سیره اخلاقی ، سیاسی و هدایتی امام سجاد (علیه السلام)

فهرست مطالب

مقدمه    1
بخش اول؛ اعتقادات
فصل اول؛ توحید    3
۱-۱-۱. الوهیّت    3
۱-۱-۲. خالقیت    7
۱-۱-۵. ربوبیّت    10
۱-۱-۴. عبادت    14
۱-۱-۵. امید و ناامیدی    18
۱-۱-۶. دعا    21
فصل دوم؛ نبوت    26
۱-۲-۱. نبوت    26
فصل سوم؛ امامت    29
۱-۳-۱. امامت    29
فصل چهارم؛ جزای رب العالمین    36
۱-۴- ۱. جزای رب العالمین (معاد)    36
۱-۴-۲. شفاعت    41
بخش دوم؛ اخلاق
مقدمه؛ محاسبه و مراقبه نفس    43
فصل اول؛ حسنات    46
۲-۱-۱. ذکر     51
۲-۱-۲. شکر    53
۲-۱-۳. تقوی    56
۲-۱-۴. پارسائی    59
۲-۱-۵. یقین    60
۲-۱-۶. زهد    62
۲-۱-۷. صبر    64
۲-۱-۸. رضا و تسلیم    66
۲-۱-۹. توکل    68
۲-۱-۱۰. حسن ظن به خداوند متعال    70
۲-۱-۱۱. فقر و غنی    72
۲-۱-۱۲. قناعت و کفاف در زرق    74
۲-۱-۱۳. حسن سلوک و خوش رفتاری با مردم    76
۲-۱-۱۴. عفو و اغماض    83
فصل دوم؛ سیئات    86
۲-۲-۱. دنیا    86
۲-۲-۲. پرهیز از محرمات    90
۲-۲-۳. طمع    94
۲-۲-۴. غفلت    96
۲-۲-۵. نیت    98
۲-۲-۶. ریا    100
۲-۲-۷. بخل    102
۲-۲-۸. حسد    103
۲-۲-۹. خشم و غضب    105
۲-۲-۱۰. توبه    107
بخش سوم؛ احکام
۳-۱. نماز    110
۳-۲. روزه    113
۳-۳. زکات    115
۳-۴. دین (قرض)    119
۳-۵. حج    120
۳-۶. جهاد    123
۳-۷. امر به معروف و نهی از منکر    125
۳-۸. رعایت حدود الهی    126
نتیجه    128
فهرست منابع و مآخذ     129
کتابنامه     130

