سیمای واقعی فتنه گران در قرآن و نهج البلاغه

چکیده
برای آگاهی از تاریخ و معرفت اسلامی ، آشنایی با قرآن و سنت لازم است. بعد از رحلت پیامبر (صلی الله علیه و آله) مسائلی راه افتاد که بهترین تعبیر آن فتنه و شبهه است.
شروع فتنه از دو جاست: یک بعد نفسانی دارد یعنی خودخواهی ، افرادی پیدا می شوند که خود محور، دیکتاتور، منفعت طلبند و فقط دنبال قدرت و پیروزی خودشان هستند دوم اینکه شروع فتنه از بدعت نظری در مفاهیم است؛ یعنی تغییر دادن اصول یا تعریف آن، سپس گروهی از گروه دیگر کمک می خواهند یعنی یک عده انحرافات فکری را پی ریزی می کنند و عده ای هم آن را پر و بال داده  و در جامعه گسترش می دهند و این در جامعه، طی سالهای قبل بیشتر به چشم می خورد.
طی ۳۰ سال انقلاب در موارد متعددی برای کشورمان فتنه هایی پیش آمده که خود مردم و نیروهای انقلاب گاهی با یکدیگر درگیر شدند و نفهیدند که حق و باطل چیست؟
ضرورت جامعه و تحولات دنیای جدید ایجاب می کند مسئله تجزیه و تحلیل شده و راهکارهای نظری و عملی با استفاده از آیات و روایات و وقایع تاریخی برای مقابله با آن بیان شود. این تحقیق مختصر ، از پنج فصل تشکیل شده که عبارتنداز:
–    فصل اول : کلیات تحقیق
–    فصل دوم:  معنی فتنه و کاربرد آن در قرآن و روایات
–    فصل سوم: زمینه ها و ریشه های ظهور فتنه
–    فصل چهارم: شیوه های مبارزه با فتنه گران
–    فصل پنجم: راههای خروج از فتنه را بیان می کنیم.
تا با بصیرت دینی و سیاسی خود شاهد امنیت و آرامش روز افزون جامعه اسلامی خودمان باشیم.

فهرست مطالب

مقدمه    1
فصل اول : کلیات تحقیق    3
تعریف و تبیین موضوع    4
ضرورت و اهداف     5
پیشینه تحقیق     6
سوالات اصلی    6
سوالات فرعی    6
فرضیه ها    6
زمانبندی مراحل انجام تحقیق     7
سرفصل ها و عناوین     7
محدویتها و مشکلات     7
فصل دوم : معنی فتنه و کاربرد آن در قرآن و روایات    8
۲-۱ . معنای لغوی و اصطلاحی فتنه    9
۲-۲. شرایط فتنه و آزمون سخت نخبگان    14
فصل سوم:زمینه ها و ریشه های ظهور فتنه    17
۳-۱عوامل فردی    18
۳-۲  عوامل اجتماعی    22
فصل چهارم: شیوه های مبارزه با فتنه گران    35
۴-۱ تذکرات روشنگرانه    36
۴-۲- سیاست احتیاط    37
۴-۳ ترک رابطه    37
 4-4. ملامت و سرزنش    38
۴-۵.  افشاگری    40
۴-۶. برخورد قاطع و انقلابی    41
۴-۷.پیکار مسلحانه    43
فصل پنجم:خروج از فتنه    45
۵-۱ . تقوای الهی       46
۵-۲. بصیرت سیاسی    46
۵-۳. بصیرت از دیدگاه مقام معظم رهبری     61
نتیجه گیری    82
منابع     84

