دانش رسان |
مرکز علم و دانش کشور مقاله خودشناسی و بازتاب‌های تربیتی آن براساس بینش قرآنی
در حال بارگذاری
توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد
مقاله خودشناسی و بازتاب‌های تربیتی آن براساس بینش قرآنی دارای ۳۴ صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است
فایل ورد مقاله خودشناسی و بازتاب‌های تربیتی آن براساس بینش قرآنی کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه و مراکز دولتی می باشد.
توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است
بخشی از فهرست مطالب پروژه مقاله خودشناسی و بازتاب‌های تربیتی آن براساس بینش قرآنی
چکیده
مقدمه
توانمندیها و ویژگیهای روانی انسان
۱ توانایی شناخت خویشتن
۲ توان شناسایی فضیلت و رذیلت
۳ قدرت یادگیری نا محدود
۴ توانمندی تبیین
۵ توانایی اندیشیدن
۶ برخورداری از کرامت
۷ جاودانه ماندن
۸ قدرت انتخاب
۹ ارتباط با خدا
۱۰ توانایی ارتباط با سایر انسان‌ها
آسیب‌های روانی
انتخاب شرّ
۲ خود و خدا را فراموش کردن
۳ تصمیم‌گیری و رفتار عجولانه
۴ جدال کثیر
۵ طغیان‌گری و ستمگری
۶ حماقت، نادانی و تدبیر نابخردانه
۷ ناسپاسی‌کردن
۸ عدم تحمل سختی
۹ انتظار‌های زیاد بدون تلاش
۱۰ حرص ورزی
۱۱ بخل ورزی
۱۲ علمی نیندیشیدن و پیروی از گمان
۱۳ ضعف در برخورداری از همه توانمندیها
بازتاب‌های تربیتی خودشناسی
۱ شناخت هدف زندگی و انتخاب صراط مستقیم
۲ نیل به خداشناسی
۳ شکل‌گیری صحیح نظام فکری
۴ هماهنگی پرورش با فطرت
۵ ارتقای روابط همه‌جانبه
۶ استمرار تلاش برای صعود به مراتب کمال
۷ پیدایش تحول درونی در متربی
۸ تقویت حق مداری
نتیجه‌گیری
منابع
بخشی از منابع و مراجع پروژه مقاله خودشناسی و بازتاب‌های تربیتی آن براساس بینش قرآنی
قرآن کریم، ترجمه فولادوند، محمدمهدی، تهران، دارالقرآن الکریم، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، ۱۳۷۶
ابن سینا، ابوعلی، الاشارات و التنبیهات، به همراه شرح خواجه نصیرالدین طوسی، تهران، الکتاب، ۱۴۰۳ق
ابن سینا، ابوعلی، تدابیرالمنازل اوالسیاسات الاهلیه، کوشش نقدی، جعفر، بغداد، الرشد، ۱۳۴۷ق، ۱۹۲۹م
بهشتی، محمد، و همکاران، آراء دانشمندان مسلمان در تعلیم و تربیت و مبانی آن، ج ۴، تهران، سمت، ۱۳۸۰
راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق محمد سید‌گیلانی، تهران، المکتبه المرتضویه، ۱۳۳۲
طباطبائی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیرالقرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۹۴ق
فقیهی، علی‌نقی، «اصول تعلیم و تربیت اسلامی»، تعلیم و تربیت، ش۴۷، ص۲۹، ۱۳۷۵
قریشی،سیدعلی اکبر، قاموس القرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۲
کلینی، محمد‌بن یعقوب، الاصول الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۳۴
محسنی، نیک‌چهره، ادراک خود «از کودکی تا بزرگ‌سالی»، تهران، بعثت، ۱۳۷۵
نراقی، ملا احمد، معراج السعاده، تهران، رشیدی، ۱۳۶۲
مطهری، مرتضی، فطرت، قم، صدراء، ۱۳۷۳
مصباح یزدی، محمدتقی، انسان‌شناسی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ۱۳۷۹
تمیمی آمدی، عبدالواحد، غررالحکم و دررالکلم، ترجمه خوانساری، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۷۲
Caire, Gill Bond, Toward a Science of the Self: The self as a cognitive Model, European Society for study of cognitive system. Leuven, Belgium,
Damo,W, and Hart,D, The development of self- understanding from infancy through adolescence, Child Development, 52,pp 314-864,
