مقاله ۲۷۱۲ جایگاه معماری اسلامی در عصر دیجیتال

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله ۲۷۱۲ جایگاه معماری اسلامی در عصر دیجیتال دارای ۱۷ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله ۲۷۱۲ جایگاه معماری اسلامی در عصر دیجیتال  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله ۲۷۱۲ جایگاه معماری اسلامی در عصر دیجیتال،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن مقاله ۲۷۱۲ جایگاه معماری اسلامی در عصر دیجیتال :

چکیده

طراحی معماری و شهرسازی در دنیای معاصر قدم در راه های نوین و تازه ای نهاده است که حضور رایانه و اطلاعات در ظهور این تحولات هنری بر کسی پوشبده نیست. هنرهای جدیدی که از نگاه برخی از نظریه پردازان معاصر دارای نقاط عطف و مشترک بسیاری در لایه های پنهان خویش با هنر و معماری اسلامی است چنانچه سبب گردیده تا در سالهای اخیرفرم ها و تزئینات معماری اسلامی، به نحوی دیگر مورد توجه جامعه هنرمندان جهان قرار گیرد و محققان بسیاری ترجمه و شبیه سازی این فرمها را به زبان دیجیتال آغاز کنند. پیرو این مباحث، لورا مارکس۲ ، استاد و تئوریسین مطالعات رسانه ،تحولات و پیشرفت هنر نوین را وامدار هنر اسلامی میداند و ریشه های آنرا در بیش از ۱۰۰۰ سال گذشته در میان کشور های اسلامی جستجو می کند . لذا شناخت این مشترکات که در دنیای اسلام و رسانه از یک نقطه آغاز و منجر به دریافت راز کل می شود، می تواند سبب ارتقاء اجرای معماری اسلامی که از نظر دکتر پیرنیا از دوره قاجار رو به انحطاط گذارده است گردد و با استفاده از تکنولوژی روز روحی نو در کالبد آن بدمد و از سوی دیگر امکان معنا بخشی به کیفیت معماری دیجیتال را که به نشانه هایی تهی مبدل گردیده، اعتلاء بخشد. در این راستا مقاله حاضر به شناسایی و معرفی این مشترکات و مفاهیم می پردازدو با معرفی ،بررسی و تحلیل این مفاهیم از قبیل وحدت،کثرت، ادراک و ; با تکیه بر معماری اسلامی ایرانی می کوشد تا وادی جدیدی جهت بررسی های آینده در راستای ارتقاء و اعتلاء امکان معنا بخشی به کیفیت معماری دیجیتال از یک سو و بازخوانی معماری اسلامی با بهره گیری از تکنولوژی روز از سوی دیگر بگشاید.

واژگان کلیدی:معماری اسلامی،دنیای معاصر، معماری دیجیتال

-۱دانشجوی مقطع دکتری فلسفه و معماری، دانشگاه هومبلت برلینEmail: Marzieh.Gholami@icloud.com

۲Lura U.Marks –

۲۲۵۲

مقدمه

در میان کل هنرها هیچ کدام به اندازه هنر اسلامی بازنمود فرهنگ و جهانبینی خویش نیست و همچون آینه ای آنرا باز نمی تاباند و بطور ویژه ای محدوده معنوی خویش یعنی جهان ، زندگی و ارتباط میان جزء و کل را به تصویر نمی کشد. در عصر حاضر می توان شعاع هایی از این انعکاس ها را در روابط میان فرهنگ و هنر دیجیتال نیز یافت. پیشرفت تکنولوژی و استفاده از الگوریتم در طراحی های امروز، محققان بسیاری را بر آن داشته است تا به هنراسلامی که ارتباطی تگاتنگ با علوم ریاضیات و هندسه دارد توجه کنند، هندسه ای که بنا بر گفته دکتر نصر مسبب شرافت یافتن ماده در عالم هنر می گردد. ( نصر، (۱۹۷۶ هندسه ای که در اکثر طرح ها و صورت ها و نقوش معماری اسلامی به کار رفته است و معماران و مهندسانی چون حنیف کارا۲، آنرا دارای پتانسیل بالایی در جهت بازخوانی و تحقیق در زمینه نقش آفرینی الگوهای طراحی و سازه ای از منظر زیبایی شناسی و علمی می دانند. این بررسی و تحقیق از نظر وی نباید تنها از صور ظاهری معماری صورت گیرد همانطور که در برخی از کارهای اخیر هنرمندان شرقی این امر نتایج مصیبت باری را بوجود آورده است. ( کارا،۲۰۰۹، (۷۳ نقوشی که اغلب هنرمندان در آن متوجه نتایج کار بوده اند و تنها از نظر ظاهری آنها را بسط داده و یا بصورت کشسانی بزرگ و کوچک می کنند و به کوشش بی حاصلی می ماند که برای شکافتن اتم به تقلید شکل علائم ریاضی در کتاب های فیزیک اکتفا کرده است.( نصر،۸۲،(۱۳۸۹ امروزه این طرح ها در هر جایی بصورت قارچ ظهور می یابند و از معنای اصلی و هدف غایی هنر قدسی دور افتاده اند.

