بررسی برخی از خصوصیات فیزیولوژیک و مرفولوژیک ارقام پنبه و تاثیر تنش آب بر آنها

چکیده:
بمنظور ارزیابی اثر تنش آبی بر ارقام پنبه آزمایشاتی در سه بخش مجزا در سال ۱۳۸۷ در موسسه تحقیقات پنبه کشور در منطقه علی آباد کتول به اجرا در آمد. ارزیابی در مطالعه آزمایشگاهی و گلخانه ای اثر تنش خشکی بر جوانه زنی و رشد گیاهچه ارقام پنبه به اجرا در آمد. در هر دو فاز آزمایشگاهی و گلخانه ای تحقیق در قالب آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی با دو عامل تنش خشکی و رقم با ۴ تکرار انجام پذیرفت. بمنظور اعمال تنش خشکی در شرایط جوانه زنی از چهار پتانسیل اسمزی با سطوح صفر، ۴/۰- ، ۸/۰- و ۶/۱- مگاپاسکال (با استفاده از ماده –D مانیتول) و سه سطح بدون تنش، تنش متوسط و تنش شدید خشکی در مطالعه گلخانه ای در نظر گرفته شد. ارقام در هر دو آزمایش یکسان و عبارت بودند از: ساحل، تابلادیلا، سای اکرا، No-200 ، بومی هاشم آباد و بومی کاشمر.در فاز گلخانه ای نیز با توجه به مرحله رشدی ارقام بعد از ۳۵ تا ۴۵ روز از کاشت در گلدانها و بعد از اِعمال دو بار سطوح تنش خشکی برگیاهچه ها یادداشت برداریهای مربوطه انجام پذیرفت. نتایج آزمون جوانه زنی نشان داد سای اکرا بالاترین درصد جوانه زنی کل و سرعت جوانه زنی را دارا، ولی با این وجود مقدار جوانه زنی رقم No-200 در روز چهارم از رقم سای اکرا بیشتر بود. در مطالعه گلخانه ای ایجاد تنش باعث کاهش معنی دار وزن تر برگ گردید. ارتفاع بوته ها و کلروفیل کل برگ تحت تاثیر یکسان سطوح اول و دوم تنش خشکی قرار گرفته ، اما بالاترین مقدار کلروفیل تحت شرایط تنش خشکی حاصل گردید بهترین شرایط رشدی در میانگین سطوح تنش را رقم تابلادیلا نسبت به سایر ارقام دارا بود.
در بخش مطالعه مزرعه ای، تحقیق در قالب آزمایش فاکتوریل با طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با  دو فاکتور و چهار تکرار انجام گردید. فاکتور اول دارای ۴ سطح از ارقام  مورد بررسی تترا پلویید (تجاری) و فاکتور دوم آبیاری بر اساس میزان تبخیر آب از تشتک تبخیر کلاس  A بود که در ۳ سطح اعمال گردید. سطح اول آن، آبیاری بطور معمول کرتهای تحقیقی و بر اساس نیاز گیاه که توسط آزمایشات مختلف در منطقه انجام شده بود صورت پذیرفت(آبیاری کامل) و بمنظور اعمال تنش خشکی به گیاه، در مرحله ۱۰% گلدهی ۶۵ درصد آبیاری کامل (سطح دوم تنش) و ۳۰ درصد آبیاری کامل(سطح سوم تنش) اعمال گردید تا به ترتیب تنش ملایم و شدید خشکی در کرتهای تحقیقاتی مورد نظر انجام پذیرد. نتایج نشان داد که عامل تنش خشکی اثر معنی داری بر صفات تعداد قوزه در بوته، عملکرد کل وش در هکتار، عملکرد چین اول و عملکرد چین دوم داشت اما خصوصیات وزن بیست قوزه و تعداد شاخه زایشی تحت تاثیر این عامل قرار نگرفت. با افزایش سطح تنش خشکی از عملکرد چین اول کاسته می شود. رقم دیررس ساحل بالاترین عملکرد چین دوم را بدست داد.
