مقاله اثر مخارج تحقیق و توسعه بر اختراعات و رشد اقتصادی (تحلیل مقایسهای بین کشورهای در حال توسعه و توسعهیافته)

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله اثر مخارج تحقیق و توسعه بر اختراعات و رشد اقتصادی (تحلیل مقایسهای بین کشورهای در حال توسعه و توسعهیافته) دارای ۴۳ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله اثر مخارج تحقیق و توسعه بر اختراعات و رشد اقتصادی (تحلیل مقایسهای بین کشورهای در حال توسعه و توسعهیافته)  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله اثر مخارج تحقیق و توسعه بر اختراعات و رشد اقتصادی (تحلیل مقایسهای بین کشورهای در حال توسعه و توسعهیافته)،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن مقاله اثر مخارج تحقیق و توسعه بر اختراعات و رشد اقتصادی (تحلیل مقایسهای بین کشورهای در حال توسعه و توسعهیافته) :

چکیده

این مقاله با استفاده از مدلهای رشد درونزای مبتنی بر تحقیق و توسعه، در سه نمونه کشورهای توسعهیافته، در حالتوسعه و نیز نمونه متشکل از هر دو دسته کشورها، ابتدا تأثیر فعالیتهای تحقیق و توسعه را بـر رشـد اختراعات مورد بررسی قرار میدهد و سپس بـه بررسـی ارتبـاط حجـم اختراعـات بـه ثبـت رسـیده و رشـد اقتصادی در نمونههای ذکر شده میپردازد. از آنجا که یکی از مشکلات برآورد مدلهـای رشـد درونزای مبتنی بر تحقیق و توسعه پیدا کردن جایگزینهـای مناسـب بـرای متغیرهـای کیفـی اسـت، در ایـن مقالـه، از مخارج ناخالص تحقیق و توسعه به عنوان معیاری برای سـنجش میـزان سـرمایهگـذاری درونزا بـرای تغییـر تکنولوژی استفاده میشود و اختراعات ثبت شده مفید نیز نرخ اختراعات در نتیجه سرمایهگذاری در بخـش تحقیق و توسعه را نمایندگی میکند. شاخص تغییر تکنولوژی را با رشد بهرهوری کـل عوامـل نشـان داده و نرخ رشد تولید ناخالص داخلی را معیاری برای رشد اقتصادی در نظر گرفتهایم. نتایج حاصل از مقالـه نشـان میدهد اول اینکه، سرمایهگذاری در بخش تحقیق و توسـعه در هـر دو گـروه کشـورهای در حـالتوسـعه و توسعهیافته موجب افزایش جریان اختراعات میشود و این بـازده در کشـورهای در حـالتوسـعه نسـبت بـه کشورهای توسعهیافته بیشتر است. در این خصوص باید اذعان داشـت کـه تـاثیر رشـد در مخـارج تحقیـق و توسعه بر رشد در جریان اختراعات، در کشورهای در حال توسعه، شش برابر کشورهای توسعهیافتـه اسـت.

دوم اینکه، اثر افزایش در اختراعات بر افزایش تولید ناخـالص داخلـی در کشـورهای توسـعهیافتـه بیشـتر از

________________________________________________________________

– * (نویسنده مسوول) ebrahimi_t@yahoo.com

این مقاله برگرفته از رساله دکتری نگارنده دوم در دانشگاه علامه طباطبایی با عنوان ” اثرات مخارج R&D براختراعات و رشد اقتصادی (در سطح کلان و بخشی)، یک تحلیل مقایسه ای بین کشورهای در حال توسعه و توسعهیافته” میباشد.

تاریخ دریافت: ۱۳۸۸/۴/۲۹ تاریخ پذیرش: ۱۳۸۸/۸/۲۵

و تـبثمتاریثاـتهعـسوتوقـیقحتشـخبردیراذـگهیامرـس،هـکنیاموـس .تساهعسوتلاحردیاهروشک

.درادهعسوتلاحردوهتفایهعسوتیاهروشکهورگودرهردیلخادصلاخاندیلوتشیازفاربیرادینعم

،TFP،تاعارتخا،یداصتقادشر،هعسوتوقیقحتجراخم:یدیلکیاههژاو

P43 :JELیدنبهقبط

The Effects of research & development expenditures on patent flow and economic growth:

A comparative analysis between developed and developing countries

Abbas Shkeri

Associate Professor in economics,
University of Allameh Tabatabaei
Taghi Ebrahimi Salari
Lecturer in Economics Ferdowsi
University Mashhad

Abstract

This paper using endogenous growth models based on research and development, has investigated two economic relations in three groups of countries included developed countries, developing countries and a mixed group of both mentioned ones. At first, the effects of R&D activities on patent growth have examined and then the relation between volume of patent and growth rate in these groups has surveyed. One of the problems for estimating endogenous growth model based on R&D is finding a suitable representative for qualitative variables, we use gross R&D expenditures as a criterion for measurement of endogenous investment for changing the technology. Useful patent is a proxy for growth rate of patent result in investment in R&D field. In addition, growth of total factor productivity is the proxy for changing in technology and the growth rate of GDP as a criterion for economic growth has taken place. Results of this paper show that investment in R&D activities has significant and positive effect on patent flow in both developed and developing countries and also this effect is greater in developing countries than developed countries. Moreover in developing countries, effect of growth in R&D expenditure on growth of patent flow is 6 times of developed countries. The other finding is that in developing countries, effect of increasing patent on additional GDP is greater than the corresponding factors in developed countries. And finally, investment in R&D activities has significant and positive effect on growth of gross national output in both groups of countries.

Key Words: Patent, Gross Expenditure on R&D, Economic Growth, TFP

JEL Classification: P48

مقدمه

از ابتدای دهه۱۹۴۰، اقتصاددانان نشان دادند که اختراعـات و پیشـرفت تکنولـوژی موتـور محـرّک رشد اقتصادی است و تحقیق و توسعه راهی برای رسـیدن بـه آن اسـت .(Schmookler1993) ایـن رابطه زمانی بیشتر قوت گرفت که کـاهش شـتابان در هزینـههـای تحقیـق و توسـعه صـنعت بخـش خصوصی در آمریکا منجر به کنـدی بهـرهوری طـی دهـههـای ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ گردیـد. نـرخ بـازده سرمایهگذاری تحقیق و توسعه طی دهه ۱۹۸۰ پایین آمد و بازدهیهای اجتماعی و بخش خصوصی برای تحقیق و توسعه بهطور قابل ملاحظـهای از هـم دور شـد ۱۹۸۳, Hall1993, Griliches1994).(Scherer از آن پس بخش عظیمی از تحقیقات متوجه یافتن توضیحات قابل قبول برای این مطلب شد. در نهایت تصویر کلی منجر به وجـود هـمبسـتگی بـین مخـارج تحقیـق و توسـعه و بهـرهوری گردید .(Griliches1983) توضیح دیگری که برای این کندی مـیتـوان بیـان کـرد کـاهش تغذیـه تحقیـق و توسـعه از طریـق علـوم اسـت .(Evenson1993) همچنـین از آغـاز تحـولات صـنعتی در انگلستان، ابداعات به عنوان موتور اولیه رشد اقتصادی و تحقیق و توسعه به عنوان سوخت ضروری آن مورد توجه قرار گرفته است. امروزه نظر غالب این است کـه تـامین اعتبـارات تحقیـق و توسـعه یک عامل بسیار مهم در تقویت ابداعات است. فرضیه عمومی این است که ابداعات بیشتر، منجر به اختراعات ثبت شده بیشتر میشود و کاهش تعداد اختراعات ثبت شده، نشانه کـاهش فعالیـتهـای ابتکاری و علامت کندی بهرهوری به دلیل فرسودگی امکانات اختراع کردن است، همانگونه کـه در دهه ۱۹۷۰ اتفاق افتاد. اختراعات ثبت شده اغلب به عنوان محصول نهایی سرمایهگذاری تحقیـق و توسعه مورد بررسی قرار میگیـرد. بهـرهوری تحقیـق و توسـعه و اختراعـات ثبـت شـده بـهطـور گریزناپذیری به هم مرتبط هسـتند. هـر عـاملی کـه بـر بهـرهوری تحقیـق و توسـعه اثـر بگـذارد بـر اختراعات ثبت شده اثر خواهد داشت. گریلیچس نشان داد اختراعات ثبت شده معیـار همیشـگی از نهاده مبتکر نمیباشد. .(Cockburn and Griliches1988, Griliches1989) مسئله اصلی این است که صنایع مختلف تمایلات متفاوتی برای اختراعـات ثبـت شـده دارنـد حتـی درون یـک صـنعت، اختراعات ثبت شده متفاوت، ارزشهای متفاوتی دارند. بنابراین هم مقایسههای درون صنعتی و هـر دو مقایسههای بین صنعتی مملو از مشـکل اسـت .(Scherer1983, Cohen and Levin1989) ایـن

مسائل تئوریهای رشد جدیدی را توسـط افـرادی چـون لوکـاس (Lucas1988)، رومـر ,۱۹۹۰ )

(Romer1994، منکیو (Mankio1988)، آقیون و هویت (Aghion and Howitt1988)، ایچـر

(Eicher1996,1999) به وجود آورد که تغییـرات تکنولـوژی، درونزا در نظـر گرفتـه مـی شـود.

