بررسی مصرف کودهای روی و آهن بر عملکرد ذرت دانه ای رقم S.C 704

چکیده
این تحقیق بمنظور تعیین میزان و روشهای مصرف کودهای حاوی آهن و روی توأم با محلولپاشی و بدون محلولپاشی همراه با کود سولفات پتاسیم در قالب بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار، هر تکرار با ۱۲ تیمار در یکی از خاکهای غالب منطقه در شرایط آب و هوایی گرم و خشک ایرانشهر اجرا گردید.
کودهای استفاده شده در آزمایش شامل۴۰۰ کیلوگرم کود ازتی از منبع اوره ، کود پتاسیمی بمیزان ۱۵۰ کیلوگرم در هکتار بصورت ۵o2K ، ۲۲۵ کیلوگرم کود پتاسیمی (براساس ۵۰ درصد بیشتر از آزمون خاک) ، ۲۲۰ کیلوگرم در هکتار کلرورپتاسیم، ۲۰۰ کیلوگرم در هکتار سوپر فسفات تریپل، دو سطح کود سولفات روی (۸۰-۴۰ کیلوگرم در هکتار) دو سطح سولفات آهن (۱۵۰-۷۵ کیلوگرم در هکتار) ، محلولپاشی با غلظت ۳ در هزار با کود کامل میکرو طبق دستورالعمل مصرف گردید. محلولپاشی در سه مرحله رشد گیاه در مرحله ۷-۶ برگی ، قبل از گلدهی و بعد از گلدهی انجام گردید.
اندازه گیریهای لازم شامل تعیین غلظت عناصر در برگ و دانه، پروتئین دانه، درصد روغن دانه و صفات مورد بررسی ارتفاع گیاه، شاخص سطح برگ، زمان ظهور گل نر، طول بلال، قطر بلال، تعداد ردیف در بلال، تعداد دانه در ردیف که در مجموع تمامی صفات مورد بررسی معنی دار شد.
بالاترین عملکرد دانه از کلرورپتاسیم بمیزان ۲۲۰/۱۴ تن در هکتار بدست آمد. تیمارهای سولفات روی و سولفات آهن بصورت محلولپاشی در اغلب موارد، بهترین نتایج را به خود اختصاص دادند که می تواند جهت افزایش عملکرد و غنی سازی محصول و برطرف کردن کمبودهای غذایی مورد استفاده قرار گیرند.

کلمات کلیدی: ذرت ، عناصر ریز مغذی ، محلول پاشی ، سولفات آهن ، سولفات روی

فهرست مطالب

چکیده
مقدمه
۱-۱-    تاریخچه ذرت
۱-۲- اهمیت محصول ذرت
۱-۳- ترکیبات شیمیایی دانه ذرت
۱-۳-۱- مواد پروتئینی
۱-۳-۲- مواد چربی
۱-۳-۳- مواد معدنی
۱-۴- سطح زیر کشت و تولید ذرت
۱-۵- طبقه بندی
۱-۵-۱- ذرت بوداده
۱-۵-۲- ذرت چخماقی یا سخت
۱-۵-۳- ذرت دندان اسبی
۱-۵-۴- ذرت نرم یا آردی
۱-۵-۵- ذرت شیرین
۱-۵-۶- ذرت غلافدار
۱-۵-۷- ذرت مومی
۱-۶- گیاه شناسی
۱-۶-۱-ساقه ذرت
۱-۶- ۲ – برگ ذرّت
۱-۶ -۳ – گل آذین
۱-۶-۳-۱- گل آذین نر
۱-۶-۳-۲- گل آذین ماده
۱-۷ – هیبرید ذرّت
۱- ۸ – اکولوژی ذرّت
۱- ۸ -۱- پراکندگی جغرافیائی
۱- ۸-۲ –  گرما
۱-۸-۳- رطوبت
۱-۸-۴- نور
۱-۸-۵- خاک
۱-۹- رشد
۱-۹-۱- مرحله جوانه زنی تا سبز کردن
۱-۹-۲- مرحله سبز کردن تا ظهور گل نر
۱-۹-۳- ساقه رفتن و پنجه دهی
۱-۹-۴- مرحله ظهور گل نر تا ابریشم دهی
۱-۹-۵- مرحله ابریشم دهی تا رسیدن دانه
۱-۹-۶- مرحله خشک شدن دانه
۱-۱۰- تهیه بستر بذر و عملیات زراعی
۱-۱۱-کاشت ذرت
۱-۱۱-۱ تاریخ بذکاری
۱-۱۱-۲- تراکم بوته
۱-۱۱-۳- عمق کاشت
۱-۱۱-۴- فواصل کاشت
۱-۱۱-۵- روش بذرکاری
۱-۱۲- مصرف کود
۱-۱۲-۱- نیتروژن
۱-۱۲-۲- فسفر
۱-۱۲-۳- پتاسیم
۱-۱۲-۴- کودهای دامی
۱-۱۳- داشت ذرت
۱-۱۳-۱- مباررزه با علفهای هرز
۱-۱۳-۲- آبیاری ذرت
۱-۱۴- برداشت ذرت
۲-۱- ضرورت مصرف بهینه کودهای شیمیایی و کاربرد عناصر ریزمغذی
۲-۲- شناخت علتها و راههای درمان کمبود آهن در گیاهان زارعی
۲-۲-۱ نقش آهن در گیاه
۲-۲-۲- علایم ظاهری کمبود آهن در گیاه
۲-۲-۳- علت کمبود آهن در گیاه
۲-۲-۴- راههای جلوگیری از کمبود آهن :
۲-۳- شناخت علتها و راههای درمان کمبود روی در گیاهان زراعی
۲-۳-۱- نقش روی در گیاه
۲-۳-۲- اثر متقابل روی و فسفر
۲-۳-۳- علایم ظاهری کمبود روی در گیاه
۲-۳-۴- راههای جلوگیری از کمبود روی
۲-۴-  نیاز غذایی ذرّت
۲-۴-۱- نقش ازت در ذرت
۲-۴-۲- نقش فسفر در ذرّت
۲-۴-۳- نقش پتاسیم در ذرّت
۲-۴-۴- نقش آهن در ذرّت
  2-4-5- نقش روی در ذرت
۲-۴-۶- کلید شناسایی نشانه های کمبود مواد غذایی در ذرت
۲ – 4 – 6 – 1- تغییر رنگ در برگهای پایینی ذرت
۲ – 4 – 6 – 2 – تغییر رنگ در برگهای بالایی
۲ – 4 – 6 – 3 – زردی ناشی از آهک
۲ – 4 -6 – 4 – نشانه های کمبود بُر
۲ – 4 – 6 – 5 – نشانه های کمبود آهن
۲– 4 – 6 – 6 – نشانه های کمبود گوگرد
۳- مواد و روشها
۳-۱-  مشخصات و ویژگیهای اقلیمی محل اجرای آزمایش
۳-۲- خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک محل اجرای آزمایش
۳-۳- روش آزمایش
۳-۴- خصوصیات رقم مورد آزمایش
۳-۵- تیمارهای کودی مصرف شده در آزمایش
۳-۶- تهیه و آماده سازی زمین
۳-۷- کاشت
۳-۸- داشت
۳-۹- برداشت
۳-۱۰- روش نمونه برداری و اندازه گیری صفات
۳-۱۰-۱- تعیین غلظت عناصر در برگ
۳-۱۰-۲- تعیین غلظت عناصر و درصد پروتئین و روغن در دانه
۳-۱۰-۳- تعیین درصد رطوبت دانه
۳-۱۰-۴- تعیین عملکرد دانه
۳-۱۰-۵- تعیین ارتفاع بوته
۳-۱۰-۶- تعیین طول بلال
۳-۱۰-۷- تعیین طول برگ
۳-۱۰-۸- تعیین پهنای برگ
۳-۱۰-۹- تعیین تعداد برگ
۳-۱۰-۱۰- تعیین قطر بلال
۳-۱۰-۱۱- تعیین قطر چوب بلال
۳-۱۰-۱۲- تعیین تعداد ردیف دانه در بلال
۳-۱۰-۱۳- تعیین تعداد دانه در ردیف بلال
۳-۱۰-۱۴- تعیین وزن هزار دانه
۳-۱۰-۱۵- تعداد روز از زمان سبز شدن
۳-۱۱- بررسی شاخص های رشد
۳-۱۱-۱- تعیین سطح برگ
۳-۱۱-۲- تعیین وزن خشک کل
۳-۱۱-۳- تعیین شاخص سطح برگ
۳-۱۱-۴- تعیین سرعت رشد محصول
۳-۱۱-۵- تعیین سرعت جذب خالص
۴- نتایج
۴-۱- تأثیر تیمارهای مختلف کودی برمیانگین عملکرد دانه ذرت و درصد تغییرات عملکرد
۴-۲- عملکرد بیولوژیک
۴-۳- شاخص برداشت
۴-۴- تاثیر تیمار های مختلف کودی بر اجزای عملکرد
۴-۴-۱- وزن هزار دانه
۴-۴-۲ – تعداد دانه در ردیف
۴-۴-۳ – تعداد ردیف دانه در بلال
۴-۴-۴ – طول بلال
۴-۴-۵ – قطر بلال
۴-۴-۶ – قطر چوب بلال
۴-۵- تاثیر تیمار های مختلف کودی بر سایر خصوصیات مرتبط با عملکرد
۴-۵-۱ – تعداد برگ
۴-۵-۲ – ارتفاع بوته
۴-۶- تاثیر تیمار های مختلف کودی بر خصوصیات کیفی ذرت
۴-۶-۱-  تأثیر تیمارهای کودی بر میزان پروتئین دانه ذرت
۴-۶-۲- تأثیر تیمارهای مختلف کودی بر درصد روغن ذرّت
۴-۷- تاثیر تیمارهای مختلف کودی بر غلظت عناصر ازت، فسفر ، پتاس ، آهن و روی در برگ ذرت
۴-۷-۱- ازت برگ
۴-۷-۲- فسفر برگ
۴-۷-۳- پتاسیم برگ
۴-۷-۴- روی برگ
۴-۷-۵- آهن برگ
۴-۸ – تاثیر تیمارهای مختلف کودی بر غلظت عناصر ازت، فسفر ، پتاس، آهن و روی در دانه ذرّت نتایج بدست آمده از تجزیه واریانس ۵
۴-۸-۱- ازت دانه
۴-۸-۲- فسفر دانه
۴-۸-۳- پتاس دانه
۴-۸-۴- آهن دانه
۴-۸-۵-  روی دانه
۴-۹- تاثیرتیمارهای مختلف کودی برشاخص های رشد
۴-۹-۱- وزن خشک کل گیاه
۴-۹-۲- شاخص سطح برگ
۴-۹-۳- فتوسنتز خالص
۴-۹-۴- سرعت رشد محصول
۵-۱- نتیجه گیری
۵-۲- پیشنهادات
فهرست منابع