Damo,W, and Hart,D, Self- understanding in childhood and adolescence, Cambridge studies in social and Emotional Development.University of Cambridge press,
Zamansky, Shorin and Hart, Daniel, psychotherapeutic implications of) the development of self- understanding, in cognitive development and psychotherapy. Shirk, S(Ed) plenum press, 1988. Pp 161-
چکیده
براساس دیدگاه قرآن، آدمی‌دارای نوعی آفرینش و فطرت روانی خاص به خود است که او را از دیگر مخلوقات متمایز می‌سازد. این تفاوت در توانایی‌ها، نیاز‌ها، اهداف و ویژگیهای روانی است و در تمام افراد انسانی، به صورت مشترک وجود دارد و زمینه را برای رشد و تکامل آنها فراهم می‌کند. این زمینه‌سازی، به میزان شناخت آدمی‌از خود بستگی دارد. اگر خودشناسی به صورت همه‌جانبه تحقق نیابد، تکامل و نیل به اهداف تربیتی نیز به صورت کامل میسر نخواهد بود. هدف این مقاله، بررسی بازتاب‌های تربیتی خودشناسی‌ای است که در قرآن کریم بدان تأکید شده است
در این مقاله، با شیوه توصیفی، تحلیلی، آیات قرآن در زمینه ابعاد روانی آدمی، توصیف، و نقش مؤثر آن در تعلیم و تربیت بررسی شده است. نتایج حاصل از این بررسی، بیانگر آن است که در بینش قرآنی، انسان توانمندی‌هایی دارد که زمینههای مساعدی برای تربیت است. خودشناسی نیز راهی برای تقویت این توانمندی‌هاست. آسیب‌‌‌هایی نیز دارد که با شناخت از خود، فرد می‌تواند بر آنها فائق آید. از دیگر آثار تربیتی شناخت خویشتن (توانمندیها و آسیب‌پذیری‌ها)، البته شناخت هدف زندگی و انتخاب صحیح، خداشناسی، شکل‌گیری صحیح نظام فکری، ارتقای روابط همه‌جانبه، تسهیل حرکت به سوی کمال، ایجاد تحول درونی در فرد و ارائه جهت‌دهی عملکردی فرد به‌منظور رشد فطری است
کلیدواژه‌ها: خودشناسی، توانمندی روانی، آسیب‌پذیری روانی، تعلیم و تربیت.
مقدمه
«خود» از دیدگاه قرآن ساختاری فطری دارد که در اصل آفرینش، قابلیت‌‌ها، توانمندیها، زمینههای تحول و کسب ویژگیهای شناختی، عاطفی و رفتاری گوناگون در آن سرشته شده است و باید با شناخت توانمندیها و ضعف‌های خویش، استعداد‌ها را پرورش دهد و برای نیل به اهداف عالی تربیتی کوشش کند. توانمندی‌های «خود» ابعاد گوناگون شناختی، عاطفی، فردی، اجتماعی، اخلاقی و معنوی دارد. شناخت، پرورش و بارور کردن همه آنها در جهت هدف آفرینش است. انسان در رشد و ارتقای خود نقش اساسی و محوری دارد و چنین نیست که محکوم شرایط اجتماعی باشد. «خود» به صورت طبیعی خیر است و به سوی امور خیر گام برمی‌دارد؛ می‌تواند بر عوامل عارضی و تحمیلی که او را به انحراف می‌کشاند فائق آید و در جهت اهداف تربیتی فعال عمل کند و به خوشبختی جاوید برسد.۱ مهم‌ترین چیز را در امر تربیت خویشتن‌شناسی می‌داند و معتقد است۲ حس باطن و تمرکز در خود، بهترین راه برای خویشتن‌شناسی است
در نگرش انسان‌شناختی قرآن، خودشناسی و توجه همه‌جانبه به وجود طبیعی و ویژگیهای فطری، امکان‌پذیر است و هر فرد نسبت به خودشناسی مسئول است و از این جهت قابل احتجاج برای همه افراد می‌باشد
از چند راه خودشناسی میسر است: یکی از راه توجه و مطالعه درون که با دو نوع آگاهی و شناخت حضوری فطری و آگاهی و شناخت حصولی عقلی تحقق می‌یابد. در شناخت فطری، خودشناسی خلقتی است؛ یعنی شناخت توانمندیها و استعداد‌های به‌کار‌رفته در آفرینش انسان که فرد بدون هیچ تردیدی در خود می‌یابد. در این نوع شناخت، یافتن حقایق هستی خویش مستقیم و بدون به‌کارگیری هرگونه مفهوم و تصویر ذهنی است؛ زیرا واقعیت‌های وجود خود را می‌یابد، نه اینکه تصویری از آنها را ادراک کند؛ اما در شناخت حصولی، عقل با به کارگیری مفاهیم و استدلال ـ به همان صورت که به اشیای دیگر آگاهی پیدا می‌کند ـ ویژگی‌ها و توانمندی‌های خودش را می‌شناسد