لذا در این راستا پژوهش پیش رو قصد دارد تا با معرفی و تدقیق در برخی از این معانی که دارای اشتراکاتی میان هنر اسلامی و دیجیتال است راهی را بگشاید که سیر رفت و برگشت آن میان نقوش و هنر اسلامی و نقوش و هنر دیجیتال بتواند مسیری روشن وقابل اتکا را در بازخوانی از معماری اسلامی در عصر اطلاعات باز کند .

تفکرات اسلامی و مفاهیم هنر دیجیتال

در حالیکه تصاویر بسیاری در فرهنگ رسانه امروز ( تولیدات هنر دیجیتال ) در اطراف ما هست و ما را با خود همراه می کند و آنچه که میبینیم و میشنویم نتیجه نهایی حجم بالایی از اطلاعات و داده ها است که در مراحل مختلف بوسیله الگوریتم هایی پردازش شده و در حقیقت آنچه که ما درک می کنیم دارای لایه های پنهان است باعث شده است که در این روزگار ما بیشتر از گذشته از چشمانمان برای ادراک استفاده می کنیمواین صرفاَ بخاطر نگاه کردن به عکس ها یا تصاویر نیست، بلکه بخاطر خواندن اطلاعات است. بنابر گفته ژیل دلوز ل صفحه نمایش دیگر اشاره به یک حالت انسانی ، یک پنجره یا یک نقاشی ندارد بلکه بیشتر همانند میزی شامل اطلاعات است، صفحه کدری که روی آن داده ها حک شده است. دیگر اطلاعات بجای طبیعت قرار گرفته اند. ذهن، مانند شهر پر از هیاهویی۳ عمل میکند و چشم سوم به جای چشم طبیعی نشسته است . ( مغزی که باید مانند ریزوم دیده شود.ل (دلوز،۲۰۰۷، (۲۶۵ تصاویر جدید دیگر پنجره ای نیستند برای آنکه به تماشا بنیشینیم بلکه به دریچه ای برای خواندن مبدل شده اند و کلمات امکان این دسترسی جدید را به دنیای نامرئی گشوده اند، حال معنایی، تاریخی، اجتماعی یا سیاسی.

همین اتصال میان پیدایی ، خوانایی و ناپیدایی است که در میان هر دو هنر مشترک است. در هر دو هنر مهمترین اتفاق و فعالیت پیش از تصویر ادراکی اتفاق می افتد و تصویری که ما درک می کنیم همچون تزئینات، هندسه، الگو، متن و تصاویر کد

۲ Hanif Kara 3 overloaded

۲۲۵۳

گذاری شده، به علل پنهان در لایه های زیرین باز می گردد که در این راستا، به سه مفهوم مشترک میان تفکرات اسلامی و مفاهیم هنر نوین دیجیتال می پردازیم .

