بررسی تاثیر آموزش مهارت های زندگی بر پیشرفت تحصیلی

چکیده:
پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی آموزش مهارتهای زندگی بر پیشرفت تحصیلی دانشجویان دانشگاه پیام نور مرند (دوره کارشناسی) اجرا شد. سؤال پژوهشی در این تحقیق این است که آیا آموزش مهارتهای زندگی تأثیری در پیشرفت تحصیلی دارد؟
به همین منظور فرضیه مطرح شده این است که آموزش مهارتهای زندگی در پیشرفت تحصیلی دانشجویان مؤثر است. روش پژوهش شبه تجربی که جامعه آماری آن، کلیه¬ی دانشجویان رشته حسابداری ، ورودی ۹۰ دانشگاه پیام نور مرند بوده و حجم نمونه ۲۸ نفر که یک گروه آزمایشی را تشکیل می دهند که با اجرای دو آزمون بر روی گروه آزمایش (پیش آزمون ـ پس آزمون) داده های آماری بدست آمده روش نمونه گیری در این تحقیق تصادفی بوده است. ابزار این پژوهش معدل پایان ترم قبل از آموزش مهارتهای زندگی و بعد از آموزش مهارتهای زندگی می باشد. آموزش مهارتهای زندگی در این تحقیق به عنوان متغیر مستقل و پیشرفت تحصیلی دانشجویان به عنوان متغیر وابسته تنظیم شده است.
نتایج در این تحقیق نشان داد که سطح پیشرفت تحصیلی دانشجویان پس از گذراندن دروس آموزش مهارتهای زندگی نسبت به قبل از آموزش مهارتهای زندگی، از افزایش معنا داری برخوردار است.

 
فهرست مطالب

چکیده     ت
فصل اول : کلیات
(۱ـ۱) مقدمه    2
(۱ـ۲) بیان مسئله    5
(۱-۳) اهمیت و ضرورت مسئله    7
(۱ـ۴) تأثیر مثبت مهارتهای زندگی    8
(۱ـ۵) حدود مهارتهای زندگی    9
(۱ـ۶) قدرت مهارتهای زندگی    9
(۱ـ۷) ضرورت آموزش مهارتهای زندگی    10
(۱ـ۸) اهمیت آموزش مهارتهای زندگی    10
(۱ـ۹) اهداف تحقیق    11
(۱ـ۱۰) سوالات پژوهشی    11
(۱ـ۱۱) فرضیه تحقیق    11
(۱ـ۱۲) تعریف نظری و تعاریف عملیاتی     12
فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق   
( ۲-۱) مقدمه     14
(۲ـ۲) آموزش مهارتهای زندگی    14
(۲ـ۳) اهداف آموزش مهارتهای زندگی    15
(۲ـ۴) مهارتهای ده گانه زندگی و اجزای آن    16
(۲ـ۵) مهارتهای مؤثر بر پیشرفت تحصیلی و یادگیری    20
(۲ـ۵ـ۱) مهارتهای مدیریت زمان    20
(۲ـ۵ـ۲) مهارتهای استفاده از انواع حافظه ها    24
(۲ـ۵ـ۳) مهارت تصمیم گیری    30
(۲ـ۵ـ۴) مهارت حل مسأله    33
(۲ـ۵ـ۵) مهارت تفکر خلاق    34
(۲ـ۵ـ۶) مهارت تفکر انتقادی    37   
(۲ـ۵ـ۷) مهارت خودشناسی    38
(۲ـ۵ـ۸) مهارت های ارتباطی    42
(۲-۵-۹) مهارتهای بین فردی    48
(۲ـ۵ـ۱۰) مهارت همدلی    56
(۲ـ۵ـ۱۱) مهارت انعطاف پذیری    57
(۲ـ۵ـ۱۲) مهارت کنار آمدن با هیجانها و فشارهای روانی    58
(۲ـ۴ـ۱۴) مهارتهای مقابله با شکست و اتفاقات    71
(۲ـ۵ـ۱۵) مهارتهای مقابله با اضطراب    73
(۲-۵-۱۶ ) مهارتهای زندگی در دوران تحصیل     77
(۲ـ۶) پیشینه تحقیق درباره آموزش مهارتهای زندگی    79
فصل سوم : (روش تحقیق)   
(۳ـ۱) مقدمه    85
(۳ـ۲) جامعه آماری مورد مطالعه    85
(۳ـ۳) نمونه گیری و نحوه گزینش آن    85
(۳ـ۴) نمونه تحقیق    85
(۳ـ۵) روشها و ابزار جمع آوری اطلاعات    86
(۳ـ۶) متغیر پژوهش    86
(۳ـ۷) روشهای آماری برای تجزیه و تحلیل داده ها    86

فصل چهارم: (تجزیه و تحلیل داده ها)   
(۴ـ۱)مقدمه    88
