مقاله نقش آب بر شکل گیری شهر مهاباد

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله نقش آب بر شکل گیری شهر مهاباد دارای ۱۲ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله نقش آب بر شکل گیری شهر مهاباد  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله نقش آب بر شکل گیری شهر مهاباد،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن مقاله نقش آب بر شکل گیری شهر مهاباد :

خلاصه

با بررسی نحوه شکل گیری شهرها و تأثیر انواع عوامل طبیعی و زیست محیطی بر این روند، دخالت عناصر طبیعی را از مهمترین عوامل در این مهم می توان برشمرد. آب اولین عامل پای بند بشر به زمین، جهت نیازهای ابتدایی و اساسی او است، چنانکه از دیر باز همواره نطفه های اولیه ی شهرها را رودخانه ها تشکیل داده اند و نبض چگونگی شکل گیری، قرارگیری و نحوه ارتباط فضاها را با یکدیگر و در نتیجه، بافت و سیمای شهر را در اختیار دارند.

با توجه به بررسی های اجمالی روی این نقاط عطف و از آن جا که در کشور ما برخورد جدی در این مورد کم تر صورت گرفته است. در این مقاله رودخانه مهاباد مورد توجه قرار می گیرد و نقش بنیادین آن از زمان های گذشته تا به حال و نیز در آینده برررسی می شود. حضور این رود در شهر مهاباد دیروز، افت و خیزهای زیادی داشته است و در شهر مهاباد امرز، آب تنها در سطح کلان حضوردارد که آن هم نا به سامان می نماید.

کلمات کلیدی: آب، رودخانه مهاباد، شهرسازی، مادی

.۱ مقدمه

عناصر طبیعی مانند آب، از گذشته های بسیار دور، به عنوان عواملی زندگی آفرین، در نزد اقوام و گروه های فرهنگی ساکن در نقاط مختلف دنیا مقدس بودند. به ویژه در سرزمین ایران- به دلیل وجود شرایط اقلیمی خاص-آب به عنوان عنصر هستی بخش، بسیار مورد توجه بوده و به دلیل نیاز روزمره به آن و ترس از نبودنش، به عنوان یکی از ایزدان، در ذهن ایرانیان، چایگاه ویژه ای داشته است. به این ترتیب، با اینکه آب، از عوامل طبیعی اثر گذار بر شهرسازی محسوب می شد، انتخاب مکان مناسب شهرها و نحوه نمایش آب در آنها – به منظور پرستش- بر اساس مقوله های اساطیری و با دقت کامل انجام می گرفت. در نتیجه، آب که به عنوان سرچشمه حیات، جایگاه ویژه ای در تفکر ایرانی داشت، در سطح زیستگاه ها تبلور کالبدی یافت و شهرها و آرمان شهرها را معنا بخشید و به صورت های گوناگون مانند نقطه، خط و سطوح ایستا و پویا، فضای پیرامونش را شکل داد. هر شهر با حضور آب، ویژگی های منحصر به فردی یافت و از بقیه ی زیستگاه ها متمایز گردید. مکان فعالیت ها، با توجه به جریان آب انتخاب شد و عناصر شهری با توجه به حرکت آب شکل گرفتند. در واقع، ضمن اینکه ضرورت های ساختاری، باعث شکل گیری شهر بر مبنای آب می شد، این عنصر شناسه ای بود برای در مکان، و به این ترتیب، نیازی روزمره کالبد شهر زا می ساخت، فضای اجتماعی را تعریف می کرد و جهت رشد و توسعه را معلوم می نمود و از سوی دیگر، به عنوان نمودی مقدس از یک حقیقت ( استواری زندگی برآب) در ذهن تقدیس می شد و در شهر تظاهری نمادین یافت. با بررسی نحوه ی شکل گیری و تکامل شهرها و تأثیر انواع عوامل طبیعی و زیست محیطی بر این روند، دخالت عناصر طبیعی را از جمله مهم ترین و مؤکدترین عوامل در این مهم می توان برشمرد. آب اولین عامل پای بندی بشر به زمین جهت رفع نیازهای ابتدایی و اساسی اوست. از این جهت از دیرباز همواره نطفه های اولیه شهرها را رودها تشکیل داده اند. این شریان های حیاتی، نبض چگونگی شکل گیری، قرارگیری و نحوه ارتباط فضاها را با یکدیگر و در نتیجه، بافت و سیمای شهررا در اختیار دارند.