سرمایه انسانی همراه با پیشـرفتهـای درونزای تکنولـوژی یکـی از بنیـانهـای تئـوریهـای رشـد درونزا است. سرمایه انسانی متغیر کلیدی در مدلهای رشد درونزا محسوب میشود. همچنین در دهه گذشته شاهد گسترش تحقیق روی مدلهای رشد درونزای مبتنی بر تحقیق و توسعه بـوده ایـم که توسط رومر (Romer1990)، گروسمن و هلپمن (Grosman and Helpman1991a) و آقیـون و هویت ( (Aghion and Howitt1992 انجام شد. رومر (Romer1990) دانش را از یک کالای عمومی محض به یک کالای غیررقابتی و بعضاً استثناء پذیر تغییر داد. از نظـر او تولیـد و بازاریـابی دانش، یکی از عناصر اصلی فعالیت است. وی معتقد است کـه گـاه سـرمایه انسـانی در ترکیـب بـا تکنولوژی به طور توأمان موتور رشد اقتصاد محسوب می شود. در این میان بحثهـای جـالبی روی نقش سرریزهای اختراعات در اقتصاد و اثرات آن سرریزها بر رشد اقتصادی وجود دارد. گروسمن (Grosman2005 ) میگوید تحقیق و توسعه ممکن اسـت اثـرات خـارجی مثبـت یـا منفـی داشـته باشد. جونز .(Jonse2005) تحقیقات اولیه به گریلیجس (Griliches1980)، گـریلـیجس و لـیچ

تنبرگ (Griliches and Lichtenberg1984) و منسفیلد (Mansfild1980) مربوط است که تـأثیر

فعالیتهای تحقیق و توسعه را بـر رشـد TFP بررسـی مـیکننـد و نیـز کـامرون، پـرودمن، ردینـگ (Cameron, Pruodman and Redding2005) را ببینید. در ایـن تحقیـق بـه بررسـی اثـر مخـارج تحقیق و توسعه بر اختراعات و بهرهوری پرداخته و تلاش میکنیم به این سئوالات پاسـخ دهـیم (۱

آیا در مجموعه کشورهای مورد بررسی رابطه مثبت و معنـیداری بـین مخـارج تحقیـق و توسـعه و اختراعات در سطح کلان وجود دارد یا خیر؟ آیا این تأثیر به لحاظ مقدار میان مجموعه کشورهای توسعهیافته و مجموعه کشورهای در حال توسعه مشابه است یا تفاوت دارد؟

(۲ تأثیر میزان اختراعات بر رشد اقتصادی در سه گروه »نمونه کامل، شامل مجموع کشـورهای در حال توسعه و کشورهای توسعهیافته«،» نمونـه کشـورهای توسـعهیافتـه« و» نمونـه کشـورهای در حال توسعه« چگونه بوده است؟

(۳ آیا رابطه مثبت و معنیداری بین اختراعات مفید به ثبت رسیده و رشد بهرهوری کل عوامـل

(TFP) در سطح کلان وجود دارد یا خیر؟ این تحقیق سه هدف عمده را دنبال میکند:

– بررسی کارایی مدلهای رشد درونزای مبتنی بر سرمایهگذاری در تحقیق و توسعه.

– توضیح بیشتر جزء اخلال

– اهداف کاربردی چون تعیین خطمشیهـا و سیاسـتهـای کـلان و بخشـی بـرای مسـیر رشـد اقتصادی.

مبانی نظری

اختلاف میان نرخ رشد کشورها و پایداری و عدم پایداری آن پدیدهای است که تئوریهای رشـد سعی کردهاند به طرق گوناگون آن را توضیح دهند. آنها این اختلاف را به عوامل مختلفی نسـبت دادهاند:

ابداعات هدفمند (Schumpeter1934)، تغییرات تکنولـوژی بـرونزا (Solow 1956)، آمـوزش ضــمن کــار (Arrow1962)، نــرخ انباشــت ســرمایه انســانی((Lucas1988، زاد و ولــد انســان
(Becker Murphy and Tamura 1990)

، ســطح مخــارج دولــت (Barro1990)، تحقیــق و توســعه Romer1990))، تجــارت بــینالملــل Grossman1989) و (.Helpmanو;از جمله تئوریهایی بود که سعی در تبیین اختلاف رشد میانکشورها در ادوار گوناگون داشت. در این مقاله ضمن مرور خلاصه تئـوریهـای فـوق، عمـدتاً بـر مبانی نظری مدل رومر (Romer1990) برای استفاده در تحلیلهای تجربی تاکید میکنـیم. بنـابراین مباحث این بخش در دو قسمت ارائه خواهد شد. در قسمت اول به تبیین مبانی نظری نظریهپردازانی غیر از رومر پرداخته و در قسمت بعد بـه طـور مفصـل بـه ارائـه مـدل نظـری رومـر (Romer1990)

میپردازیم.

تبیین مبانی نظری نظریهپردازان به استثناء رومر (Romer1990)

شومپیتر (Schumpeter1934)، با نگاه به نیروی محرکه درون نظام سرمایهداری مطالب خـود را به رشته تحریر درمیآورد. وجود رقابت میان کارآفرینان بنگـاههـای اقتصـادی بـرای توسـعه یـک روش جدید تولیدی یا ارائه یک محصول جدید، آنها را تشویق میکند تا بهعنوان یک کـارگزار هدفمند، منابع خود را برای خلق یک طرح اولیـه جدیـد یـا ترکیبـی از دادههـای لازم بـرای تولیـد محصول موجود در هزینه پایینتر و یا مهمتر از آن برای توسعه یک محصول کـاملاً جدیـد هزینـه کنند.

روزنبرگ Rosenberg1982) )، در توضیح تئوری تخریب خلّاق شومپیتر، اظهـار مـی دارد کـه خلّاقیت باید متناسب با انقلابی در آن بخش باشد. بهعنوان مثـال هرگـز بهبـود و کـارائی در تولیـد یراق اسب منجر به انقلاب در بخش حمل و نقل نمیشود، بلکه خلق روشهای کاملاً جدید نقل و انتقال نظیر خط آهن و اتومبیل است که مناسب این انقلاب است.

این فرایند پویای ابداعات هدفمند است که از تندبادهای »تخریب خلاقی۱« پیروی میکنـد کـه بــه نظــر شــومپیتر بــرای رشــد اقتصــادی مناســب اســت. تئــوری ابــداعات هدفمنــد شــومپیتر (Schumpeter1934) بعداً توسـط آقیـون و هویـت ۱۹۹۸) وHowitt1992و,(Aghion رسـماً در قالب فرمول مشخص ارائه شد.
مدل رشد نئوکلاسیکی سولو (Solow1956) یک مدل پایه برای تحلیل رشـد اقتصـادی اسـت که فرایند رشد اقتصاد را چنین تحلیل میکند. در اقتصاد فقیر سرمایه بسیار اندکی برای کار وجـود دارد، لذا نرخ بـازده سـرمایه خیلـی بـالا اسـت. ایـن امـر مـردم را تشـویق مـیکنـد تـا پـسانـداز و سرمایهگذاری بیشتر داشته باشند، در نتیجه اقتصاد سوار بر مسیر رشد و توسعه میشود، بـه مـوازات انباشــت ســرمایه بیشــتر، بــازده ســرمایهگــذاری کــاهش مــییابــد و بنــابراین مــردم پــسانــداز و سرمایهگذاری خود را کاهش میدهند، فرایند انباشت سـرمایه تـا آنجـا پـیش مـیرود کـه جامعـه، سرمایه و محصول مطلوب را بهدست آورد. مهمترین کاربرد مدل نئوکلاسیکی فرضـیه هـمگرایـی است. با این پیش فرض که هر دو دسته کشورهای فقیر و ثروتمند، تکنولوژی مشـابه و یکسـانی را در اختیار دارند. اما کشورهای فقیرتر با نرخ سریع تری نسبت به کشورهای ثروتمند رشد مـی کننـد.

این امر موجب میشود که در بلندمدت همه اقتصادها به میزان یکسانی از سرمایه و تولید همگرایی داشته باشند. بنابراین وضعیت اولیه یک اقتصاد هیچ نقشی در مشخص کردن میزان فراوانـی ثـروت یک اقتصاد در بلندمدت ندارد.

به طور کلی تئوریهای پایهای رشد بر دو فرض استوار است:

-۱ سرمایه همگن است، -۲ جریان پیشرفت فنی بدون هیچ هزینهای از بیـرون تـامین مـیشـود.

حال آنکه مطالعات بعدی نشان داد که نه سرمایه همگن اسـت و نـه دسترسـی بـه یـک تکنولـوژی جدید بدون هزینه ممکن است. اگرچه در عمل بنگاهها تکنولوژی جدید را با هزینه کردن سـرمایه

جدید بهدست میآورند. اما این ویژگی در مطالعات اولیه که از روش نئوکلاسیک (۱۹۵۶) پیروی

________________________________________________________________

۱- Creative destruction

میکرد، نادیده گرفته شـده بـود و از ایـن رو مـدل کلاسـیک یـک مـدل رشـد بـرونزا محسـوب میشود.
برخلاف پیشبینی اقتصاددانان نئوکلاسیک از وقوع همگرایی اقتصادی، نه تنها در عمل چنـین اتفاقی نیفتاد، بلکه حتی ایـن نظریـه تقویـت شـد کـه انتقـال سـرمایه بـه هـیچ وجـه همگرایـی بـین کشورهای فقیر و ثروتمند را به وجود نمیآورد، بلکه ممکـن اسـت واگرایـی بـین آنهـا پایـدارتر شود. با شکست تئوری همگرایی، این معما به جای خـود بـاقی مانـد کـه چـرا کشـورهای فقیـر بـه کشورهای ثروتمند نرسیدهاند؟ پاسخ به این سئوال تئوریهای رشد جدیدی را به وجـود آورد کـه در آن تغییــرات تکنولــوژی درونزا در نظــر گرفتــه مــیشــود. افــرادی چــون ارو (Arrow1962)، لوکاس (Lucas1988)، رومر ۱۹۹۴)، ۱۹۹۰، Romer1986 )، منکیـو (.Mankiw1988)، آقیـون و هویـــت Howitt1988)وAghion )، ایچـــر ۱۹۹۹)،(Eicher1996 ،گروســـمن ۱۹۹۱a)(Grossman، هلپمن (Helpman1991a) بارو( (Barro1991 از پیشـگامان ارائـه چنـین نظریـاتی

هستند.

ارو (Arrow1962)، پیشــرفت تکنولــوژی را نتیجــه آمــوزش ضــمنکــار در بخــش کالاهــای سرمایهای میداند. او میگوید »بهطور کلی میتوان تغییرات فنی را به تجربـه نسـبت داد.« و معتقـد است سرمایهگذاری ناخالص انباشته شده متغیری است که انتخاب شده تا تجربه را نمایندگی کنـد.

یک کالای سرمایهای جدید تا لحظهای که وارد فرایند تولید شود، متضمن متغیر دانـش اسـت، امـا وقتی که مورد استفاده قرار میگیرد نیازی به آمـوزش بیشـتر وجـود نـدارد. بـرای مثـال وی اشـاره میکند که زمان مورد نیاز برای ساخت بدنه یک هواپیما با ریشه دوم تعداد هواپیماهایی که از یک مدل ساخته شده، رابطه معکوس دارد که این بهبود بهرهوری بـدون هـیچ ابـداعی در فراینـد تولیـد صورت میگیرد. بدین ترتیب انباشت دانش تا حدی نتیجه کوشش عامدانه یا آگاهانه نبوده، بلکـه اثر جانبی فعالیت اقتصادی مرسوم است.

تئوری جدید رشد رومـر (Romer1986) و لوکـاس ( (Lucas1988، بـر هـمگرایـی مشـروط تأکید دارد. به این معنی که همگرایی بین کشورهای با درآمد بالا و پایین تنها زمانی اتفاق میافتـد که در کشورهای فقیر سرمایه انسانی کافی برای به دست آوردن مزیت پیشرفتهای تکنولـوژیکی که در کشورهای ثروتمند وجود دارد، ایجاد شود. از دیدگاه لوکـاس (Lucas1988) دانـش یـک کالای عمومی محض است (همانند دیدگاه نئوکلاسیک) ولی بـه جـای ایـنکـه محصـول سـرمایه فیزیکی باشـد، از دل انباشـت سـرمایه انسـانی حاصـل مـیشـود. سـرمایه انسـانی متغیـر کلیـدی در

مدلهای رشد درونزا محسوب میشود.