در مرحله سوم آزمایش آب ایستادگی در قالب آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی با ۳  تکرار صورت پذیرفت. فاکتورهای مورد تحقیق عبارت بودند از: دما (۱۰ و ۲۰ درجه سانتیگراد)، رقم ( ساحل، تابلادیلا، سایکرا(سپید)، No-200، بومی هاشم آباد و بومی کاشمر) و تنظیم کننده رشد گیاهی(گلایسین بتائین، مانیتول، پیکس و آب مقطر(شاهد یا کنترل)). مقایسه میانگین وزن خشک گیاهچه نشان داد که دمای ۱۰ نسبت به۲۰ درجه سانتیگراد باعث کاهش تجمع وزن خشک گیاهچه ارقام پنبه در شرایط آب ایستادگی گردید. کاربرد تنظیم کننده های رشد گیاهی گلایسین بتائین، مانیتول و پیکس مزیتی در شرایط آب ایستادگی جهت تجمع وزن خشک گیاهچه ای ارقام پنبه نداشتند در این مطالعه رقم در دست معرفی N-200 دارای مقاومت نسبی بهتری نسبت به ارقام تجاری منطقه (ساحل و سپید) نسبت به آب ایستادگی در دوره گیاهچه ای بود.
نتایح این تحقیق نشان داد که :
•    در شرایط تنش شدید خشکی در اوائل فصل رشد می توان بمنظور استقرار بهتر گیاهچه از رقم تابلادیلا استفاده نمود.
•    رقم دیررس ساحل بالاترین عملکرد چین دوم را بدست داد.
•    رقم در دست معرفی N-200 دارای مقاومت نسبی بهتری نسبت به ارقام تجاری منطقه (ساحل و سپید) نسبت به آب ایستادگی در دوره گیاهچه ای است.

کلمات کلیدی: پنبه، ارقام، تنش آبی، بذر، گیاهچه.
فهرست مطالب

مقدمه     1
مقدمه    2
فصل اول،کلیات    4
۱-۱- تاریخچه    5
۱-۲- اهمیت پنبه    6
۲-۳-  تولید و مصرف پنبه در جهان     8
۱-۳- سطح زیر کشت، تولید و عملکرد پنبه در ایران    7
۱-۴- طبقه بندی پنبه    7
۱-۵- مشخصات گیاهشناسی    9
۱-۲- پیشینه تحقیق    18
۱-۲-۱- جوانه زنی بذر     18
۱-۲-۲- جوانه زنی بذر پنبه    23
۱-۲-۲- تنش های محیطی    22
۱-۲-۲-۱- تنش خشکی    23
۱-۲-۲-۲- اثرات تنش خشکی در پنبه    26
۱-۲-۳-تنش غرقابی (آب ایستادگی)    28
۱-۳- روش تحقیق    39
۱-۳-۱- آزمایشات تنش خشکی    39
۱-۳-۲- آب ایستادگی    42
۱-۳-۳- تجزیه و تحلیل    43
فصل دوم، بررسی خصوصیات جوانه زنی و رشدی ارقام مختلف پنبه تحت تنش خشکی    44
۲- ۱- تجزیه واریانس    45
۲-۲- مطالعه تنش خشکی در گلخانه    48
۲-۳- بحث و نتیجه گیری:    55
فصل سوم، بررسی خصوصیات عملکردی ارقام پنبه تحت تنش خشکی در شرایط مزرعه ای    60
۳-۱- نتایج تجزیه واریانس صفات مورد بررسی در مطالعه مزرعه ای    61
۳-۲-  نتایج مقایسه میانگین های صفات مورد مطالعه در آزمایش مزرعه ای     62
۳-۳- بررسی ضرایب همبستگی بین صفات    71
فصل چهارم، اثر تنظیم کننده های رشد در تحمل به آب ایستادگی پنبه در دماهای مختلف فیتوترون    72
۴-۱- تجزیه واریانس صفات    73
۴-۲- ?مقایسه میانگین ها    75
۴-۳- بحث    86
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات    91
۵-۱- جمعبندی نتایج آزمایشات    92
۵-۲- پیشنهادات    93
فصل ششم: فهرست منابع    94
۶- فهرست منابع    95
چکیده انگلیسی    103
   
   
   
فهرست جداول

جدول ۲-۱- میانگین مربعات صفات مورد بررسی در آزمایش جوانه زنی.    46
جدول ۲-۲- میانگین درصد و سرعت جوانه زنی در پتانسیلهای مختلف اسمزی.    46
جدول ۳-۲- نتایج مقایسه میانگین درصد و سرعت جوانه زنی در ارقام مورد بررسی.    46