مقدمه
جمعیت جهان به طور چشمگیری افزایش می یابد و انتظار می رود که در سال ۲۰۲۵ به ۸ میلیارد نفر برسد(۱۲۵).این نشانگر آنست که جمعیت جهان نزدیک به ۸۰ میلیون نفر در هر سال افزایش می یابد،پیش بینی می شود که افزایش جمعیت جهان اغلب در کشورهای در حال توسعه رخ می دهد در حالیکه مشکلات غذایی در حال حاضر مسئله ای جدی بوده و از طرفی فشار جمعیت بر خاکهای کشاورزی به منظور تامین غذا بالاست(۶۷).با افزایش روزافزون جمعیت در ۲۵ سال آینده بایستی میزان تولید غذا دو برابر شود در حال حاضر ۳۰ درصد از کودکان زیر پنج سال مبتلا به کم وزنی می باشند. سه میلیارد نفر در جهان از کمبود عناصر غذایی    کم مصرف به ویژه ازآهن و روی رنج می برند و ۸۰۰ میلیون نفر دسترسی به غذا ندارند (۵۶،۶۵).
مطالعات اخیر نشان می دهد که حاصلخیزی و بهره وری در سطح جهانی به علت استفاده بی رویه از خاکها بدون توجه به اعمال مدیریت مناسب خاک کاهش یافته است(۸۶).
ناکافی بودن و عدم حاصلخیزی و توازن عناصر معدنی مشکلات اساسی هستند که باعث کاهش محصولات غذایی در دنیا خصوصا کشورهای در حال توسعه شده اند،تخمین زده می شود در حدود ۶۰ درصد خاکهای تحت کشت دارای مشکل محدودیت رشد همراه با کمبود عناصر معدنی و مسمومیت خاک هستند(۶۶).
در شرایطی که هر ساله جمعیت کشور بیش از یک میلیون نفر افزایش می یابد و تقاضا برای مواد غذایی  رو به فزونی است ، ایجاد تعادل مواد غذایی در خاک به منظور افزایش کمی و کیفی تولیدات کشاورزی از وظایف همگانی می باشد . خودکفایی و استقلال هر کشور منوط به تأمین مواد غذایی آنها در داخل کشور است . بسیاری از کشورهای جهان تنها به این دلیل که خود تولید کننده مواد غذایی  خویش نیستند ، تحت سلطه دیگران بوده و نهایتاً سرنوشت آنها در کشور دیگری رقم می خورد .
از ۱۶ عنصر غذایی موردنیاز گیاهان، هفت عنصر آهن (Fe) ، روی (Zn) ، منگنز (Mn) ، بر (B) ، مس (Cu) ، مولیبدن (Mo) و کلر (Cl) به مقدار بسیار ناچیزی موردنیاز گیاهان بوده و بدین علت آنها را عناصر کم مصرف و یا عناصر ریزمغذی می نامند.این عناصر غذایی بیش از متعادل سازی مصرف کودهای ازته، فسفاته و پتاسیمی نقش خود را در افزایش تولید نشان می دهند(۲۹).
در ایرن ، با داشتن شرایط آهکی، کاهش درصد مواد آلی خاکها، حلالیت کم این عناصر در PH قلیایی، وجود یونهای کربنات و بی کربنات در آبهای آبیاری و مصرف بالای فسفر ، کمبود عناصر غذایی بویژه آهن و روی در اغلب مزارع و باغها عمومیت دارد(۲۹) .
بدلیل وجود این کمبودها عملکرد متوسط محصولات کشاورزی عموماً کم بوده و لطمات اقتصادی زیادی از این کمبودها متوجه کشور شده است.
نقش عناصر ریزمغذی در محصولات کشاورزی به شرح ذیل خلاصه می شود :
–    عملکرد محصول افزایش می یابد .
–    غلظت این عناصر غذایی در محصولات کشاورزی که برای بهبود سلامتی جامعه موردنیاز هستند ارتقاء می یابد .
–    در صورت استفاده از بذرهای غنی شده از عناصر کم مصرف برای کشت بعدی، گیاهان از              ریشه دهی و رشد اولیه بیشتری برخوردار می شوند .
–    غلظت آلاینده هایی نظیر نیترات و کادمیم در قسمتهای خوراکی محصولات کشاورزی کاهش می یابد (۲۹) .
طبق گزارشات سازمان کشاورزی و خوار بار جهانی مصرف نامتعادل کودهای شیمیایی موجب کاهش بازیافت کودها به میزان ۲۵-۲۰ درصد گردیده است و حاصلخیزی خاک کلید امنیت غذا می باشد، کشورهای جهان سوم از محل عدم مصرف کودهای ریزمغذی سالانه بیش از ۱۲۸ میلیارد دلار صدمه  می بینند. مصرف بیش از حد کودهای ازتی و فسفاتی در اراضی کشاورزی منجر به تجمع نیترات و کادمیم در محصول شده بطوریکه در سال ۱۹۸۰ میزان تقاضا برای محصولات ارگانیک در امریکا از ۷۸ میلیون دلار به ۴ میلیاد دلار در سال ۱۹۹۷ افزایش یافت . استفاده ناکافی و غیرمتعادل از کودهای شیمیایی سبب شده که برخی از مواد غذایی از اراضی کشاورزی تخلیه گردد و این عامل سبب کاهش توان تولید و حاصلخیزی خاک شده است (۲۹) .
امروزه در راستای کشاورزی پایدار بهره برداری بهینه از منابع آب و خاک و حفاظت از محیط زیست مورد توجه جدی برنامه ریزان توسعه پایدار قرار گرفته است . کودهای شیمایی علاوه بر تأمین عناصر غذایی موردنیاز گیاه ممکن است سبب بروزمشکلات زیست محیطی نظیر ورود نیترات و فسفاتها به منابع آبهای سطحی و زیرزمینی باشد. آلودگی کادمیم توسط کودهای فسفره بعنوان یکی از اصلی ترین منبع افزایش آن در خاک بشمار می رود که با افزایش کادمیم در خاک مقدار آن در محصولات برداشت شده  افزایش می یابد (۲۹) .
بطور کلی کادمیم برای انسان و دام سمی است تحقیقات بیشتری مبنی بر وجود کادمیم در اندامهای گیاهی توسط ملکوتی و ثواقبی (۱۳۷۹) ، مک لاگلین و همکاران (۱۹۹۹) صورت گرفته است(۴،۱۱۰) . مصرف سولفات پتاسیم به همراه سولفات روی سبب کاهش غلظت نیترات و کادمیم در گیاه می شود (۲) .
کمبود عناصر غذایی در خاکهای بسیاری از نقاط جهان گزارش شده است .سیلانپا (۱۹۸۲) در مطالعه ای که سازمان خواروبار کشاورزی جهان در مورد وضعیت عناصرکم مصرف در ۳۰ کشور جهان انجام داد ، کمبودهای پنهان آنها را بسیار گسترده تر از آنچه تصور می شود دانسته و معتقد است مشکلات ناشی از کمبود این عناصر که در آن زمان منطقه ای بوده در آینده ای نزدیک جدی و بسیار گسترده تر ظاهر خواهد گردید،نامبرده همچنین بیان نمود بیش از ۳۰ درصد از خاکهای این کشورها دچار کمبود یک یا چند عنصر کم مصرف می باشند(۱۴۰) .
خاکهای زراعی کشور با کمبود شدید ریز مغذیها بویژه روی (Zn) و آهن (Fe) مواجه می باشد .
از این رو گیاهان نمی توانند ریزمغذیها را جذب کنند یا در صورت جذب، امکان استفاده از آنها را به دلیل رسوب در آوندها ندارند. به این ترتیب حرکت این مواد به برگ ، دانه و میوه بسیار کند بوده و غلظت آنها در اندامهای مورداستفاده انسان و دام بسیار پایین است . در نتیجه در خاکهای آهکی ایران انسان و دام با کمبود این عناصر مواجه می باشند(۲۹) .
نیاز روزانه انسان به روی (Zn) 12 تا ۲۵ و نیاز روزانه به آهن (Fe) 20 تا ۳۰ میلی گرم است. کمبود عناصر ضروری از جمله آهن و روی در مواد غذایی مورد استفاده انسان، موجب بروز عوارض و اختلالات سوء متعدد از جمله کم خونی می گردد که نمونه آن بنام کم خونی ایرانی              (Persian anemia) است که در منابع خارجی نیز ذکر شده است . (۲۹) .
ذرت گیاهی از خانواده غلات با دوره رشد نسبتاً کوتاه و عملکرد بالاست که در سطح جهانی از نظر میزان تولید در واحد سطح بعد از گندم در رتبه دوم و از نظر سطح زیر کشت بعد از گندم و برنج مقام سوم را به خود اختصاص داده است .
طبق آمار سال ۱۳۸۶ در ایران سطح زیر کشت ذرت دانه ای بالغ بر ۳۵۴ هزار هکتار و  تولید ۹/۲ میلیون تن با میانگین عملکرد ۵/۷ تن در هکتار جایگاه خوبی را در بین محصولات کشاورزی به خود اختصاص داده است(۷). قدرت تطابق و سازگاری آن با شرایط اقلیمی گوناگون زیاد بوده و سهم آن در تأمین غذای انسان ۲۵-۲۰ درصد و در تغذیه دام و طیور ۷۵-۶۰ درصد و بعنوان ماده اولیه جهت فرآورده های صنعتی در حدود ۵ درصد  می باشد.
بنابراین با توجه به سطح زیر کشت، مصارف زیاد و ارزش غذایی خوب ذرت و نقشی که عناصر ریز مغذی در افزایش تولید و غنی سازی محصولات کشاورزی دارند در سال ۱۳۸۷ در قسمتی از اراضی تحت کشت ذرت واقع در منطقه پشت رودخانه ایرانشهر تحقیقی بر روی ذرت رقم ۷۰۴ انجام گرفت که در آن تأثیر کود پتاسیمی (سولفات و کلرید) و میزان و مصرف دو سطح روی و دو سطح آهن با و بدون محلولپاشی با کود کامل میکرو در افزایش تولید و غنی سازی ذرت مورد بررسی قرار گرفت.
این تحقیق نشان داد که مصرف کودهای ریزمغذی نه تنها موجب افزایش تولید بلکه سبب بهبود کیفیت محصول می گردد.