نظریه لوکـاس( (Lucas1988 بـر تئـوری رشـد اوزاوا (Uzawa1965) مبتنـی بـود کـه سـطح مهارت کارگران را متغیری در نظر میگرفت که به مرور زمان و در اثر آموزش افـزایش مـییابـد. لوکاس((Lucas1988 با بسط این نظریه، اثرات خارجی سرمایه انسانی را در مدل خود وارد نمـود.

او مدت زمانی را که هر فرد در اختیار دارد برابر واحد در نظـر گرفتـه و زمـانی را کـه فـرد صـرف آموزش مینماید با نشان میدهد. بنابراین (۱-) درصد از زمان فرد صرف کار کردن مـیشـود.

سرمایه انسانی با فرض استهلاک صفر، مطابق تابع زیر رشد میکند:

معادله h0hg() 1

که درآن g() f 0 است. اما بعد از آمـوزش دیـدن افـراد، نیـروی کـار دارای واحـدهایی از کارایی می شود که عبارت است از:

معادله ۲
L (1)hM
بنابراین تابع تولید به صورت زیر در میآید:

معادله ۳

y(1)hAk

و نرخ رشد تولید سرانه بر اساس معادله زیر مشخص میشود:

معادله ۴
ˆ ˆ ˆ ˆy
(۱ ) hAk
بنابراین رشد تولید سرانه به رشد h، A، k و بستگی دارد.

چیپمن ( (Chipman1970 فرض میکند که پیشرفت درونزای تکنولـوژی مسـتقیما متـاثر از منابعی است که به تحقیـق اختصـاص داده مـیشـود. ایـن منـابع شـامل تعـداد مهندسـان، محققـان، برنامهنویسان کامپیوتر، آزمایشگاه و ; است. او در مدل خود فرض میکنـد کـه تحقیقـات توسـط دولت انجام میشود. در واقع کل نیروی کار جامعـه M یـا توسـط بنگـاههـا بـرای تولیـد کالاهـای همگن استخدام میشوند و یـا بـرای انجـام فعالیـتهـای تخصصـی توسـط دولـت بـه اسـتخدام در میآیند. بنابراین تابع تولید کل عبارت خواهد بود از:

معادله ۵

Y Ak(M )1

و تابع تولید سرانه بدین صورت خواهد بود:

معادله ۶

yAk

بنابراین رشد تولید سرانه عبارت خواهد بود از:

معادله ۷

ˆ ˆˆˆy A k

که اگر ۱ از کل نیروی کار در بخش تحقیق و توسعه توسط دولت اسـتخدام شـود، رشـد تکنولوژی بر اساس رابطه زیر خواهد بود:

معادله ۸

A0A(1)M

در این معادله f0 نشاندهنده تاثیر نیروی کارگر بر تحقیق و توسعه میباشد و از آنجـا کـه دولت آن را در تمامی بنگاههای موجود در اقتصاد توزیع مـیکنـد، تکنولـوژی کـالایی عمـومی و غیررقابتی است. زیرا دولت میتواند آن را در اختیار تکتـک بنگـاههـا قـرار دهـد بـدون ایـنکـه صدمهای به استفاده سایر بنگاهها بزند. دولتها هزینههای تحقیق و توسعه خود را از طریـق مالیـات تامین میکنند، اما نتایج حاصل از آن را به طور رایگان در اختیـار بنگـاههـا قـرار مـیدهنـد. دلایـل واگرایی رشد اقتصادی کشورهای گوناگون با توجه به ویژگی عرضه تکنولوژی کـه یـک کـالای غیررقابتی عمومی است، توجیهپذیر میباشد. پیشرفت تکنولوژی توسط دولتها هـدایت و کنتـرل میشود و از آنجا که دولتهای مختلف توابع هدف مختلفـی دارنـد، رشـدهای گونـاگونی را نیـز تجربه میکنند. دولتها تحت تاثیر محدودیتهای مختلفی بـه تـامین مـالی فعالیـت هـای تحقیـق و توسعه میپردازند و از آنجا که اینگونه فعالیتها پرهزینه و دسـتیابی بـه نتـایج آن زمـانبـر اسـت، کشورهایی از رشد بالا برخوردار خواهند بود که دولتهای آنها از مازاد دائم بودجه دولتی بـرای تنزیل بیشتر مصرف آتی برخوردار باشند بارو .(Barro1990) بنابراین متفاوت بـودن توابـع هـدف دولتها، باعث متفاوت بودن نرخ رشد تکنولوژی و به تبـع آن متفـاوت بـودن نـرخهـای رشـد در آنها میشود. گریلیچس یکی از پیشتازان اصلی در این حوزه است که کمک زیادی به پیشرفت نظریهپردازی دراین مقوله نموده است. وی در مطالعات ۱۹۷۹ و۱۹۹۱ خود، به موازات ادبیاتی کـه به جزء اخلال کل میپرداخـت، یـک روش متمایـل بـه خـرد را گسـترش داد کـه نقـش تغییـرات تکنیکی، انتشار و اشاعه و همینطور تحقیق و توسعه رسمی را به این امید که بخشی از جزء خطا را توضیح دهد، به عنوان چالش اصلی در نظر میگیرد. گریلیچس در مقاله ۱۹۸۶ خود که بـر یـک تابع تولید کاب داگلاس نسبتا ساده مبتنی است، سه یافته اساسی ارائه میدهد:

یک: تحقیق و توسعه به طور مثبت در رشد بهرهوری سهیم است و بـه نظـر مـیرسـد کـه نـرخ بازده بالایی را حاصل مینماید. دو: تحقیقات پایه نسبت بـه دیگـر انـواع تحقیـق و توسـعه اهمیـت بیشتری دارد. سه: مخارج تحقیق و توسعه که توسط بخش خصوصـی تـامین مـالی شـده اسـت، در سطح بنگاه نسبت به نوع تامین مالی شده آن توسط دولت به مراتب مـوثرتر اسـت. درمـورد تعـداد اختراعات ثبت شده، گری لیچس((Griliches1990 دو نکته را یادآور میشود: اول ایـنکـه، اگـر اختراعات ثبت شده به عنوان شاخصـی از اختراعـات در نظـر گرفتـه شـود و نیـز اگـر ارزش یـک اختراع متناسب با اندازه بازاری آن باشد، آنگاه این واقعیت که تعداد کل اختراعات ثبـت شـده در یک دوره خیلی بلندمدت تقریبا ثابت بـاقی مـیمانـد، بـا نـرخ غیرکاهشـی تولیـد و بهـره وری کـل سازگار است.

دوم اینکه، اگر اختراعات توسط ترکیبی از تحقیق و توسعه جاری و وضعیت موجودی دانـش

(که از به هم پیوستن اثرات تجمعی علوم و سرریزهای فعالیتهـای تحقیقـاتی دیگـران در گذشـته حاصل میشود) به وجود آید و نیز اگر تحقیق و توسعه به صورت تقریبا بهینه، سرمایهگذاری شده باشد، آنگاه تحت فروض عقلایی، افزایش یا کاهش در انباشت دانش هم آنها را به شکل مـوازی متاثر خواهد کرد و هم نسبت آنها را بدون تغییر باقی میگذارد. بنابراین در شرایط ثبـات انباشـت دانش، هیچ شاهدی بر تغییر در این نسبت وجود ندارد. علاوه براین بـا رشـد در انـدازه بـازار، ایـن نسبت کاهش مییابد، زیرا یک افـزایش در ارزش اختراعـات ، تحقیـق و توسـعه را تـا جـایی بـالا خواهد برد که هزینه های فعلی مجددا با ارزش حال بازدههای آتی برابر شود.

به لحاظ شکلی فرض میشود که تابع تولید اختراعات کلی بـه شـکل NZR وجـود دارد که در آن R مقدار دادههای تحقیق و توسعه جاری است و Z تمامی انتقالدهنـدههـای ایـن تـابع را نماینــدگی مــیکنــد کــه شــامل تجمیــع موجــودی تحقیــق و توســعه موفــق در گذشــته و همچنــین سرریزهای ناشی از فعالیتهای تحقیقی دیگران است.

گری لیچس در مقاله ۱۹۹۴ خود ضمن مرور بر نظریاتی که کوشش کردهاند بـه توضـیح جـزء اخلال و منابع رشد در مدلهای رشد بپردازند، تأکید میکند که همواره باید سـه واقعیـت را مـورد توجه قرارداد:

اینکه چه اتفاقی برای بهرهوری میافتد؟ اینکه چه اتفاقی بـرای سـرمایهگـذاری در تحقیـق و توسعه و علوم میافتد؟ و نهایتأ این که چه اتفاقی برای رابطه بین آنها میافتد؟

مشاهدات اوایل دهه ۱۹۸۰ نشان میدهد که از اوائل۱۹۷۰ روند کاهش در کل اختراعات ثبت

شده ارائه شده در آمریکا شروع شده و نیز کاهشی در سـهم GNP اختصـاص داده شـده بـه بخـش صنعت از اواسط دهه۱۹۶۰ آغاز گردیده بود، که زمان تاثیر آن برای کاهش نرخ رشد با بـدگمانی

۵ تا۱۰سال بعد میباشد. اما در این میان واقعیتهای ناسازگاری وجـود دارد کـه بـرای فهـم آنچـه اتفاق افتاده است مهم هستند:
اول، کاهش رشد بهرهوری ایجاد شده در برخی کشورها، کاملا بزرگتر از چیـزی بـود کـه در آمریکا اتفاق افتاده بود، که البته این امر با کاهش سرمایهگذاری در تحقیق و توسعه همراه نبود. بـه عنوان مثال در فاصله دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰، کاهش نـرخ بهـرهوری کـل عوامـل (TFP) در ژاپـن ۴/۵

درصد و در فرانسه ۳/۳ درصد بود در حالی که در آمریکا فقط ۲ درصدکاهش پیدا کرد (سـازمان همکاریهای اقتصادی و توسعه، .(۱۹۹۳
دوم، در آمریکا بخشهایی که با کندی رشد بهـرهوری پایـدار مواجـه بودنـد، تـا حـد زیـادی خارج از بخش تولیدی، ارتباطات و کشاورزی است .(Gordon1987)

سوم، کاهش دراختراعات ثبت شده در دهه ۱۹۷۰ از دیوان سالاری ناشی از بحـران بودجـهای در دفتر ثبت اختراعات آمریکا گواهی میدهد، تا اینکه واکنشـی واقعـی ازخـود فعالیـت اساسـی باشد. تعداد اختراعات کاربردی شده طی این دوره به طور معنـیداری کـاهش پیـدا نکـرده اسـت، اگرچه رشدی هم نداشته است.