جدول ۲-۴-  اثر متقابل عامل های مورد تحقیق بر صفات جوانه زنی در تیمارهای مورد مطالعه.    47
جدول ۲-۵- درجه آزادی و میانگین مربعات صفات مورد بررسی در مطالعه گلخانه ای.     49
جدول ۲-۶- نتایج مقایسه میانگین صفات مورد بررسی در سطوح تنش خشکی در گلخانه.    50
جدول ۲-۷- نتایج مقایسه میانگین صفات مورد بررسی ارقام پنبه در سطوح تنش خشکی در گلخانه.    50
جدول ۸-۲- نتایج مقایسه میانگین صفات مورد بررسی در تیمارهای مورد مطالعه در شرایط گلخانه ای.    52
جدول ۹-۲- ضریب همبستگی ساده بین صفات مورد بررسی در تحقیق گلخانه ای.    54
جدول ۳-۱- نتایج تجزیه واریانس صفات مورد بررسی.    61
جدول ۳- ۲- نتایج مقایسه میانگین اثرات متقابل تنش خشکی × رقم بر صفات مورد بررسی.    70
جدول ۳- ۳- جدول ضریب همبستگی بین صفات مورد مطالعه.    71
جدول ۴-۱- تجزیه واریانس صفات مورد بررسی.    74
جدول ۴-۲- مقایسه میانگین صفات اندازه گیری شده در دماهای مورد مطالعه.    80
جدول ۴-۳- مقایسه میانگین صفات اندازه گیری شده تحت تاثیر تنظیم کننده های مختلف رشد.    80
جدول ۴-۴- مقایسه میانگین صفات اندازه گیری شده در ارقام مورد مطالعه.    81
جدول ۴-۵- مقایسه میانگین صفات اندازه گیری شده تحت اثرات متقابل دما و تنظیم کننده رشد.    82
جدول ۴-۶- مقایسه میانگین صفات اندازه گیری شده تحت اثرات متقابل دما و رقم.    83
جدول ۴-۷- مقایسه میانگین صفات اندازه گیری شده تحت اثرات متقابل تنظیم کننده رشد و رقم.    84
   

فهرست شکل ها

عنوان    صفحه
شکل ۳-۱: اثر سطوح مختلف تنش خشکی بر میانگین تعداد شاخه های زایشی در ارقام پنبه    62
شکل ۳-۲: مقایسه میانگین تعداد شاخه های زایشی در ارقام پنبه.    63
    شکل ۳-۳: اثر سطوح مختلف تنش خشکی بر میانگین تعداد قوزه در بوته.    63
شکل ۳-۴: مقایسه میانگین تعداد قوزه در بوته در ارقام پنبه.    64
شکل ۳-۵: اثر سطوح مختلف تنش خشکی بر میانگین وزن بیست قوزه.    65
    شکل ۳-۶: مقایسه میانگین وزن بیست قوزه در ارقام پنبه.    65
شکل ۳-۷: اثر سطوح مختلف تنش خشکی بر میانگین عملکرد چین اول.    67
شکل ۳-۸: مقایسه میانگین عملکرد چین اول در ارقام پنبه.    67
شکل ۳-۹: اثر سطوح مختلف تنش خشکی بر میانگین عملکرد چین دوم.    68
شکل ۳-۱۰: مقایسه میانگین عملکرد چین دوم در ارقام پنبه.    68
شکل ۳-۱۱: اثر سطوح مختلف تنش خشکی بر میانگین عملکرد کل وش.    69
شکل ۳-۱۲: مقایسه میانگین عملکرد کل وش در ارقام پنبه.    69
مقدمه:
در هنگام ورود به قرن بیستم یا بیست و یکم ، گسترش و عمق فقر در دنیای در حال توسعه، تعجب برانگیز است. در حدود ۳/۱ میلیارد نفر(۳۰ درصد جمعیت جهان) با درآمد سرانه یک دلار یا کمتر جهت تأمین غذا، سرپناه و دیگر نیازها در فقر مطلق به سر می برند. بنا بر این جای تعجب نیست که گرسنگی ، سوء تغذیه و بیماریهای وابسته به آنها افزایش یافته اند.  بیش از ۸۰۰ میلیون نفر جهت برخورداری از زندگی سالم و فعال به غذای کافی، دسترسی ندارند. میلیون ها نفر دیگر نیز در لبه گرسنگی به سر می برند و بیش از ۱۸۰ میلیون نفر از کودکان پیش دبستانی دارای وزن متناسب با سن خود نیستند که اینها نشان دهنده عدم امنیت غذائی در حال و آینده می باشد.(برزعلی و همکاران، ۱۳۷۹).