فهرست منابع
۱)    احیایی، مریم؛ ۱۳۷۶، شرح روشهای تجزیه شیمیایی خاک، جلد ۲ ، نشریه شماره ۱۰۲۴ موسسه تحقیقات خاک و آب.
۲)    بای بوردی، احمد و محمد جعفر ملکوتی؛ ۱۳۸۰، تاثیر کاربرد سطوح مختلف عناصر فسفر و روی بر غلظت کادمیم در دو رقم سیب زمینی در سراب آذربایجان شرقی، مجله علوم آب و خاکف جلد ۱۵، شماره۱، موسسه تحقیقهت خاک وآب، تهران، ایران.
۳)    پازکی، علیرضا؛ ۱۳۷۹، بررسی واندازه گیری اثر تنش آب بر ویژگیهای فیزیولوژیک و شاخص های مختلف مقاومت به خشکی دو رقم کلزا، رساله دکتر رشته زراعت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات، اهواز، ۲۵۹ ص.
۴)    ثواقبی، غلامرضا و محمد جعفر ملکوتی؛ ۱۳۷۹، اثرات برهم کنش کادمیم و پتاسیم بر تولید ماده خشک، غلظت و جذب کادمیم و پتاسیم در گندم. مجله علمی پژوهشی خاک و آب (ویژه نامه کشاورزی پایدار) جلد ۱۲، شماره ۹، موسسه تحقیقات خاک و آب، تهران، ایران.
۵)    جلیلی، فرزاد و محمد جعفر ملکوتی و رحیم کسرائی؛ ۱۳۷۹، نقش تغذیه متعادل در عملکرد و اجزای عملکرد کلزا در کشت پاییزه در خوی، مجله خاک و آب، جلد ۱۲، شماره ۱۲، صفحات ۳۵ الی ۴۱، موسسه تحقیقات خاک وآب، تهران، ایران.  
۶)    حق نیا، غ. ح.، و ریاضی همدانی س. ع. ح.، ۱۳۶۸ . اصول و دیدگاههای تغذیه معدنی گیاهان. مرکز نشر دانشگاهی.
۷)    خاوری خراسانی، سعید؛ ۱۳۸۷، راهنمای علمی و کاربردی کاشت، داشت و برداشت ذرت، انتشارات سروا.
۸)    خدابنده ، ن. ۱۳۷۴ . زراعت غلات ، انتشارات دانشگاه تهران .
۹)    سالاردینی ، ع. ا.، و مجتهدی.، ۱۳۶۷. اصول تغذیه گیاه . مرکز نشر دانشگاهی .
۱۰)    سبحانی، علیرضا؛ ۱۳۷۹، بررسی جنبه های فیزیولوژیک تنش کم آبی و تغذیه پتاسیم در گیاه سیب زمینی، رساله دکتری رشته زراعت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ۲۲۴ ص.
۱۱)    سرمدنیا، غلامحسین و عوض کوچکی؛ ۱۳۷۶، جنبه های فیزیولوژیک زراعت دیم، (ترجمه)، ا نتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.
۱۲)    شاهرخ نیا، عزیز، ۱۳۷۶، بررسی مکانیسم تخلیه و چگونگی افزایش فسفر به منظور صرفه جویی در مصرف کودهای فسفاته در خاکهای زراعی کشور، اولین گردهمایی ملی کاهش مصرف سموم و استفاده بهینه از کودهای شیمیایی در کشاورزی، کرج، ایران .
۱۳)    شرفی و همکاران؛ ۱۳۷۹، اثر کودهای محتوی آهن و روی بر عملکرد و اجزاء عملکرد دو رقم ذرت علوفه ای در ارومیه، مجله خاک و آب، جلد ۱۲ ، شماره ۱۱ .
۱۴)    شهابی فر، جعفر؛ ۱۳۸۴، بررسی اثرات گوگرد و تیوباسیلوس به همراه ریزمغذی ها بر صفات کیفی و کمی انگور، نهمین کنگره علوم خاک، تهران، ایران.
۱۵)    رشیدی، ن. ۱۳۷۷. تاثیر کاربرد منابع روی و گوگرد بر رشد و ترکیب شیمیایی ذرت در یک خاک آهکی. پایان نامه کارشناسی ارشد بخش خاکشناسی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز.
۱۶)    ضیائیان، عبدالحسین و محمد لطف اللهی و محمد جعفر ملکوتی؛ ۱۳۸۰، نقش مدیریت مصرف بهینه کود در افزایش عملکرد وبهبود کیفیت ذرت دانه ای در کشور، مجله خاک و آب، ویژه نامه مصرف بهینه کود، جلد ۱۲، شماره ۱۴.
۱۷)    ضیائیان، عبدالحسین و محمدجعفر ملکوتی؛ ۱۳۷۷، بررسی اثر کودهای محتوی عناصر ریزمغذی و زمان مصرف آنها در افزایش تولید ذرت، نشریه علمی پژوهشی موسسه تحقیقات خاک و آب، ویژه نامه مصرف بهینه کود، جلد۱۲ ، شماره۱ .
۱۸)    غیبی، محمدنبی و محمدجعفر ملکوتی؛ ۱۳۷۸ ، ضرورت مصرف بهینه کود برای عملکرد و بهبود کیفی ذرت دانه ای، نشریه فنی شماره ۴۴، نشر آموزش کشاورزی، سازمان تات، وزارت کشاورزی، کرج، ایران .
۱۹)    فتحی، قدرت اله و عبدالرحمن برزگر؛ ۱۳۷۸، پتاسیم و اثرات متقابل آن با جذب ازت بر روی محصول ذرت در خوزستان، همایش بین المللی کاربرد متعادل کود و پاسخ گیاه به پتاسیم، موسسه تحقیقات خاک و آب – موسسه بین المللی پتاسیم، تهران ، ایران .
