بررسی موانع ازدواج و نکاح

فهرست مطالب

مقدمه ۱
بخش اول : تعاریف موانع از نظر فقه و حقوق و لغت
فصل اول : قرابت و انواع آن ۳
مبحث اول : قرابت نسبی۳
بند اول : تعریف قرابت نسبی ۳
بند دوم :طبقات نسبی ۵
بند سوم : نکاح با محارم نسبی۶
مبحث دوم : قرابت سببی۷
بند اول : تعریف قرابت سببی۷
بند دوم : نکاح با محارم سببی ۸
مبحث سوم : قرابت رضاعی ۹
بند اول :مفهوم قرابت رضاعی۹
بند دوم : شرایط قرابت رضاعی ۱۰
بند سوم : شرایط پیدایش قرابت رضاعی۱۱
فصل دوم : همسر داشتن۱۴
مبحث اول : تعریف همسر داشتن۱۴
مبحث دوم : علم به شئهر داشتن۱۴
مبحث سوم : جهل به شوهر داشتن ۱۴
فصل سوم : صغر سن ۱۶
مبحث اول : انواع صغر ۱۶
مبحث اول : انواع صغر۱۶
بند اول : صغیر ممیز۱۶
بند دوم : صغیر غیر ممیز۱۶
بند سوم : سفیه۱۶

مبحث دوم : بطلان و نفوذ آن در نکاح ۱۸
فصل چهارم : لعان۲۱
مبحث اول : تعریف لعان۲۱
مبحث دوم : اهمیت لعان ۲۱
مبحث سوم : آثار لعان۲۱
مبحث چهارم : اسباب لعان۲۲.
مبحث پنجم : گفتار در چگونگی لعان و احکام آن۲۳
فصل پنجم : زنا ۲۷.
مبحث اول : تعریف زنا۲۷
بند اول : انواع زنا۲۷
بند دوم : احکام زنا۲۷
مبحث دوم : ارکان زنا ۲۸
بند اول : ارکان و شرایط زنا ۲۸.
بند دوم : عدم الحاق به ولد زنا  به زانی۲۹
بخش دوم : نظرات و بررسی موانع نکاح
فصل اول : احرام ۳۳
مبحث اول :منع نکاح ناشی از احرام ۳۳
مبحث دوم : احکام احرام ۳۳
فصل دوم : کفر۳۵
مبحث اول : انواع مسلمان ۳۵
بند اول : حقیقی یا مستقل ۳۵
بند دوم : تبعی یا حکمی ۳۵
مبحث دوم : انواع کافر ۳۵
بند اول : حقیقی یا مستقل۳۵
بند دوم : تبعی یا حکمی۳۵
مبحث سوم : احکام نکاح مسلمان و کافر ۳۶.
بند اول : نکاح زن مسلمان با مرد کافر۳۶
بند دوم : نکاح مرد مسلمان با زن کافر۳۶
بند سوم : نکاح پیروان مذاهب دیگر ۳۶
بند چهارم : اسلام آوردن زن یا شوهر کافر۳۶
فصل سوم : اتباع بیگانه ۳۹
مبحث اول : تعریف اتباع بیگانه ۳۹
بند اول : منع ناشی از ازدواج با اتباع بیگانه ۳۹
بند دوم : احکام ازدواج با اتباع بیگانه۴۰
مبحث دوم : ازدواج کارمندان وزارت امور خارجه با بیگانگان۴۰
بند اول : منع ازدواج ۴۰
بند دوم : ضمانت اجرای آن۴۱
فصل چهارم : ارتداد ۴۴
مبحث اول : انواع ارتداد ۴۴
بند اول : ارتداد فطری۴۴
بند دوم : ارتداد غیر فطری۴۴
مبحث دوم : احکام ارتداد۴۴
فصل پنجم : عده ۴۶.
مبحث اول : انواع عده ۴۶.
بند اول : عده طلاق و نزدیکی به شبهه ۴۶.
بند دوم : عده وفات۴۸
بند سوم : فسخ نکاح ۴۹
بند چهارم : بذل یا انقضاع مدت دراز دواج موقت۵۰
مبحث دوم : ازدواج یا زنا با زنی که در عده است۵۰
بند اول : ازدواج با زن در عده ۵۰
بند دوم : زنا با زن در عده رجعیه۵۲
بند سوم : احکام در عده ۵۲

