مقاله راهبردهای روان‌شناختی حفظ قرآن

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

 مقاله راهبردهای روان‌شناختی حفظ قرآن دارای ۴۵ صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله راهبردهای روان‌شناختی حفظ قرآن  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است

بخشی از فهرست مطالب پروژه مقاله راهبردهای روان‌شناختی حفظ قرآن

چکیده  
مقدمه  
أ. دانش  
۱ رفتار ورودی  
روخوانی و روان‏خوانی قرآن  
تجوید قرآن  
صرف و نحو  
۲ آشنایی با فرآیندهای شناختی حافظه  
۳ فراشناخت  
ب. انگیزش  
۱ اهمیت حفظ قرآن  
اهتمام معصومان‌علیهم‌السلام به حفظ قرآن  
درخواست توفیق حفظ قرآن از خدا  
اجر فراوان حافظ قرآن  
۲ احساس کامیابی  
تنظیم برنامه حفظ از ساده به دشوار  
آغاز از زمان‏های کوتاه  
آغاز از سوره‏های کوچک  
آغاز از داستان‏های قرآن  
تسهیل اجتماعی  
مباحثه  
بازگویی برای دیگران  
حضور در جلسات قرآنی  
۳ اِسناد  
ج. اراده  
ویژگی‏های فرد با اراده  
أ. اداره خود  
ب. چینش اهداف  
ج. گزارش و ارزیابی پیشرفت  
د. تقویت خود  
۱ محروم کردن از تقویت  
۲ جریمه کردن  
جبران کردن  
۳ تمرکز حواس  
محیط مناسب  
حذف علل مادی پریشان حواسی  
انتخاب بهترین لحظات  
انتخاب قرآن مناسب  
ه‍ . آمادگی جسمی ـ روانی  
و. کاستن از بار حافظه  
ز. تکرار و مرور  
۱ مکررخوانی  
۲ بخش به بخش حفظ کردن  
۳ درنگ و تمرین پراکنده  
۴ مکرّر شنیدن  
۵ تکرار بیشتر آیات مشابه  
۶ پُرآموزی  
ح . گسترش  
۱ سر واژه  
۲ یادداشت‏برداری  
۳ تصویرسازی ذهنی  
۴ روش مکان‏ها  
ط. سازمان‏دهی  
۱ دسته‏بندی مطالب  
۲ تهیه سرفصل مطالب  
۳ تهیه نقشه مفهومی  
ی. رعایت بهداشت و تغذیه مناسب  
منابع  

بخشی از منابع و مراجع پروژه مقاله راهبردهای روان‌شناختی حفظ قرآن

ـ آذربایجانی، مسعود و دیگران، روان‌شناسی اجتماعی با نگرش به منابع اسلامی، قم، پژوهشکده حوزه و دانشگاه، ۱۳۸۲

ـ پرهیزگار، شهریار، چگونه قرآن را حفظ کنیم، تهران، نمایندگی ولی فقیه در نیروی مقاومت بسیج، ۱۳۷۱

ـ توکه، روبرت، چگونه حافظه برتر داشته باشیم، ترجمه ساعد زمان، تهران، ققنوس، ۱۳۷۹

ـ حافظ، شمس‏الدین‌محمد، دیوان حافظ، به اهتمام حسن اعرابی، قم، رواق اندیشه، ۱۳۷۹

ـ رضایی، محمدمهدی، «چند تذکر درباره حفظ قرآن کریم»، مجله صحیفه مبین، ش ۱۱، ۱۳۷۶

ـ سادات، «۲۰ نکته برای حفظ قرآن»، سایت جامعه القرآن الکریم، ۱۶/۱۲/۱۳۸۴

ـ چگونه آیات متشابه را حفظ کنیم؟ سایت جامعه القرآن الکریم، ۱۵/۵/۱۳۸۶

ـ سیف، علی‏اکبر، روان‌شناسی پرورشی (روان‏شناسی یادگیری و آموزش)، تهران، آگاه، ۱۳۸۰

ـ عباسی، مهدی، «در حفظ قرآن نباید شتابزده عمل کرد»، گلستان قرآن، ش ۳۱

ـ عبدالکریم قریب، ۵۷ درس برای تقویت حافظه، تهران، اختران، ۱۳۸۰

ـ رضا کُرمی نوری، روان‌شناسی حافظه و یادگیری: با رویکردی شناختی، تهران، سمت،۱۳۸۳

ـ کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ترجمه و شرح سیدجواد مصطفوی، تهران، مسجد چهارده معصوم‌علیهم‌السلام