۱ -وحدت و کثرت

۲ -انتزاع و تجرد

۳ -ذره گرایی

از وحدت تا کثرت

اسلام با تاکید بر یگانگی لاصلل آنرا سر منشاء تمام هستی و آفرینش می داتد و کثرت را به مثابه انعکاسات بیشمار آن وحدت تلقی می نماید که هم مبدأ و هم غایت کلمه کثرت است و هنر اسلامی به عنوان واسطه ای به مدد صورت های ریاضی به ربط کثرت به وحدت می پردازد تا در این ارتباط بر نقطه آغاز ظهور یک حرکت، یک شیء و یا یک اندیشه تاکید کند. نقطه ی پیدایشی که لزوما سببیت خویش را چه در حوزه پیدایش و چه در ذهن ناظر آشکار نمی سازد . (کرایچلو ،۱۳۸۹، (۱۵ بازنمود این حرکت از مبدأ را در مرتبه ای پست تر و نیز بصورت ذره ای خرد که خود منشأ کثرت است، می توان در هنر دیجیتال به عنوان الگویی کوچک از یکتایی جهان بازشناخت که دارای سر آغازی واحد برای شکل گیری است و منجر به کثرت الگوهای اطلاعاتی می گردد، کثرتی که تنها بخش کوچکی از الگوی پیچیده جهان هستی است. هر دو هنر ظهوری از عنصری واحد در مراتبی کاملا متفاوت هستند.

سیر از وحدت به کثرت از منظر فلاسفه، گوناگون تعبیر شده است که به برخی از آنها بصورتی کلی اشاره می کنیم.

در مباحث جهان ریاضیات قرن ۱۰ ، خدا تنها اصل وجود همه چیز است، درست مانند عدد یک که سازنده بقیه ارقام و به وجود آورنده کثرت آنها است. از نظر فلاسفه ارسطویی و پیروان ارسطو عدد یک دارای ماهیتی متفاوت از عدد دو است و حتی کوچک ترین عدد از دید آنها عدد دو است. یک وحدت و دو کثرت است و بین وحدت و کثرت تقابل ذاتی وجود دارد. در حالیکه کندی از تئوری ارسطویان استفاده می کند و ورای آن رفته و خدا را خالق معرفی می کندو بیان می دارد که نا محدودیت در دنیای واقعی وجود ندارد بلکه در استعدادی نهانی نهفته شده است چنانچه میان عدد یک و دو بیشمار عدد وجود دارد که می توان تا هر زمانی آن را شمرد.( Al-Allaf، ۲۰۰۶، (۵۴

آنچه در میان این گفتارها جالب می نماید کثرتی است که موجودیت دارد و منتظر است تا ما آنرا کشف کنیم. اگر ما به معماری اسلامی به عنوان نمودی از این کثرت نگاه کنیم می توانیم مشخصه های گستردگی و فنا شدگی را برای این معماری یعنی میل ذاتی هر الگو در تکرار و محو شدن در کثرت بر شماریم. ما می توانیم این کیفیت را در سازه اصلی بنا، تزئینات یا سطوح ساختمان بشناسایی کنیم. هر بخشی از بنا بازتابی است از الگوی اصلی و بطور همزمان میل درونی به گسترش یافتن دارد و می تواند در لحظه ای حقیقتی باشد که خود را به عنوان استعاره ای از کثرت نشان می دهد. این الگو را در اکثر گنبد ها و سقف های بناهای اسلامی می یابیم . تصور کنید که شما زیر سقف اتاق موسیقی کاخ عالی قاپو حضور دارید و رو به بالا نگاه می کنید. خود را در

۲۲۵۴

میان انبوهی از فرمهای هندسی غوطه ور می یابید، گویی داستان موسیقی های نواخته شده در این تالار را با زبانی هندسی و با ساختاری کاملا عملکرد گرا در خاطر مجسم می کنید، خطوط طلایی این تزئینات با رنگهای ویژه اخرایی پس زمینه که از بالاترین نقطه مرکزی سقف آغاز میشوند و گویی تا بی نهایت امتداد یافته اند. الگوهای متناسبی که رشد داده شده و و بر روی سطوح گسترده گردیده اند مانند زمانی که الگوریتمی در عرصه طراحی نوشته می شود و عنصری اولیه ای به عنوان الگو تعریف می گردد تا بر اساس ذات فرم و متریال، خود را مطابقت داده و تکثیر شود، کثرتی که هر جزء آن فارغ از دیگری، الگویی است از نشان اولیه.

تصویر-۱ عالی قاپو،اصفهان

بطور نمونه می توان به الگوریتمی که گروه خیلی بیشتر۴ طراحی کرده اند اشاره کرد،الگویی که بر اساس الگوریتم برنامه ریزی

شده و با بر اثر تکثیر آن فرم پاویلیون شکل گرفته است.