۱دانشجوی کارشناسی ارشد رشته معماری گرایش معماری
۲عضو هیأت علمی گروه معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد مهاباد

۱

اولین همایش بین المللی و چهارمین همایش ملی عمران شهری دانشکده فنی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج

۱۳، ۱۴و ۱۵ اسفند ماه ۱۳۹۲

.۲ نقش آب در شهر ایرانی

شهر ایرانی، مانند همه ی شهرهای ایرانی، باید در جایی شکل می گرفت که به آسانی به آب روان دسترسی می داشت. نحوه ی حضور آب، در تبیین شکل کالبدی- فضایی شهر، هنوز هم در شهر ایرانی پس از اسلام قابل مشاهده است و در مورد شهرهای پیش از اسلام، نوشته ها و اندک آثار به جا مانده ازشهرهای آیینی، تصوری ازرابطه ی آب وشهررا شکل می دهند. [۱]

مروری برآرمان شهرهایی که دراندیشه ی ایرانی ساخته و پرداخته شده اند، نشان می دهد که آب، یکی از عناصر ساختاری شهر بوده و دراین مکان ها که به عنوان بهشت هایی دراین جهان به تصور درمی آمده اند، به نشانه ی سرزندگی و پویش شهر، حضوره کلیدی داشته است. مهم ترین آرمان شهر ایرانی، ورجمکرد است که در بخشی از متن اوستا- وندیداد- دستور ایجاد آن از سوی اهوارمزدا به جمشید داده شده است و می توان از آن به عنوان یکی از کهن ترین مجموعه های شهری یاد کرد. برای ساختن این شهر، پس ایجاد محوطه ای برای زندگی مردمان ومحوطه ی دیگری برای چهارپایان به جمشید دستور داده می شود. در پژوهشی که در مورد ساختار کالبدی و رجمکرد انجام شده است، رابطه عنصرآب، با شکل شهر، این گونه تفسیر شده است: »الگوی کالبدی شهر دارای طرح هندسی منظم با گذرگاه های موازی است. هجده گذرگاه استخوان بندی کالبدی شهر را می سازند. یک آبراهه ی عریض عمود برگذرگاه ها، سراسر شهر را طی می کند. و مانند آب پخشان بزرگی در شعبه هایی از آن در گذرگاه ها جاری می شود و خیابان هایی مشجر، با شهر آب پدید می آید. مدخل آبراهه از محلی که آب وارد باروی شهر می شود، تنها در یا روزن بارو و یا به عبارتی دیگر تنها ورودی شهر را پدید می آورد. از هر چهارسوی ]هرخانه[ می توان بر فضای سبز شهر نظاره کرد. حیات خانه ها به وسیله دیوار و پرچین از همدیگر جدا نمی شود، فضای سبز حیاط ها به همدیگر پیوسته و به فضای سبز اصلی شهر در پیرامون آبراهه می پیوندند. «

به این ترتیب، می توان دریافت که آب، در این شهر اسطوره ای، در هیأت عنصر ساختاری شکل دهنده به جهت توسعه شهر مطرح بوده و علاوه بر ضرورتی زیستی، بخش بندی های کالبدی را شکل داده و با تأمین مجموعه ای از سازه های نرم، مانند درختان وسبزی ها، موجب تمایز فضاها از هم شده است. ]همان، ص [۲۷۷