چهارم، رشد مداوم رو به بالا، مستقل ازمیزان تحقیق و توسعه تـامین مـالی شـده توسـط بنگـاه، همراه با کاهش پایدار در اختراعات ثبت شده برحسب سرانه تحقیق و توسعه در آمریکا و بسـیاری از کشورهای دیگر که اطلاعات آنها در دسترس مـیباشـد، مشـاهده مـیشـود. ایـن مسـئله تـوهم وجود بازدههای کاهشی برای تحقیق و توسعه را افزایش میدهد و فرضیه “فرسودگی فرصتهـای اختراع”۱ را به عنوان توضیحی برای کندی بهرهوری پیشنهاد میکند.

این فروض توسط نویسندگان مختلف آزمون شده و نوعا دو نـوع تحلیـل را شـامل مـیشـوند، دستهای از آنها مستقیما روی ارتباط بین تحقیق و توسـعه و رشـد بهـرهوری تاکیـد دارنـد و دسـته دوم، از اختراعات ثبت شده به عنوان شاخص تولید فعالیتهای تحقیق و توسعه استفاده کرده و در پی این هستند که نشان دهند برای تابع تولید دانـش چـه اتفـاقی افتـاده اسـت. یکـی از کاربردهـای

________________________________________________________________

۱- Exhaustion of inventive opportunities

مطالعات تجربی مدلهای رشد درونزا، آزمون اثر متغیر تحقیق و توسـعه بـر رشـد بهـرهوری کـل عوامل در سطح یک بنگاه، صنعت و کشور یا در میان صنایع و کشورها و مناطق است.

تبیین مبانی نظری رومر (۱۹۹۰)

رومر (Romer1990) میگوید سرمایهگذاری در مخارج تحقیق و توسعه و بنابراین جـزء باقیمانـده در مدلهای رشد به نرخ رشد دانش منتسب است که رابطه مثبتی با رشد TFP دارد. وی دانش را از یک کالای عمومی محض به یک کالای غیررقابتی و بعضاً ممانعتپذیر تغییر داد. از نظر او تولیـد و بازاریابی دانش، یکی از عناصر اصلی فعالیت است. پیشرفت تکنولوژی نتیجه تحقیق است، یعنـی فعالیتی که توسط افرادی شکل میگیرد که تصمیم به سرمایهگذاری برای تولید اختراعـات دارنـد.

سپس تولیدکنندگان تجهیزات، هزینه حقـوق انحصـاری مختـرعین را مـیپردازنـد و از اختراعـات آنها در جهت تولید کالاهای انحصاری استفاده میکنند.
چهار نهاده اصلی مدل عبارتند از: سرمایه((K، نیروی کار (L)، سرمایه انسانی (H) و شاخصی از میزان تکنولوژی .(A) خدمات نیروی کار مهارتهایی است که از سلامت جسمانی ناشی میشـود.

سرمایه بر حسب واحد کالای مصرفی اندازهگیری میشود. سرمایه انسـانی (H) میـزان مشخصـی از اثر انباشت فعالیتهایی نظیر آموزش رسمی و آموزش ضمن کار است. در این مدل اجـزاء رقـابتی دانش (H) از اجزاء غیررقابتی دانش یعنی مؤلفههای فنی (A) جـدا مـیشـود. A مـیتوانـد بـه دلیـل استقلال از افراد، بدون حد و مرز رشد کند و از آنجا که هر واحد جدید از دانش مـرتبط بـه یـک طرح برای کالای جدید است، برای اندازهگیری A مشکل مفهومی وجود ندارد.

میتوان با ملاحظه مدل سولو (Solow1956) درک قابل قبول از مـدل رومـر بـه دسـت آورد.

برای یک مقدار معین از A و بنابراین یک گروه ثابت از کالاهای بـادوام، مـدل رومـر تقریبـا شـبیه مدل سولو میباشد. به دلیل تقارن در مدل، همه کالاهای بادوام در دسـترس، در سـطح یکنـواختی عرضه شدهاند که از این پس با X نشان داده میشود. اگر چنـین نبـود، امکـان داشـت کـه بخـش تولیدکننده کالاهای بادوام مولد، با کاهش تولید بنگاههای با بازده بالا و انتقال سرمایه آزاد شده به سمت کالاهای با بازده پایین، سودها را افزایش دهد.

از آنجایی که A دامنه کالاهای بادوامی که میتواند تولید شود را مشخص میکند و از آنجایی که واحد از سرمایه، برای تولید یک واحد کالای بادوام نیاز است، میتوان از تـابع KAX
میزان X را به دست آورد و در تابع تولید Y جایگزین کرد، آنگاه خواهیم داشت:

۱۰۰
معادله ۹ ۱ Y (H A, L, X ) HY Lx(i)1 di HY L Ax
۰
معادله ۱۰ Y (H A, L, X )(HY A)(LA)(K )11
آخرین سطر معادله نشان از شباهت این مدل با مدل نئوکلاسیک شـامل نیـروی کـار و سـرمایه انسانی دارد که تغییـر تکنولـوژی را افـزایش مـیدهـد. بـه ویـژه ایـنکـه در آن انباشـت سـرمایه از بازدههای کاهنده برخوردار است. در یک شکل مفروض از ترجیحات، سطح ثـابتی از A منجـر بـه وضعیتی با رشد پایدار میشود به گونهای که میزان K از طریق برابری تولید نهایی سـرمایه بـا نـرخ تنزیل معین شود. اگر A به صورت برونزا با یک نرخ نمـائی مشـخص رشـد مـیکـرد، اقتصـاد در مسیری که K با نرخ نمائی A رشد میکند، همگرا میشود درست ماننـد آنچـه کـه در مـدل سـولو اتفاق میافتد. در طی مسیر انتقال، نسبت K به A تغییر پیدا خواهد کرد که به معنای آن اسـت کـه r

و x و نسبت K به A ثابت هستند. عدم تحدبی که در عبارت تولید نهایی بـه عنـوان تـابع دادههـای اولیه مدل (A,K,L,H) آشکار میشود، در تعادل غیرمتمرکزی حمایـت شـده اسـت کـه بـر رقابـت انحصاری تکیه دارد.

معادلات (۹) و (۱۰) نشان میدهد که در هر دو بخش تحقیـق و توسـعه و تولیـد نهـایی، بـازده فزاینده به مقیاس وجود دارد. زیرا هر دو بخش از داده A که یک کالای غیررقابتی اسـت اسـتفاده میکنند. A به صورت مستقیم وارد بخش تحقیق و توسعه میشود و به صـورت غیرمسـتقیم نیـز از طریق سرریزهای دانش وارد فرایند تولید کالاهای نهایی میشود. این معادله نشان میدهد که اگـر

A با نرخ نهایی معین برونزایی رشد نماید، اقتصاد به مسیری نزدیک میشود که در آن K با نرخ A

رشد میکند. در طی دوره انتقال، نسبت K به A تغییر خواهد کرد که دلالت دارد بر اینکـه r و x

نیز به همان اندازه تغییر خواهند کرد. در طی مسـیر رشـد متـوازن، r و x و نسـبت K بـه A همگـی ثابت هستند. رومر این مدل را برای یک مسیر رشد متوازن و دقیقأ هماننـد مـدل سـولو کـه در آن تمامی A , L , C , K با یک نرخ ثابت رشد میکنند، حل نمود.

حل مدل رومر برای رشد متوازن تعادلی

برای مدلی که در ادامه میآید، قصد داریم تعادل را در متغیرهای A،KوY که با نـرخ نمـایی ثابـت رشد میکنند، به دست آوریم. از مدل سولو و مدلUzawa استنباط میشود که چنین چیزی بـرای A
ممکن است زیرا تابع (۱۲) برای Ao در A خطـی اسـت. AoHAA یعنـی اگـر مقـدار سـرمایه

انسانی که به تحقیق اختصاص مییابد ثابت باقی بماند، A با نرخ رشد ثابت، رشد خواهد کرد.

اولین قدم در حل مدل این است که رابطه بین نرخ رشد تولید و نرخ بـازده سـرمایهگـذاری بـه دست آید. علاوه بر اینکه رابطه بین نرخهای بهره و نرخهای رشد، توسط طرف ترجیحـات مـدل مشخص میشود، این مدل نرخ رشد و نرخ بهره را معین خواهد کرد. بر اساس آنچـه کـه از مـدل رشد سولو و مدل رومر (Romer1987) استنتاج میشود، در طی مسیر رشد متوازن نسبت K بـه Y

باید ثابت باشد. این بدان مفهوم است که x نیز ثابت است. به دلیل انباشت K و A دستمزد پرداخت شده برای سرمایه انسانی در بخش تولید نهایی، متناسب با A ر شد خواهد کرد و بـر اسـاس معادلـه

AoHAA بهرهوری سرمایه انسانی در بخش تحقیق متناسب با A رشد مـیکنـد. از آنجـا کـه بهــرهوری ســرمایه انســانی در هــر دو بخــش ثابــت اســت، اگــر PA بــرای طــرحهــای جدیــد ثابــت بماند، HA و Hy نیز ثابت باقی خواهد ماند. مسیر رشد متوازن در تمامی وضعیتهای تعادلی ثابت باقی میماند. بنابراین جریان سودی که توسط فروشنده انحصارگر یک داده با دوام خاص به دست
میآید برابر است با:

معادله MaxxP(x).xrxMax(1)HyLx1rx()px11

از آنجا که ارزش تنزیل شده حال جریان سود باید با قیمت طرح PA برابـر باشـد، در نتیجـه بـا

توجه به معادله (۴) خواهیم داشت:

۱ () () ۱

معادله ۱۲ (۱)HyL x px PA
r r r
معادله ۱۳ p(i)(1)H y L x(i)

و این وضعیتی است که تخصیص سـرمایه انسـانی را بـین بخـش تولیـد نهـایی و بخـش تحقیـق مشخص میکند. در بخش تولید نهایی، دستمزد سرمایه انسانی WH با تولید نهـایی آن بخـش برابـر است و از آنجا که سرمایه انسانی تمامی درآمد بخش تحقیق را دریافـت مـیکنـد، دسـتمزد برابـر با PAA است. با برابر قراردادن بازدههای سرمایه انسانی در هر دو بخش خواهیم داشت:

معادله ۱۴
WH PAAHY1L0 x(1)di HY1L Ax(1)

با جایگذاری PA از تابع (۱۳) در معادله (۱۴) و سادهکردن آن خواهیم داشت.