ـ گلاور، جان ای راجر اچ. برونینگ، روان‌شناسی تربیتی اصول و کاربرد آن، ترجمه علینقی خرازی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی،

ـ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۴

ـ مرتضوی‏زاده، سیدحشمت‏الله، روان‌شناسی تمرکز، تهران، روان‏سنجی، ۱۳۸۳

ـ مطهری، مرتضی، داستان راستان، تهران، صدرا، ۱۳۶۷

ـ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۳

ـ موگهی، عبدالرحیم، «چگونه قرآن را حفظ کنیم؟»، صحیفه مبین ۳۵ و ۳۶

ـ میلتن برگر،. ریموند، شیوه‏های تغییر رفتار، ترجمه علی فتحی آشتیانی و هادی عظیمی آشتیانی، تهران، سمت، ۱۳۸۱

-Bieler.R.F. & snow man, Psychology applied to teaching (7th ed), Houghton Mifflin, (1993)

-Terry page.G, jB thomas, A R marshall, international dictionary of education, London , kogan page,

-Woolfolk, Anita., winne, philip H., and perry, nancy E, Educational Psychology, second canadian edition,

چکیده

تا کنون در خصوص شیوه ‏های حفظ قرآن، آثار متعددی نگاشته شده؛ ولی به اصول روان‌شناختی حفظ قرآن توجه کمتری شده است. این نوشتار در پی استفاده از یافته‏ های روان‌شناسی برای تسهیل کار حافظان قرآن و ماندگاری بیشتر آیات حفظ شده در ذهن آنان است. در این تحقیق، موضوعات روان‌شناختی دانش، انگیزش، اراده، تکرار و مرور، بسط و گسترش، سازماندهی و رعایت بهداشت و تغذیه مناسب مورد توجه قرار گرفته است

در موضوع، دانش آگاهی از علوم پیش‏نیاز وروش اصولی حفظ قرآن و نیز شناخت خود و سبک یادگیری مطمح نظر قرار گرفته است. اموری که انگیزش فرد را برای حفظ قرآن افزایش می‏دهد، ذیل عنوان انگیزش بررسی شده است. عبور از موانعی که مانع تداوم فعالیت حافظ می‏شود، تحت عنوان اراده مطرح شده است. تکرار و مرور و تاکتیک‏های آن به صورت عامل مؤثر در حفظ، موضوع پنجم راتشکیل می‏دهد. سازماندهی آیاتی که می‏خواهیم آنها را حفظ کنیم و روش‌های آن ششمین موضوع و نکات مربوط به رعایت بهداشت تغذیه مطلوب محور آخر این نوشتار است

کلید واژه‌ها: قرآن، روان‌شناسی، انگیزش، فراشناخت، حفظ قرآن

 

مقدمه

به لطف نهضت اسلامی مردم ایران، امروزه رویکرد مردم به ویژه جوانان و نوجوانان به حفظ قرآن کریم فزونی یافته و گروه‏های فراوانی از مردم به حفظ این ودیعه الاهی و ثقل اکبر او همت گماشته‏اند. با وجود این، تعداد قابل توجهی از کسانی که به حفظ قرآن می‏پردازند، به تداوم راه و حفظ کامل قرآن موفق نمی‏شوند. علل گوناگونی باعث شده است تا این تعداد توفیق نیل به این هدف را از دست بدهند. برای پیشگیری از این ریزش‏ها، برخی از افرادی که این مسیر را تا آخر ادامه داده‏اند، تجارب خود را نگاشته و در اختیار علاقه‏مندان قرار داده‏اند؛ اما در این میان کمتر از یافته‏های روان‌شناسی حافظه و یادگیری استفاده شده است. نوشتار حاضر درصدد است با بهره‏گیری از یافته‏های روان‌شناسی و تطبیق آن با تجارب حافظان قرآن کریم، راهبردهایی را به دوستداران حفظ قرآن ارائه کند که با توجه به کارگیری آنها بتوانند این مسیر پرفراز و نشیب را بپیمایند و در زمره حافظان پیام الاهی درآیند. در این نوشتار، راهبردهایی همچون دانش، انگیزش، اراده، تکرار و مرور، بسط و گسترش، سازماندهی و رعایت بهداشت و تغذیه مناسب مطرح و به ابعاد آن پرداخته شده است

 

أ. دانش

برای آنکه فرد بتواند به طور خودجوش به حفظ قرآن اقدام کند، نیازمند دانش درباره علوم پیش‏نیاز، روش اصولی حفظ قرآن و شناخت خود و سبک یادگیری خویش است. بدون آگاهی از موارد پیش‏گفته، امر حفظ قرآن بسیار دشوار یا ناممکن می‏شود. در اینجا به توضیح موارد پیشین می‏پردازیم