مقدمه
یکی از مسائل مهمی که با رجوع به قرآن و نهج البلاغه به عنوان راهنمای جامع مسلمان می تواند مورد توجه و برسی قرار گیرد، مساله فتنه و چگونگی مواجهه با آن و شناخت چهره واقعی فتنه گران می باشد.
این دو کتاب روشنگر، در موارد متعددی، توجه مسلمانان را به مقوله فتنه و نقشه های فتنه گران، معطوف و مؤمنان راستین را به هوشیاری در برابر کسانی که با راه انداختن گرد باد فتنه، فضای فرهنگی و سیاسی جامعه را غبار آلود کرده و بدین وسیله حق را باطل و باطل را حق جلوه می دهند، فراخوانده است.
حضرت علی ( علیه السلام) می فرمایند: آنچه می تواند به عنوان فرآیند فتنه به شمار آید عبارتنداز :
اول) تردید یعنی اینکه همه به شک می افتند.
دوم: اختلاف
سوم) بی ثباتی و تزلزل در ایمان

بی تردید، هر جامعه ای و بخصوص جامعه ی آرمان گرا وانقلابی ما، همواره در تیررس توطئه های بد خواهان و فتنه طلبان قرار گرفته و خواهد گرفت و تنها با بصیرت و هوشیاری است که         می توان به مقابله با نقشه های شوم آنان بر خاست و این هوشیاری و بصیرت زمانی حاصل می شود که افراد جامعه، نسبت به مقوله فتنه، ترفندها و نشانه های فتنه گران و نیز شیوه های مقابله با آنان، آگاهی کافی داشته و از رهنمودهای آخرین کتاب آسمانی و همچنین هدایت های امامان معصوم(علیهم السلام)، بخصوص امام علی (علیه السلام) که بخشی زیادی از عمر شریف خویش را در ستیز با فتنه گران، سپری کرده، بهره مند گردد. چنانچه در حدیث آمده است که:
     «اذا التَبَست علیکم الفتنُ فَعَلیکم بالقرآن ».[1]
«هنگامی که فتنه ها بر شما روی آورد و امر بر شما مشتبه شد، به قرآن مراجعه کنید» یعنی در واقع از قرآن در حوادث و طوفان فتنه ها، هدایت و راهنمایی بخوانید و می دانیم زمانی این راهنمایی تحقق می یابد که ما آیات مربوط به فتنه و فتنه گران را بررسی و از پیام های روشنگرایانه آن درس بگیریم.
حکومت اسلامی، الهی و مقبولیت آن، مردمی است. دولت حق، دولتی است بر اساس معیارهای الهی و حق و با خواست و اقبال مردم شکل گیرد و با مشارکت فعال آنان عمل کند. در منظر امیرمؤمنان علی ( علیه السلام) دولت اسلامی شأنی الهی و شأنی مردمی دارد. رویی به حق و رویی به خلق دارد. همانگونه که امام حق یک روی به حق و یک روی به خلق دارد. همان گونه که در مفهوم ولایت، میان والی و رعیت فاصله و جدایی نیست، در حکومت اسلامی نیز میان پیشوای حق و مردم فاصله و جدایی نیست. [۲]
نظام سیاسی ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی تا کنون همواره صحنه ظهور و بروز تحولات مختلفی بوده است. این تحولات کما بیش باعث تأثیرات مثبت و منفی در ساختار جامعه و نظام سیاسی کشور گردیده است. انتخابات دهم ریاست جمهوری، اگر چه به لحاظ حضور بی سابقه و حداکثری مردم به نقطه درخشانی در تاریخ سیاسی کشورمان تبدیل شد اما سلسله وقایع و حوادث پس از آن در بعد خارجی بر جایگاه جمهوری اسلامی تأثیر منفی گذارد و در بعد داخلی جامعه¬ی اسلامی را وارد شرایط جدیدی نمود که مقام معظم رهبری از آن با عنوان «فتنه عمیق» یاد نمودند. فتنه در بینش اجتماعی اسلام، به حرکتی اجتماعی با مجموعه خصوصیات مشخص اشاره دارد که در آن فضا تشخیص حق از باطل با مشکل مواجه شده و لازم است با آن مقابله جدی نمود.