(۴-۲) تجزیه و تحلیل داده ها    88
(۴-۳)یافته های پژوهش    89
فصل پنجم:  نتیجه گیری
(۵ـ۱) مقدمه    98
(۵ـ۲) بحث و نتیجه گیری    98
(۵ـ۳) پیشنهادات کاربردی    99
ـ پیشنهادهایی برای پژوهشهای آتی    100
(۵ـ۴) محدودیتهای تحقیق    100
 (6) منابع    101
۷) ضمائم    105

فصل اول :
کلیات

 (1ـ۱) مقدمه:
زندگی همانند یک رودخانه، جریانی از فعالیتهاست که از مبدأ سرچشمه می گیرد و در مسیر رسیدن به مقصد فراز و نشیبهایی را طی می کند. هر یک از ما طی روز درباره نحوه سپری کردن آن روز و چگونگی گذراندن آن، فکر و برنامه ریزی و تصمیم گیری می کنیم و کار و فعالیتهایمان را در آن مسیر متمرکز می کنیم.(آموزش مهارتهای زندگی،بانک مقالات فارسی)
جریان فعالیتهای زندگی مسیرهای متفاوت و پیش بینی ناپذیر دارد و هر روز دستخوش تغییر و تحول می شود. اما قوانین حاکم بر دنیای ما چندان تغییر نکرده اند. لذا داشتن آنها و احاطه به مهارتهایی، که ما را در دستیابی به آنها کمک کند، الزامات زندگی کنونی به حساب می آید. نحوه سالم زیستن، ارتباط مطلوب با دیگران، انعطاف پذیری، استفاده مطلوب و کنترل زمان، اطلاع داشتن از حقوق قانونی و مشروع خود، توانایی کنترل استرس و اضطراب و چگونگی دوری و اجتناب ار اعتیادهای گوناگون در شرایط کنونی از جمله مسائلی اند که با آن سر و کار داریم و احتراز از آن امکانپذیر نیست. (سایت انجمن روانشناسی ایران)
(توجه به واقعیتها و اینکه در مرتبه اول این خود ماییم که سرنوشت مان را می سازیم نه دیگران.)
ما را در به دست آوردن راهبرد مناسبی برای زندگیمان یاری می کند. در واقع یافتن چگونه زندگی کردن و در نهایت آموختن مهارتهای زندگی همان فرمول مناسب برای دستیابی به زندگی مطلوبتر است. (سایت انجمن روانشناسی ایران)
امروزه، علی رغم ایجاد تغییرات عمیق فرهنگی و شیوه تغییر زندگی، بسیاری از انسانها در برخورد با مسائل مختلف زندگی، فاقد تواناییهای لازم و اساسی و اصطلاحاً مهارتهای لازم برای آن هستند و به همین سبب در مواجهه با مسائل و مشکلات زندگی روزمره و مقتضیات آن آسیب پذیر ظاهر می¬شوند و چه بسا در برخی موارد در تخریب خویش تسلیم می شوند.
مهارتهای زندگی برای بهتر زیستن به ما کمک می کند که با مشکلات زندگی به شیوه مثبت برخورد نموده، تا به موفقیت های بیشتر نایل آییم چرا که به قول نیچه انسان چرایی است که می¬تواند با هر چگونه ای بسازد. ( آموزش مهارتهای زندگی، بانک مقالات فارسی)
با آموزش مهارتهای زندگی افراد جامعه می آموزند که در دنیای پیشرفته و پیچیده کنونی، چگونه زندگی نمایند که از آسیب پذیری کمتری برخوردار باشند و در رقابتهای اجتماعی همیشه بازنده نباشند؛ چگونه خطرات را از خود دور سازند و در مورد توانمندیهای خود به باورهای پایدار برسند. (سایت رشد)
مهارتهای زندگی به انسانها می آموزند که چگونه شکنندگی را از خودشان دور ساخته و به مسائل زندگی به عنوان معماهای قابل حل نگاه کنند. به عنوان مثال، هنر ارتباط برقرار کردن و هنر گفتگو با دیگران، از مهارتهای اولیه ای هستند که چنانچه فرد به آنها مجهز باشد، می تواند بسیاری از هیجانهای مخرب را از خود دور ساخته و از سلامت روانی بیشتری برخوردار باشد.
