین دانشجویان ۲۰ تا ۳۰ ساله ، پایان نامه ارشد ، روان شناسی دانشگاه رودهن
۴.    بنی جمالی ، شکوه السادات ( ۱۳۷۳ ) ، بهداشت روانی و عقب ماندگی ذهنی ،                    تهران نشر نی
۵.    حسینی ، سید ابوالقاسم ( ۱۳۶۰ ) ، اصول بهداشت روانی ، چاپ اول مشهد ،              انتشارات دانشگاه مشهد
۶.    خدا رحیمی ، سیامک ( ۱۳۷۴ ) ، مفهوم سلامت روان شناختی ، چاپ اول مشهد ، انتشارات جاودان فرد
۷.    سازمان بهداشت جهانی ، برنامه آموزش مهارت های زندگی ، ترجمه                          نوری قاسم آبادی ، ربابه ، محمد خانی ( پروانه ) ( ۱۳۷۷ ) ، تهران واحد بهداشت و روان و پیشگیری از سوء مصرف مواد سازمان بهداشت جهانی
۸.    شاملو ، سعید ( ۱۳۷۸ ) ، بهداشت روانی ، چاپ ۱۳ ، تهران ، انتشارات رشد
۹.    شعاری نژاد ، علی اکبر ( ۱۳۷۱ ( درآمدری در روانشناسی انسان ) ، تهران ،                         انتشارات آزاده
۱۰.    شفیع آبادی ، عبدالله ، ناصری ، غلامرضا ( ۱۳۷۱ ) نظریه های مشاوره و                روان درمانی ، تهران ، مرکز نشر دانشگاهی
۱۱.    شفیع آبادی ، عبدالله ، ناصری ، غلامرضا ( ۱۳۷۱ ) ، راهنمایی و مشاوره شغلی و نظریه های انتخاب شغل ، تهران ، انتشارات رشد
۱۲.    شولتز ، دوان ، روانشناسی کمال ، ترجمه : خوشدل ، گیتی ( ۱۳۶۹ ) ، تهران ،                 نشر نی
۱۳.    طارمیان ، فرهاد ( ۱۳۷۸ ) ، سوء مصرف مواد مخدر در نوجوانان ، چاپ اول تهران، انتشارات تربیت
۱۴.    طارمیان ، فرهاد ( ۱۳۷۸ ) ، مهارت های زندگی تعاریف و مبانی نظری ،                    ( مجله ژرفای تربیت ، سال اول ، شماره ۴ )
۱۵.    طارمیان ، فرهاد ( ۱۳۷۸ ) مهارت های زندگی ( چاپ دوم ، تهران ، انتشارات تربیت)
۱۶.    نجات ، حمید ( ۱۳۷۸ ) ، سلامت روانی از دیدگاه ایس ، فصلنامه علمی ،             پژوهش اصول بهداشت روانی ، سال اول ، شماره ۴
۱۷.    ولی زاده ، علیرضا ، ۱۳۸۱
فهرست منابع انگلیسی
۱.    Botvin. G.J.Kantor.L.W ( 2000 ) . “Perrenting alcohol and Tabaccouse.
۲.    Crnin.M.E.(1996 ). “Life skills curricula for stadents with learning disabilities”. Journal of learning disabilitis.
۳.    Darden . C . A : “Ginter. E .J ( 1996 ) . “Life skills development scale- adolescence from”. Journal health counseling.
۴.    Darden.C.A : Gazda .G M ( 1996 ). “Life skills and mental health counseling”. Journal of mental counseling.
۵.    Ginter.E.J ( 1999 ) . “David K.Brooks contribution to the developmentally based life skill approach”. Journal of mental health counseling.
۶.    Klingman. A ( 1998 ). “Psyehological education : studying adolescents interests from their own perspective”. Journal of Adolescence.
۷.    Miller.M: Namm .G .D (2001) . “asing group miccussions to improve solial problem solving and learninf”. Journal of Edoucation
۸.    Nastasia.B ( 1998 ) . “A model for mental heahth programming inschool communities : introduction to the mini-series’. Journal of school psychology review .
۹.    Quatman.T: watson.C.M( 2001 ) . “Gender differences in adolescent self-esteem : An exploration of domains” journal of genetic psychology.
۱۰.    Schogiel . D.R ( 1998 ) . “Empowerment education for individuals with serious mental illness. “ Journal social narsing mental health services.
۱۱.    Weist.M.D.(2001) .”Toward a public mental health promotoom and intervention syuth”. Journal of school health .
۱۲.    Wotld health organization ( who) ( 1997 ). “The lifr skills education project Geneva. Who Technical report series.