تصویر-۲ لین پاویلیون

nonLin/Lin Pavilion

Project part of the permanent collection of the FRAC Centre,

Orleans.

Design: MARC FORNES & THEVERYMANY™ ©۲۰۱۱

۴ The VerzMany

۲۲۵۵

انتزاع

انتزاع از باور مخالف بازنمایی عینی و تمثیلی مسلمانان می آید یا به تعبیر علما پیرو شمایل شکنی است. اگرچه این موضوع خیلی کمتر از آنچه مردم فکر می کنند در آثار هنری وجود دارد و در برخی فرقه های خاص اسلام بیشتر به آن توجه شده است اما شمایل شکنی محیطی را در عرصه هنر اسلامی برای شکل گیری فرم های انتزاعی و مجرد بوجود آورده که همراه با مفاهیم خطوط مجرد و فضای ملموس بنا بر تعبیر ژیل دلوز و فیلیکس گاتاری است. بر اساس نظر آنان وقتی یک خط و شکل فارغ از تصویر می باشند ، خط مجرد می شود و فرم مجسمه وار در فضایی لمسی محو می گردد، و معنا با کشف مخاطب و طرز تفکر او ارتباط می یابد آنچه توسط این دو تن خطوط انتزاعی۵ نامیده می شود، جهت ها و گذر ها بین نقاط ،فیگور ها و حد فاصل هاست. فضای بساوایی در کنار فضای بینایی ولی با کیفیتی متفاوت قرار می گیرد.بنا به گفته آنها بساوایی۶ لغت بهتری است از لامسه۷ از آنجا که این لغت تفاوت میان دو حس را بیان نمی کند بلکه خود کیفیتی است که چشم به تنهایی می تواند این عملکرد غیر بینایی را کشف و حس کند و دریابد .(دلوز و گاتاری،۲۰۰۵، (۳۸۲

خطوط انتزاعی بعنوان عناصر فضای بساوایی در هنر اسلامی رونق دارند. خطوط پیچک های متقاطع که در هیئتی گیاه وار در هم تنیده و به هم بافته شده اند به راست یا چپ می تابند و بالاخره با پایانی زیبا،همچون سر یک اسلیمی ،یک گل یا برگ، در فضای رمینه رها می شوند و فضاهای منفی پس زمینه را روی شکل فرم می دهند. این به پیچک های جدید این امکان را می دهد تا خود را بنامایاند، چنانچه گویی زندگی جدیدی می تواند از هرنقطه شکوفا شود، همانند درختانی که در سیر و سفری عاشقانه خود می زایند و خود می رویند و خود می پویند و چون سفر هریک به نهایت می رسد باز از سر آغاز می کنند.( نوایی،۲۶۴،(۱۳۹۰

۵ abstract 6 haptic 7 tactile

۲۲۵۶

این رشد نامحدود را روی دیوار محراب الجایتو در مسجد جمعه اصفهان مشاهده کنیم که با برگهای گچبری و خطوط ثلث پوشیده شده است. نگاه کردن به این محراب از زوایای مختلف باعث می شود که افراد در میان آن سطوح اشکال مختلفی را درک کنند. خطوط را شناور ببیند ، منحنی ها را با خمیدگی های متفاوت دریابند گویی فرم هایی زنده هستند و در هر لحظه می توانند بازدبد کنده را شگفت زده و متحیر کنند. این ویژگیها در هنگامی ایجاد می گردد که اثر هنری نقاط دسترسی متعددی دارد و این چشم بیننده است که ما بین این نقاط خطوط انتزاعی را ترسیم می کند .

تصویر-۳ محراب الجایتو، مسجد جامع اصفهان

باز سازی این خطوط انتزاعی در معماری دیجیتال با استفاده از تکنولوژی نمونه سازی سریع ۸ و چاپ سه بعدی شکل می گیرد. کاری که با استفاده از الگوریتم هایی که به کمک کامپیوتر برنامه نویسی و پردازش شده اند و از طریق افزودن لایه های پلاستیک یا فلز روی یکدیگر صورت می پذیرد. در این زمینه کارهایاُکسمان۹ قابل اشاره است که با استفاده از الگوریتم ژنتیک ساختارهای طبیعی را برای یک طراحی پایدار بوجود آورده است. ساختار های طبیعی که وی بیشتر بر روی آنها پژوهش انجام داده است شامل ساختار استخوان و بال پروانه می باشد و معمار هدف خویش را بکار بردن الگوریتم ژنتیک قرار داده است تا ما بتوانیم به نوعی داخل اطلاعات استحکام بخشیده شده زندگی کنیم .