بسیاری از اضطرابها، ترسها و اعتراضات، با محبت و ارتباط برقرار نمودن تخفیف می یابد. توانایی اجتماعی شدن انسانها با کسب مهارت گفتگو افزایش یافته و آنها در جامعه بیشتر پذیرفته خواهند شد و طبعاً تأییدات اجتماعی بیشتری را دریافت می نمایند. با داشتن ارتباطات سالم می توان رشد بهتری داشت و از منابع حمایتی عاطفی بیشتری برخوردار گردید. حساسیت، زودرنجی و خودناباروری از بین می رود و بدین وسیله ارزش و اعتبار بیشتری برای افراد حاصل می گردد. ( خنیفر، ۱۳۸۲)
وقتی افراد قادر باشند فکر کنند و نظرهای نوینی ارائه نمایند، از تفکر خلاق برخوردار می شوند؛ تشویق آنها به تفکر، به جای پاسخهای سریع و خالی از هر گونه پختگی و نوآوری، سلامت فکری بیشتری را برای آنها به ارمغان می آورد؛ در واقع تفکر خلاق از مهارتهای زندگی انسانها محسوب می شود. . ( خنیفر، ۱۳۸۲)
قدرت بررسی و تحلیل مسائل و توجه به جوانب مثبت و منفی آنها نیز مهارت دیگری است که بایستی افراد به آن مجهز گردند. این مهارت انسان را از نگرش تک بعدی به مسأله دور می سازد و به او این قدرت را می دهد که از ابعاد مختلف به مسائل نظر داشته باشد و یک جانبه قضاوت نکند. ( خنیفر، ۱۳۸۲)
قدرت حل مسأله، یعنی این که افراد فکر کنند و راههایی را تجربه نمایند که به آنها کمک می کند تا به حل مشکلات خود بپردازند و خود عملاً با کوشش و آزمون و خطا به هدف برسند، این مهم از توانمندیهای بارز و ممتاز محسوب می گردد. ( آموزش مهارتهای زندگی، بانک مقالات فارسی)
یادگیری این نکته که انسانها بایستی با یکدیگر همدردی و همدلی نمایند و از یکدیگر حمایت کنند و با هم سازگاری و سازواری داشته باشند کمک بزرگی در جهت کاهش نگرانیها، اضطرابها و تنشهای زندگی محسوب می شود. ( آموزش مهارتهای زندگی، بانک مقالات فارسی)
(امروزه تعداد مهارتهای زندگی نیز رو به فزونی است، مهارتهایی که انسانهای قویتر، مقاومتر و دارای اعتماد به نفس بالاتر می سازد و قدرت مقاومت و موفقیت را افزایش   می دهد.) ( تقی پور، ۱۳۸۳)
قرآن کتاب آسمانی ما مسلمانان و نیز پیامبر بزرگوار اسلام مکرراً بر تحصیل علم و دانش تأکید کرده اند. رسول اکرم (ص) بارها مسلمانان را به فراگیری علوم تشویق کرده اند و فرموده اند: «به دنبال علم و دانش بروید حتی اگر در چین باشد.» ( دهستانی، ۱۳۸۷)
مسلمانان نیز به پیروی از دستورات قرآن و پیامبر از صدر اسلام برای آموختن علوم مختلف سعی و کوشش فراوان داشته اند. ( دهستانی، ۱۳۸۷)
از این جهت لازم است برای بهبود تعلیم و تربیت و همچنین راهنمایی و کمک به دانشجویان در امر تحصیل که همواره مورد نظر دانشمندان و بزرگان دین بوده است سعی و کوشش بعمل آید. ( دهستانی، ۱۳۸۷)
برای تمام افراد جامعه بخصوص آنان که به نوعی با آموزش و پرورش در ارتباطند، لازم است به هر نحو که می توانند راهی را برای بهتر کردن وضع تعلیم و تربیت و آموزش و پرورش و رفع کمبودها و اشکالات آموزشی پیدا نموده و علل و عواملی که در پیشرفت تحصیلی نسلهای آینده و حال مؤثرند را بررسی و کشف نمایند.( احدی، ۱۳۸۶)
لازم است در این باره کمبود و نقایص مهارتهای تحصیلی و روشهای مطالعه و مهارتهای زندگی دانشجویان پیگیری شود و در جهت پیشرفت تحصیلی دانشجویان بکار گرفته شود و آموزشهای لازم و ضروری با تشکیل کلاسهای آموزش مهارتهای زندگی و روشهای مطالعه و برنامه زمانی از طریق مربیان و استادان ماهر و حاذق داده شود. .( احدی، ۱۳۸۶)
آموزش مهارتهای زندگی اقدامات و راهکار مؤثر در جهت جلوگیری از افت تحصیلی دانشجویان در ترمهای اول ورود به دانشگاه و از دست رفتن فرصتها و سالهای عمر گرانبهای دانشجویان و به  منظور کاهش بخشی از اثرات روانشناسی مشکلات تحصیلی در دانشجویان از قبیل ایجاد افسردگی، اضطراب امتحان، اغتشاش در نقش و هویت تحصیلی و اجتماعی، کاهش اعتماد به نفس و انگیزه ادامه تحصیل و کاهش احساس سرماخوردگی، خشم نسبت به جامعه و پیامدهای دیگر می باشد. ( ادیب، ۱۳۸۵)
در این تحقیق تأثیر آموزش مهارتهای زندگی را بر پیشرفت تحصیلی بررسی می شود.

