مقاله اهمیت و نقش فضاهای تفریحی و فراغتی در راستای ارتقای سلامت روان سالمندان مقیم خانه سالمندان ( نمونه موردی اردبیل)

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله اهمیت و نقش فضاهای تفریحی و فراغتی در راستای ارتقای سلامت روان سالمندان مقیم خانه سالمندان ( نمونه موردی اردبیل) دارای ۱۷ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله اهمیت و نقش فضاهای تفریحی و فراغتی در راستای ارتقای سلامت روان سالمندان مقیم خانه سالمندان ( نمونه موردی اردبیل)  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله اهمیت و نقش فضاهای تفریحی و فراغتی در راستای ارتقای سلامت روان سالمندان مقیم خانه سالمندان ( نمونه موردی اردبیل)،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن مقاله اهمیت و نقش فضاهای تفریحی و فراغتی در راستای ارتقای سلامت روان سالمندان مقیم خانه سالمندان ( نمونه موردی اردبیل) :

چکیده

این تحقیق با هدف شناسایی عوامل تاثیر گذار (فضاهای تفریحی) در سرزندگی و ارتقای وضعیت روانی سالمندان انجام گرفته است. بدین منظور ۱۲۰نفر از سالمندان ۶۵-۸۶ سال مقیم خانه سالمندان اردبیل و درمانگاه ها با فقدان مشکلات ذهنی انتخاب و از طریق پرسشنامه در روشی توصیفی – تحلیلی بررسی شدهاند، و معیارهای تاثیر گذار شناسایی شده، و سپس داده ها از طریق پیمایش میدانی، مصاحبه های فردی، تکمیل پرسشنامه گردآوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. همچنین با استفاده از منابع معتبر و جدید ضمن بیان مفهوم فراغتی و تفریحی، ضرورت بازنگری در آن را برای زندگی انسان امروز به ویژه سالمندان مقیم خانه سالمندان و نقش آن در ارتقای سطح سلامت روان سالمندان در گرایشات جدید و معاصر معماری و شهرسازی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج تحقیق نشان دهنده این است که کیفیت برقراری تعاملات اجتماعی سالمندان در فضای تفریحی خانه سالمندان بسیار ضعیف بوده و باعث ایجاد احساس تنهایی و انزوا در سالمندان گردیده است. لذا با در نظر گرفتن محدوده های امن و برخوردار از فضای کافی و مناسب در خانه سالمندان می توان تعامل اجتماعی و سلامت گروه های متنوع سالمندان مقیم خانه سالمندان را حفظ کرد و توسعه داد.

کلید واژه ها: فضاهای تفریحی و فراغتی، خاطره جمعی، سالمندان، سلامت روان، حس مکان.

.۱ کارشناسی ارشد معماری دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات، اردبیل، ایران. ۲ دکترای معماری، استادیار، گروه معماری، دانشگاه محقق اردبیلی.

۲

-۱ مقدمه
-۱-۱طرح مساله

پیر شدن، یک تجربه شخصی و اجتماعی است. این امر می تواند برای عده ای خوشحال کننده و برای عدهای دیگر غم انگیز و کسالت بار باشد، اما باید خاطر نشان کرد که هر یک از این احساس ها به صورت ریشه ای به وسیله فرهنگ و جامعه ای که فرد در آن زندگی می کند، شکل میگیرد ( وزیرنیا .(۱۴ :۱۳۷۸

سالمندی، یکی از مراحل حساس و سرنوشت ساز رشد انسان است که بر خلاف عقیده رایج، نه تنها پایان زندگی نیست، بلکه به عنوان یک روند طبیعی گذر عمر و زندگی مطرح می گردد. از اینروست که امروزه در بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، ساز و کارهایی که موجبات پیوستن سالمندان به جامعه را فراهم میآورند مورد حمایت سازمان های دولتی و نهاد های اجتماعی غیر دولتی قرار می گیرند.

در جهان پر تنش امروز که انسانها به دلیل مشغله فراوان، همواره احساس خستگی می کنند، اهمیت اوقات فراغت بر کسی پوشیده نیست. الگوی فراغت می تواند تأثیر مثبتی بر وضعیت زندگی و میزان لذت بردن افراد از زندگی داشته باشد؛ این تأثیر به فرد محدود نشده، بلکه وجود الگوهای فراغت مناسب به برنامه کلان هر جامعه نیز کمک خواهد کرد. استفاده مناسب از اوقات فراغت، سبب سازندگی روح و روان گردیده و عدم استفاده صحیح از آن از عوامل کسالت و سستی است. اهمیت استفاده از اوقات فراغت تا آن جاست که رهبران معنوی جامعه نیز در این مورد بسیار سفارش کرده اند ( پوراسماعیل .(۱۸۴-۲۰۶ :۱۳۸۵

اوقات فراغت به عنوان یک پدیده فرهنگی اجتماعی تأثیرگذار بر ابعاد اقتصادی ، سیاسی و اجتماعی، موضوع مشترک تمام اقشار جامعه است ، متأسفانه سالمندان و بازنشستگان در این رابطه به فراموشی سپرده شده اند آمار نشان می دهد ۸۵ درصد اوقات فراغت سالمندان کشور در پای تلویزیون میگذرد.