فصل اول :
کلیات تحقیق
تعریف و تبیین موضوع
سوالات اصلی
سوالات فرعی
فرضیه ها
پیشینه تحقیق
روش تحقیق

تعریف و تبیین موضوع

اصل فتنه در لغت به معنای سوزانیدن در آتش است و معانی دیگر و استفاده‏های گوناگون آن همه به آن بازگشت می‏کند، مانند امتحان و اختیار، گمراهی و گناه، فضیحت و عذاب و آشوب و اختلاف.
در قرآن و نهج‏البلاغه از دو نوع فتنه سخن به میان آمده است:
۱. به معنای امتحان الهی یا کیفری که خداوند به گنهکاران می‏دهد،
۲. به معنی آشوب و طغیان و ایجاد اختلال در نظم و ثبات جامعه که به وسیله قدرت‏طلبان و آشوبگران به وجود می‏آید.
فتنه در معنای اول کار خداوند است و آثار تربیتی دارد و افراد را به تلاش و کوشش و اصلاح حال خود وادار می‏سازد و این معنا در موارد متعددی از قرآن کریم آمده است مانند:
« أَحَسِبَ النَّاسُ أَن یُتْرَکُوا أَن یَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لَا یُفْتَنُونَ، وَلَقَدْ فَتَنَّا الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ؛[۳] آیا مردم گمان می‏کنند که به صرف اینکه بگویند ایمان آورده‏ایم، به حال خود رها می‏شوند و مورد امتحان قرار نمی‏گیرند؟ همانا امتهای پیشین را هم امتحان کردیم».
« وَاتَّقُواْ فِتْنَهً لاَّ تُصِیبَنَّ الَّذِینَ ظَلَمُواْ مِنکُمْ خَآصَّهً؛[۴]و بترسید از فتنه‏ای که فقط به ظالمان از شما نمی‏رسد».
فتنه به این معنی شامل نعمتهای الهی هم می‏شود مانند اموال و اولاد که وسیله امتحان و آزمون الهی قرار می‏گیرند. زیرا گاهی خداوند با دادن نعمت بندگان خود را مورد آزمایش قرار می‏دهد.