مقدمه :
از اهداف زندگی ، رسیدن به تکامل و پرورش استعدادهای فطری و مؤثر و مفید واقع شدن در اجتماع است.
ازدواج و تشکیل خانواده نیاز و ضرورت است و فرصت بسیار مغتنی است که در سایه ی آن ، به رشد و پویایی و کمال حقیقی دست یابیم و در بوته ی آزمایش  های آن به پختگی مطلوب شخصیتی برسیم.بدون شک هیچ رابطه ای در اجتماع ، از لحاظ حساسیت و اهمیّت به درجه ی رابطه ی زناشویی نمی رسد.رابطه ای که با آن ، دو انسان بهترین سال های عمر خویش را در کنار یکدیگر می گذرانند و با پرورش فرزندان ،جامعه ی فردا را می سازند.
داشتن کانون گرم خانوادگی در روابط مستحکم و صمیمی میان افراد آن ،آرامش و سلامت روانی نسل های آینده را رقم می زند.
ازدواج موفق، نیازمند داشتن آگاهی و دانش کافی و تلاش وو کوشش مستمر و همیشگی در به کار بردن این دانسته ها است برای داشتن روابطی محبت آمیز و منطقی با همسر و تربیت فرزندانی موفق و شاداب ، گریزی از کسب مهارت های ارتباطی و یافتن راه های ساده و مفید نیست.
قانون گذار خانواده را به عنوان یک رابطه ای میان زن و شوهر و حقوق و تکالیفی که پدر و مادر و فرزندان بیان کرده است.
حقوق دانان تعاریف مختلفی از خانواده ارائه داده اند که برخی از آنها به صورت زیر است.
۱-    خانواده یک واحد اجتماعی است که از ازدواج یک زن و یک مرد به وجود می آید و حاصل آن فرزندانی هستند که آن را تکمیل می نمایند.
۲-    خانواده گروهی است که به دلیل قرابت و یا زوجیت همبستگی حقوقی و اجتماعی یافته و تحت ریاست مقامی قرار گرفته است.
تعریف ازدواج : نکاح در لغت به معنی ضم (پیوستن ) است و در اصطلاح حقوقی می توان آن را چنین تعریف کرد : نکاح قراردادی است که به موجب آن زن و مرد در زندگی با یکدیگر شریک و متحد شده ، خانواده ای تشکیل می دهند.
بعضی از استادان حقوق در تعریف نکاح گفته اند:
«نکاح عبارت است از رابطه ای حقوقی است که به وسیله عقد بین مرد و زن حاصل می گردد و به آنها حق می دهد که تمتع جنسی از یکدیگر ببرند».
بعضی از حقوق دانان اسلامی نکاح را چنین تعریف کرده اند :
« نکاح عقدی است که به هر یک از زوجین حق استمتاع از دیگری را به وجه مشروع می دهد».
اگر استمتاع را در این تعریف به معنی عام و شامل هر گونه بهره گیری بدانیم ، تعریف مذکور بجا و قبول خواهد بود نکاح را ازدواج و زوج هم می گویند.

