چگونگی تهیه صورت‌های مالی تلفیقی در واحدهای تجاری

چکیده:
به علت گسترش دامنه فعالیت واحدهای اقتصادی و در پاسخگویی به نیازهای مختلف فنی، مالی و علمی، شرکت‌های بزرگ با خرید سهام شرکت‌های کوچکتر توانایی خود را گسترش داده و شرکت‌های بزرگتر فعالیت‌های گوناگون را فراهم می‌آورند. با گسترش گروه شرکت‌ها و پدید آمدن شرکت‌های سرمایه‌گذاری، مسأله تلفیق صورت‌های مالی این واحدهای اقتصادی مطرح گردید. مطابق استاندارد شماره ۱۸ ایران تحت عنوان صورت‌های مالی تلفیقی و حسابداری سرمایه‌گذاری در واحدهای تجاری فرعی تهیه و ارائه صورت‌های مالی تلفیقی از سال ۱۳۸۰ الزامی گردیده است.
تحقیق حاضر به بررسی نحوه تهیه صورت‌های مالی تلفیقی در واحدهای تجاری پرداخته است که برای انجام این بررسی ابتدا به تعریف صورت‌های مالی تلفیقی و مبانی، الزام و ارائه این صورت‌ها و نحوه ثبت و حسابداری آنها پرداخته شده است. از اینرو ابتدا با بررسی استانداردهای حسابداری ۱۸ و ۱۹ مطالبی درخصوص تهیه و ارائه صورت‌های مالی تلفیقی تهیه شده است. سپس با بررسی استانداردهای حسابداری بین‌المللی و ایران چگونگی استفاده از این استانداردها با ذکر مثال‌هایی ارائه گردیده است.

فهرست مطالب

مقدمه  1
فصل اول – کلیات تحقیق ۲
صورت‌های مالی تلفیقی  3
مبانی نظری صورت‌های مالی تلفیقی ۵
الزام صورت‌های مالی تلفیقی ۶
کنترل (تسلط)  7
ارائه صورت‌های مالی تلفیقی ۹
معافیت واحد تجاری اصلی از تهیه صورت‌های مالی تلفیقی ۱۱
حسابداری صورت‌های مالی تلفیقی ۱۱
ثبت تحصیل  13
حسابداری سرمایه‌گذاری بعد از تاریخ تحصیل ۱۵
تخصیص مازاد در سال‌های بعد از سال تحصیل ۱۶
روش بهای تمام شده  17
بهای تمام شده مستقیم و غیرمستقیم ۱۹
تخصیص بهای تمام شده خرید ۱۹
تعیین بهای تمام شده شرکت تحصیل شده ۲۰
روش ارزش ویژه  21
حذف روش ارزش ویژه  22
بررسی تطبیقی استانداردهای حسابداری  22
استانداردهای حسابداری صورت‌های مالی تلفیقی در واحدهای تجاری ۲۴
دلایل تجدیدنظر در استاندارد ۲۴
تعاریف  25
دامنه کاربرد  26
دامنه صورت‌های مالی تلفیقی ۲۷
داد و ستد کالا بین شرکت‌های وابسته ۲۷
حساب تقسیم سود ویژه تلفیقی ۲۹
فروش کالا یا انتقال آن از شرکت‌های فرعی به شرکت‌های اصلی ۲۹
شمول صورت‌های مالی تلفیقی ۳۲
صورت‌های مالی تلفیقی شریک خاص ۳۳
کنترل موقت  35
محدودیت‌های بلندمدت  36
خروج از شمول صورت‌های مالی تلفیقی ۳۷
تعریف واحد تجاری فرعی  37
موارد مستثنی شدن واحدهای فرعی از تلفیق ۳۸
ترتیب مجدد اقلام حقوق صاحبان سهام شرکت فرعی ۳۹
تغییر ارزش اسمی سهام شرکت فرعی ۳۹
تجزیه و تحلیل روندها برای واحدهای انتفاعی ترکیبی ۳۹
سود تلفیقی هر سهم  42
محاسبه سود هر سهم در مواردی که شرکت‌های وابسته وجود دارند ۴۳
ضوابط تلفیق  44
ترازنامه تلفیقی  45
ماهیت ترازنامه تلفیقی  45
کاربرگ ترازنامه تلفیقی  45
ویژگی‌های ترازنامه تلفیقی و ترازنامه‌های جداگانه شرکت‌های اصلی و فرعی ۴۶
ترازنامه تلفیقی واحد سرمایه‌گذار ۴۷
صورت‌ تلفیقی سود و زیان و صورت تلفیقی سود (زیان) انباشته ۴۷
صورت سود و زیان تلفیقی واحد سرمایه‌گذار  48
صورت سود و زیان جامع تلفیقی واحد سرمایه‌گذار ۴۹
صورت سود و زیان تلفیقی به روش خرید ۴۹
اثر بکارگیری روش بالا بر سود خالص تلفیقی  50
صورت تلفیقی گردش وجوه نقد ۵۰
صورت جریان وجوه نقد تلفیقی واحد سرمایه‌گذار ۵۲
سودهای تحقق نیافته مربوط به موجودی‌ها در کاربرگ صورت‌های مالی تلفیقی ۵۳
افشا  54
سهم اقلیت  56
نحوه محاسبه سهم اقلیت از خالص دارائی‌ها  56
نحوه انعکاس سهم اقلیت در ترازنامه ۵۶
نحوه انعکاس سهم اقلیت در صورت سود و زیان ۵۷
تخصیص سود تحقق نیافته به شرکت اصلی و سهامداران اقلیت ۵۸
مانده بدهکار سهم اقلیت  58
نحوه انتساب سرقفلی به اکثریت و اقلیت ۵۹
سرقفلی یا سرقفلی منفی  59
معاملات و مانده‌های درون گروهی ۶۰
مبلغ دفتری سرمایه‌گذاری  61
رویه‌های حسابداری  61
تاریخ‌ها و دوره‌های حسابداری ۶۲
مالکیت سهام واحد تجاری اصلی ۶۲
استانداردهای حسابداری  64
مبنای تهیه استانداردهای حسابداری ۶۴
دامنه کاربرد استانداردهای حسابداری ۶۴
تهیه و ارائه صورت‌های مالی ۶۵
انحراف از استانداردهای حسابداری ۶۵
فصل دوم – پیشینه تحقیق ۶۷
فصل سوم – روش تحقیق ۶۷
فصل چهارم – یافته‌ها و نتایج تحقیق ۶۸
منابع و مآخذ  69
 