منابع:
۱.    آموزش مهارتهای زندگی. بانک مقالات فارسی (در تاریخ November 12, 2006)
۲.    آقاجانی، رضا، (۱۳۸۱) آموزش مهارتهای زندگی، انتشارات نشر فیض)
۳.    احدی، سمین.،۱۳۸۶، بررسی نگرشها و میزان آگاهی دانشجویان دوره تحصیلات تکمیلی از مفهوم مهارتهای ده گانه زندگی( در دانشگاههای دولتی شهرستان تهران وابسته به وزارت علوم تحقیقات وفناوری)، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی تهران.
۴.    ادیب، یحیی.، (۱۳۸۵)، بررسی میزان دستیابی نوجوانان ایرانی به مهارتهای زندگی . فصلنامه علمی- پژوهشی روانشناسی دانشگاه تبریز، سال اول شماره ۴، زمستان ۱۳۸۵.
۵.    اکبری ابوالقاسم، (۱۳۸۲)  روشهای مطالعه و تحقیق و یادگیری و امتحان؛ تهران: نشر فیض کاشانی، ۱۳۸۲.
۶.    اهواز، دوره سوم، سال هشتم، شماره های ۱و۲، ص۹۸- ۷۳.
۷.    علی پور، رضا، ( ۱۳۸۷)، مهارتهای زندگی در هزاره سوم، تهران ( ۱۳۸۷)
۸.    پارسا، محمدرضا .، (۱۳۷۵)،  روانشناسی رشد کودک ونوجوان. چاپ دهم. تهران : انتشارات  بعثت.
۹.    تقی پور ظهیر، علی.،( ۱۳۸۳) ، مقدمه ای بر برنامه ریزی آموزشی و درسی. تهران: انتشارات آگاه.
۱۰.    حقیقی، رضا، (۱۳۷۱) مهارتهای زندگی و نقش آن در عملکرد تحصیلی .
۱۱.    خنیفر حسین، مهارتهای برنامه ریزی در زندگی، تهران: فراشناختی اندیشه، ۱۳۸۲.
۱۲.    خنیفر، حسین .و پورحسینی، م؛ ۱۳۸۵،  مهارتهای زندگی،  قم:  مرکز نشر هاجر.
۱۳.    خورند، محمد.، (۱۳۸۳)، مقایسه عزت نفس دانشجویان دختر ورزشکار وغیر ورزشکار،  دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان. فصلنامه حرکت، شماره ۲۱،ص ص:۱۷۴-۱۶۱.
۱۴.    خیرا، شقایق.، (۱۳۸۶)، شما هم می توانید موفق شوید، ترجمه سید داوود حسینی نسب وهمکاران، تهران: انتشارات ورای دانش.
۱۵.    دکتر خنیفر حسین ؛ پورحسینی مژده (۱۳۸۵)، مهارتهای زندگی؛ قم: مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران، مرکز نشر هاجر،.
۱۶.    دلاور، علی (۱۳۶۹) ـ روشهای آماری در روانشناسی و علوم تربیتی / مؤلف: علی دلاور تهران: دانشگاه پیام نور،.
۱۷.    دلاور، علی (۱۳۸۵) ـ روشهای تحقیق در روانشناسی و علوم تربیتی: رشته روانشناسی / تألیف: علی دلاور ـ تهران: دانشگاه پیام نور.
۱۸.    دلجو شریعت، شیوه های یادگیری و مطالعه؛ تهران: مؤسسه تکوک زرین، ۱۳۸۱.
۱۹.    دهستانی، مریم .،( ۱۳۸۷)،  مهارتهای زندگی(۱)، تهران : انتشارات جیحون.