معادله ۱۵
r . 1 HY
(۱)()

۲۰۱ مجله دانش و توسعه؛ شماره ۲۹ (علمی- پژوهشی)

برای یک مقدار ثابتHYHHA نرخ رشد نهایی برای A معـادل HA اسـت. از مسـئله قیمتگذاری انحصاری، میدانیم که اگر r ثابت باشد x نیز ثابت است. بـا درک مسـتقیم از مـدل سولو پیشنهادی و آزمون عبارت برای تولید نهایی داریم:

معادله ۱۶
Y HY L0x(1)di HY L Ax(1)

حال اگر L، HY و x ثابت باشد، رشد تولید همان نرخ رشـد A اسـت. اگـر x ثابـت باشـد، آنگاه k باید همان نرخ A رشد کند؛ زیرا مصرف کل سرمایه عبارت است از Ax ، اگر g نشـان
دهنده نرخ رشد A،YوK باشد، از آنجا که
K ثابت است، نسبت C برابر است با:
Y Y
معادله ۱۷
K . K o 1 K o 1 C
K Y Y
Y
نرخ رشد عمومی g برای تمامی متغیرها عبارت است از:

معادله ۱۸
HA Ao K o Y o Co g
A K Y C

در این میان، قید HYHHA نیز وجود دارد که بر رابطه بین نـرخ رشـد g و نـرخ بهـره r

دلالت دارد.

معادله ۱۹
r g H AH

(۱ )()

این رابطه میتواند به صورت تابع زیر خلاصه شود.

معادله ۲۰
g H AH r

(۱ )()

مدل تعدیل شده رومر (۱۹۹۰)

در مدل تعدیل شده رومر، اقتصاد از سه بخش ترکیـب شـده اسـت: بخـش تحقیـق کـه دانـش جدید تولید میکند، بخش واسطهای که کالاهای سرمایهای جدید تولید میکند و بخش کالاهای نهایی که کالای نهایی تولید میکند و این کالاها یا مصرف و یا سرمایهگذاری می شوند. در اینجا

اثر مخارج تحقیق و توسعه بر اختراعات و رشد اقتصادی ۱۰۳

تابع تولید برای کالای نهایی به صورت زیر است:

معادله ۲۱
۱
di y (H H A) L0A x(i)
که در آن HYHHA نیـروی کـار بـا کیفیـت مشـغول در تولیـد کـالای نهـایی، H کـل
سرمایه انسانی موجود در اقتصاد و HA سرمایه انسانی مشغول در بخش تحقیق است. در اینجا فرض
میشود که تولید نهایی در کالای سرمایهای x(i) همان گونه است که هرکالای سرمایهای دیگر به همان اندازه به کارگرفته شود. این ویژگی، تقارن کالاهای سـرمایهای نامیـده مـیشـود. بـر اسـاس فرض قرینگی، انباشت کل سرمایه فیزیکی به صورت KAx نوشته میشود و بنابراین با توجه

اینکه به K x و ۱ است، تابع تولید کل عبارت خواهد بود از:

معادله ۲۲ A
A(H H A) L K1 Y 1 A(H H A) L K1
با وجود اینکه دانش یک کالای غیررقابتی است، هر بنگاه به انباشت کامل در اقتصاد دسترسی

دارد. فرض می شود که تولید دانش جدید توسط بنگاه i به صورت ذیل باشد:

معادله ۲۳

gi(i)H A(i) AA.A

که در آن HA(i) مقدار سرمایه انسانی است که در جریان تولید توسط بنگاه i مـورد اسـتفاده قرار گرفته و A نرخ استهلاک دانش است. این تابع که توسط جونز (۱۹۹۵b) معرفی شده اسـت، با آنچه در مدل اصلی رومر (Romer1990) آمده است متفاوت است. در اینجا بـین نیـروی کـار

ماهر H و نیروی کار غیر ماهر L تمایز قائل شدهایم.

معادله ۲۴
HAA1A Ao ,(0,1)
A

K

در مدل رومر تعمیم یافته یـک مسـیر BGP وجـود دارد. مسـیری کـه در آن نسـبت Y ثابـت و تمامی متغیرها با نرخ ثابت و احتمالاً متفاوتی رشد میکنند. بنابراین میتوان گفت که بر روی مسیر

BGP قرار خواهیم داشت:

معادله ۲۵
Y o K o Co
C Y K

۴۰۱ مجله دانش و توسعه؛ شماره ۲۹ (علمی- پژوهشی)

از طرف دیگر Ko برابراست با:

معادله ۲۶

K oY C k.K A(H H A) L K1C k.K

مفهوم نرخ رشد ثابت این است که:
( K o d ( ( Ao d(
K A
۰ و ۰
dt dt

با مشتقگیری زمانی از رابطه (۲۰) و (۱۳) و قراردادن آن در سمت چـپ برابـری بـا صـفر زیـر نتیجه میشود:

معادله ۲۷
H H HYo H Ao K o
۱ H A 1 K
HY
معادله ۲۸
H H Ao Ao
۱ ۱ A
H A
در حالیکه HoH.n.H و LoL.n است.
معادله ۲۹ K o Y o
H )n ( H nn H nn
K Y
معادله ۳۰ ۱

H nn H )n ( Y o

معادله ۳۱ ۱ Y

H o Lo Ao Y o

H L A Y
معادلات (۲۹) تا (۳۱) نشان میدهد که در مدل تعدیل شده رومـر، نـرخهـای رشـد درازمـدت متغیرهای کلان، از نرخهای رشد نیروی کار n و سرمایه انسانی nH بزرگتر هسـتند. بنـابراین مـدل تعدیل شده رومر، رشد سرانه مثبتی را در بلندمدت ایجاد میکند.
رابطه (۳۱) نشان میدهد که اگر نرخ رشد سرمایه انسانی صفر باشد، نرخ رشد تولید تنها با نرخ رشد نیروی کار برابر است. به عبارت دیگر در مدل تعدیل شده رومر نرخ رشد تولید نه تنها به نرخ

اثر مخارج تحقیق و توسعه بر اختراعات و رشد اقتصادی ۱۰۵

رشد نیرویکار و سرمایه انسانی بستگی دارد، بلکه به میـزان بهـرهوری کـه توسـط سـرمایه انسـانی

ایجاد میشود یعنی (۱)nH نیز بستگی دارد. به این اعتبار رابطه بین رشد دانـش (اختراعـات) و

تأثیر آن بر بهرهوری و در نهایت اثر بهرهوری بر رشد تولید به صورت نظری به هم مربوط میشود.

در مدل اصلی رومر نرخ رشـد متـوازن ممکـن اسـت توسـط سیاسـتهـای متعـارف دولـت، ماننـد حمایت یارانهای برای سرمایه انسانی بیشتر در بخش تحقیق، تحت تأثیر قـرار گیـرد. ایـن امـر مـدل تعدیل شده را از درجه اعتبار ساقط نمیکند. در این موارد دولت تنها اگر موفق به بـالا بـردن نـرخ رشد سرمایه انسانی یا تحت تأثیر قرار دادن پارامترهای تابع تولید دانش شود، میتواند رشد متوازن را بالا ببرد. به همین دلیل مدل رومر تعدیل شده، اصطلاحاً به مدلهای رشد نیمه درونزا تعلق دارد به این مفهوم که رشد سرانه مثبت در دراز مدت قابل مشاهده است، ولی دولت نـرخ رشـد متـوازن دراز مدت را فقط میتواند با افزایش نرخ رشد سرمایه انسانی یا با تحت تأثیر قرار دادن پارامترهای تولید دانش تحت تأثیر قرار دهد. در مدل رومر تعدیل شده، اگر نرخ رشد سرمایه انسانی در بخش تحقیق مثبت باشد، نرخ رشد متغیرهای کلان تنها از نرخ رشد داده کار تجاوز میکند. یعنـی بـرای اینکه به یک رشد کلان بزرگتر از نرخ رشد نیرویکار دست یابیم، بایـد انباشـت سـرمایه انسـانی اختصاص داده شده به تولید دانش، در طول زمان افزایش یابد. اما از آنجا کـه نـرخ رشـد سـرمایه انسانی اختصاص داده شده به تولید دانش نمیتواند از رشد جمعیتی که درگیـر سیاسـت اقتصـادی است تجاوز کند، دولت فقط میتواند نرخ رشد کوتـاهمـدت را از طریـق برخـی سیاسـتهـا متـاثر سازد . ولی نمیتواند برای همیشه نرخ رشد سرانه درازمدت را تحت تأثیر قرار دهد.

مروری برمطالعات تجربی انجام شده

معمولاً مطالعات تجربی مدلهای رشد، رابطه تحقیق و توسعه و رشد بهرهوری کل عوامل در سطح بنگاه و سطح صنعت را آزمون میکنند. تحقیقات اولیه مربوط به گـریلـیچس (Griliches1980)، گریلیچس و لیچتنبـرگ Griliches1984)و(Lichtenberg و منسـفیلد (Mansfild1980) اسـت که تأثیر فعالیتهای تحقیق و توسعه را بر رشد TFP بررسی میکند.

یک دسته از اولین تجربیـات، سـرریزهای دانـش تحقیـق و توسـعه را میـان صـنایع، کشـورها و مناطق آزمون کردهاند. به عنوان مثال ملـیشـانیو (Melicianiv2000) رابطـه بـین اختراعـات ثبـت شده و تحقیق و توسعه را با استفاده از دادههای بخشی برای ۱۲ کشور OECD بررسی کرده و نتیجه گرفته است که تحقیق و توسعه در تولید اختراعات ثبت شده صنایع مبتنی بر علـوم، مـؤثرتر اسـت.

۶۰۱ مجله دانش و توسعه؛ شماره ۲۹ (علمی- پژوهشی)

در حالی که سرمایهگذاری فیزیکی در تولیدات صنعتبر، اهمیت بیشتری دارد.

گریفیت و دیگران (Griffith2001 ) بـا بـه کـارگیری دادههـای تحقیـق و توسـعه از بیسـت و دو بخش تولیدی در ۱۴ کشور OECD دریافتند که هم تحقیق و توسعه داخلی و هم تحقیـق و توسـعه خارجی تأثیر مثبتی روی TFP کل دارد.

گری لیچس (Griliches1990) آمار اختراعات ثبت شده و ویژگیهای آنها را مستند کرد، او ابتدا توجه را به اهمیت تعداد اختراعات ثبت شده برای ارزیابی تغییـرات تکنولـوژی جلـب کـرد و سپس به مشکلات مرتبط با کاربرد دادههای اختراعات ثبت شده در تحلیلهای اقتصادی پرداخت.

این مشکلات مربوط به اندازه گیری و به کارگیری دادههای تحقیق و توسعه است.