در ایران محدودیت منابع آبی، استفاده کامل از زمین های قابل کشت را محدود ساخته است.  از مجموع ۵۱ میلیون هکتار از اراضی قابل کشت ، فقط ۷/۱۸ میلیون هکتار با ۶۰-۵۰ درصد بهره‏وری در چرخه تولید بکار گرفته می‏شود.  از این مقدار نیز هر ساله بیش از ۵/۵ میلیون هکتار به صورت آیش بوده و کشت نمی‏شود(عامل هاشمی پور، ۱۳۷۷).  همچنین ۴ میلیون هکتار از اراضی زراعی کشور شور می‏باشد(بانیانی و حکیمی،  1376).  در این راستا استفاده از گیاهان زراعی متناسب با شرایط اقلیمی کشور و ابداع روشهای به زراعی برای بهره برداری بیشتر از امکانات موجود، بویژه آب و خاک، ضروری بنظر می‏رسد.
 پنبه یا طلای سفید مهمترین و قدیمی ترین گیاه لیفی است(ناصری، ۱۳۷۴) و یکی از گیاهان مناسب برای کشت در مناطق خشک ونیمه خشک می باشد.  این گیاه نسبت به شوری خاک یا آب آبیاری جزو گیاهان مقاوم طبقه بندی می‏شود(کوچکی وهمکاران، ۱۳۷۲). در بین گیاهان صنعتی، پنبه از موقعیت ویژه‏ای برخوردار است. این گیاه نه تنها با تولید الیاف در صدرمهمترین گیاهان لیفی جای گرفته است، بلکه با داشتن دانه های غنی از روغن و پروتئین، سهم عمده ای را در تأمین روغن خوراکی و جیره غذائی دام به عهده دارد.  بدین ترتیب فرآورده های گیاه پنبه ضمن آنکه قسمت عمده ای از نیازهای اساسی مردم را برطرف می کند، ماده خام صنایع نساجی و غذائی را فراهم نموده و در هر مرحله از تولید نیز به همراه اشتغال زائی می تواند ارزش افزوده قابل ملاحظه ای را کسب نماید (خدابنده، ۱۳۷۲).
با توجه به نیاز روزافزون جامعه به فرآورده های گیاه پنبه، شرایط اقلیمی مناسب کشت این گیاه در کشور و اهمیت پنبه در بازار جهانی و صنایع، رفع موانع توسعه مستمر کشت این محصول استراتژیک اهمیت بسزائی دارد.      
تولید پنبه در میان سایر محصولات کشاورزی بسیار پر هزینه می باشد(مرعشی و وافقی، ۱۳۵۲).  به همین جهت تداوم تولید آن مستلزم کاهش هزینه های تولید و استفاده از علوم و فنون جدید می باشد. یکی از مشکلات پیش روی زراعت این محصول وجود تنشهای محیطی بویژه تنش آبی در آغاز و اواسط دوره رشد این محصول می باشد(ادمیستون، ۲۰۰۹).  تنش آبی با تحت تاثیر قرار دادن فرآیندهای فیزیولوژیک بر برخی خصوصیات بوته های پنبه تاثیر می گذارد. یکی از راهکارهای مقابله با این تنش شناخت ژنوتیپ ها و خصوصیات مرفولوژیک و فیزیولوژیک مرتبط با مقاومت به تنش آبی می توان از اثرات مضر آن در بوته های پنبه کاست.