فصل اول قرابت نسبی و انواع آن
مبحث اول : قرابت نسبی
بند اول : تعریف قرابت نسبی در لغت
قرابت نسبی رابطه ای ست بین دو نفر به این اعتبار که یکی از نسل دیگری یا هر دو از یک نسل مشترک به وجود آمده اند.یعنی در قرابت نسبی یکی از دیگری به وجود آمده یا هر دو از یک منشأ مشترک به وجود آمده اند .
ماده (۱۰۳۳) هر کس در هر خط و به هر درجه که با یک نفر قرابت نسبی داشته باشد در همان خط و به همان درجه قرابت سببی با زوج یا زوجه او خواهد داشت.بنابراین پدر و مادر زن یک مرد اقربای درجه اول آن مرد و برادر و خواهر شوهر یک زن از اقربای سببی درجه دوم آن خواهند بود.
۲. در حقوق : قرابت نسبی خویشاوندی مربوط به خون است و رابطه ای است بین دو نفر که یکی از نسل دیگری یا هر دو از نسل شخص ثالثی باشند به دیگر سخن ، قرابت نسبی بین کسانی وجود دارد که دارای یک خون و نیاکان مشترک هستند.
قرابت نسبی به قرابت در خط مستقیم (طولی و عمومی ) و قرابت در خط اطراف (عرفی و افقی ) تقسیم می شود.قرابت در خط مستقیم رابطه ای ست خونی بین دو نفر که یگی از آنان بی واسطه (مانند فرزند) یا با واطه (مانند نوه) از دیگری تولد یافته باشد.
قرابت در خط مستقیم را فرابت در خط عمودی نیز می گویند.در این گونه خویشاوندی که یک رابطه دو جانبه است اگر نخست اولاد را در نظر بگیرند و رابطه آنان را با پدر یا جدشان بسنجند ، می گویند قرابت صعودی است ، یعنی از پایین به بالا می رود و اگر پدر یا جد را مبدأ قرار دهند و بخواهند رابطه او را با فرزند یا نوه اش تعیین کنند ، از قرابت نزولی سخن می گویند در حقوق اسلام خویشان خط مستقیم صعودی و خویشان خط مستقیم نزولی فروع یا فصول نامیده شده اند.
قرابت در خط اطراف رابطه ای ست خونی بین افرادی که از نسل شخص ثالثی باشند ، مانند خویشاوندی بین برادران ، یا میان برادر و خواهر ، اعم از اینکه از یک پدر و مادر بوده و یا فقط پدر یا مادر مشترک داشته باشند.
۳. در فقه : قرابت نسبی عبارتست از خویشاوندی است که با تولد یکی از دیگری و یا منتهی شدن دو نفر به منشأ واحد حاصل می شود لازم به ذکر است که قرابت نسبی به طور مطلق و عام موجب حرمت نکاح نیست، زیرا از این حکم کلی فرزندان عمو ، عمه ، خاله و دایی استثنا شده و ازدواج آنان با یکدیگر مانعی ندارد.این استثنا در قانون مدنی مراعات شده و ماده فوق الذکر با عبارت «نکاح با اقارب نسبی ذیل» یعنی مقید ساختن مواردی از خویشاوندان آن را به رسمیت شناخته است.به موجب این تعریف ، ازدواج هفت دسته از زنان بر مردان ممنوع است.قرآن مجید در یک آیه ، این هفت دسته را یک جا نام برده است.در آیه ۲۳ سوره نساء چنین آمده است :«حرام گردید بر شما مادران تان و دختران تان و خواهران تان و عمه های تان و دختران برادر و خواهر»
آیه شریفه افراد ممنوعه را به طور اشاره بیان نموده که با امعان نظر می توان یک یک آنان را برشمرد:
۱-    ماردان ، که شامل مادر بلاواسطه و جده ،اعم از جده ی مادری و پدری می شود، حتی در صورتی که با واطه باشد. پس زنان بر پسران شان و نیز پسران دخترانشان و پسران دختران دخترانشان.
همچنین بر هر مذکری که ریشه ولادتش به ایشان منتهی گردد حرام هستند، خواه با واسطه یا بدون واسطه اعم از این که واسطه ها ذکور باشند یا اناث و یا متفاوت.
۲-    دختران ، که دختران آنها راهر چند پایین رود نیز شامل می شودو دختران فرزندان ذکور رانیز در بر می گیرد.بنابراین ازدواج پدر با دخترش و دختر دخترش و دختر پسرش و بالاخره با هر مؤنثی که ریشه ولادتش به وی منتهی شود ممنوع است ، خواه با واسطه باشد یا بی واسطه و واسطه ها ذکور باشند یا اناث و یا مختلف.
۳-    خواهر ،اعم از پدری یا مادری یا ابوینی.
۴-    عمه ،یعنی خواهر پدر ، اعم از خواهر پدری و خواهر مادری یا ابوینی پدر.همچنین ازدواج با عمه ی پدر و مادر و اجداد و جدات نیز ممنوع است.
۵-    خاله ،یعنی خواهر مادر ، اعم از پدری یا مادری یا ابوینی ، که شامل خاله ی پدر ، خاله ی مادر وو خاله ی اجداد و خاله ی جدات نیز می شود.
۶-    دختر برادر ، اعم از برادر پدری یا مادری یا ابوینی و هر اناثی که ریشه ولادتش به برادر منتهی شود.
۷-    دختر خواهر اعم از پدری یا مادری یا ابوینی و هر اناثی که ریشه ولادتش به خواهر منتهی شود.