۲۰)    فتحی، قدرت اله؛ ۱۳۸۴، تأثیر سولفات روی و سولفات پتاسیم بر رشد عملکرد ذرت دانه ای، نهمین کنگره علوم خاک ایران، تهران، ایران .
۲۱)    فرشاد، رضا و محمدجعفر ملکوتی؛ ۱۳۷۹، اثر پتاسیم، روی و بور در افزایش کمی و کیفی ذرت دانه ای در کرج، نشریه علمی پژوهشی خاک و اب، جلد ۱۲ ، شماره ۱۱ ، موسسه تحقیقات خاک و آب، تهران، ایران .
۲۲)    فرشاد، رضا؛ ۱۳۷۹، بررسی اثر پتاسیم و روی و بور در بهبود کمی و کیفی ذرت دانه ای، رساله کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج.
۲۳)    کاظمی اربط ، ح. ۱۳۷۴ . زراغت خصوصی . مرکز نشر دانشگاهی .
۲۴)    ماجدی، محمدرضا و زهرا خادمی؛ ۱۳۷۸، اثرات جایگذاری پتاسیم و فسفر روی محصول ذرت، همایش بین المللی کاربرد متعادل کود و پاسخ گیاه به پتاسیم، موسسه تحقیقات خاک و آب و موسسه بین المللی پتاسیم، تهران، ایران .
۲۵)    مجیدی، عزیز؛ ۱۳۷۵، بررسی اثرات مقادیر و منابع روی بر عملکرد و توازن تغذیه ای گندم پائیزه (آبی و دیم) ، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس، تهران ، ایران .
۲۶)    مرشدی، آذر و محمدجعفر ملکوتی و حسین نقیبی و حامد رضایی؛ ۱۳۷۹، تاثیر محلولپاشی آهن وروی بر عملکرد، خواص کیفی و غنی سازی دانه های کلزا، مجله خاک وآب، جلد ۱۲، شماره ۱۲، صفحات ۵۶ الی ۶۷، موسسه تحقیقات خاک و آب، تهران، ایران.
۲۷)    مظاهری، داریوش و محمدمهدی رحیمی؛ ۱۳۸۷ ، واکنش مورفولوژیکی و عملکرد ذرت نسبت به ترکیبات شیمیایی آهن و مس، مجله علمی پژوهشی پژوهش و سازندگی.
۲۸)    ملکوتی، م، ج. و آ لطف اللهی. ۱۳۷۸. نقش روی در افزایش کمی و کیفی محصولات کشاورزی و بهبود سلامت جامعه. آموزش و ترویج کشاورزی. کرج. ایران. ۱۹۳ ص.
۲۹)    ملکوتی ، – م . ج .، – و تهرانی – م. م. ، – ۱۳۷۸. نقش ریزمغذیها در افزایش عمکرد و بهبود کیفیت محصولات کشاورزی . انتشارات دانشگاه تربیت مدرس .
۳۰)    ملکوتی ، م ج. ، و داودی م. ح. ، ۱۳۸۱ . روی در کشاورزی . انتشارات سنا
۳۱)    ملکوتی ، م. ج.، و ریاضی همدانی س. ع. ح.، ۱۳۷۰ . کودها و حاصلخیزی خاک. مرکز نشر دانشگاهی .
۳۲)    ملکوتی ، م. ج.، و همایی م. ، ۱۳۷۳. حاصلخیزی خاکهای مناطق خشک. انتشارات دانشگاه تربیت مدرس
۳۳)    ملکوتی، محمدجعفر و محمدنبی غیبی؛ ۱۳۷۹، تعیین حد بحرانی برای عناصر غذایی محصولات استراتژیک و توجیه صحیح کودی در کشور، نشر آموزش کشاورزی، تهران، ایران .
۳۴)    ملکوتی، محمدجعفر و مهدی نفیسی؛ ۱۳۷۶ ، ضرورت مصرف کلرورپتاسیم برای تأمین پتاسیم مورد نیاز  در مزارع غیر شور کشور، نشریه فنی شماره ۲۱، نشر آموزش کشاورزی، سازمان تات، کرج ، ایران .
۳۵)    ملکوتی، محمدجعفر؛ ۱۳۷۵، کشاورزی پایدار و افزایش عملکرد با بهینه سازی مصرف کود در ایران، نشر آموزش کشاورزی، کرج، ایران .
۳۶)    ملکوتی، محمدجعفر؛ ۱۳۷۹، نقش ریز مغذی ها در افزایش تولیدات کشاورزی در ایران، نشریه فنی شماره ۷، نشر آموزش کشاورزی، سازمان تات ، وزارت کشاورزی، ۱۴۴-۱۲۳ .
۳۷)    میرزا شاهی، کامران و شهرام کیانی؛ ۱۳۸۴، تأثیر فسفر و پتاسیم بر عملکرد ذرت دانه ای در خوزستان، نهمین کنگره علوم خاک ایران، تهران، ایران .
۳۸)    نوابی، فرشید و محمد جعفر ملکوتی؛ ۱۳۷۹، بررسی اثر تغذیع متعادل بر کمیت و کیفیت ذرت دانه ای در داراب، مجله خاک و آب، ویژه تیوباسیلوس، جلد ۱۲، شماره ۱۱، صفحات ۷۶ الی ۸۴ ، موسسه تحقیقات خاک وآب، تهران، ایران. 
۳۹)    نور قلی پور و همکاران؛ ۱۳۷۹، نقش باکتریهای تیوباسیلوس و حل کننده های فسفات بر افزایش قابلیت جذب فسفر از منابع خاک فسفات، نشریه علمی پژوهشی خاک و آب، جلد ۱۲، شماره ۱۱ ، موسسه تحقیقات خاک و اب، تهران، ایران .
۴۰)    نورمحمدی، قربان؛ ۱۳۷۷ ، زراعت غلات، انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز، ۳۶۸-۳۵۹ .