۱. رفتار ورودی

رفتار ورودی یا هدف ورودی به آمادگی‏های فرد برای یادگیری هدف‌های آموزشی (نهایی و بین راه) اشاره می‏کند؛ یعنی آنچه را یادگیرنده پیش‏تر آموخته که برای یادگیری مطالب تازه، پیش‏نیاز به‏شمار می‏رود و همچنین کلیه تجارب مثبت و منفی حاصل از آموخته‏های پیشین او را که بر یادگیری مطلب تازه مؤثرند، رفتارهای ورودی او می‏نامیم. علت نامگذاری این آمادگی به رفتار ورودی آن است که یادگیرنده در روز نخست یادگیری موضوع تازه، با آن آمادگی وارد کلاس درس می‏شود

آشنایی پیشین فرد با علومی که یاد گرفتن آنها پیش‏نیاز حفظ قرآن به‏شمار می‏رود، گام مقدماتی در مسیر حفظ قرآن است. برخی از دانش‏های پیش‏نیاز حفظ قرآن عبارت است از

روخوانی و روان‏خوانی قرآن

شرط اساسی حفظ قرآن، مهارت در روخوانی و روان‏خوانی آن است. هرچند ممکن است افرادی بتوانند صرفاً با شنیدن آیات قرآن آنها را حفظ کنند، این امر اولاً در مورد تمام قرآن به ندرت اتفاق می‏افتد و ثانیاً بنا به نظریه رمز دوگانه، اطلاعاتی که قابلرمزگردانی به هر دو صورت تصویری و کلامی هستند، آسان‏تر آموخته می‏شوند و شاید به همین دلیل است که توضیح کلامی مطالب همراه با شکل و نمودار به یادگیری و یادآوری مطالب، بیشتر کمک می‏کند؛ پس برای آنکه بتوان آیات قرآن را به صورت تصویری رمزگردانی کرد، لازم است فرد توانایی روخوانی و روان‏خوانی قرآن کریم را داشته باشد

تجوید قرآن

علم تجوید در حفظ کردن صحیح قرآن خیلی مؤثر است و باعث می‏شود تا حافظ راحت‏تر قرآن را حفظ کند. کسانی که با تجوید آشنا هستند، موقع خواندن دیگر مکث نمی‏کنند که آیا این آیه «اخفاء» دارد یا «ادغام» بلکه به طور ناخودآگاه و به دلیل تکرار، بر قواعد تجوید مسلطند

تسلط بر قواعد تجوید باعث می‏شود تا فرد در مرحله بازیابی، توان خود را فقطصرف یادآوری مطالب ذخیره شده در حافظه کرده، از صرف آن در دقت در رعایت تجوید پیش‏گیری کند

صرف و نحو

یکی از مواردی که در حفظ کردن قرآن باید مورد توجه گیرد، به خاطر سپردن اِعراب و حرکات حروف (نحو) است. بر کسانی که در حفظ قرآن فعالیت کرده‏اند پوشیده نیست که برخی اشکالات، در حفظ کردن این کلمات پیش می‏آید؛ مانند

اعراب حرف «راء» در کلمات: اَمْرِکُمْ، اَمْرُکُمْ، اَمْرَکُمْ

و یا اعراب حرف «تاء» در کلمات: جنّاتٌ، جنّاتٍ

و همچنین اعراب «باء» در کلمات: رَبُّنا، رَبِّنا، رَبَّنا

و یا تفاوت در ساختمان کلمات (صرف)، مانند

«لَنْ یَتَمَنَّوْهُ» با «لا یَتَمَنَّوْنَهُ»

«و ما اللّه‏ُ بِغافل عمّا تعملون» با «و ما اللّه‏ُ بغافل عمّا یعملون»

با یادگیری مختصری از قواعد صرف و نحو عربی به راحتی می‏توان بر همه این موارد احاطه کامل یافت بدون اینکه لازم باشد تک‏تک آنها را به ذهن سپرد. به کمک این عامل می‏توان از فشار وارد بر نیروی حافظه کاسته، مقداری از بار حفظ را به دیگر عوامل محوّل کرد

۲. آشنایی با فرآیندهای شناختی حافظه

به طور طبیعی، حفظ قرآن کریم نیز همچون سایر مطالب حفظ کردنی متوقف بر آشنایی با فرایندهای حافظه است