 
مقدمه:
در دنیای امروز، بسیاری از واحدهای تجاری به‌منظور افزودن بر ارزش خود به ترکیب واحدهای تجاری روی‌ آورده‌اند. این واحدها، هدف هم‌افزایی ناشی از فزونی ارزش یک مجموعه نسبت به مجموع ارزش اجزای تشکیل‌دهنده آن را دنبال می‌کنند که عموما” در نتیجه ترکیب واحدهای تجاری حاصل می‌شود. چنانچه از ترکیب دو یا چند شرکت، یک شخصیت اقتصادی واحد شکل بگیرد، تلفیق اطلاعات مالی شرکت‌ها در قالب یک مجموعه صورت‌های مالی مجزا ضرورت پیدا می‌کند. این فرض وجود دارد که صورت‌های مالی تلفیقی معنا و مفهوم بیشتری از چند صورت مالی جداگانه دارد و اگر در گروهی از شرکت‌ها یکی بر دیگری کنترل مالی داشته باشد، این صورت‌ها اطلاعات مالی را به نحو مطلوبتر ارائه می‌کند.
صورت‌های مالی تلفیقی از زمانی رایج شد که این باور پدید آمد که مرزهای بین شخصیت‌های اقتصادی جداً باید نادیده گرفته شود تا بتوان عملیات تجاری گروهی از واحدای تجاری به هم وابسته را به عنوان یک کلیک اقتصادی و مالی گزارش کرد.

منابع و مآخذ:
•    بزرگ اصل، موسی، نگاهی به مبانی نظری صورت‌های مالی تلفیقی، فصلنامه حسابرس شماره ۱۲، پاییز ۱۳۸۰،۳۱-۲۸.
•    جمشید‌ی‌فرد، سعید، مقررات مالیاتی و الزامات آن در گروه شرکتها، فصلنامه حسابرس شماره ۱۳، زمستان ۱۳۸۰،۲۳-۱۷.
•    کمیته استانداردهای بین‌المللی حسابداری، استانداردهای بین‌المللی حسابداری، سازمان حسابرسی نشریه شماره ۸۸، چاپ اول، مهر۱۳۷۱.
•    کمیته فنی، استانداردهای حسابداری، سازمان حسابرسی، نشریه شماره ۱۴۵، چاپ اول، ۱۳۸۰
•    صورتهای مالی تلفیقی و حسابداری سرمایه گذاری در واحدهای تجاری فرعی، سازمان حسابرسی، استاندارد حسابداری‌ شماره‌ 18
•    حسابداری مشارکت‌های خاص، سازمان حسابرسی، استاندارد حسابداری شماره ۲۳.
•    تاروردی، یدا…، “حسابداری مالی، جلد دوم، صورتهای مالی تلفیقی”، ۱۳۸۶.
•    شباهنگ، رضا، “حسابداری پیشرفته، جلد اول، صورتهای مالی تلفیقی”، ۱۳۸۲
•    بشیری خصال، لیلا، “بررسی تنگناهای اجرایی صورتهای مالی تلفیقی طبق استانداردهای حسابداری ۱۸ و ۱۹″، ۱۳۸۲.
•    برهانی، سیدعباس، “بررسی تأثیر صورت‌های مالی تلفیقی بر تصمیم‌گیری”، ۱۳۸۴.
•    خوش‌طینت، محسن، “علل عدم استفاده از صورت‌های مالی تلفیقی در تصمیم‌گیری مدیران”، مجله دانشکده مدیریت دانشگاه تهران،۱۳۸۲.
•    میرمطهری، سیداحمد، “اهمیت صورت‌های مالی تلفیقی در گزارشگری مالی شرکت‌های سرمایه‌گذاری” سمینار مبانی تهیه و ارائه صورت‌های مالی تلفیقی.
•    خوش‌طینت،‌ محسن، “صورت‌های مالی تلفیقی و استانداردها” سمینار مبانی تهیه و ارائه صورت‌های مالی تلفیقی.