دانش رسان |
مرکز علم و دانش کشور مقاله مرورى بر ویژگىهاى فرضیه و نقش آن در مطالعات تجربى
در حال بارگذاری
توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد
مقاله مرورى بر ویژگىهاى فرضیه و نقش آن در مطالعات تجربى دارای ۴۱ صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است
فایل ورد مقاله مرورى بر ویژگىهاى فرضیه و نقش آن در مطالعات تجربى کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه و مراکز دولتی می باشد.
توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است
بخشی از فهرست مطالب پروژه مقاله مرورى بر ویژگىهاى فرضیه و نقش آن در مطالعات تجربى
چکیده
مقدّمه
تعریف فرضیه
توصیف کلّى فرضیه
منابع اخذ فرضیه
آزمون فرضیه
انواع فرضیه
کارکرد فرضیه
ویژگىهاى کلّى فرضیه مقبول
ارتباط فرضیه با سایر مفاهیم
نتیجه گیرى
••• منابع
••• پىنوشتها
بخشی از منابع و مراجع پروژه مقاله مرورى بر ویژگىهاى فرضیه و نقش آن در مطالعات تجربى
ـ اتسلندر، پتر، روشهاى تجربى تحقیق اجتماعى، ترجمه بیژن کاظمزاده، مشهد، معاونت فرهنگى آستان قدسرضوى، ۱۳۷۱
ـ ازکیا، مصطفى و دربانآستانه، علیرضا، روشهاى کاربردى تحقیق، تهران، کیهان، ۱۳۸۲
ـ اسکیدمور، ویلیام، تفکر نظرى در جامعهشناسى، ترجمه جمعى از مترجمان، تهران، سفیر، ۱۳۷۲
ـ باربور، ایان، علم و دین، ترجمه بهاءالدین خرّمشاهى، تهران، مرکز نشر دانشگاهى، چ دوم، ۱۳۷۴
ـ بلیکى، نورمن، طراحى پژوهشهاى اجتماعى، ترجمه حسن چاوشیان، تهران، نى، ۱۳۸۴
ـ بیکر، ترز ال.، نحوه انجام تحقیقات اجتماعى، ترجمه هوشنگ نایبى، تهران، روش، ۱۳۷۷
ـ توسّلى، غلامعبّاس، نظریههاى جامعهشناسى، تهران، سمت، ۱۳۶۹
ـ چالمرز، آلن اف، چیستى علم، ترجمه سعید زیباکلام، تهران، سمت، ۱۳۸۲
ـ حافظنیا، محمّدرضا، مقدّمهاى بر روش تحقیق در علوم انسانى، تهران، سمت، ۱۳۸۱
ـ دوورژه، موریس، روشهاى علوم اجتماعى، ترجمه خسرو اسدى، تهران، امیرکبیر، چ دوم، ۱۳۶۶
ـ ساروخانى، باقر، روشهاى تحقیق در علوم اجتماعى، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى، ۱۳۷۲
ـ سروش، عبدالکریم، درسهایى در فلسفه علمالاجتماع، تهران، نى، چ دوم، ۱۳۷۶
ـ کرلینجر، فرد ان.، مبانى پژوهش در علوم رفتارى، ترجمه حسن پاشا شریفى و جعفر نجفى زند، تهران، آواىنور، ۱۳۷۴
ـ کیوى، ریموند و کامپنهود، لوک وان، روش تحقیق در علوم اجتماعى، ترجمه عبدالحسین نیکگهر، تهران،فرهنگ معاصر، ۱۳۷۰
ـ گولد، جولیوس و کولب، ویلیام ل.، فرهنگ علوم اجتماعى، ترجمه جمعى از مترجمان، تهران، مازیار، ۱۳۷۶
ـ گولدنر، الوین، بحران جامعهشناسى غرب، ترجمه فریده ممتاز، تهران، شرکت سهامى انتشار، چ دوم، ۱۳۷۳
ـ مولر، جى. اچ و دیگران، استدلال آمارى در جامعهشناسى، ترجمه هوشنگ نایبى، تهران، نى، ۱۳۷۸
ـ نچمیاس، دیوید و فرانکفورد، چاوا، روشهاى پژوهش در علوم اجتماعى، ترجمه فاضل لاریجانى و رضافاضلى، تهران، سروش، ۱۳۸۱
ـ والش، دبلیو . اچ.، مقدّمهاى بر فلسفه تاریخ، ترجمه ضیاءالدین علایى طباطبائى، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۳