از لحظه‏ای که تأثرات حسّی به وسیله گیرنده‏ها دریافت می‏شوند تا زمانی که از حافظه کوتاه‏مدت می‏گذرند و به حافظه درازمدت منتقل می‏شوند و یادگیری کامل می‏شود، فرایندهای مهمی جریان می‏یابند. از آنجا که این فرایندها به دانستن یا شناخت مربوط می‏شوند، به آنها فرایندهای شناختی حافظه می‏گویند. این فرایندها را می‏توان در سه دسته تکرار یا مرور، بسط یا گسترش و سازماندهی قرار داد

عدم آشنایی افراد با فرایندهای شناختی حافظه باعث می‏شود که فرد با وجود کوشش و صرف کردن وقت بسیار، احساس کند که پیشرفت قابل ملاحظه‏ای در این امر ندارد و این خود باعث دلسردی و رها کردن بقیه کار می‏شود. با توجه به اهمیت این فرایندها، در ادامه این نوشتار آنها را بررسی خواهیم کرد

۳. فراشناخت

اصطلاح فراشناخت، «به دانش ما درباره فرایندهای شناختی خودمان و چگونگی استفاده بهینه از آنها برای رسیدن به هدف‌های یادگیری گفته می‏شود»

دمبو (۱۹۹۴) می‏گوید: دانشِ فراشناخت به سه چیز اشاره می‏کند

۱دانش مربوط به خود یادگیرنده (مانند آگاهی از رجحان‏ها، علاقه‏ها، نقاط قوت، نقاط ضعف، و عادت‏های مطالعه)؛

۲دانش مربوط به تکلیف یادگیری (از جمله اطلاعات مربوط به دشواری تکالیف گوناگون و مقدار کوشش مورد نیاز برای انجام تکالیف تحصیلی)؛

۳دانش مربوط به راهبردها (استراتژی‏ها)ی یادگیری و چگونگی استفاده از آن‏ها

بر این اساس، فردی که به حفظ قرآن اقدام می‏کند، باید دانشِ فراشناخت داشته باشد تا: اولاً نقاط قوت و ضعف خود را در حفظ کردن بشناسد؛ عادت‏های خود را در مطالعه تشخیص دهد و بداند که به طور مثال در چه زمانی از روز آمادگی بیشتری برای مطالعه و حفظ قرآن دارد. ترجیح می‏دهد از چه نوع قرآن و با چه خطی برای مطالعه و حفظ قرآن استفاده کند. علاقه دارد قرآن را به سرعت یا با تأنی و در طول زمان بیشتری حفظ کند و;

ثانیاً سوره‏های آسان و دشوار را برای حفظ قرآن از یک‏دیگر تمیز داده، بداند که برای حفظ هر یک به چه میزان کوشش نیازمند است

ثالثاً با راهبردهای شناختی حفظ قرآن همچون تکرار و مرور، سازماندهی و; آشنا شده، بداند که چگونه می‏تواند با استفاده از آنها قرآن را به گونه‏ای درست‏تر و بادوام‏تر حفظ کند

ب. انگیزش

اصطلاح انگیزش را می‏توان عامل نیرودهنده، هدایت کننده، و نگهدارنده رفتارتعریف کرد. گیج و برلایز (۱۹۸۴) انگیزش را به موتور و فرمان اتومبیل تشبیه کرده‏اند. یادگیرندگان خودجوش و باانگیزه، بسیاری از تکالیف خود را جالب توجه می‏دانند؛ چون آنها برای نفس یادگیری ارزش قائلند، نه اینکه کاری را صرفاً در مقابل دیگران خوب انجام دهند؛ اما حتی اگر آنان به طور ذاتی برای انجام تکلیفی مشخص برانگیخته نشوند، برای استفاده بردن از آن تکلیف جدیّت به خرج می‏دهند. آنان خود می‏دانند که چرا مطالعه می‏کنند؛ بنابراین، رفتارها و گزینش‏های آنان جنبه آگاهانه دارد و از سوی دیگران تعیین نمی‏شود؛ بنابراین، فردی که در وادی حفظ قرآن گام می‏نهد،باید انگیزش سطح بالایی داشته باشد تا نیروی لازم را برای پیمودن این مسیر کسب، و آن را در جهت نیل به خواسته خود صرف کند و مطالبی را که در طول زمان حفظ کرده، در حافظه خود نگهدارد

توجه به امور ذیل می‏تواند انگیزش فرد را در جهت حفظ قرآن افزایش داده، نیروی او را برای پیمودن این مسیر دشوار تأمین کند

۱. اهمیت حفظ قرآن