راه دیگر این است که با مطالعه عقلی در آفاق و گستره گیتی و مقایسه آفرینش موجودات با انسان و ملاحظه رابطه مخلوقات دیگر با آدمی، جایگاه انسان در بین موجودات جهان هستی به‌دست می‌آید. همچنین از توانمندی‌های او درباره تصرف در مخلوقات دیگر و جانشین خدا بودن در زمین و توانمندی‌های گسترده دیگر آدمی‌که موجب برتری و کرامت او نسبت به مخلوقات دیگر است، آگاه میشود.( اسراء: ۷۰) در این مطالعه نیز آدمی‌با مفاهیم و استدلال عقلی سروکار دارد و به شناخت حصولی و مفهومی‌از توانمندیها، تمایلات، نیاز‌ها و خواسته‌های آدمی(به عنوان مورد شناسایی) آگاه میشود؛ اما چه‌بسا واقعیت آنها در خویش احساس نمی‌شود. همه این راه‌ها برای این است که انسان خود را به‌طور جامع بشناسد و مقام و جایگاه واقعی خویش را در عالم وجود درک کند ۳ و زمینه پرورش استعداد‌ها برای رسیدن به اهداف هدایتی و تربیتی او فراهم شود. یکی دیگر از راه‌های خودشناسی، مطالعه کلام خداوند به صورت تکوینی در زمینه انسان و نیز داستان‌های قرآنی است که فرد می‌تواند از طریق آن به شناخت عمقی نوع انسان و در نتیجه خود، دست پیدا کند
در این مقاله، منظور از خودشناسی، مطالعه آدمی‌از درون خویش(فصلت: ۵۳) و شناخت همه‌جانبه فطرت خود است و شامل شناخت همه جنبه‌های گوناگون خویشتن آدمی‌است؛ آن‌طور که هست و آن‌طور که می‌تواند بشود. با این وصف، خودشناسی شامل امور ذیل است
شناخت سرمایه‌های وجودی خویشتن که سرشت طبیعی، فطری و هستی اصیل انسان بدان‌هاست. این سرمایه‌ها دو دسته‌اند: یک دسته ویژگیهای فطری چون کمال‌خواهی، خداجویی، خداشناسی، خداپرستی و حقیقت‌جویی که بالفعل در فرد وجود دارند، و دسته دیگر توانمندیها و استعداد‌هایی مانند رشد نامحدود و نیل به سعادت و لذت جاوید که از توان بالقوه شخص حکایت دارند
شناخت اموری مانند معرفت نسبت به منشأ وجودی خود، شناخت هدف و سرنوشت خویشتن و آگاهی از مسیر کمالی خویش که به نحوی خارج از وجود او و در عین حال مرتبط با او است
شناخت نقاط قوت و ضعف خویشتن و ادراک اینکه از چه توانمندی‌هایی در رسیدن به اهداف عالی تربیتی می‌تواند بهره‌مند شود و زمینههای انحراف از طبیعت و گمراهی از مسیر حقیقت را نیز در وجود خویش تشخیص دهد
با توجه به آنچه بیان شد، این مقاله در پی آن است که با بیان ابعاد روانی انسان (توانمندیها و آسیب‌پذیری‌ها) در بینش قرآنی، بازتاب‌های تربیتی شناخت این ابعاد از سوی انسان را تبیین کند
توانمندیها و ویژگیهای روانی انسان
انسان توانمندی‌های روانی فراوانی دارد. در بینش قرآنی، برای انسان توانمندیها و ویژگیهای روانی ذیل مطرح شده است
۱. توانایی شناخت خویشتن
قرآن با اشاره به این توانمندی می‌فرماید: «الْإِنْسانُ عَلی نَفْسِهِ بَصِیرَهٌ؛ انسان بر خودش آگاه است».(قیامت: ۱۴) بصیرت در اصطلاح قرآن به مفهوم بینش صحیح است. آیه در مقام این است که آدمی‌استعداد و توانمندی‌ای دارد که می‌تواند به صورت مستقیم یا با راهنمایی پیامبران الاهی شناخت جامعی از خویشتن داشته باشد. از این روی، در تفسیر آیه گفته شده است بصیرت بینش صحیح درونی و ادراک قلبی است و آیه حاکی از آن است که انسان دارای بصیرت و شناخت جامعی نسبت به خودش می‌باشد
۲. توان شناسایی فضیلت و رذیلت
قرآن تصریح دارد که توانمندی درک خوبی‌ها و بدی‌ها (بدیهیات اخلاقی) به آدمی‌داده شده است: «خدا فجور و تقوا را به انسان تفهیم کرده است»(شمس: ۸) یعنی انسان را طوری آفریده که ذاتاً خوب و بد و صلاح و فساد را می‌فهمد
۳. قدرت یادگیری نا محدود