یول کیو (Ulku2002) با استفاده از سطوح مختلف دادههای کلان برای ۳۶ کشور بـرای دوره

۱۹۸۱ – ۱۹۹۷ به بررسی رابطه بین تحقیق و توسعه و اختراعات، و رابطه اختراعات و رشد اقتصادی میپردازد. نتایج نشاندهنده بازده مثبت برای تحقیق و توسعه بر حسب اختراعات هم در کشورهای توسعهیافته و هم در کشورهای در حال توسعه است. همچنین نتایج نشان مـیدهـد کـه ارتبـاط بـین اختراعات و رشد اقتصادی مثبت و معنیدار است و ایـن ارتبـاط بـرای کشـورهای در حـال توسـعه نسبت به کشورهای توسعهیافته قویتر است.

یولکیو ( (Ulku2007 رابطه بین شدت تحقیق و توسعه، نرخ ابداعات و نرخ رشد تولید را در چهار بخش تولیدی برای ۱۷ کشور OECD ارائه میدهد. نتایج نشان میدهـد کـه انباشـت دانـش، عامــل اصــلی اختراعــات در تمــامی چهــار بخــش تولیــدی اســت و شــدت تحقیــق و توســعه، نــرخ اختراعات را در بخش مـواد شـیمیایی و بخـش الکتریـک و الکترونیـک و بخـش دارو و خـدمات پزشکی افزایش میدهد. علاوه بر این، نرخ ابداعات اثر مثبتی بر نرخ تولید در تمامی بخشها دارد. کواک و لی Kwack2006)و(Lee تجربه رشد کره را از منظر رشد نئوکلاسیکی تحلیـل مـیکنـد.

دادههای سالانه کره برای دوره ۱۹۷۱-۲۰۰۲ مورد استفاده قرار گرفته است تا اهمیت کمی برخـی از تعیین کنندههای اصلی رشد را آزمـون کنـد. نـرخ سـرمایهگـذاری تحقیـق و توسـعه، آمـوزش، سالهای تحصیل، سیاستهای مالی آزاد سازی، اندازه دولت و ساختار سـنی تمـامی ایـن آمـوزش انسانی و ویژگیهای سرمایه، تأثیر معنیداری را روی رشد نشان میدهند.

گروسمن (Grossman2007)، در مقالهاش کاربردهـای مثبـت و هنجـاری دو معیـار جـایگزین برای افزایش رشد مبتنی بر تحقیق و توسعه را با هم مقایسـه مـیکنـد: کمـکهـای مـالی تحقیـق و توسعه به بنگاهها و آموزشهای عمومی با هدف توسعه مهارتهای علمی و مهندسـی .S&E مـدلی

اثر مخارج تحقیق و توسعه بر اختراعات و رشد اقتصادی ۱۰۷

که برای مهارتهای S&E در نظر گرفته شده است این است که اشخاص با تواناییهای نامتجـانس این نوع آموزشها را انتخاب میکنند.
آلکس پولس :(Alexopoulos2006) در یک مدل سیکل تجـاری اسـتاندارد، جـزء بزرگـی از نوسانات به تکانههای تکنولوژی نسبت داده میشود. متأسفانه شواهد تجربی کـه نقـش تکانـههـای تکنولوژی را آزمون کنند، کم هستند، بعضاً به این دلیل مشخص که اندازهگیری تکانـههـا مشـکل است. در این مقاله شاخصهای جدیدی از تغییرات تکنولوژی بر اساس کتابهای منتشـر شـده در حوزه تکنولوژی ساخته شده است و با استفاده از این شاخصها، آنچه را که به دنبـال یـک تکانـه تکنولوژی برای یک اقتصاد پیش میآید، آزمون میکنیم. یافتههای این مقاله نشان میدهد کـه در پاسخ به یک تکانه تکنولوژی مثبت، اشتغال، بهرهوری کل عوامل (TFP) و سرمایه همگی افـزایش معنیداری پیدا میکند.

دوئی و مینو :(Doi, Mino2005) این دو یک مدل دو بخشی تغییـرات فنـی درونزا را مطالعـه میکنند که توسعه هر بخش تولیدی با سرمایهگذاری تحقیق و توسعه بخـش خـاص همـراه اسـت.
این تحقیق نشان میدهد که الگوی رشد به سرریزهای تکنولوژیکی بین بخشـی خـاص درسـت بـه اندازه ساختار جریانات حساس است.
کریستیان سن :(Christian son2006) شواهدی تجربی در عکسالعمل بهرهوری نیـروی کـار به ورود ابداعات جدید نشان میدهد. معیار اندازهگیری پیشرفت تکنولـوژی، دادههـای اختراعـات ثبت شده کاربردی در آمریکا برای دوره ۱۸۸۹-۲۰۰۲ است. تحلیلهـا نشـان مـیدهـد کـه بعـد از پیشرفت تکنولوژیکی ممکن است موقتاً بهرهوری نیرویکار به زیر روند کاهش یابد. هر چنـد کـه اثرات روی بهرهوری، در قبل و بعد از جنگ جهانی دوم متفاوت است. دوره قبـل از جنـگ نشـان دهنده کندی بهرهوری در نتیجه ورود یـک تکنولـوژی جدیـد اسـت، در حـالی کـه دوره پـس از جنگ جهـانی دوم ایـنگونـه نیسـت. اثـرات مثبـت تکانـههـای تکنولـوژی بلافاصـله در دادههـای بهرهوری دوره بعدی آشکار میشود.

الگوی تحقیق و تجزیه و تحلیل مدل تجربی

در این قسمت پس از تبیین چارچوب تئوریک، مدلهایی را به منظور پاسخگویی به سـئوالات

۸۰۱ مجله دانش و توسعه؛ شماره ۲۹ (علمی- پژوهشی)

اصلی مقاله در نمونههای مورد بررسی، طرحریزی مینماییم. پـیش از ایـن اشـاره شـد ایـن تحقیـق شامل سه نمونه است: الف- نمونه کامل که شامل همه کشورها است.۱ ب- نمونه بدون کشورهای گروه۷ که در این تحقیق به عنوان نماینده کشورهای در حالتوسـعه در نظـر گرفتـه مـیشـود. ج-

نمونه کشورهای گروه ۲۷ که در این تحقیق به عنوان نماینده کشورهای توسعهیافته در نظـر گرفتـه میشود.
اولین گام درتحلیل مدلهای رشد مبتنی بـر تحقیـق و توسـعه، کشـف رابطـه بـین فعالیـتهـای تحقیق و توسعه و اختراعات است و دومین گام بررسی رابطـه اختراعـات و رشـد اقتصـادی اسـت.

بدین منظور در این تحقیق، پنج تابع معرفی و مورد برآورد قرار خواهد گرفت. که عبارتند از: تـابع تولید دانش (اختراع) با توجه به مخارج ناخالص تحقیق و توسعه، تابع تولید کل با توجه به انباشـت اختراعات ثبت شده۳، تابع تولید کل با توجه بـه مخـارج تحقیـق و توسـعه، رشـد TFP بـا توجـه بـه انباشت اختراعات ثبت شده و رشد TFP با توجه به مخارج تحقیق و توسعه.

روش برآورد توابع

به منظور برآورد توابع و روابط اصلی این مقاله که شرح تفصیلی آن در ادامـه مـیآیـد، از سـه روش اقتصاد سنجی استفاده خواهد شد. که عبارتنـد از: -۱ روش حـداقل مربعـات معمـولی((OLS

-۲ رگرسیونهای به ظاهر نامرتبط -۳(SUR) روش حداقل مربعات تعمیم یافته (GLS)

در تمامی تجزیه و تحلیلهای رگرسیونی هـم از دادههـای تـابلویی و هـم از متوسـط دادههـای مقطعی استفاده خواهد شد. مزیت تحلیلهای مقطعی بر تحلیـلهـای تـابلویی ایـن اسـت کـه ایـن تحلیلها مشکلات بالقوه ویژهای همانند همبستگی سـریالی و خودهمبسـتگی کـه بـرای دادههـای سریهای زمانی به وجود میآید را برطرف میکند .علاوه بر این تحلیـلهـای مقطعـی بـه خـاطر مزیت تکنیکیشان، به ما اجازه میدهنـد تـا واریـانس مقطعـی کشـور را بـرای متغیرهـا جـدای از

________________________________________________________________

-۱ این کشورها عمدتاً شامل ۲۷ کشور آرژانتین، استرالیا، اتریش، بلژیک، کانادا، دانمارک، فنلاند، فرانسه، آلمان، یونان، مجارستان، ایسلند، ایرلند، ایتالیا، ژاپن، کره، لوکزامبورگ، مکزیک، هلند، نیوزلند، نروژ، پرتقال، اسپانیا، سوئد، سوئیس، انگلستان وآمریکا است.
-۲ این کشورها شامل هفت کشور کانادا، آلمان، فرانسه، ژاپن، ایتالیا، انگلستان وآمریکا است. به دلیل فقدان اطلاعات برای کشور روسیه در دوره مورد نظر این نمونه شامل این کشور نمیباشد.

۳- Patent Stock

اثر مخارج تحقیق و توسعه بر اختراعات و رشد اقتصادی ۱۰۹

واریانس سریهای زمانی مورد بررسی قرار دهیم. متوسط دادههـا ایـن مزیـت را دارد کـه شـامل

مشاهدات تمامی سالها است.

برآورد تابع تولید دانش باتوجه به مخارج تحقیق و توسعه

این بخش با استفاده از دادههای مخارج تحقیق و توسعه و جریان اختراعات ثبـتشـده،۱ رابطـه تحقیق و توسعه و اختراعات را برای ۲۷ کشـور و طـی در دوره ۱۹۸۱-۲۰۰۴ بررسـی مـیکنـد. بـر اساس مدلهای رشد مبتنی بر تحقیـق و توسـعه، انتظـار مـیرود کـه رابطـه مثبـت و معنـاداری بـین مخارج تحقیق و توسعه و تعداد اختراعات ثبت شده وجود داشته باشـد. معادلـه رگرسـیونی کـه در اینجا از آن استفاده میشود، از معادله (۱۲) ناشی میشود:

معادله AoAH 32

در معادله فوق Ao جریان اختراعات ثبت شده (جریان دانش)، A انباشـت دانـش و H سـرمایه اختصاص داده شده به تحقیق و توسعه را نشان می دهد. اگر از معادله بالا لگاریتم بگیریم داریم:

معادله Log(Ao ) Log(A) Log(H ) 33

یعنی یک درصد افزایش سـرمایه انسـانی در بخـش تحقیـق و توسـعه، اختراعـات را درصـد افزایش میدهد و یـک درصـد افـزایش در انباشـت دانـش A اختراعـات را یـک درصـد افـزایش میدهد. نتیجه رابطه فوق معادله رگرسیونی ذیل است:

معادله Log(Patentflow) 01Log(GERDStock) t34

در تحلیلهای تجربی ممکن است از انباشت اختراعات ثبت شـده، بـرای انـدازهگیـری انباشـت دانش A استفاده شود، اما از آنجا که متغیر وابسته جریان اختراعات ثبت شده است، این دو متغیر به صورت پیدرپی به هـم وابسـته هسـتند. عـلاوه بـر ایـن در سـمت راسـت معادلـه Patent Stock و GERDبه دو دلیل به هم وابسته خواهند بود، اولا: به دلیل وجود رگرسیون غیـر واقعـی و ثانیـا: هـم خطی مرکب زیاد.