۲۰.    رامشت، مریم.  و فرشاد، سیامک.، (۱۳۸۳)، بررسی تاثیر آموزش مهارتهای زندگی در پیشگیری از سوء مصرف مواد دانشجویان، دومین سمینار سراسری بهداشت روانی دانشجویان.
۲۱.    رضوی، سینا.، ۱۳۸۴، گامی به سوی برنامه آموزش مهارتهای زندگی(در دوره های تحصیلی
۲۲.    سازمان بهداشت جهانی .، ۱۳۷۷، برنامه آموزش مهارتهای زندگی، ترجمه خوری ربابه  قاسم آبادی و محمد خانی پروانه. تهران، معاونت فرهنگی و پیشگیری سازمان بهزیستی کشور.
۲۳.    سایتهای رشد و انجمن روانشناسی ایران.
۲۴.    سیف، علی اکبر؛ (۱۳۸۰)روانشناسی پرورشی (روانشناسی یادگیری و آموزش)، تهران: آگاه،.
۲۵.    شریعتمداری، ع .، (۱۳۸۵)، روانشناسی تربیتی، چاپ هجدهم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
۲۶.    شعاری نژاد،علی اکبر، (۱۳۶۸)، مبانی روانشناختی تربیت، تهران: انتشارات موسسه مطالعات وتحقیقات فرهنگی.
۲۷.    شعبانی، حمید . و مهر محمدی، مهدی .، (۱۳۷۹)، پرورش تفکر انتقادی با استفاده از شیوه آموزش مسئله محور، فصلنامه مدرس، دوره ۴، شماره ۱.
۲۸.    شعبانی، حمید .، (۱۳۸۳)، مهارتهای آموزشی و پرورشی(روشها وفنون تدریس)،. تهران: انتشارات سمت.
۲۹.    شکر کن، حمید ( ۱۳۸۰).  و همکاران.، بررسی ومقایسه انواع هویت در ابعاد اعتقادی و روابط فردی در دانشجویان دختر وپسر دانشگاه شهید چمران اهواز، مجله علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شهید چمران
۳۰.    صداقت محمد عارف؛ (۱۳۸۲) مهارتهای زندگی؛ قم: مهر امیرالمؤمنین.
۳۱.    طارمیان فرهاد ـ ماهجویی ماهیار ـ فتحی طاهر؛ (۱۳۸۳) مهارتهای زندگی؛ تهران: انتشارات اسپندهنر.
۳۲.    طارمیان، فرهاد ،(۱۳۷۹) مهارتهای زندگی، تهران: مؤسسه فرهنگی منادی تربیت، چاپ سوم، ۱۳۷۹.
۳۳.    علی پور، علیرضا، ۱۳۷۱، آموزش مهارتهای زندگی.
۳۴.    عبادی، غلام حسین (۱۳۸۴) یافته های پژوهشی شورای تحقیقات آموزش و پرورش استان خوزستان، انتشارات کودکان
۳۵.    عبدالمجید سروش، مدیریت زمان.
۳۶.    فاتحی زاده،م.، (۱۳۸۰) ، بررسی عملکرد مدارس در پرورش مهارتهای اجتماعی، طرح پژوهشی، شورای تحقیقات آموزش و پرورش استان اصفهان.
۳۷.    فر مهینی فراهانی،میلاد .، (۱۳۸۰)، فرهنگ توصیفی علوم تربیتی، تهران: انتشارات اسرار دانش.
۳۸.    فراهانی، محمد، (۱۳۸۰)، روانشناسی، چاپ اول، تهران: انتشارات کتابهای درسی ایران.
۳۹.    فرزام نیا، میلاد .، (۱۳۸۱) ، بررسی وشناسایی نقش عوامل درون سازمانی در کسب مهارتهای زندگی، شورای تحقیقات استان گلستان.
۴۰.    قاسمی زرگر، فرهاد.، (۱۳۸۵) ، تحلیل محتوای کتابهای درسی دوره متوسطه بر اساس  مولفه های  مهارتهای زندگی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا.
۴۱.    مختلف) با تاکید بر راهکارهای اجرایی، سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، دفتر برنامه ریزی وتالیف کتب درسی، وزارت آموزش وپرورش.
۴۲.    مهارتهای زندگی (۱) در رشته علوم تربیتی / مؤلف: گروه مؤلفان (۱۳۸۵) ـ تهران: دانشگاه پیام نور.
۴۳.    مهارتهای زندگی؛ مؤلف: کریس.ال.کلینکه؛ مترجم: شهرام محمدخانی ـ تهران: اسپندهنر، ۱۳۸۳.