شناخت یعقوب و چگونگی تشکیل دولت صفاری

فهرست مطالب

مقدمه    1

فصل اول
تاریخ سیاسی – اجتماعی سیستان در آستانه قیام یعقوب لیث
بخش اول
سیستان زاده هیرمند
بخش دوم
سیستان در فرهنگ و تمدن ایرانی
بخش سوم
فتح سیستان توسط اعراب
بخش چهارم
سیستان ، پناهگاه خوارج
بخش پنجم
قیام حمزه آذرک خارجی    

 یعقوب و اقداماتش
بخش اول
اصل و نصب صفاریان
بخش دوم
تشکیل دولت صفاریان و حکمرانی یعقوب  

فصل سوم
یعقوب و تحکیم دولت صفاریان
بخش اول
یعقوب و خوارج
بخش دوم
یعقوب و کسب مشروعیت   
۵۴
منابع و مآخذ    72

مقدمه
تاریخ صفاریان زمان و مکان محدودی از تاریخ پرفراز و نشیب ایران دوره اسلامی را در بر می گیرد یعقوب لیث صفاری در نزد ایرانیان همواره یادآور خاطر جوانمردان و عیاران ایرانی است حرکت او در حقیقت، حرکت گروهی از مردم ایران است با مردم جوانمرد و استقلال طلب در ادامه نهضتهای ملی و مذهبی ایرانیان علیه عربها و حکام دستگاه خلافت بنی امیه عباس .
تلاش او برای ایجاد حکومتی مستقل در ناحیه ای کهن و باستانی است که خاطره بسیاری از آداب و رسوم و رموز پهلوانی را در قلب خود جای داده است عمل او کردار عیاری است که ریشه در باورهای ظلم ستیزی و ایجاد اعتدال اجتماعی دارد که از سویی از اعتقادات و ارزشهای اسلامی و از سوی دیگر از فرهنگ ایرانی نشات گرفته است .
اندیشه او در مبارزه با دستگاه خلافت عباسی و برقراری استقلال حتی در ناحیه‌های  کوچک از شرق ایران هر چند خام و ناپخته بود ولی اولا وابسته به نهضتهای سیاسی -مذهبی و ملی ایرانیان پیشین نشات گرفته از آنان بود ثانیا مشروعی بود برای حکومت ایرانیان مسلمانی که درقرون بعد جرات مقابله با دستگاه خلیفه را پیدا کردند و هر کدام راه رسیدن به استقلال ایران و ایرانی را کوتاهتر نمودند .در این پژوهش تلاش شده تا حدودی با منطقه سیستان قبل و بعد از اسلام و چگونگی رشد و به قدرت رسیدن یعقوب و اقداماتش را به رشته تحریر درآوریم .
باید این نکته را ذکر نمایم که در رابطه با منابع این دوره مشکلات اصلی وجود دارد و به طور عمده ویژگیهای ساختاری این دولت به ویژه در نخستین سالهای شکل گیری آن باز می گردد از یک سو دلایل چند رهبری دولت صفاری در پی آن محیط دربار صفاری چندان علاقه ای به امور فرهنگی و علمی از خود نشان نداده و به همین سبب منبعی زیادی در دسترس نیست و از سوی دیگر صفاریان به دلیل فرودستی پایگاه طبقاتی شان ، حضور خوارج در میان صفوم نشان و از آن بالاتری برای جسارتشان بر ضد خلافت عباسی ، با تحقیر و ناخشنودی و غرض ورزی بسیاری از منابع رو به رو گشته اند از دیدگاه بیشتر مورخین که خود نماینده و هواخواه محیط اشرافی و موانع حرمت دینی عباسیان بودند صفاریان جز گروهی از دزدان و راهزنان بی اصل و نسب و حقیر نبودند که راه طغیان بر ضد خلیفه را در پیش گرفتند و سرانجام به سزای اعمال خود در دیر العاقول رسیدند بدون شک اگر از آگاهیهای فراوانی که کتاب تاریخ سیستان در اختیار می گذارد محروم می ماندیم بسیار از نقاط تاریک و مبهم در محدوده این تحقیق همچنان بر جای می ماند.