انسان می‌تواند چیزی را که نمی‌داند یاد بگیرد و جهل خود را کم کند و دامنه علم او هم محدود نیست؛ بلکه مرتب می‌تواند از جهالت و نادانیهای خود بکاهد و به حل مسائلی که پیش‌رو دارد، بپردازد و به رشد و کمال علمی‌بالاتری برسد. قرآن در این‌باره می‌گوید: «خدا زمینه آموختن آنچه را که انسان نمی‌داند فراهم کرده است». (علق: ۵) بعضی از مفسران تصریح کرده‌اند که مراد از تعلیم خدا، آماده‌سازی نفس آدمی‌برای آموختن و درک معانی است
۴. توانمندی تبیین
خداوند زمینههای جسمی‌و روانی توانمندی و مهارت بیان را فراهم ساخته است و او را از توانمندی تبیین پدیده‌های مورد مشاهده و آنچه می‌اندیشد و احساس می‌کند، برخوردار کرده است. قرآن می‌فرماید: «خدا به انسان بیان را آموزش داد»(رحمن: ۴). در تفسیر این توانمندی گفته‌اند: منظور کشف است و اعم از سخن گفتن است.۷ بنابراین، علاوه بر سخن گفتن، توانمندی‌های خواندن، نوشتن، فهمیدن و فهماندن را نیز دربر‌می‌گیرد؛ به‌گونه‌ای که آنچه را می‌گوید و آنچه برای او گفته میشود، بتواند بشناسد و برای دیگران تبیین کند
۵. توانایی اندیشیدن
از جمله توانمندی‌های روانی انسان توانایی اندیشیدن و خردمندی است. انسان به‌گونه‌ای آفریده شده است که می‌تواند بیندیشد. قرآن انسان را خردمند و متفکر معرفی کرده است و دامنه تفکر او را تمام جهان آفرینش و از جمله خودش دانسته است و درباره کسانی که این توانمندی را بارور ساخته‌اند (اولی‌الالباب) می‌فرماید: «آنان در خلقت آسمان‌ها و زمین می‌اندیشند»(آل‌عمران: ۱۹۱). یا به منظور شکوفایی این توانمندی و کشف هدف‌مندی نظام آفرینش و آگاهی از تدبیر خداوند در خلقت، آدمیان را به تفکر درونی خویش درباره آسمان‌ها و زمین و همه آنچه وجود دارد، دعوت کرده است: «آیا در درون خود نمی‌اندیشید که خدا آسمان‌ها و زمین و آنچه را بین آنهاست، بدون هدف نیافریده است»(روم: ۸)
۶. برخورداری از کرامت
در قرآن دو نوع کرامت برای آدمی‌معرفی شده است
الف) کرامت تکوینی که بیانگر برتری تکوینی او نسبت به مخلوقات دیگر است: «وَ لَقَدْ کَرَّمْنا بَنِی آدَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّیِّباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلی کَثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضِیلاً؛(اسراء: ۷۰) محور این نوع کرامت از منظر قرآن، توانمندی تصرف در هستی است. توانمندی تصرف در زمین (خشکی و دریا)، آسمان‌ها و بهره‌برداری از آنها موارد ذکر‌شده در آیه مزبور و آیات ذیل است: «هُوَ الَّذِی سَخَّرَ الْبَحْرَ لِتَأْکُلُوا مِنْهُ لَحْماً طَرِیًّا وَ تَسْتَخْرِجُوا مِنْهُ حِلْیَهً تَلْبَسُونَها;»؛(نحل: ۱۴) «أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَکُمْ ما فِی الْأَرْضِ»؛(لقمان: ۲۰) «وَ الْأَرْضَ وَضَعَها لِلْأَنامِ».(الرحمن: ۱۰)
براساس این آیات، آنچه در آسمان‌ها و زمین است، مانند خورشید، ستارگان، معادن، دریا‌ها، گیا‌هان و حیوانات، همه تحت تصرف آدمی‌و در خدمت انسان گماشته شده است
ب) کرامت ارزشی که با سیر صعودی در معرفت، ارتقای ایمان، تزکیه، عمل صالح و تقوا متصف به درجاتی از قرب وجودی و صفات کمالی پروردگار میشود و به سعادت و خوشبختی جاوید می‌رسد: «إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ»(حجرات: ۱۳) آیاتی که در آنها از مقربان، اصحاب یمین، اهل بهشت در مراتب گوناگون آن و انسان‌های کامل سخن گفته شده است نیز همه از این توانمندی حکایت دارند؛ مانند: «السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِکَ الْمُقَرَّبُونَ»؛(واقعه: ۱۱ـ۱۰) و «أَصْحابُ الْیَمِینِ ما أَصْحابُ الْیَمِینِ».(واقعه: ۲۷)
۷. جاودانه ماندن
- در صورتی که به هر دلیلی موفق به دانلود فایل مورد نظر نشدید با ما تماس بگیرید.