۴۱) Aase, J. K. 1978. Relationship between leaf area index and dry matter in winter wheat. Agron. J. 70: 563 – 565

۴۲) Anderson , J. M. 1988. The dynamic photosynthetic membrane and regulation of solar energy conversion. Trends Ciochem Sci ; 13:351-5.

۴۳) Anderson, J. M. 1986. Photoregulation of the composition, function, and structure of the thylakoid membranes. Annurev Plant Physiol ; 37:93-136.

۴۴) Anderson, J. M. and C. B. Osmond. 1988. Shade-sun responses: compromises between acclimation and photoinhibition. In: Kyle DJ, Osmond CB, Artzen CJ, editors. Topic in photosynthesis, vol. 9. Amsterdam: Elsevier; p. 1-38.

۴۵) Anonymous, 1976. Agronomy 103. Laboratory Guide. North Dakota State University. Revised 10/76 .

۴۶) Azab, A.S.M. and S.H.M. Halawany. 1989. Infuence of some micronutrients on Photosynthetic pigments, growth, flowering and yield of cotton plant. Annals of Agricultural Science Cairo. (33): 175-178.

۴۷) Bajwa, M. 1993. Effect of potassium on crop yield and quality in Pakistan. K available for soil in West Asia and North Africa. IPI-SWIR, Tehran,Iran.

۴۸) Bauder Troy and et. Al. 2002. Managment pratics for Clorado Corn. 30PP.

۴۹) Balamurugan, C., and G. Venkaresan. 1983. Response of sesame (Seasamum indicum L.) to potassium and managense. Madras Agric. J., 70(10) : 673-677.

۵۰) Belkhodja R., Morales F., Quglez R., Lopez – Millan A. F., Abadia A., Abadia J., Iron deficiency causes changes in chlorophyll fluorescence due to the reduction in the dark of the photosystem II acceptor side, Photosynthesis Res. 56 (1998) 265 – 276 .

۵۱) Berglund, R. and M. C. W. Desina. 1999. Corn production for grain and silage. North Dakota State University. 9PP.

۵۲) Bergman, Werner(editor), Colour Atlas, nutritional disorders of plants, N. Y., Phosyn, 1992.

۵۳) Bibby, T. S., J. Nield, J. Barber 2001. deficiency induces the formation of and antenna ring around trimeric photo-system I in cyanobacteria. Nature ; 412:743-5.

۵۴) Bienfait H.F., Prevention of stress in iron metabolism of plants, Acta Bot. Neerl. 38 (1989) 105-129 .