منابع و ماخذ
۱-    …………… تاریخ سیستان به تصحیح ملک الشعرا بهار – چ ۱۳۵۲ – وزارت فرهنگ و هنر – تهران.
۲-    قزوینی ، ذکریا : آثار البلاد و اخبار العباد – ترجمه جهانگیر میرزا قاجار – تصحیح محدث میر هاشم : چ ۱۳۷۲ امیرکبیر تهران .
۳-    طبری محمد جریر: تاریخ طبری،  ترجمه ابوالقاسم پاینده ج ۱۵- چ۱۳۷۵ بنیاد فرهنگ ایران – تهران.
۴-    دینوری ، ابوحنیفه ، اخبارالطوال : ترجمه محمود مهدوی – چ ۱۳۶۸ – نی – تهران.
۵-    بلاذری، احمد:  فتوح البلدان ترجمه آذرتاش – آذرنوش- تصحیح علامه محمد فرزان- چ ۱۳۶۴- سروش – تهران.
۶-    میرخواند، محمد بن سید برهان الدین: روضه الصفا،تلحیض عباس زرباف خویی – ج ۳ – چ ۱۳۵۴، علمی – تهران.
۷-    منهاج سراج: طبقات ناصری ، تصحیح – عبدالحی حبیبی – تهران – دنیای کتاب چ ۱۳۶۳، ج ۱.
۸-    گردیزی،ابوسعید: تاریخ گردیزی به اهتمام عبدالحی حبیبی– تهران – دنیای کتاب ۱۳۶۳.
۹-    عوفی،سدید الدین محمد: جوامع الحکایات و لوامع الروایات – به کوشش جعفر شعار – تهران سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی – 1363.
۱۰-    یاقوت محمدی- شهاب الدین ابن عبدالله – معجم البلدان – تصحیح محمد الدین الخانجی-قاهره- مطبعه السعاده -۱۳۲۴ ، ج ۷. 
۱۱-    ………. تاریخ کامل تاریخ بزرگ اسلام و ایران – تهران – علمی – بی تا- ج ۱۲و۱۵.
۱۲-    ابن خلدون – عبدالرحمان: العبر، ترجمه عبدالحمید آیتی ، تهران ، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۶۴ ج ۲.
۱۳-    اصفهانی – حمزه – تاریخ پیامبران و شاهان- ترجمه جعفر شعار- تهران ، بنیاد فرهنگ ایران – 1364.
۱۴-    ابن حوقل ، سفرنامه ابن حقر (ایران در صوره الارض) ترجمه دکتر جعفر شعار- چاپ دوم- تهران- امیرکبیر۱۳۶۲.
۱۵-    بیهقی ، ابوالفضل : تاریخ بیهقی ، تصحیح علی اکبر فیاض ، مشهد ، انتشارات دانشگاه ۱۳۵۰ ، ج ۷.
۱۶-    اسفندیار، بهاء الدین محمد بن حسن: تاریخ طبرستان ، تصحیح عباس اقبال ، به اهتمام محمد رمضانی ، تهران چاپ خانه مجلس ۱۳۲۰.
۱۷-    اسفزاری ، معین الدین محمد: روضات الجنات فی الوصاف مدینه هرات، تصحیح و تعلیقات محمد کاظم امام، تهران دانشگاه ۱۳۳۸ جلد ۱.
۱۸-    صفا ، ذبیح الله : تاریخ ادبیات در ایران ، چاپ ۱۲ تهران، فردوسی ۱۳۷۱ ، جلد ۱.
۱۹-    ابن مسکویه ، ابوعلی: تجارب الامم، ترجمه دکتر علی نقی منزوی ، تهران قومس ۱۳۶۷.
۲۰-    ……………. تاریخ سیستان به تصحیح ملک الشعرا بهار – چ ۱۳۵۲ – وزارت فرهنگ و هنر – تهران.
۲۱-    باستانی پاریزی – محمد ابراهیم ، یعقوب لیث ، ج ۱۳۶۵ ، تهران
۲۲-    مستوفی،احمد: شهداد و جغرافیایی تاریخی – دشت لوت – چ ۱۳۵۱- دانشگاه تهران.
۲۳-     با سورث – ادموند کلمیفورد: تاریخ سیستان  از آمدن تا زیان تا برآمدن دولت صفاری
۲۴-    سایکس، سرپرسی : تاریخ ایران ترجمه محمد تقی فخردامی گیلانی چ ۱۳۲۶- علمی ، تهران.
۲۵-     کاظمیه ، اسلام :جای پای اسکندر – چ ۱۳۵۷ – رواق – تهران
۲۶-    یزدان پناه ، حسین: زندگانی یعقوب لیث – چ ۱۳۵۶ – قوی- تهران
۲۷-    بهرامی ، کرم: تاریخ ایران از سلاجقه تا سقوط بغداد – چ ۱۳۵۰- دانشسرای عالی تهران
۲۸-    اقبال،عاس: تاریخ ایران از صدر اسلام تا استیلای مغول- چ ۱۳۱۸ – تجریش – تهران.
۲۹-    زرین کوب ، عبدالحسین: تاریخ ایران بعد از اسلام چ ۱۳۳۵ – امیر کبیر – تهران
۳۰-    بهمنی – جواد: هنگامه تاریخ – ج ۲- چ ۱۳۶۲ – تهران
۳۱-    فرای، ریچارد: تاریخ ایران از اسلام تا سلاجقه – ترجمه حسن انوشه – تهران – امیر کبیر- ۱۳۶۳ ج ۴.
۳۲-    مصاحب ، غلامحسین: دایره المعارف- تهران ، فرانکلین ۱۳۵۶، ج۲.
۳۳-    و.و بار تولد- ترکستان نامه – ترجمه کریم کشاورز- تهران – داور – 1352.
۳۴-    نولدکه ، تئودور: یعقوب لیث، ترجمه مهرداد مهرین هوخت ، ش ۸/۵، سال ۱۳۵۴.
۳۵-    باسورث، سی ای : لشکرهای صفاری ، ترجمه سرور همایون آریانا ، انجمن تاریخ افغانستان شماره ۲۸۱.
۳۶-    آژند، یعقوب: قیام زنگیان ، تهران انتشارات کتابهای شکوفه ۱۳۶۴،
۳۷-     شجاعی زند، علی رضا «سلسله های اسلامی در ایران و مسئله مشروعیت» مجله اطلاعات سیاسی و اقتصادی شماره ۹،۱۰ سال ۱۳۷۹.
۳۸-    رحیم لو ، یوسف «نگاهی به مسئله تبار در خاندانهای پادشاهی ایران» مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد ، شماره ۳ ، ۴ (۱۳۶۹).
۳۹-    گروسه ، رنه و ماسه، هانری: تاریخ تمدن ایران ، ترجمه جواد محبی ، چاپ ۱۳۳۹ ،تمدن تهران
۴۰-    شجاعی صائین، علی : تاریخ تکوین دولت صفاری ، تهران ، اهل قلم ۱۳۷۶.