استافورد (۲۰۰۴) می نویسد درکشورهایی مثل آمریکا، اوقات فراغت به عنوان مهمترین بعد سلامتی سالمندان آمریکایی و کلید اصلی سالمندی سالم قلمداد شده است. در این رابطه مطالعات انجام شده توسط پژوهشگران، نشاندهنده این است که مشارکت فعال سالمندان در فعالیت های اوقات فراغت و فعالیت های ورزشی یک بار ورزش در هفته با هدف پیشگیری از مشکلات عملکردی مرتبط با سن، مداخلات مؤثری بوده اند. همچنین بلین و نتولی بیان میدارند که فعالیتهای اوقات فراغت میتواند در بهبود درک افراد از سلامتی، استقلال، سبک زندگی، امید به زندگی و کیفیت زندگی، آنان تأثیر قابل ملاحظه ای داشته باشد (رحیمی و همکاران، .(۶۲ :۱۳۸۹

شاید در نگاه اول مهم به نظر نرسد، اما اوقات فراغت چیزی است که گاهی سراسر زندگی سالمند را فرا گرفته و این همه فراغت بدون موضوعی که خود را با آن مشغول کنند، نتیجهای جز افسردگی ندارد. فضای معماری و شهرسازی یکی از مهمترین عناصر در ارتباط با زندگی سالمند میباشد. حضور سالمند در خانه و جامعه مستلزم جوابگویی اولیه به نیازهای وی می باشد. این پاسخگویی می بایست شامل در نظر گرفتن محدودیت های جسمی و شرایط روحی این عزیزان باشد. برای حداکثر بهره مندی سالمند از خدمات و جامعه، باید زندگی سالمندان و روحیات آنان به دقت تجزیه و تحلیل گردد. شرایط جسمی و روحی سالمند، نیازها و ویژگی های این دوران از جمله فاکتورهایی می باشد که رسیدن به این منظور را میسر می سازد. توجه به نیازهای انسان در هر دوره سلامت فرد، در نتیجه اجتماع را موجب می شود. یکی از اقشار محتاج حمایت در جامعه سالمندان می باشند. در معماری نه تنها باید اصول و استانداردهای خاص برای این قشر تبیین، تثبیت و رعایت شود، بلکه می بایست الگوی فضایی مختص به این افراد را تعریف نمود.

برای پاسخگویی به این نیاز راه حل های گوناگونی در جهان غرب پیشنهاد گردیده، که در ایران مورد استفاده قرار نگردیده است که شامل پاسخگویی به نیازهای این افراد باشد و بتواند در ایجاد حس مفید بودن، افزایش امید به زندگی و ارتقاء روحیه سالمند اثرگذار باشد. لذا خانه سالمندان نیازمند فضاهایی مناسب برای ورزش و تفریح سالمندان، هم صحبتی آنها با هم سن و سالانشان، حفظ عزت نفس و ایجاد شرایطی برای خود استقلالی در حین گذراندن اوقات فراغت، آموزش هنرها و تکنیک های مورد نیاز در زندگیشان را میباشد.

-۲-۱ اهمیت و ضروریات تحقیق
سرشماری عمومی سال ۱۳۹۰ نشان داد سالمندان۵/۷ درصد از جمعیت کشور ایران را تشکیل میدهند از جمعیت ۷۵۱۴۹۶۶۹ نفر سالمند هستند که این میزان تا ۲۰ سال آینده۱۴/۷ درصد خواهد رسید این ارقام نشان میدهد اگر برنامه ریزان و سیاستگذاران کشور از هم اکنون برنامه مدون و خاصی نداشته باشند در ۲۰ سال آینده، کشور با بحران و معضل اساسی برای رفع مشکلات و مسائل اقتصادی، بهداشتی، اجتماعی پیش آمده برای این قشر روبرو می شود ( مرکز آمار ایران .(۱۳۹۰

در سراسر جهان، از جمله ایران، اقداماتی جهت رفع معضلات سالمندان آغاز شده است، از آنجا که لازم است هر نوع تصمیم گیری در این عرصه با توجه به مشکلات و نیازهای ویژه سالمندان صورت گرفته، متناسب با شرایط فرهنگ- اجتماعی جامعه باشد، آگاهی از وضعیت موجود و شناسایی مشکلات و نیازهای واقعی سالمندان قبل از برنامه ریزی برای طراحان ضروری به نظر میرسد (حاجی آقاجانی و صابریان.(۱۲۹-۱۳۶ :۱۳۸۰

بطوریکه سند چشم انداز بیست ساله توسعه و قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور نیز مورد توجه خاص قرار گرفته است بطوریکه در آن بر برخورداری افراد جامعه از سلامت، رفاه، تأمین، حفظ و ارتقای سلامت افراد جامعه تاکید فراوان شده است (المیری .(۱۳۸۲

لذا با توجه به رشد جمعیت سالمندان کشور، آشکار است که اقدام جدی جهت روبرو شدن با پدیده سالمندی در آینده نزدیک ضرورت دارد. بنابر این برنامه ریزی برای پدیده سالمندی یک اقدامکاملاًضروری است، تا سالمندان بتوانند از این دوران بالقوه شاد و مولد، لذت ببرند در نتیجه نیاز به الگویی که فضای جدیدی منطبق بر شرایط روحی و جسمی سالمند را تعریف کند و بتواند جایگزین شیوه های قبلی در جهت ارتقاء روحیه سالمند شود ضروری می باشد.