این تحقیق بمنظور دستیابی به اهداف ذیل طراحی و اجراء گردید:
•    ارزیابی جوانه زنی ارقام مختلف پنبه در شرایط مختلف اسمزی و تعیین ارقام برتر به تنش خشکی
( کم آبی ) در مراحل جوانه زنی و گیاهچه ای پنبه
•    بررسی تنش آب ایستادگی بر ماندگاری گیاهچه های پنبه از ابعاد فیزیولوژیک
•    تاثیر دماهای مختلف و اثر تنظیم کننده های رشدی بر رشد گیاهچه های پنبه تحت شرایط آب ایستادگی
•    بررسی عملکرد و اجزاء عملکرد ارقام تجاری،  در دست معرفی و بومی پنبه تحت تنش خشکی (کم آبی) در شرایط مزرعه ای.
۶- فهرست منابع:
۱.    امام، ی.  (1374).  فیزیولوژی تولید گیاهان زراعی گرمسیری.  چاپ اول.  مرکز نشر دانشگاه شیراز.
۲.    بانیانی، ع.  و م.  حکیمی.  (1376).  کشت گلدانی پنبه با استفاده از پیپرپات.  سنبله  62-92،۲۴.
۳.    برزعلی،م. (۱۳۸۷). تعیین روشهای موثر در کاهش اثرات خشکسالی بر عملکرد گیاه پنبه در استان گلستان. گزارش نهائی پروژه تحقیقاتی، انتشارات معاونت برنامه ریزی استانداری گلستان.
۴.    برزعلی،م. (۱۳۸۸). اثر محلولپاشی گلایسین بتائین به تحمل به خشکی در ارقام مختلف پنبه. گزارش نهائی پروژه تحقیقاتی، انتشارات موسسه تحقیقات پنبه کشور، ۶۴ صفحه.
۵.    برزعلی، م.، ف.  قزلی.  و م. موحدی.  (1379).  توسعه کشاورزی، گامی در جهت کاهش فقر کشاورزان کم درآمد.  مجله کشاورزی و صنعت،  28-31 ،۱۷.
۶.    بی نام.  (1382). بانک اطلاعات کشاورزی ایران.  اداره کل آمار و اطلاعات، معاونت برنامه ریزی و بودجه وزارت کشاورزی، ۲۱۶ صفحه.
۷.    حاجی زاده، ا.  (1369).  خاک شناسی کشاورزی.  چاپ اول، مرکز انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی، ۱۷۶ صفحه.
۸.    حسینی نژاد، ز.  و  مهاجر عباسی،  ا. (۱۳۷۴).  بررسی و مطالعه رگرسیون بین خواص کیفی و کمی الیاف پنبه.  مرکز اصلاح و تهیه نهال و بذر ورامین، وزارت کشاورزی، ۲۲ صفحه.
۹.    حکمت شعار، ح. (۱۳۷۲).  فیزیولوژی گیاهان در شرایط دشوار. چاپ اول. ۲۰۶ صفحه.
۱۰.    خدابنده، ن. (۱۳۷۲).  زراعت گیاهان صنعتی.  چاپ چهارم،  مرکز نشر سپهر، ۴۵۴ صفحه.
۱۱.    خلیلی سامانی، م. (۱۳۷۴).  بررسی اثر تراکم و فاصله ردیف کاشت بر عملکرد و اجزاء آن بر رقم پنبه ورامین در اصفهان.  پایاننامه کارشناسی ارشد رشته زراعت، دانشگاه تربیت مدرس، ۱۲۰صفحه.
۱۲.    خواجه پور، م. ر. (۱۳۷۳).  تولید نباتات صنعتی. چاپ دوم، انتشارات دانشگاه صنعتی اصفهان، ۲۵۰ صفحه.
۱۳.    سرمدنیا، غ. (۱۳۷۵).  تکنولوژی بذر (تألیف کاپلند  و  مک دونالد).  چاپ اول.  انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.  288 صفحه.