۵۵) Bindra, A.S. 1983. Iron chlorosis in horticulture and field crops. Kaylani Publishers. New Delhi.

۵۶) Borlaug, N. E., Dowswell, c. r. 1993: Fertilizer: To nourish infertile soil that feeds a fertile population that crowds a fragile world. Fert News 387, 11-20.

۵۷) Bozova, L., Stoeva, N.: [The effect of 6-benzylaminepurine on chlorotic wheat plants.] – In “V. Kolarv” Higher Institute of Agriculture Scientific Works XXVII. Book 2 Plant physiology. Pp. 127-132. Plovdiv 1982. [In Bulg.]

۵۸) Brennan, R. F. 1992. The effect of zinc fertilizer on uptake and the grain yield of wheat grown on zinc-deficient soils of the Esperance region, Western Australia. Fertilizer Research, 31: 215-219.

۵۹) Briat J.F., Fobis – Loisy I., Grignon N., Lobreaux S., Pascal N., Savino G., Thoiron S., Von Wiren N., Van Wuytswinkel O., Cellular and molecular aspects of iron metabolism in plants, Boil. Cell 84 (1995) 69-81.

۶۰) Brown, J. C., R. S. Holmes and L. O. Tiffin. 1959. Hypothesis concerning iron chlorosis. Soil Sci. Soc. Amer. Proc. 23, 231-234 .

۶۱) Brown, P. H. I. Cakmak and Q. Zhang. 1993. Formand function of zinc in plants. Pp. 93-106. In A. D. Robson ed. Zinc in Soils and Plants. Kluwer Academic PUBLISHERS. The Netherlands.

۶۲) Cakmak, I. 2000. Possilble roles of zinc in protecting plant cells from damage by reactive oxygen species. New Phytol., 146: 185-205.

۶۳) Cakmak, I., N. Sari, H. Marschner, M. Yilmaz, S. Ekiz, and K. Y. Gulut. 1996. Dry matter production and distribution of zinc in bread and durum wheat genotypes differing in zinc deficiency. Plant and Soil, 180: 173-181.

۶۴) Cakmak, M., H. Kalayei, H. Ekiz, H. J. Braun, Y. Kilinc, and A. Yilmaz. 1999. Zinc deficiency as a practical in plant and human nutrition in Turkey: A NATO-Science for stability project. Field Crops Research, 60: 175-188. Elseviers New Yurk.

۶۵) cakmak, I. 2001. Plant nutrition research: pritities to meet human needs for food in sustainable ways. Pp. 4-7. In: W. J. Horst et al. (eds.). Plant Nutrition: Food Security and sustainability of agro-ecosystems through basic and applied research. XIV International plant Nutrition Colloquium. Kluwer Academic Publishers. Hannover, Germany.

۶۶) cakmak, I. (2002): Plant nutrition research: Priorities to meet human needs for food hn sustainable ways. Plant soil 247, 3-24.

۶۷) cakmak, I. 2005.  The role of potassium in alleviating detrimental effects of abiotic stresses in plants. Plant nutrition. Soil Sci 168, 521-530.

۶۸) Chapman, S. R. and L. P. Carter. 1975. Crop Production: Principles and practices. Freeman and Co. San Francisco .

۶۹) Chen, Y., J. Navrot and P. Barak. 1982. Remedy of im – induced chlorosis with iron – enriched muck. J. Plant Nutr.5 (4-7): 927-940.

۷۰) Chen, Y., P. Barak. 1989. nutrition of plants in calcareous soils. Adv Agron ; 35:217-40 .

۷۱) Choudry, F. 1998; Fe-Cu Antagonism in the nutrition of corn. Plant Soil. 38:573-580.

۷۲) Clark, R. B., S. K. Zeto, K. D. Ritchey, V. C. Baligar. 1997. Maize growth and mineral composition on acid soil amended with flue gas the sulfurization by-products and magnesium. Com. Soil Sci. Plant Anal. 28(15/16): 1441-1459

۷۳) Dalipathy, j. 1998; Potassium fractions with other nutrient in crops. Plant Soil. 17:1859-1886.

۷۴) Dekock, P. C. and A. W. Hall. 1955. The phosphorus-iron relationship in genetical chlorsis. Plant physiol. 55, 296-295.

۷۵) Ekiz, H., S. A. Bagei, A. S. Kiral, S.    S. Eker, I. Gulteking, A. Alkan, and I. Cakmak. 1998. Effects of zinc fertilization and irrigation on grain yield and zinc concentration of various cereal grown in zinc-deficient calcarcous soils.
Journal of Plant Nutrition, 21(10) : 2245-2256.

۷۶) Elfouly, R. and G. Rabinson. 2001. Response of cotton Giza 83 to some micronutrients. Assian Gurnal of Agriculture Science. (22): 351-366.

۷۷) Emami, A., A. A. Behbahanizadeh. 1989. Relationship of Zn, Fe, Mn and Cu uptake by corn to its availability in soil as measured by four extractans.  Soil & Water Res. Ins. Proc. 5(1): 1-9 (In Persian).

۷۸) Fathi, G. and A.R. Barzegar. 1999. The International symposium of the Balanced Fertilization and crop Response to potassium. Iran. 308-3do.

۷۹) Fotovat, A. And R. Naidu. 1998. Changes in composition of soil equeousphase influence chemistry of indigenous heave metals in alkaline sodic and acidic soils. Geoderma, 84: 213-234 .

۸۰) Galiant, W. C. 1979. Botany and Origin of Maize. In Maiza. CIBAGEIGY Agrochemicals. Switzerland.

۸۱) Galinat, W. C. 1977 The Origin of Corn in Corn and Corn Improvement. Ed. By G. F. Sprague etal. American Society of Agronomy. Madison Wis. U. S. A.

۸۲) Geisler, G. 1988. Planzenbau, 2. Auflage, Verlag Paul Parey. Berlin und Hmburg Germany, 530pp.

۸۳) Giller, K. E. And Cadisch, G. (1995). Future benefits from biological nitrogen fixation: And ecological approach to agriculture. Plant and Soil, 174: 225-277.

۸۴) Giller, K. E. And Wilson, K. J. (1991). Nigrogen fixation in tropical cropping systems. C. A. B. International, Wallingford, UK.

۸۵) Goodman, M. M. 1979. in Evolution of Crop Plants. American society of Agronomy. ed. By. N. W. Simmonds. London and New York.

۸۶) Gruhn, P., Goletti, F., Yudelman, M. (2000): Integrated nutrient management, soil fertility, and sustainable agriculture: current issues and future challenges. Food Agriculture, and the environment Disussion Paper 32, International Food Policy Research Institute, Washington, D. C.

۸۷) Halvin, J. L., J. D. Beaton, S. L. W. L. Tisdale and W. L. Nelson. 1999. Soil fertility and fertilizers. Sixth ed. Printice Hall, New Jersey. USA.

۸۸) Hergert, G. W., P. T. Nordquist, J. I. Petersen. And B. A. Skates. 1996. Fertilizer and crop management practices for improwing maize yield on high PH soil. J. Plant Nut. 19: 1223-1233.