پی نوشت
۱- (وسایل شیعه ج۱ص۱۷۱)
۲- دولت آفتاب، اندیشه سیاسی و سیره حضرت علی(علیه السلام) مصطفی دلشاد تهرانی، انتشارات دریا
۳-  سوره عنکبوت، آیه ۲و۱
۴- سوره انفال، آیه ۲۵
۵- سوره عنکبوت آیه (۲)
۶-  مفردات راغب و مجمع
۷- تفسیر المیزان
۸- فرهنگ جامع
۹- سوره عنکبوت، آیات ۲ و۳
۱۰سوره عنکبوت ، آیه ۲.
۱۱-  سوره محمد، آیه ۳۱
 12- سوره انفال آیه ۲۸
۱۳- سوره انبیاء آیه ۳۵..
۱۴- سوره معارج، آیات ۱۹ الی ۲۳
۱۵-  سوره فرقان، آیه ۲۰
۱۶-  سوره انعام، آیه ۵۳
۱۷  – سوره اعراف، آیه ۲۷
۱۸- سوره یونس، آیه ۸۳
۱۹- سوره توبه ، آیه ۴۸.
۲۰- سوره فرقان ، آیه ۲۰.
۲۱- سوره انعام آیه ۵۳.
۲۲ سوره اعراف آیه ۲۷.
۲۳- . یدا… جوانی، “جامعه اسلامی با فتنه ای عمیق روبرو شده است” صبح صادق، ش۴۱۰، ۱۲/۵/۸۸
۲۴. نهج البلاغه، سید رضی (گردآورنده) ترجمه محمد دشتی، قم: مشرقین، ۱۳۷۹، خطبه ۲۷
۲۵- نهج البلاغه،خطبه۱۶
۲۶- نهج البلاغه، خطبه ۵۰
۲۷-اصول کافی، ص ۲۰۸
۲۸- اصول کافی، ج۲، ص ۱۳۵
۲۹- پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی،«اندیشه سیاسی‌در گفتمان علوی» قم:دفتر تبلیغات. ۱۳۸۴،ص.۱۲۱
۳۰- ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج.۱۶
۳۱- بحار الانوار، ج۳۳،ص۴۴
۳۲- بحار الانوار، ج۵۷،ص ۳۴۹
۳۳- سوره،بقره آیه،۱۳
۳۴- نهج البلاغه خطبه ۵۰
۳۵- (نهج البلاغه،خطبه۱۷)
۳۶- همان، خطبه ۲۱۶
۳۷- تهذیب ابن عساکر، ج۴، ص ۷۵
۳۸- سوره نور،آیه۵۱
۳۹- سوره نور،۴۷
۴۰- نهج البلاغه خطبه ۱۲۰-۱۲۱
۴۱وره توبه، آیه، ۹۴
۴۲ –سوره۴۹
۴۳- سوره زاب، آیه۱۳
۴۴- سوره آیه ۶۱
۴۵- منافقن، ۵۱
۴۶. نساء ، ۱۴۲
۴۷-سوره حشر آیاتی ۱۱،۱۲
۴۸-سوره احزاب، آیه ۶۰
۴۹- توبه، ۶۵ و۶۴
۵۰-. منافقون، ۱
۵۱-. بقره، ۱۱و۱۲
۵۲- سوره بقره آیه ۲۰۴
۵۳-نهج البلاغه، نامه۶۲
۵۴- سوره، منافقون آیه ۴
۵۵- سوره نساء، آیه ۱۴۰
۵۶- نهج البلاغه، خطبه ۱۳۵
۵۷- نهج البلاغه ، نامه ۱۰
۵۸- نهج البلاغه، خطبه۱۸۳
۵۹-نهج البلاغه خطبه ۱۹
۶۰- نهج البلاغخ خطبه۹۱
۶۱- سوره توبه، آیه۷۳
۶۲-نهج البلاغه، خطبه ۹۲
۶۳- نهج البلاغه ،خطبه۱۸۲
۶۴- همان، خطبه ،       92
 65-  نهج البلاغه، نامه   62
۶۶- نور الحکم
۶۷- حکمت ۲۶۲
۶۸- خطبه ۶
۶۹- سوره آل عمران، آیه ۴
۷۰- خطبه ۷
۷۱- آل عمران، آیه ۳۹
۷۲- خطبه ۷
۷۳-نهج البلاغه، خطبه ۸۷
۷۴- -جواد محدثی، پیامهای عاشورا، ص،۲۱۳
۷۵-  وقعه الطف،ص۱۷۰ تاریخ طبری،ج۴ص۳۰۳
۷۶- امام خمینی، ولایت فقیه،ص۶۳
۷۷–سوره نساء، آیه ۵۹
۷۸- التزام عملی ولایت فقیه فصلنامه مربیان،ش۲۵،ج۴۰« نعمت الله یوسفیان»
 79- نهج البلاغه، حکمت ۲۶۲
 80- همان خطبه  5
۸۱- (نهج البلاغه ،خطبه، ۱۵۱)
۸۲ – همان ، خطبه ،      151)
۸۳- نهج البلاغه، نامه ۳۲
۸۴- همان خطبه  5
۸۵-  (نهج البلاغه ،خطبه، ۱۵۱)
۸۶- همان
۸۷-  (شرح آقا جمال الدین خوانساری بر غرر الحکم ج ۲ ص ۶۳۷ )
۸۸-  (دیدار فرماندهان بسیج سراسر کشور۲۷/۸/۷۱)
۸۹(تصنیف غرر الحکم و درر الکلم ص۳۰۵ )
۹۰- (مقام معظم رهبری، ۶ فروردین ۱۳۸۱)
۹۱-  (البحار ۲۳/ ۹۴ الغدیر ۱۰/ ۳۶۰ اثبات الهداه ۱/ ۱۲۶ تفسیر ابی الفتوح ۱/ ۵۰۸ – الحکم الزاهره با ترجمه انصاری ص ۱۰۸)
۹۲-  (بحار الأنوار ج ۲۶ ص ۷ )
۹۳-  (تصنیف غرر الحکم و درر الکلم ص : ۵۷)
۹۴- (تصنیف غرر الحکم و درر الکلم ص : ۵۷)
۹۵- (الحتجاج علی أهل اللجاج ج ۱ ص۱۷ )
۹۶- (انفال، آیه ۲۹)
۹۷- همان
۹۸- تصنیف غرر الحکم و درر الکلم ص ۴۷۲
۹۹- تصنیف غرر الحکم و درر الکلم ص ۱۸۹
۱۰۰- اعیان الشیعه، ج ۷ ، ص ۴۳۰ در زیارتنامه حضرت عباس
۱۰۱- مفاتیح الجنان، زیارت حضرت عباس، ص ۴۳۵
۱۰۲- زیارت مسلم بن عقیل، ص ۴۰۳
  103- منابع در تحریریه روزنامه کیهان موجود است.