ـ ویمر، راجردى و دومینیک، جوزف آر.، تحقیق در رسانههاى جمعى، ترجمه کاووس سیدامامى، تهران،سروش، ۱۳۸۴
ـ هسه، مارى، «قانونها و تئورىها»، در: علمشناسى فلسفى (مجموعه مقالات)، انتخاب و ترجمه عبدالکریمسروش، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى، ۱۳۷۲
ـ هومن، حیدرعلى، پایههاى پژوهش در علوم رفتارى، بىجا، تهران، چ سوم، ۱۳۷۰
ـ ـــــ ، شناخت روش علمى در علوم رفتارى، تهران، پارسا، چ دوم، ۱۳۷۴
– Cohen, M., A Preface to Logic, New York, Meridian,
چکیده
فرضیه به عنوان پاسخ موقّت به سؤالات تحقیق، برآورد حدسىِ روابط بین متغیّرهاى آن، وهدایتکننده منظّم و استوار فرایند پژوهش، یکى از سازههاى مهمّ معرفتى در هر پژوهش علمى بهشمار مىرود؛ ابزار نیرومندى است که با هدف دستیابى به نتایج اطمینانبخش، ابداع شده است.فرضیه با الهام از تفکرى تئوریک، و برپایه شناخت مقدّماتى پدیده مورد مطالعه (مرحله اکتشاف)،بیانگر استنباطى مستدل درباره اوصاف، حالات، و رفتارهاى پدیده مورد مطالعه است. به استثناىمطالعات توصیفى و اکتشافى، تقریبا همه مطالعات با فرضیه یا مجموعهاى از فرضیات بههم پیوستهآغاز مىشوند و استمرار مىیابند. این نوشتار درپى آن است تا پس از بررسى ابعاد مفهومىِ«فرضیه»، با رویکردى روششناختى، به بحث درباره گونهها، ویژگىها، و کارکردهاى آن در فرایندمطالعه علمى بپردازد و دیدگاههاى مختلف در این خصوص را تحلیل نماید
کلیدواژهها: فرضیه، متغیّر، پیشفرض، نظریه، قانون، آزمون، قیاس، استقرا، ابطال
مقدّمه
یکى از دعاوى کانونى و برخوردار از مؤیّدات فراوان فلسفه علوم تجربى این است کهمطالعه و مشاهده پدیدهها بدون داشتن مجموعهاى از باورها، انگارهها، ذهنیات،سؤالات و دغدغههاى پیشینِ معطوف یا مرتبط به موضوع مورد مطالعه، غیرممکناست و نتیجهاى دربر نخواهد داشت؛ زیرا چنین سلوکى، به علّت فقدان خطّ راهنما،پژوهشگر را با انبوهى از دادهها و دریافتها روبهرو مىسازد. انگارهها وپیشداشتهاى ذهنى همچون قطبنمایى عمل مىکنند؛ مسیر حرکت پژوهشگر را درپیچوخمهاى فرایند مطالعه تعیین، و او را در کشف واقعیت و نیل به نتایج موردنظر یارىمىنمایند. اگر نقطه آغاز فرایند پژوهش را طرح مسئلهاى همچون «طلاق» در قالب یکیا چند سؤال ناظر به علل وقوع یا آثار و پیامدهاى آن بدانیم (که معمولاً در مواجهه عادّىیا لایهکاوى مرحلهاى پدیدهها و واقعیات مشهودْ رخ مىنمایند و خویش را بر ذهنپژوهشگر تحمیل مىکنند)، فرضیه واکنش ذهنى منتج از یافتههاى پیشین در جهت ارائهپاسخ یا پاسخهاى اجمالى و موقّت به پرسشهاى مذکور است. این پاسخ ـ ناخودآگاه ریشه در درک شهودى، تجربیات زیستى، آرشیو اطلاعات شخصى، مطالعات وتجربیات پیشین، رویّههاى غالب، خوانشهاى ترجیحى، مفروضات عامّه، مؤیّداتمحیطى و; دارد؛ امّا فرایند مطالعه در استمرار موجودیت خویش، مترصّد آزمون اینفرضهاى مقدّماتى در پرتو شواهد و یافتههاى عینى و تأیید و ردّ محتمل آنهاست