۸۹) Hundal, T., I. Virgin, S. Styring, B. Anderson. 1990. Changes in organization of photosystem II following light-induced D1 protein degradation. Biochim Biophys Acta; 1017:235-41.

۹۰) Hyde, B. B., A. J. Hodge, A. Kahn and M. L. Birnstiel (.1963. studies in phytoferritin. I. Identification and localization. J. Ultrastruc. Res. 9, 248-258.

۹۱) Jamin, D. and Y. Ridwan. 1996. Performance of corn population at Indonesia. Seminar, Kinali Pasaman, West Sumatra. Risaleh Indonesia.

۹۲) Jolley, v. 1996; Plant physiological responses for genotype evalauation of fe. Plant Sci. 19: 124-125.

۹۳) Karimian. N., and J. Yasrebi. 1995. Prediction of residual effects of zinc sulfat on growth and zinc uptake of corn plants using three zinc soil tests. Common Soil Sci. Plant Anal. 26: 1-2.

۹۴) Kashirad, A. 1970. Effect of nitrogen, zinc, copper, and zinc nutrition of corn in calcareous soil, J. Plant Nutr., 182: 2261 – 2271.

۹۵) Kashirad, A. and H. Marschner. 1974. Iron nutrient of sunflower and corn plants in mono and mixed culture. Plant and soil 41, 91-101.

۹۶) Krauss, A. 1992. Role of potassium in nutrient efficiency. 4th national Congress of Soil Science. Islamabad, Pakistan.

۹۷) Krauss, A. 1999. Balanced fertilization: The key for sustainable crop production. International symposium on Balanced Fertilization and Crop Response to potassium SWRI-IPI, Tehran, Iran.

۹۸) Krauss, A. 1999. Quality-its what counts in the market place. International Fertilizer Correspondent (IFC). No. 5, Basel, Switzerland.

۹۹) Laegreid, M., O. C. Bockman, and O. Kaarstad. 1999. Agriculture, fertilizers, ad the environment Norsk Hydro ASA. CABI Publishing, Porsgrunn, Norway.

۱۰۰) Landsberg, E.: Regulation of iron-stress-response by whole plant avtivity. – J. Plant Nutr. 7: 609-622, 1984.

۱۰۱) Larson, W. E. and J. J. Hanway. 1977. Corn Production. In Corn and Corn Improvement. American Society of Agronomy. Madison, Wis. U. S. A.

۱۰۲) Leonard, W. H. and J. H. Martin. 1963. Cereal Crops.  The Macmillan Co. New York.

۱۰۳) Leonard, W. H. and J. H. Martin. 1964. Principles of Filed Crop Production. The Maemillan. Co. N. Y.

۱۰۴) Lindsay, W. L. 1992. chemical equilibria in soils, John Wiley and Sons. Inc. New York.

۱۰۵) Lobreaux S., Hardy T., Briat J.F., Abscisic acid is involved in the iron – induced synthesis of maiz ferritin, EMBO J. 12 (1993) 651-657 .

۱۰۶) Machold, O and G. Schloz. 1969. Iron status and chlorophyll synthesis in higher plants. Naturewiss. 56, 447-452 .

۱۰۷) Marschner, H. 1995. Mineral nutrition of higher plants. 2nd ed. Academic Press. New York. pp. 890. U. S. A.

۱۰۸) Marschner, H. 1993. Zinc in soil and plant, Ed. A. D. Robson. Kluwer  Academic Publishers, Dordrcht, The Netherlands, 55-77.

۱۰۹) Marschner, H. V. Jr., Evans, H. J. and Matrone, G. 1963. Investigation on the role of iron in chlorophyll metabolism. Plant Physiol. 38, 638-642

۱۱۰) Mc Laughlin, M. J., D. R. Paker and J. M. Clark. 1999. Metals and miconutrients-food safety. Field Crops Research, 60: 143-163.

۱۱۱) Mengel, K. and E. A Kirkby. 1987. Principles of Plant Nutrition. International Potash Institute. Bern, Switzerland.

۱۱۲) Mengel, K., R. Planker and B. Haffmann (1994). Relationship between leaf apoplast pH and iron chloros of sunflower. J plant Nutr. 17:1053-1065.

۱۱۳) Mihashi S., Mori S., Characterization of mugineic acid – Fe transporter in Fe-deficient barley roots using multicompartment transport box method, Biol. Metals 2 (1989) 146-154.

۱۱۴) Miller, G. W., A. Denny, J. Pushink, M. H. Yu. 1982. The formation of  – aminolevulinate, a precursor of chlorophyll, in barely and the role of iron. J Plant Nutr ; 5:289-300.

۱۱۵) Moore, D. P. 1972. Mechanism of micronutrient uptake by plants, P. 171-198. In: micronutrients in agriculture. Soil. Sci. soc. Amer. Inc. Madison.

۱۱۶) Mossedeq, F. 1991. Nitrogen assimilation and remobilization grain yield and protein. PH. D thesis. Clorado state university: 210 pp.

۱۱۷) Muresan, T. 1975. Cultura porumbului. Editura ceres, Bucuresti, Romania, 483pp.

۱۱۸) Murthy, I., K. Virupakshappa, and M. Singh. 1999. Micronutrient studies on sunflower and sesame. Ferilizer News. 44(10): 45-46 and 49.

۱۱۹) Neish, A. C. 1939. Studies on chloroplasts. Biochem. J. 33, 300-308 .
Nishion, J. N., J. Abadia, N. Terry. 198. Chlorophyll-proteins and electron transport during iron-nutrition mediated chloroplast development. Plant Physiol; 77:705-11 .

۱۲۰) Neova, V., Stoyanov, I.: Effect of some growth regulators on young iron deficient maize plants. Biologia Plantarum 43(1): 35-39, 2000.

۱۲۱) Neova, V., Stoyanov, I.: Physiological and biochemical
Changes in yung maize plants under iron deficiency: Growth and photosynthesis, – J, Plant Nutr. 16: 835-849, 1993.

۱۲۲) Nishio JN, Abadia J, Terry N. Chlorophyll-proteins and electron transport during iron-nutrition mediated chloroplast development. Plant Physiol 1985; 77: 705-11.

۱۲۳) Pis, I., and J. B. Jones Jr. 1997. The handbook of trace element. Published by St. Luice Press.

۱۲۴) Parasad, R. And J. F. Power. 1997. Soil fertility for sustainable agriculture. CRC Press. LTC, Australia.

۱۲۵) Pinstrup-Andersen, P., Pandya-Lorch, R., Rosegrant, M. W. (1999): World food propects: Critical issues for the early twenty-first century. 2020 Vision Food Policy Report, International Food Policy Research Institute, Washington, D. C.

۱۲۶) Portis, A. R., and H. W. Heldt. 1976. Light dependent changes in the mg2+ concentration in the stroma in relation to the mg2+ dependency of co2 fixation in intact chloroplasts. Biochim. Biophys. Acta 449, 434-446 (1976) .

۱۲۷) Price, C. A. 1962. RNA – synthesis, Zinc deficiency and the kinetics of growth. Plant physiol . 37, XXI.