۱۴.    سرمدنیا، غ و کوچکی، ع. (۱۳۷۱).  جنبه های فیزیولوژیکی زراعت دیم (تألیف یو اس گوپتا).  چاپ دوم.  انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، ۴۲۶ صفحه.
۱۵.    رضائی، ج. (۱۳۷۹). بررسی مقاومت گیاهچه های پنبه نسبت به خشکی در شرایط گلخانه. گزارش نهائی. موسسه تحقیقات پنبه کشور، ۳۱ صفحه.
۱۶.    زنگی، م. و  قجری، ع. (۱۳۸۰).  ارزیابی قدرت جوانه زنی ارقام تتراپلوئید پنبه در محیط اسمزی و ارتباط آن با شرایط مزرعه ای. گزارش نهائی. موسسه تحقیقات پنبه کشور، ۱۹ صفحه.
۱۷.    عالیشاه، ع.  (1374).  بررسی سیتولوژیکی و مورفولوژیکی ارقام دیپلوئید (بومی) پنبه ایران.  پایاننامه کارشناسی ارشد رشته اصلاح نباتات، دانشگاه تربیت مدرس، ۲۷۴ صفحه.
۱۸.    عالیشاه، ع. (۱۳۷۶).  بررسی تکمیلی چهار رقم متحمل به کم آبی در استان گلستان. گزارش نهائی. موسسه تحقیقات پنبه کشور، ۳۹ صفحه.
۱۹.    عالیشاه، ع. (۱۳۸۱). ارزیابی مقدماتی ژنوتیپهای پنبه بمنظور انتخاب ارقام متحمل به کم آبی. گزارش نهائی. موسسه تحقیقات پنبه کشور، ۲۷ صفحه.
۲۰.    عامل هاشمی پور، ص. (۱۳۷۷). کشاورزی ایران در یک نگاه.  مؤسسه پژوهشهای برنامه ریزی و اقتصاد کشاورزی، وزارت کشاورزی، ۹۴ صفحه.
۲۱.    علیزاده، ا .(۱۳۶۹). رابطه آب خاک و گیاه (تألیف کرامر). چاپ اول. انتشارات جاوید، ۷۳۵ صفحه.
۲۲.    قربانی نصرآباد، ق. (۱۳۸۳). ارزیابی تعیین نیاز آبی گیاه پنبه با استفاده از تشتک تیخیر کلاس A . گزارش نهائی، موسسه تحقیقات پنبه کشور، ۴۷ صفحه.
۲۳.    قورت تپه، ح و قیاسی، م. (۱۳۸۷). تنش غرقابی و آثار آن بر اکوفیزیولوژی گیاهان. انتشارات جهاد دانشگاهی، چاپ اول، ۱۱۴ صفحه.
۲۴.    کوچکی، ع و علیزاده، ا. (۱۳۶۵). اصول زراعت در مناطق خشک (جلد دوم). انتشارات آستان قدس رضوی. ۱۸۷ صفحه.
۲۵.    کریمی، ه. (۱۳۷۵). گیاهان زراعی.  چاپ چهارم، انتشارات دانشگاه تهران، ۳۸۷ صفحه.
۲۶.    کوچکی، ع.، م، حسینی و م.  نصیری محلاتی. (۱۳۷۲).  رابطه آب و خاک در گیاهان زراعی.  (تألیف، آی. دی. تی یر – ام.  ام.  پیت).  چاپ اول، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، ۵۶۰ صفحه.
۲۷.    کوچکی، ع.  (1376).  زراعت در مناطق خشک.  چاپ ششم، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، ۲۰۲ صفحه.
۲۸.    مالک، ا.  و عالمی، م. (۱۳۶۵).  آب مصرفی گیاهان و آب مورد نیاز برای آبیاری.  مرکز نشر دانشگاهی تهران، ۳۰۹ صفحه.
۲۹.    مرعشی، م. ر. و وافقی، ح. (۱۳۵۲).  پنبه – کشاورزی و بازرگانی.  چاپ دوم،  مرکز نشر سپهر، ۴۰۸ صفحه.