به این دلیل متغیر انباشت دانش۲ از این تحلیـل حـذف، و بـرای جبـران آن انباشـت GERD بـه جای جریان GERD استفاده میگردد، بر اساس این بینش که مخـارج تحقیـق و توسـعه سـالهـای قبل، شامل برخی اطلاعات درباره انباشت دانش میباشد.

________________________________________________________________

۱- Patent Flow 2- Knowledge Stock

۰۱۱ مجله دانش و توسعه؛ شماره ۲۹ (علمی- پژوهشی)

جدول((۱ نتایج تحلیل رگرسیونی دادههای تابلویی را برای جریان اختراعات ثبت شده با توجه به انباشت مخارج ناخالص تحقیق و توسعه گزارش می کند. با دقت در ارقام به دست آمده میتوان نتایج زیر را استنتاج نمود:

نتایج برآورد برای هر سه نمونه و در هر سه روش مثبت و معنادار است.

برای هـر سـه نمونـه مـورد بررسـی، یـک درصـد افـزایش در انباشـت GERD در هـر دو روش دادههای ترکیبی pooled و سالهای با متغیر مجازی یک، جریـان اختراعـات ثبـت شـده را بیشـتر از یک درصد افزایش میدهد. اما وقتی که اثرات خـاص کشـوری در یـک رگرسـیون اثـرات ثابـت وارد میشود، مقادیر این ضرایب به کمتر از یک تقلیل مییابد که به ترتیب برای هر سـه نمونـه در سه ستون آخر جدول /۶۴، ۰/۶۹ و۰/۵۹میباشد.

این واقعیت که بازده مخـارج تحقیـق و توسـعه درکشـورهای در حـالتوسـعه، از میـزان آن در کشورهای توسعهیافته بیشتر است ( ۰/۶۹در مقابل ۰/۵۹ستونهای ۸ و ۹جدول یک) بـه ایـن معنـی است که اولا، بازده نزولی نسبت به اختراعات وجـود دارد. ثانیـا، تـابع بخـش تحقیـق و توسـعه در کشورهای در حالتوسعه با کشورهای توسعهیافته متفاوت است.

درمجموع تمامی رگرسیونها ازضریب R2 تعدیل شده بالایی برخوردارند. که نشـان مـیدهـد بخش زیادی از تغییرات جریان اختراعات توسط تغییرات انباشت GERD توضـیح داده مـیشـود و این توضیحدهندگی در رگرسیون اثرات ثابت برای تمامی نمونهها بالاتر است.

هر چند در رابطه با مقادیر عرض از مبداء رگرسیونها نمیتوان تفسیر خیلی واقعـی انجـام داد، ولی اگر بهترین تفسیر جزء عرض از مبداء این باشد که آن را به عنوان میانگین تاثیر تمام متغیرهای حذف شده از مدل در نظر بگیریم، مـیتـوان گفـت کـه عـرض از مبـداء بـرای نمونـه کشـورهای توسعهیافته مثبت و برای دو نمونه دیگر منفی است. امری که نشـاندهنـده وجـود زیرسـاختهـای نسبتا مناسب برای پیشبرد جریان اختراعات در کشورهای توسعهیافته و تاخیر نسبتا زیـاد آن بـرای کشورهای درحالتوسعه است.

جدول ۲ متغیرهای مخارج تحقیق و توسعه و اختراعات را به صورت سـرانه در نظـر مـیگیـرد.

این جدول نشان میدهد که یک درصد افزایش در مخارج سرانه تحقیق و توسعه به میزانی بیش از یک درصد بر انباشت سرانه اختراعات اثر میگذارد و این تأثیر همواره مثبت و معنیدار اسـت. در این میـان گـروه کشـورهای G7 در هـر سـه روش رگرسـیونی بیشـترین تـاثیر را بـر انباشـت سـرانه اختراعات تجربه میکنند.

اثر مخارج تحقیق و توسعه بر اختراعات و رشد اقتصادی ۱۱۱

جدول(-(۱ نتایج تحلیل رگرسیونی دادههای تابلویی جریان اختراعات ثبت شده با توجه به انباشت

مخارج ناخالص تحقیق و توسعه

Only G-7

-۶۸

-۶

.۵۹

۱۳۴

۰۹۶

۱۴۴

Table1:EGLS pooled and fixed effect regression (25 countries, 1981-2004) dependent variable: ln(patent flows)

Estimation Pooled regression Only year dummies Fixed effect method

G-7 Full Only G-7 Full Only G-7 Full Sample
exc; sample G-7 exc; sample G-7 exc; sample

– -۹۳۸ -۲۶۴۸ -۲۶۶۷ -۲۴۹ -۲۲ -۲۱۴ -۲۲
۱۰۹۳ Constant

– -۱۷ -۳۶۸ -۲۹۱۵ -۵۵۸ -۲۵ -۳۹۲ -۷۱۳۵

۱۶۶۵

.۶۹ .۶۴ ۱۳۷ ۱۳۸ ۱۳ ۱۱۹ ۱۱۶ ۱۱۹ Ln (GERD
۲۳.۷ ۲۷.۳۳ ۴۸.۴۳ ۳۴.۲۲ ۶۸.۷۶ ۳۴.۹۷ ۴۸.۴۷ ۹۲.۷۲ Stock)
۰.۹۸ ۰.۹۹ ۰.۹۶ ۰.۷۹ ۰.۹۱ ۰.۹۶ ۰.۹۵ ۰.۹۸ Adjusted R2
۳۸۵ ۵۵۳ ۱۴۴ ۳۸۵ ۵۵۳ ۱۴۴ ۳۸۵ ۵۵۳ Observation

مأخذ: برآورد محققین

به ترتیب در رگرسیون اثرات ثابت، با سالهای دامی و رگرسیون تلفیقـی مقـادیر ۱/۱۷ و ۲/۰۷

و ۱,۹۸ برای کشورهای G7 در مقابل ۰/۹۹، ۱/۸۸و ۱/۶۴برای گروه کشورهای در، حالتوسـعه بـه دست آمده است. این نتایج گویای آن است که زمینـه افـزایش انباشـت سـرانه اختراعـات، در اثـر افزایش سـرانه مخـارج جـاری تحقیـق و توسـعه در کشـورهای توسـعهیافتـه نسـبت بـه کشـورهای درحالتوسعه، فراهمتر است. (رقم ۱/۱۷درمقابل۰/۹۹در رگرسیون اثرات).

جدول -(۲) تأثیر افزایش در مخارج سرانه تحقیق و توسعه بر انباشت سرانه اختراعات

pooled and fixed effect regression (25 countries, 1981-2004) Table 2:
dependent variable: log(patent Stock/pop) Estimation
Fixed effect Only year dummies Pooled regression
method
Only G-7 Full Only G-7 Full Only G-7 Full
Sample
G-7 exc; sample G-7 exc; sample G-7 exc; sample

-۱۵۳ -۱۵۴ -۱۵۱۱ -۲۰۸۹ -۲۰ -۲۰۴ -۲۰۳۳ -۱۸۶ -۱۸۹ Constant
-۵۶ -۱۰۶ -۱۲۲ -۶۳.۹ -۹۴ -۱۱۷.۵ -۷۲.۱۱ -۱۰۱ -۱۱۶.۹

۱۱۷ .۹۹ ۱۰۳ ۲۰۷ ۱۸۸ ۱۹۵ ۱۹۸ ۱۶۴ ۱۷۱ Ln (GERD
۲۹.۳ ۳۸.۴۸ ۴۷.۶ ۳۹.۰۲ ۴۹.۳ ۶۵ ۴۳.۲۹ ۵۲ ۶۳.۸۴ /pop)
۰.۹۹۸ ۰.۹۹۶ ۰.۹۹۸ ۰.۹۴۵ ۰.۹۲ ۰.۹۵ ۰.۹۹ ۰.۹۷ ۰.۹۹۳ Adjusted R2
۱۶۸ ۳۹۴ ۵۶۲ ۱۶۸ ۳۹۴ ۵۶۲ ۱۶۸ ۳۹۴ ۵۶۲ Observation
مأخذ: برآورد محققین

تأثیر متوسط مخارج سرانه تحقیق و توسعه را بر متوسط انباشت سرانه اختراعات در دوره ۱۹۸۱

۲۱۱ مجله دانش و توسعه؛ شماره ۲۹ (علمی- پژوهشی)

تا ۲۰۰۴ در دو حالـت بـا در نظرگـرفتن GDP اولیـه و بـدون آن، بـرای دو نمونـه کامـل و نمونـه کشورهای به استثناء کشورهای توسعه یافته با رگرسیون دادههای مقطعی مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتایج در تمامی چهار حالت اثرات مثبت و معنیدار، کوچکتـر از یـک (درحـدود(۰/۳۰ را نشان میدهد. ضرائب موجود به خوبی نشان میدهند که میزان GDP اولیه تاثیر چندانی بـر متوسـط جریان سرانه اختراعات ندارد. در یک جمعبندی کلی از نتایج سه جـدول فـوق مـیتـوان بـه تـاثیر مثبت اثرات مخارج تحقیق وتوسعه، چه به صورت مقطعی و چه به صورت سری زمانی، بر جریان اختراعات و انباشت سرانه اختراعات، هم برای کشورهای توسعهیافتـه، و هـم بـرای کشـورهای در حالتوسعه اذعان نمود.

برآورد تابع تولید کل با توجه به اختراعات

بر اساس آنچه پیش از این اشاره شد، میتوان تابع کاب داگلاس تجدید نظر شده را به صورت زیر نوشت:
معادله YtLtKt1Pt 35

که در آن Y تولید کل، L نیروی کار، K انباشت سـرمایه و p انباشـت اختراعـات ثبـت شـدهای است که از تولیدات جدیـد نماینـدگی مـیکنـد و جـایگزین xi درمـدل رومـر۱۹۹۰ مـیشـود. بـا لگاریتم گرفتن از تابع تولید فوق، معادله رگرسیونی زیر را نتیجه میگیریم:

معادله Log(Yt ) Log(Lt ) (1)Log(Kt ) Log(Pt ) 36

نتایج برآورد این مدل در جداول ۳ و ۴ آمده است.