۱۲۸) Price, C. A., H. E. Clark and H. E. Tunkhhouser. 1972. function of micronutrients in plants. In : Micronutrients in agriculture. Soil Sci. Soc. Of America, Madison, P. 731-742 .

۱۲۹) Rehem, G.W W. E Fendter and C. J. Overdahi. 1998. Boron for Minnesota soils. University of Minnesota Extention Service. Available on the http://www.Extention.Umn.Edv.

۱۳۰) Romheld V., Marschner H,. Evidence for a specific uptake system for iron phytosiderophores in root of grasses, Plant physiol. 80 (1986) 175-180.

۱۳۱) Sahu, M., Sharma, D., Jain, G., Singh, H.: Effect of growth substances, sequestrene 138-Fe and sulphuric acid on iron chlorosis of garden peas (Pisum Sativum L.) – HortScience 62: 391-394, 1987.

۱۳۲) Sakal, R., A. Singh, R. Sinha, and N. Bhogal. 1991. Relative susceptibility of some important varieties of sesamum and mustard to boron deficiency in calcareous soil. Fertilizer New, 36: 3, 43-49 .

۱۳۳) Sandstrom, S., Y. I. Park. G. Oquist, P. Gustafsson. 2001. The isiA gene product, function as an exitation energy dissipater in the cyanobacterium synechococcus sp. PCC 7942. Photochem Photobiol ; 74:431-7 .

۱۳۴) Sass. J. E. 1977. Morphology of Corn. In Corn and Corn Improvement. American Society of Agronomy. Ed. By G. F. Sprague et al. Madison, Wis.           U. S. A.

۱۳۵) Sharma, S. 2007. Adaptation of photosynthesis under iron deficiency in maiz. Journal of plant physiology 164: 1261-1267 .

۱۳۶) Sharma S, Sanwal GG. Effect of Fe-deficiency on the photosynthetic system of maize. J Plant Physiol 1992; 140: 527-30.

۱۳۷) Sharma, B. D. and S. P. Singh, 1990. Critical zinc Levels in relation to growth and development of winter maize in Indian Soc Soil Sci., 33: 89-92.

۱۳۸) Shaw, R. H. 1977. Climatic Requirement of Corn. In Corn and Corn Improvement. American Society of Agronomy. Ed. By G. F. Sprage et al. Madison. Wis. U. S. A.

۱۳۹) Sillanpaa, M. (1990). Micronutrient . FAO soils bulletin No. 63, FAO, Rome. Italy .

۱۴۰) Sillanpaa, M. 1982. Micronutrients and nutrient status of soils. A global study. Soils Bulletin, No. 48, FAO, Rome, Italy.

۱۴۱) Singh, D. and J. M. Chibba 1991. Evalution of sulfur using maize and wheat as test crops. J. Indian Soc. S

۱۴۲) Singh, H. J. And P. N. Takkar. 1981. Evaluation of different soil test methods for Zn and their citial values in salt effected soils for rice. Commun. Soil Sci. Plant Anal., 12(4): 383-406.

۱۴۳) Singh, s. 2001; Differential response of crop to Fe. Soil Sci. 31:534-538.
Sommer, A. 1999; Cooper as an essential for plant growth. Plant Physiology. 6th: 339-345.

۱۴۴) Sinha, Rb, R. Sakal, and S. Kumar. 1995. Sulfur and Phosphorus nutrition of winter maize in Calcareous soils. JJournal Indian Soc. Sci. 43: 3, 413-418.

۱۴۵) Sommer, A. 1999; Cooper as an essential for plant growth. Plant Physiology. 6 th: 339-345.

۱۴۶) Stoskopf, N. C. 1985. Cereal Grain Crops. Reston Publishing Company, Inc. Reston, Virginia.

۱۴۷) Stoyanov, S., Tha, H. Z.: [The relation between growth, gibberellin-like substances and abscissic acid in maize depending on various iron concentrations in the nutrient medium.] – Fiziol. Rast. (Sofia) 7 (2):70-76, 1981. [In Bulg.]

۱۴۸) Tandon, H. L. S. 1990. Fertilizer recommendation for oilseed crops: A guide book. Fertilizer Development and Consultation, New Delhi, India.

۱۴۹) Tandon, H. L. S. And I. J. Kimmo. 1993. Balanced fertilizer use: Its practical importance and guidelines for agriculture in the Asia-Pacific. ESCAP/FAO/UNIDO/FADINAP. United Nations. New York.

۱۵۰) Tandon, HLS. 1995. Micronutrients in soil, crop and fertilizers. A source book-Cum. Dierctory. FDDO. New Delhi, India.

۱۵۱) Tandon, P. K. 1995. Micronutrients in soils, corps and fertilizers. Fertiliser. Development and consultation Orgaisation, New Delhi, India.

۱۵۲) Terry, N. 1980. Limiting factors in photosynthesis in photosynthesis. I. Use of iron stress to control photochemical capacity in vivo. Plant Physiol ; 71:855-60 .

۱۵۳) Tiffin, L. O. 1972. Translocation of micronutrients in plants, P. 199-229. In: Micronutrients in agriculture. Soil. Sci soc. America Inc., Madison.

۱۵۴) Treeby M., Marschner H., Romheld V., Mobilization of iron and other micronutrient cations from calcareous soil by plant-borne, microbial and synthetic metal chelators, Plant Soil 114 (1989) 217-226 .

۱۵۵) Tsui, C. 1948. The role of Zinc in auxin synthesis in the tomato plant. Amer. J. Bot. 35, 172-179.

۱۵۶) Vinay, S., S. Rathors, S. Sandeep, V. Singh, and S. Singh. 1997. Response of some oilseed crop to potassium. J. Pot. Res., 13(2) : 148-152.

۱۵۷) Vitosh, M. L. D. Warneke and R. E. Lucas. 1997. Boron Michigan State University Extention Soils and Soil Management – Fertilizer. Available on the htpp://www.Msue. Msu.Edv/.

۱۵۸) Welch, R. M. 1993. Zinc concentrations and forms in plants in plants for human and animals. 183-195. In: A.D. Robson. Zinc in Soil and Plants. Kluwer Academic Publishers. PP. 183-195.

۱۵۹) Welch, R. M., W. H. Allaway, W. A. House, and J. Kubata. 1991. Geographic distribution of trace element problems. In: Micronutrients in Agriculture. 2 nd
۳۱-۵۷. Soil Sci.Soc. Amer. Madison, U. S. A.

۱۶۰) Wilkes, G. 1977. The Origin of Corn Studies of Last Hundred Years. In Crop Resourses. Ed. By s. Seigler.

۱۶۱) Yilmaz, A., H. Ekiz, B. Troun, L. Gultekin, S. Karanlike, S. A. Bagei, and I. Cakmak. 1997. Effects of different zinc application methods on grain yield and zinc concentration in wheat cultivars grown on zinc deficient calcareous soils. Journal of Plant Nutrition, 29 (4-5): 461-471.

۱۶۲) Zang, f. 1997; Release of Fe and cu in different plants. Plant Nut. 14:675-682.