پس همان گونه که آب در سروده های دینی ایرانی ستوده می شود، وجود آن در اندیشه های مانی از شهرهای جاوید نیز، گویای ارزش فرازیست محیطی است. آب برای مردمان مفهومی ازلی داشته است و در پیوند با روان انسان، در سطح زیستگاه ها تبلور کالبدی می یابد. این تظاهر ماد، در ساختار شهر نهادینه شده و در نتیجه در صورت حذف آب آرمان شهر، مفاهیم بنیادی آن، نظیر بخش بندی های فضایی، تعیین گسترده ی شهری و در عین حال جاودانه سازی زندگی، در آرامش، به واسطه ی ایجاد نرم فضاهای طبیعی با حضور آب، همه از اندیشه ی آرمانی شهر، حذف می گردند. ]همان، ص

[۲۷۶

درجایی که یافته های باستان شناسی، حکایت از وجود نظام شبکه ی جوی های آب در پاسارگاد، برای آبیاری یکی از نخستین نمونه های باغ ایرانی می کنند، وجود شبکه ی مجاری فاضلاب تخت جمشید نشان کوچه ها و خیابان ها را روشن کرده است. [۲]

پس، با وجود این که، ابنیه ی شهر، برمبنای تفکر ایرانی، با فضای سبز و درختان محصور بوده اند، در واقعیت نیز برمبنای طبیعت رابطه ی انسان و محیط با آب برخورد می شد. به عبارت دیگر، هم ضرورت های فرهنگی – آیینی و هم ضرورت های زیست محیطی، در نحوه ی حضور آب در شهر ایرانی پیش از اسلام مؤثر بودند. پیشرفت های فنی در آن عصر، چنان بود که برمبنای یافته ها، در شهر ایلامی و شوش، دیواره ی چاه های آب را برای جلوگیری از نفوذ فاضلاب با آجر می پوشانده اند. [۳] از سئی دیگر، در شهرهای آیینی، تظاهر کالبدی آب، به شکل دیگری نیز وجود داشته است. در این مکان ها، معماری بناهایی که ویژه ی پرستش آب ها است، یا سطوح گسترده ی آبی که در کنار معبد قرار می گرفته، منظرسازی های گوناگونی را در مقیاس های میانی و طراحی شهر، سبب شده است. به طور کلی، سیر تحول تاریخی شهرهای ایران، نشان دهنده ی برپایی مراکز مذهبی، در کنار آب ها است. ]همان ص[۲۶

حضور آب، در شهر ایرانی پس از اسلام دنباله ی همان حضور پیش از اسلام است، با این تفاوت که دیگر آب، ایزد نیست، گرچه به عنوان عنصری که تجلی ذات خداوندی است، هنوز هم گرامی دانسته می شود. در شهر ایرانی پس از اسلام، منظر شهری، در مرحله ی نخست، تابع چند نوبت فعل و انفعالات اجتماعی، در شرایط هرج و مرج ها و سکون های مقطعی و عدم وجود آرامش درونی، در سرزمینی یکپارچه، از نظر سیاسی، در یک فاصله هزار ساله بوده است. از سوی دیگر، با گسترش شهرنشینی و نهادینه شدن فن استقرار و توسعه ی کالبدی شهر، نیاز به آب، به عنوان یک اصل در اذهان پذیرفته شده است و روش های استفاده از آب در شهرها، بر مبنای الگوهای تاریخی موجود، دنبال می شده اند. [۴]

به طور کلی، مکان استقرار شهر ایرانی پس از اسلام، مانند قبل، تابع حضور آب بوده است. شهرهایی که در امتداد مسیر رودخانه ها شکل گرفته (

اصفهان، شوشترو;) زیستگاه هایی که به واسطه ی حضور چشمه ی آب، گسترش یافته ( ری، تبریزو;) و آن ها که با ایجاد قنات ها، ساخته شده بودند،