منابع:

قرآن
نهج البلاغه
۱.    آموزش عقاید – مصباح یزدی محمد تقی – شرکت چاپ و نشر بین الملل – بهار ۱۳۸۷
۲.    اصول کافی ، تألیف ثقه الاسلام  کلینی رازی ( ره ) ، ترجمه ، کمره ای محمد با قر ، اسلامیه.
۳.    البحار ۲۳/ ۹۴ الغدیر ۱۰/ ۳۶۰ اثبات الهداه ۱/ ۱۲۶ تفسیر ابی الفتوح ۱/ ۵۰۸ – الحکم الزاهره با ترجمه انصاری ص ۱۰۸
۴.    بیست گفتار، مطهری، مرتضی، ، انتشارات صدرا، ۱۳۸۸
۵.    پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی،«اندیشه سیاسی‌در گفتمان علوی» قم:دفتر تبلیغات. ۱۳۸۴،ص.۱۲۱
۶.    پیامهای عاشورا، جواد محدثی ، ص،۲۱۳
۷.    التزام عملی ولایت فقیه فصلنامه مربیان،ش۲۵،ج۴۰« نعمت الله یوسفیان»
۸.    تفسیر المیزان طباطبایی ، محمد حسین ، ج ۱۱ ، ۱۸ ، ۱۴ ، ۱۲ ، ۱۶ ، ۲ ،۹ ، ۸ ، ۱۹ ، ۱۷ ، ۱۳
۹.    تفسیر نمونه ، ج ۲۰ ، ۸ ،۲ – جمع فضلا و دانشمندان ، چاپ بیست و هفتم ، ۱۳۸۶ ، چاپ گوهر اندیشه
۱۰.    جامعه اسلامی با فتنه ای عمیق روبرو شده است یدا… جوانی، صبح صادق، ش۴۱۰، ۱۲/۵/۸۸
۱۱.    جهان و انسان از دیدگاه قرآن، قرائتی، محسن، مدرسه در راه حق، قم
۱۲.    دولت آفتاب، اندیشه سیاسی و سیره حضرت علی(علیه السلام) مصطفی دلشاد تهرانی، انتشارات دریا
۱۳.    شرح آقا جمال الدین خوانساری تصنیف بر غرر الحکم و دررالکلم ج ۲ ص ۶۳۷
۱۴.    طباطبائی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، موسسه الاعلمی للمطبوعات، بیرئت، ۱۴۰۳
۱۵.    غررالحکم و در رالحکم ، تمیمی آمدی ، قاضی ناصع الدین ابوالفتح عبد الواحد ، مرکز تحقیقات امام علی
۱۶.    مجمع التبیان طبرسی، ابوعلی الفضل بن الحسن، ، داراحیا التراث، بیروت، ۱۴۰۶
۱۷.    مراحل اخلاق در قرآن، تفسیر موضوعی قرآن، جوادی آملی، عبدالله، مرکز نشر اسراء، ۱۳۷۷
۱۸.    نور ، ج ۵، قرائتی ، محسن ، ناشر ، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن ، چاپ هفتم ،
۱۹.    نهج البلاغه، سید رضی (گردآورنده) ترجمه محمد دشتی، قم: مشرقین، ۱۳۷۹، خطبه ۲۷
۲۰.    یادداشت هایی از اخلاق و ارزش های انسانی، راسخچی زاده، حمید، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان، چاپ اول، ۱۳۸۴