۳۰.    ملکوتی، م. ج  و غیبی، م. ن.  (1379).  تعیین حد بحرانی عناصر غذائی موثر در خاک، گیاه و میوه در راستای افزایش عملکرد کمی و کیفی محصولات استراتژیک کشور. نشر آموزش کشاورزی، کرج. ایران.  211 صفحه.
۳۱.    ناصری، ف. (۱۳۷۴). پنبه. (تألیف، آر. جی. کهل – سی. اف. لوئیس). چاپ اول، انتشارات آستان قدس رضوی، ۹۰۱ صفحه.
۳۲.    نعمتی، ن. (۱۳۷۹). بررسی کشت مخلوط پنبه و سورگرم. رساله دکتری زراعت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، ۱۵۸ صفحه.
۳۳.    Alishah,o and Ahmadikhah.A.(2009).the effect of drought strees on improved cotton varieties in Golestan Province of iran international J.of Plant production , 3,17-26.
۳۴.     Anderson, J. V., Chevone, B. I. and Hess, J. L. (1992). Seasonal variation in the antioxidant system of eastern white pine needles.  Plant Physiology, 98, 501-508.
۳۵.     AOSA. (1980). Rules for testing seeds.  Journal of Seed Technology, 5, 1-116.
۳۶.     Arraus, M. A. (1989). Breeding strategies for drought resistance. In: Drought Resistance in Cereals, ed. Baker, F. W. G., pp. 107-116. ICUS Press, CAB International.
۳۷.     Ashraf, M and Harris, P. (2005). Abiotic stresses: Plant resistance through breeding and molecular approaches. CRC Press. Pp. 875.
۳۸.     Ball, R. A. and Oosterhuis, D. M. (1994). Growth dynamics of the cotton plant during water-deficit stress.  Agronomy Journal, 79, 166-171.
۳۹.     Bange, M. P., Milroy, S. P., and Thongbai, P. (2004). Growth and yield of cotton in response to water logging. Filed Crops Res., 88, 129-142.
۴۰.     Bardow, J. M. and Bauer, P. J. (1994). Cotton genotype responses to suboptimal temperatures: Part I.Post emergent seedling growth. Proceedings of the Beltwide Cotton Conference, U.S.A., 2, 704.
۴۱.     Barke, J. (1985). Influence of soil water deficit on root growth and cotton seedlings.  Plant Soil, 53, 109-115.
۴۲.     Basal, H., Bebeli, P., Smith, C. W. and Thaxton, P. (2003). Root growth parameters of converted race stocks of upland cotton and two BC2F2 populations. Crop Science., 43, 1983-1988.
۴۳.     Basal, H., Smith, C. W., Thaxton, P. S. and Hemphill, J. K. (2005).  Seedling drought tolerance in upland cotton. Crop Science., 45, 766–771.
۴۴.    Basal, H. and Unay, A. (2006). Water Stress in Cotton (Gossypium hirsutum L.). Ege Üniv. Ziraat Fak. Derg., 43, 101-111.
۴۵.     Bell, D. T. (1974). The influence of osmotic pressure in tests for allelopathy. Trans. Illinois State Academic Science., 67, 312–317.
۴۶.    Bibi, N. A., Hameed, H., Ali, N., Iqbal, M. A., Haq, B.M., Atta, T.M., Shahand, S. and Alam, S. (2009). Water stress induced variations in protein profiles of germinating cotyledons from seedlings of chickpea genotypes. Pak. J. Bot., 41, 731-736.
۴۷.    Bradford, K. J. and Hsiao,T. C.(1982). Physiological response to moderate water stress,In: Physiological Plant Ecology.eds. Lang,  pp, 384.
۴۸.     Bradford, K. J., Hsiao, T. C., and Yang, S. F. (1982). Inhibition of ethylene synthesis in tomato plants subjected to anaerobic root stress. Plant Physiol., 70, 1503-1507. 
۴۹.     Christiansen, N. and Roland, R. (1981). Oxygen and physical impedance affecting germination.  Journal of Cotton Science, 17, 51-55.
۵۰.     Cook, C. G. and El-Zik, K. M. (1992). Cotton seedling and first bloom plant characteristics: Relationships with drought-influenced boll abscission and lint yield.  Crop Science, 32, 1464-1467.