۸ Rapid Prototyping 9 Neri Oxman

۲۲۵۷

تصویر-۴ احجام سه بعدی ساخته شده بر اساس الگوریتم ژنتیک

ذره گرایی

همه چیزهای اطراف ما و به غیر از خدا می توانند به اتمها و تصادف های میان آنها دسته بندی شوند. ذرات تشکیل دهنده اشیاء که غیر قابل مشاهده با چشم هستند به وجود آورنده کیفیت اجسام مثل رنگ، بو، حرکت و غیره هستند. گروه ها و فلاسفه مختلفی در مورد این موضوع صحبت کرده اند، از آن جمله می توان به نظریه معتزلین اشاره کرد که ماده، فضا، زمان و حرکت را ترکیبباتی از اجزاء بسیار کوچک غیر قابل مشاهده می داند که کل دنیا به وسیله این اتمها و ذرات و حوادث میان آنها خلق شده و بوجود آمده است .

محمد غزالی نیز از دانشمندانی بود که جهت بازگشایی مدرسه ذره گرایی اشعریون منتصب گردید. او در مباحث خود مطرح می کند ذره تنها چیز مادی است و باقی هر آنچه در جهان است حاصل تصادفاتی است که دائمی نیستند و برای مدت زمانی کوتاه شکل گرفته اند. در عالم هیچ چیز بطور تصادفی نمی تواند علت وجودی چیز دیگری باشد،مگر ادراک ،به عنوان موجودیتی در یک لحظه ،اتفاقات مشروط و تصادفی فاعل علل فیزیکی طبیعی نیستند اما نتیجه مستقیم مداخله دائمی خداوند هستند،که بدون آن هیچ چیز موجودیت نمی یابد. چنین طبیعتی کاملا وابسته به خداوند است .( غزالی، ۲۰۰۰، (۱۶۲

برای نمونه عینی چنین تفکری می توان به یکی از مهمترین ابداعات مسلمانان یعنی مقرنس اشاره کرد. یاسر تبار ۱۰ از معماران اندیشمند و تاریخ شناس در مورد گنبد مقرنس بحث می کند. بطور معمول یک گنبد حس وحدت و یکتایی را منتقل می کند کهدر گنبد مقرنس این حس از اجتماع اجزاء آن تشدید می گردد. از نظر او این گنبد شامل ذرات مجزایی است که کنار یکدیگر تنها با خواست خداوند نگه داشته شده اند. چناچه ما آنرا به خوبی در گنبد شیخ عبد الصمد نطنز نیز مشاهده می کنیم. (مارکس، ۲۰۱۰، (۱۹۳

۱۰ Yasser Tabbaa

۲۲۵۸

تصویر-۵ گنبد مسجد شیخ عبدالصمد، نطنز

در هنر دیجیتال نیز از وجود مفهوم ذره در شکل گیری فرم ها استفاده شده است، چنانچه فضا را اشغال شده از

ذرات، حرکت را جابجایی فضای ذره ای و زمان را زمان رخ دادن این جابجایی ذره ای تعریف می کنند. در حالیکه ما نمی توانیم روی یک بخش اثر هنری به تنهایی متمرکز شویم و آنرا جداگانه به شمار آوریم، هر عضو وجودش برای دیگر اجزاء الزامیست. اگر از اجزاء موجود در یک تصویر به پیکسل ها اشاره کنیم که هرکدام هویتی مستقل دارند و در کنار یکدیگر هویت اصلی شکل را می سازند می توان به آبنمای بیت۱۱ در سال ۲۰۰۶ اشاره کرد که بر اساس الگوریتمی تعریف شده است تا حروف و اشکال را در کامپیوتر برنامه ریزی انتخاب کند و اثر (نتیجه) این پردازش را بصورت ریزش آب بوسیله ۲۴۰ عدد جت مگنتیک به ازاء هر کلمه پیکسل مایع در زمان نمایان گرداند.

۱۱ bit.fall

۲۲۵۹

تصویر۶- آبنمای بیت، ۲۰۰۶

نتیجه