جدول ۳ نتایج برآورد معادله (۳۶) را برای دوره ۱۹۸۱ تا ۲۰۰۴ ارائه میکند. ضـرایب انباشـت اختراعــات، در هــر ســه روش، در اکثــر مــوارد مثبــت و معنــیدار اســت و میــزان آن بــرای گــروه کشورهای توسعهیافته همواره بیشتر از گروه کشورهای در حـالتوسـعه اسـت. (بـه ترتیـب مقـادیر

۰/۱۱، -۰,۱۳ و ۰/۲۰ درستونهای ۳، ۶ و۹ برای گـروه کشـورهای G7 در مقابـل مقـادیر ۰/۰۲۷، ۰/۰۱۹و ۰/۱۵ در ستونهای ۲ ، ۴ و ۸ بـرای گـروه کشـورهای در حـالتوسـعه) بـه عبـارت دیگـر براساس رگرسیون اثرات ثابت، یک درصد تغییر در انباشت اختراعات ثبت شده میزان GDP را در کشورهای توسعهیافته ۰/۲۰ و در کشورهای در حالتوسعه ۰/۱۵ افزایش مـیدهـد. بـا وارد کـردن سالهای دامی این تفاوت بسیارعمیقتر میشود. اگرچه این ضـریب بـرای کشـورهای توسـعهیافتـه معنیدار نیست، ولی در کشورهای در حالتوسـعه بـه ۰/۰۱۹ کـاهش مـییابـد. تـاثیر یـک درصـد افــزایش در انباشــت ســرمایه بــر GDP بــرای کشــورهای توســعهیافتــه ۰/۳۶، در مقابــل ۰/۴۴ بــرای

اثر مخارج تحقیق و توسعه بر اختراعات و رشد اقتصادی ۱۱۳

کشورهای در حالتوسعه است (ستونهای ۹ و ۸ در رگرسیون اثرات ثابت).

جدول -(۳) برآورد تابع تولید کل با توجه به انباشت اختراعات در دوره ۱۹۸۱ تا۲۰۰۴

Table3 : EGLS pooled and fixed effect regression (25 countries, 1981-2004) dependent variable : ln (GDP)

Fixed effect Only year dummies Pooled regression Estimation
method

Only G-7 Full Only G-7 Full Only G-7 Full Sample
G-7 exc; sample G-7 exc; sample G-7 exc; sample

۴۵ ۳۹۸ ۳۳۲ -۱۹ ۱۶ ۱۰۵ ۳۹۶ ۱۵۲ ۱۲۲ Constant
۷.۲ ۹.۵ ۱۰.۴۶ -۱ ۱۰ ۶.۷۴ ۳.۶۵ ۱۲ ۱۲.۳۵

.۶۷ .۶۲ .۷۳ .۱۱ .۰۶ .۰۲ -.۰۳ .۰۴ .۰۱۵ Ln(Employment)
۱۲.۷ ۱۴.۷ ۲۳.۳ ۲.۹ ۸.۲ ۲.۹۸ -۱.۵ ۵ ۲.۷

.۳۶ .۴۴ .۴ ۱ .۸۹ .۹۳ .۸۳ .۹ .۹۲ Ln(Capital stock)
۱۲.۵ ۱۹ ۲۲ ۱۵.۵ ۹۵ ۱۰۶ ۲۱.۷ ۱۰۱ ۱۴۳

.۲۰ .۱۵ .۱۳ -.۱۳ .۰۱۹ .۰۳۱ .۱۱ .۰۲۷ .۰۳۷ Ln(patent Stock)
۱۳.۶ ۱۸ ۲۰ -۱.۹۸ ۵.۳ ۷.۷ ۳ ۷.۷ ۱۲.۸

۰۹۹۷ ۰۹۹۹ ۰۹۹۹ ۰۹۹۹ ۰۹۹۹ ۰۹۹۸ ۰۹۹۹ ۰۹۹۹ ۰۹۹ Adjusted R2
۱۷۵ ۳۷۵ ۵۷۵ ۱۷۵ ۳۷۵ ۵۷۵ ۱۷۵ ۳۷۵ ۵۷۵ Observation
مأخذ: برآورد محققین

جدول -(۴) برآورد تابع تولید کل با توجه به انباشت اختراعات در دوره ۱۹۸۱ تا۲۰۰۴

Table4: EGLS Pooled and fixed effect regression Analysis (26 countries, 1981-2004) dependent variable : ln (GDP)

Fixed effect Only year dummies Pooled regression Estimation
method

Only G-7 Full Only G-7 Full Only G-7 Full Sample
G-7 exc.. sample G-7 exc.. sample G-7 exc.. sample

۴۶۷ ۴۹ ۵۰۳ ۳۳ ۱۴۱ .۶۱ ۲۳ ۱۰۸ ۰۵۵ Constant
۶.۵ ۹.۶ ۱۳.۳ ۱۵.۶ ۶.۵ ۳.۸۵ ۷ ۶.۲۳ ۵.۰۹

.۷۰ .۸۰ .۷۶ .۰۵ .۰۶ .۰۱۹ .۰۳۵ .۰۵ .۰۲ Ln
۱۳.۲۵ ۱۷.۱۸ ۲۲.۴۷ ۸ ۶.۲۴ ۲.۶۵ ۳.۰۲ ۶.۵ ۳.۰۸ (Employment)
.۳۳ .۲۹ .۲۹ .۸۸ .۹۰ .۹۶ .۹۲ .۹۱ .۹۶ Ln (Capital
۹.۰۳ ۸.۹ ۱۲.۵۶ ۹۶.۶ ۷۱.۷ ۱۰۶.۹ ۶۱.۸ ۹۳.۴۴ ۱۳۸.۵ Stock)
.۱۵ .۱۰ .۱۱ -.۰۵ .۰۰۵ .۰۲۴ -.۰۳۲ .۰۱۱ .۰۲۴ Ln (Patent
۱۱.۰۸ ۱۳.۳ ۱۷.۱۴ -۹.۹ .۸۶ ۶ -۴.۱۳ ۲.۴۰ ۹.۹ Stock)
-.۰۷ -.۲۷ -.۱۶ .۳۴ -.۱۶ .۱۴ .۳۴ -.۱۵ .۰۸ Ln ( Import-
-۲.۲۶ -۷.۲۰ -۶.۹ ۷.۳۶ -۲.۹ ۳.۰۵ ۴.۷۳ -۳.۳ ۲.۷۸ Export)
.۰۶۸ .۰۷ .۰۹ -.۰۷ -.۰۱۶ -.۰۳ -.۰۵۹ -.۰۱۶ -.۰۲۶ Ln (jurnal)
۸.۸۹ ۴.۹ ۱۱.۸۵ -۱۷.۱ -۴.۰۳ -۹.۱ -۹.۶ -۴.۴ -۹.۸۸

۰۹۹۹ ۰۹۹۹ ۰۹۹۹ ۰۹۹۹ ۰۹۹۹ ۰۹۹۹ ۰۹۹۹ ۰۹۹۹ ۰۹۹۹ Adjusted R2
۱۶۱ ۳۶۹ ۵۳۰ ۱۶۱ ۳۶۹ ۵۳۰ ۱۶۱ ۳۶۹ ۵۳۰ Observation
مأخذ: برآورد محققین

۴۱۱ مجله دانش و توسعه؛ شماره ۲۹ (علمی- پژوهشی)

به منظور بررسی بیشتر میزان استحکام ضرایب انباشت اختراعات ثبت شده، متغیرهای اشـتغال و انباشت سرمایه بر GDP، دو متغیر نسبت واردات به صادرات و تعداد مجلات علمی منتشـر شـده را به رگرسیون پیشین وارد میکنیم تا اثرات بالقوه این دو متغیر را روی GDP محاسـبه نمـاییم. نتـایج برآورد این رابطه جدید درجدول ۴ آمده است.

نسبت واردات به صادرات نشاندهنده درجه آزادی کشورها و بیانگر اثرات سرریز تکنولـوژی است و فرض میشود که تعداد مجلات علمی منتشر شده، کیفیت نیروی انسانی را نمایندگی کنـد.

به لحاظ نظری رابطه مثبتی بین خالص واردات کالاهای تولیدی و رشد اقتصادی یک کشور وجود دارد. به ویژه کشورهایی که واردات کالاهای تولیدی صنعتی بیشتری دارند. زیـرا مطالـب بیشـتری درباره تکنولوژی و فنون از دیگرکشورها میآموزند و این به بهرهوری بیشتر نیروی کار و سـرمایه منجر میشود. بنابراین، نسبت به کشورهایی که واردات کالاهای تولیدی کمتری دارند، به احتمال قوی سریعتر رشد میکنند. به طور مشابه انتظار میرود که بین تعداد مجلات علمـی منتشـر شـده و رشد اقتصادی رابطه مثبتی وجود داشته باشد، زیرا انتظـار مـیرود هـر چـه ایـن تعـداد بیشـتر باشـد بهرهوری نیروی کار و سرمایه بیشتر شود.
در جدول ۴ همانطور که در رگرسیون اثرات ثابت ملاحظه میشود، بـا وارد کـردن دو متغیـر جدید در مدل، تاثیر یک درصد افزایش در اشتغال، انباشت سرمایه و انباشت اختراعـات بـرGDP،

برای کشورهای توسعهیافتـه بـه ترتیـب از ۰/۶۷، ۰/۳۶ و۰/۲۰ (سـتون ۹ جـدول (۳ بـه ۰/۷۰، ۰/۳۳

و۰/۱۵ (ستون ۹ جدول (۴ تغییر یافته است. این ارقام برای کشورهای در حـالتوسـعه بـه ترتیـب از

۰/۶۲، ۰/۳۵ و۰/۱۶ (ستون ۸ جدول (۳ به ۰/۸۰، ۰/۲۹ و ۰/۱۰ تغییر یافته است (ستون ۸جدول .(۴

ملاحظه میشود که وارد کردن این دو متغیر به مدل، منجر به کاهش سهم تاثیر انباشـت اختراعـات برGDP میشود،که بخشی از این کاهش را میتوان به متغیر تعـداد مجـلات علمـی نسـبت داد. بـه ترتیب ۰/۰۶۸و۰/۰۷۰ در ستونهای ۹و۸ رگرسیون اثرات ثابت. در حالی که این سهم برای اشتغال و انباشت سرمایه تغییر چندانی نمیکند.

برآورد رشد بهرهوری کل عوامل (TFP) با توجه به اختراعات:

از نقطه نظر تئوریک، فرض بر این است که اختراعات نیـروی محرکـه رشـد اقتصـادی و رشـد

TFP است. بنابراین تاثیر اختراعات بر رشد TFP وGDP باید نتایج مشابهی داشته باشد. تنها اخـتلاف بین این دو تحلیل از جزئیات تکنیکـی ناشـی مـیشـود. اگـر چـه بـرآورد تـابع تولیـد بـا توجـه بـه