گفتنى است که فرضیه، و همچنین نظریه، تنها در موضعى زمینه طرح مىیابد کهپژوهشگر با پدیدههاى نسبتا پیچیده، تفسیرپذیر، و چندوجهى سروکار داشته باشد؛پدیدههایى که امکان توارد علل مختلف و ظهور آثار متنوّع از آنها محتملالصدق شمردهشود. از اینرو، پدیدههایى که اغلب بدیهى انگاشته مىشوند یا افراد عموما در پرتومعلومات و تجربیات ارتکازى خویش به تفسیر متقاعدکننده آنها قادرند، اساسا بىنیاز ازفرضیه هستند یا فرضیات خفى محتمل آنها بىنیاز از آزمون مىباشند؛ براى مثال، اگرناگهان باخبر شوید که دوستتان همسر خود را طلاق داده است، ذهنتان به سرعتدرصدد یافتن چرایى وقوع این امر برمىآید؛ و بسته به میزان ورزیدگى، تجربیاتزیستى، اطلاعات دریافتى، و زمینههاى محیطى، انبوهى از پاسخهاى محتمل را بهدست مىدهد. پس از مطالعه، بررسى، و دریافت اطلاعات تکمیلى، بسیارى از اینفروض ابتدایى ـ خود به خود ـ از فهرست علل محتمل حذف مىشوند و تنها برخى ازآنها به صورت تکى یا مجموعهاى که امکان بیشترى براى ایفاى نقش علّى دارند، بهعنوان علل محتمل، رجحان مىیابند. به بیان دیگر، برخى از فروض ابتدایى در پرتویافتههاى جدید تأیید یا رد، و برخى نیز تقویت یا تضعیف خواهند شد. از اینرو، طرح فرضیه در مواجهه با پدیدهها و رویدادهاى طبیعى یا انسانى ـ چه آگاهانه و چه ناآگاهانه امرى متعارف، منطقى، و مقتضاى سلوک عادّى ذهن و کنجکاوىهاى محقّقانه است ودر مطالعات علمى، اصلى خدشهناپذیر شمرده مىشود. از نظر برخى، این دیدگاه چنانرایج شده است که پژوهشگر تازهکار احساس مىکند که حتما باید چنین حدسهایىبزند، حتى اگر این حدسها کاملاً بىمعنا باشند (پژوهشگران، بدون فرضیه، احساسمىکنند که دستخالىاند). وحشت از ناکامى در «اثبات» فرضیهها، چونان شمشیردموکلس، بالاى سر پژوهشگران تازهکار تاب مىخورد؛ داشتن فرضیه نادرست و یاشکل نادرستى از فرضیه، به راستى مصیبت قلمداد مىشود. در این سنّت پژوهشى،تأکید بر داشتن فرضیه است، نه بر منشأ و توجیه آن و یا بر مقصود از داشتن آن
به همین دلیل، برخى معتقدند: فرضیه «موتور تحقیق» است و اثبات یا ردّ آن، درفرایند تحقیق، اهمیت بسزایى دارد؛۲ برخى نیز فرضیه را نیرومندترین ابزار براى نیل بهدانش قابل اعتماد ارزیابى کردهاند.۳ باربور در توضیحى جامع، نقش پسزمینههاىنظرى در فرایند پژوهش را بسیار حیاتى توصیف کرده و گفته است: بارها، این عقیدهخویش را بیان کردهایم که انسان از دادههاى حسّىِ پراکنده، محض، و مجرّد آغازنمىکند؛ بلکه با انگارههایى از روابط تجربى آغاز مىکند که در آنها، «تعبیر» نفوذ وحضور دارد. همچنین، گفتهایم که گزارشهایى که از «دادهها»ى علمى ارائه مىشود،همواره، «گرانبار از نظریه» است.۴ چالمرز نیز در نقد دیدگاه استقراگرایان مىنویسد
علم با گزارههاى مشاهدتى، آغاز نمىشود؛ زیرا، بر تمام گزارههاى مشاهدتى نوعىنظریه مقدّم است; . آنچه مشاهدهگران با نگریستن به شىء یا منظرهاى مىبینند، وتجارب انفسىاى که به دست مىآورند، صرفا توسط تصاویر منقوش بر شبکیه آنانتعیین نمىگردد؛ بلکه به تجربه، معرفت، انتظارات، و وضعیت عمومىِ درونىمشاهدهگر نیز بستگى دارد