-۳-۱ سوالات و فرضیات تحقیق

آیا فضاهای تفریحی پاسخگوی نیاز و متناسب با رفتار اجتماعی و سلامت گروه های مختلف سالمندان است؟ فضاهای تفریحی باید چه خصوصیاتی داشته باشند تا با اقبال سالمندان مواجه شده و حیات جمعی و سرزندگی در آنها

جاری شود؟
فرضیات تحقیق شامل موارد زیر است:

کیفیت فیزیکی فضای تفریحی و امکانات و تسهیلات در سرای سالمندان می تواند باعث حضور بیشتر سالمندان و ایجاد حیات جمعی و سلامت روان آنها شود.

وجود تعاملات اجتماعی و رفتاری در فضای تفریحی باعث ترغیب سالمندان به استفاده از این فضاها میشود.
ایجاد حس سرزندگی و آسایش روحی ناشی از حضور در مکان های تفریحی، در پذیرش این فضا از سوی سالمندان تاثیر

دارد.

-۴-۱ روش شناسی

در این تحقیق، در روشی” توصیفی- تحلیلی”، به منظور شناخت کاملتری از مفهوم زندگی اجتماعی در فضای جمعی خانه سالمندان، متون تخصصی مختلف هم در ادبیات فضاهای عمومی و جمعی از دید اجتماعی و کالبدی و هم معیارهای مطلوبیت این فضاها بررسی شده اند. محیط پژوهش شهر اردبیل بود که شامل درمانگاه ها، محل تجمع سالمندان ( خانه سالمندان) میشود، که با توجه به هدف مطالعه، ۱۲۰ سالمند با دامنه سنی ۶۵-۸۶ سال بر اساس نمونه گیری هدفمند از بین سالمندانی که معیارهای ورود به این مطالعه را دارا بودند انتخاب شدند. معیارهای ورود به این مطالعه برای سالمندان عبارت بود از: داشتن سن بالای ۶۵ سال، زندگی در خانواده، یا خانه سالمندان فقدان مشکلات ثابت شده ذهنی، نداشتن محدودیت های جسمی و حرکتی مختل کننده فعالیتهای روزمره، رضایت داشتن به شرکت در مطالعه و توانایی بازگویی تجارب.

-۵-۱ روش های جمع آوری اطلاعات

پیمایش میدانی: در این قسمت اطلاعات شامل مصاحبه بازنویسی شده و یادداشت های میدانی است. موارد استنتاج شده شامل شناخت و علاقه مندی سالمندان به فعالیتهای فیزیکی، فرهنگی و رفتاری در مکان خانه سالمندان است.

مصاحبه فردی: اطلاعات شامل برگه های مصاحبه، تکمیل پرسشنامه و یادداشت های میدانی است. موارد استنتاج شده شامل شناخت واکنش وعلایق سالمندان نسبت به فضاهای تفریحی و توصیف این فضاها از دیدگاه اعضای جامعه آماری است

.
-۲ مفاهیم، دیدگاهها و مبانی نظری
-۱-۲ حیات جمعی و رفتارهای اجتماعی در خانه سالمندان

گستره فضا و عرصههای زندگی شامل فضای زندگی خانوادگی و خصوصی خانهها و فضای زندگی جمعی برای روابط اجتماعی در مقیاس کوچک و بزرگ است. آلتمن نقطه مقابل مشارکت اجتماعی را اجتماع گریزی، بی میلی افراد به معاشرت و همیاریهای اجتماعی، ناهنجاری های رفتاری و بی تفاوتی به عرصه های جمعی دانسته و این عوارض را ناشی از زندگی پر سرعت و فقدان فضاها و مکانهای جمعی، مناسب از دیگر سو قلمداد می کند (آلتمن .(۶۵ :۱۳۸۶

ستا لو و همکارانش با تکیه بر نظریه اکولوژی فرهنگی معتقدند” مورد توجه قرار دادن و لحاظ نمودن تفاوتهای موجود در روش هایی که طبقات اجتماعی گروههای مختلف فرهنگی از فضاهای جمعی استفاده میکنند و به آنها اهمیت میدهند برای تصمیم گیری هایی که از تنوع فرهنگی اجتماعی حمایت میکنند، مهم و ضروری است.” به عقیده آنها روش های انتقال مفاهیم فرهنگی بخش مهم جذابیت یک مکان به شمار می رود و می توانند برای گسترش تنوع فرهنگی توسعه یابند (ستا لو .(۱۳۹۰