چکیده؛
خداوند منان  هدف از خلقت انسان را عبادت خویش بیان می دارد و آن را رحمت معرفی نموده و طریقی در بر گزیدن بهترین ها، که این مهم جز با معرفت خداوند و جز از طریق برگزیدگان حق و معرفت آنان به دست نیاید. لذا در سیر تحقق این مهم، تحقیق پایانی حاضر انجام گردیده که بیان سیره هدایتی امام سجاد در دوران امامت حضرت و نحوه نشر معارف اسلام بدست اوست که بصورتی ویژه در قالب مناجات و نیایش و عبادات ارائه گردیده و بر سه محور استوار است.
محور اول؛ اعتقادات است که در باب حضرت حق، شناخت خداوند و توصیف اوست و در دنباله بحث خالقیت خداوند بیان می‎شود و چون الله خالق است، چگونگی زیست او را مقدّر می‎کند لذا در ادامه مبحث، ربوبیّت مطرح می گردد و در نتیجه پرستش و عبادت هم خاص ذات اوست و باید به خداوند امید داشته باشیم  و از رحمت خداوند ناامید نباشیم. خدای متعال، پیامبران را برای انجام رسالت خود برگزید و بدنبال نبوت امامت که در اسلام امری ضروری بوده و حیات جامعه اسلامی بدون آن غیر ممکن است مطرح می‎شود مبحث بعدی مرگ و بازگشت انسان به سوی خدا یعنی معاد است که مطرح می‎شود و اینکه درسیر جزای رب العالمین در قیامت، مساله شفاعت از جمله مسائل مهم در حسابرسی اعمال بندگان است.
محور دوم؛ اخلاق است؛ انسان باید نسبت به نفس خودش محاسبه و مراقبه  داشته باشد و حسنات را انجام و از سیئات دوری نماید. ذکر خداوند بر دهان بشر جاری باشد و شکر نعمتهای او را داشته باشد و اینکه تقوی و پارسائی در دنیا و یقین در عقیدت داشته و زهد بر اساس تقوی و صبر در برابر مصائب و رضا و تسلیم در برابر پروردگار و توکل به خداوند درکارها را پیشه خود سازد و حسن ظن به خداوند متعال داشته و اظهار فقرو حاجت پیش دیگران نکند در زندگی قناعت به آنچه خدا قسمت او کرده و کفاف در رزق داشته و در رفتار با مردم حسن سلوک داشته باشد و نیز در برابر مردمی که به او بد کرده اند عفو و اغماض داشته و دنیا را بازار آخرت بداند و از محرمات بپرهیزد و باز اینکه طمع نسبت به مال مردم نداشته و از یاد خداوند غفلت نداشته باشد در کارها نیت را خالص نموده و از ریا و بخل و حسد و خشم و غضب دوری کند  و اگر این رذایل از ا وسر زد، با توبه بدرگاه پروردگار خویش لباس مذلت و خواری را از خود دور سازد.
محور سوم، احکام است، انسان با نماز، در مقابل خدای گرانقدر می ایستد و با روزه پوششی بر اعضای خود می زند و با دادن زکات مالش را خالص و آراسته می کند و با رفتن به حج مورد مغفرت خدا قرار می‎گیرد و با جهاد در  راه خدا بهشت را بر خود واجب می کند و با امر به معروف و نهی از منکر، سنتهای سنیّه را زنده می دارد و از بدعتهای ناصواب دوری می گزیند و از خداوند جهت اداء قرض و دین کمک می خواهد و از حدود و قوانین حاکم بر جامعه تعدی نمی کند.

منابع و مآخذ:
قرآن کریم، انتشارات دلیل ما، پاییز ۸۱
اسرار، مصطفی، دانستنیهای صحیفه سجادیه، انتشارات محیا، سال ۱۳۷۵
پیشوائی، علی، سیره پیشوایان، موسسه امام صادق، قم، سال ۱۳۷۷ هـ.ش
حرّانی، حسن، تحف العقول، کتابفروشی اسلامیه سال ۱۴۰۰ هـ.ق
حائری، جعفر، سخنان علی بن الحسین (ع) احمد صادق اردستانی، موسسه مطبوعاتی خزر
سپهری، محمد، رساله الحقوق، دارالعلم قم، سال ۱۳۷۴
شریف قرشی، باقر، تحلیلی از زندگانی امام سجّاد (ع) محمد رضا عطائی، موسسه چاپ و انتشار آستان قدس رضوی ، ۱۳۷۲، جلد اول
بشرّ، عبدالله، اخلاق، محمدرضا جباریان، انتشارات هجرت،  چاپ سوم، سال ۱۳۷۸
صدوق،‌محمد، امالی، آیت الله کمره ای انتشارات کتابچی، پاییز ۱۳۷۰
عسگری، مرتضی، نقش ائمه در احیاء دین، مجمع علمی اسلامی، چاپ فتاحی، سال ۱۳۷۱، جلد اول
فاضل، جواد، صحیفه کامله سجادیه، سپهر تهران، سال ۱۳۵۹
قمی، عباس، مفاتیح الجنان، دارالعلم قم، سال ۱۳۷۹
قمی، عباس، منتهی الآمال، کتابفروشی اسلامیه، سال ۱۳۳۸ شمسی جلد دوم