گفتنى است که از نظر استقراگرایان، مراحل گوناگون مطالعه از ذهن آغاز نمىشود؛ بلکهاز عین و واقعیت آغاز مىشود و بین فرضیه و واقعیت، دوگانگى وجود دارد. برخى ازرئالیستها نیز بر این باورند که در علم باید از فرضیه شروع کرد، نه از واقعیت. البته،آنان قائل به جدایىِ کامل بین واقعیت و فرضیه نیستند. بدیهى است که داشتن فرضیهمناسب، به ارتقاى کیفى پژوهش کمک مىکند؛ از اینرو، در پژوهشهاى تبیینىِ ناظر بهبررسىِ روابط بین متغیّرها، وجود فرضیه مناسب ضرورتى اجتنابناپذیر است. ناگفتهپیداست که در برخى از مطالعات نیز پژوهشگر بدون فرضیه واقعیاتى را کشف مىکند وبه صورت سازمانیافته ـ و متناسب با اهداف منظور ـ به نتایجى دست مىیابد.پژوهشهاى توصیفىِ ناظر به بررسى اوضاع، حالات، و ویژگىهاى پدیدهها و نیزپژوهشهاى میدانى و اکتشافى، از جمله مواردى هستند که ضرورتِ داشتن فرضیهآغازین در آنها منتفى شمرده شده است؛ اگرچه این امکان وجود دارد که فرایند مطالعه،خود به آفرینش فرضیاتى انجامد یا نتایج حاصل از آن، در تأیید یا تضعیف برخىفرضیات پیشین به کار گرفته شود. پیشنهاد مىشود که در این نوع مطالعات، با هدفجلوگیرى از هرگونه سوگیرى احتمالى، از پیشبینى روابط میان متغیّرها پرهیز گردد.البته، برخى از نویسندگان حتى دو مورد فوق را نیز از لزوم داشتنِ فرضیه مستثنا نکرده وگفتهاند: تحقیقات علمى، از هر نوعى که باشند، نیاز به تدوین فرضیه دارند؛ زیرا تحقیقعلمى تلاشى است براى معلوم کردن مجهول یا حلّ مسئله. مجهول ممکن است ماهیتیک شىء یا پدیده باشد، نیز ممکن است وضعیت یا حالات آن باشد؛ همچنین، ممکناست از سنخ رابطه بین پدیدهها، اشیا، و متغیّرها باشد. این مجهولات ممکن استمربوط به گذشته، حال یا آینده باشند؛ بنابراین، همه آنها روش تحقیق علمى را طلبمىکنند. از اینرو، در همه تحقیقات علمى، محقّقان ناگزیرند به ساخت و پردازشفرضیه اقدام کنند. با اینحال، در تحقیقات توصیفى، فرضیهها مبیّن وجود حالات،شرایط، صفات، ویژگىهاى اشیا و اشخاص، موقعیتها، پدیدهها و رخدادهایى هستندکه نسبتِ وقوع رویدادها، صفات، و ویژگىهاى اشیا و پدیدهها را توضیح مىدهند.۶ناگفته نماند که مطالعه اکتشافى و توصیفى، هرچند نیاز به فرضیه ندارد، امّا نتایج آنممکن است اهمیت نظریهاى را کاهش یا افزایش دهد و به ظهور نظریهاى جدید و تبیینىتازه در خصوص علل رخدادها یا روابط میان آنها کمک کند
تعریف فرضیه
«فرضیه» عبارت از فرضى است که به طور حدسى، ولى موجّه یعنى بر اساس تئورى(هرچند محدود)، رابطه بین دو یا چند مفهوم یا متغیّر را بیان مىکند. به لحاظزبانشناختى، این رابطه به صورت حکم (نه پرسش و دستور) بیان مىشود و قابلیتصحت و بطلان دارد. به عبارت دیگر، فرضیه بیان رابطه (مثبت، منفى و یا خنثى) بین دویا چند متغیّرى است که پژوهشگر انتظار دارد، از رهگذر مطالعه خویش، آن را به اثباتبرساند. فرضیه از آن جهت که نقطه شروع هر پژوهش علمى است و در نهایت نیز بهوسیله تحقیق، رد یا اثبات خواهد شد، داراى اهمیت و جایگاه کانونى است. فرهنگوبستر در تعریف فرضیه مىنویسد: فرضیه حالت یا اصلى است که اغلب بىآنکهاعتقادى نسبت به آن وجود داشته باشد، پذیرفته مىشود تا بتوان از آن نتایج منطقىاستخراج کرد؛ و بدین ترتیب، مطابقت آن را با واقعیتهایى که نزد ما معلوم است (یامىتوان آنها را معلوم ساخت) آزمود
همچنین، فرضیه پاسخى غیرقطعى به مسئله پژوهش است که بیانکننده شکلى ازرابطه میان متغیّرهاى مستقل و وابسته مىباشد. در واقع، فرضیه پاسخى غیرقطعىاست؛ پاسخى که تنها پس از آزمون تجربى، تأیید مىشود. پژوهشگر هنگامى کهفرضیهاى را پیشنهاد مىکند، نمىداند که فرضیهاش تأیید یا رد مىشود: فرضیه ساخته وآزموده مىشود؛ اگر پذیرفته شد، در متن معرفت علمى جاى مىگیرد و اگر رد شد،فرضیه دیگرى مطرح مىشود.۷ بر اساس تعریف دیگر، فرضیه بیانى رسمى در موردرابطه بین متغیّرهاست که مستقیما آزموده مىشود. رابطه پیشبینىشده بین متغیّرها یادرست است یا نادرست
فرضیه در پاسخ به پرسش پژوهشگر، به صورت قضیه مطرح مىشود. به عبارتى،فرضیه پاسخ موقّتى و نسبتا کوتاهى است که به کار جمعآورى و تحلیل دادهها جهتمىدهد. فرضیه با الهام از تفکرى تئوریک و برپایه شناخت مقدّماتىِ پدیده موضوعمطالعه (مرحله اکتشافى)، بیانگر استنباطى مستدل درباره رفتار اشیاى واقعى مطالعهشده است. محقّقى که فرضیهاى را تدوین مىکند، در حقیقت، مىگوید: فکر مىکنم باید تحقیقرا در این مسیر هدایت کرد؛ زیرا این مسیر مطمئنترین مسیرى است که به هدف مىرسد
توصیف کلّى فرضیه
فرضیه علمى ویژگىهایى دارد که در این بخش، به برخى از مهمترین این ویژگىها اشارهمىشود
۱) فرضیه حکم است، نه پرسش و دستور؛ براى مثال: «قُوى سیاه وجود ندارد» یا«اگر پرندهاى قو باشد، آنگاه سیاه نیست.»
۲) فرضیه یا حکم ـ دستکم ـ متشکّل از دو واژه معنادار است؛ براى نمونه، در مثالاخیر، «قو» و «سیاه نیست» از عناصر اصلى تشکیلدهنده فرضیهاند
۳) واژهها یا متغیّرهاى هر فرضیه را ربطهاى منطقىِ «اگر» و «آنگاه» به یکدیگرپیوند مىدهند؛ براى مثال: «اگر پرندهاى قو باشد، آنگاه سیاه نیست.»
۴) بخشِ «اگر» مىتواند شرط لازم یا شرط کافى، و یا شرط لازم و کافى براى بخش«آنگاه» باشد (مثال براى شرط لازم: «اگر پرندهاى قو باشد، آنگاه سیاه نیست»؛ مثالبراى شرط کافى: «اگر باران ببارد، زمین خیس مىشود»؛ مثال براى شرط لازم و کافى:«اگر آب با زمین تماس پیدا کند، زمین خیس مىشود» یا «اگر زمین خیس باشد، آنگاه باآب تماس داشته است».)
۵) فرضیه به لحاظ زبانى، معمولاً، با عبارت «به نظر مىرسد» یا مضمونى شبیه به آنصورتبندى مىشود. توصیه ویژه روششناختى همان ضرورت اعمال دقت بیشتر درطراحى و فرمولبندى فرضیه است. فرضیه علمى ضرورتا باید از استانداردهاى لازم درصورت، مادّه، و ساختار برخوردار باشد
۶) فرضیه در مقایسه با قانون، از کلّیت کمترى برخوردار است؛ امّا به دلیل خصیصهپهنایى، بر آن است تا با یک نگاه، بیشترِ واقعیتها را در میدان دید نسبتا گسترده خودگرد آورد. به بیان دیگر، فرضیه به جاى نگرش ژرفایى یا محدود شدن به زمینهاى خاصْاز گستره دید نسبى برخوردار است
۷) فرضیه در خصوص وضعیتهاى محتمل امور تحقّقیافته، سخن چندانى ندارد.به بیان دیگر، حدس و گمان در خصوص وضعیتهاى محتمل در آینده، ممکن است،روند پژوهش را دچار پیشداورى کند
- در صورتی که به هر دلیلی موفق به دانلود فایل مورد نظر نشدید با ما تماس بگیرید.