۵۱.     Conaty, W. C., Tan, D. K. Y., Constable, G. A., Sutton, B. G., Field, D. J., and Mamum, E. A. (2008). Genetic Variation for Waterlogging Tolerance in Cotton. The Journal of Cotton Science, 12, 53–61.
۵۲.     Cramer, G. R., Lauchli, A. and Polito, V. S. (1985). Displacement of Ca+2 by Na+ from the plasmalemma of root cells. A primary response to salt stress?.  Plant Physiology, 79, 207-211.
۵۳.     Cutler, J. M. and Rains, D. W. (1977). Effects of irrigation history on responses of  cotton to subsequent water stress. Crop Science, 17, 329-334.
۵۴.     Dat, J. F., Capellia, N., Folzer, H., Bourgeade, P., and Badot, P. M. (2004). Sensing and signaling during flooding. Plant Physiology and Biochemistry, 42, 273-282.
۵۵.     Delouche, J. C. (1981). Harvest and post-harvest factors affecting the quality of cotton planting seed and seed quality evaluation. Proceedings of the Beltwide Cotton Conference, U.S.A.,  1, 64-65.
۵۶.     Dennis, E. S., Dolferus, R., Ellis, M., Rahman, M., Wu, Y., Hoeren, F. U., Grover, A., Ismond, K. P., Good, A. G., and Peacock, W. J. (2000). Molecular strategies for improving waterlogging tolerance in plants. Journal of Experimental Botany, 51, 89-97.
۵۷.    Davis, W. A., Ritchie, G., and Sexton, L. (2009).  A novel screening method of water stress in multiple cotton varieties. Georgia Cotton Commission, Final Report, Pp. 22.
۵۸.     Drew, M.C., and Sisworo, E. J. (1977). Early effects of flooding on nitrogen deficiency and leaf chlorosis in barley. New Phytol, 79, 567-571.
۵۹.    Diatchenko, L,. Lau, Y.F., and Siebert, P. D. (2006). Suppression subtractive hybridization: a method for generating differentially regulated or tissue-specific cDNA probes and libraries. Proc Natl Acad Sci USA., 93, 6025–6030
۶۰.     Edrizzi, J.  E., Eurcotte, E. L. and Kohel, R. J. (1985).  Genetics, cytogenetic and evaluation of gossypium.  Advances in Genetics, 23, 271-275.
۶۱.    Edmisten, K. L. (2009). Cotton information. North Carolina State University C.B. Pub., 7603, NCSU, Raleigh, NC 27695-7603. Pp. 209.
۶۲.    Egilla, J. N., Davies, Jr.F.T., and Boutton, T.W. (2005). Drought stress influences leaf water content, photosynthesis, and water-use efficiency of Hibiscus rosa-sinensis at three potassium concentrations. Photosynth., 43, 135–140.
۶۳.    Iqbal, N., Ali, H., Khan, M. K. R. and Haq, M. A. (2006). Effect of water deficit on protein reserves in cotyledons of germinating cotton seeds. Science Asia, 32, 325-327.
۶۴.     Genty,  B., and Vieira da Silva, J. B. (1987). Effects of drought on primary photosynthetic processes of cotton leaves. Plant Physiology, 83, 360-364.
۶۵.     Gupta, S. K. and Gupta, I. C. (1997). Crop Production in Waterlogging Saline Soils. Scientific Publication. Jodhpur/India.
۶۶.    Hocking, P. J., Reicosky, D. C., and Meyer, W. S. (1985). Nitrogen status of cotton subjected to two short term periods of waterlogging of varying severity using a sloping plot water table facility. Plant Soil, 87, 375-391.
۶۷.     Hocking, P. J., Reicosky, D. C., and Meyer, W. S. (1987). Effects of intermittent waterlogging on the mineral nutrition of cotton. Plant Soil, 101, 211-221.
۶۸.     Hodgson, A. S. (1990). Micronutrients: Are they important under waterlogging? Fifth Australian Cotton Conference, Broadbeach. ACGRA, pp. 165-170.
۶۹.     Hodgson, A. S. and Chan, K. Y. (1982). The effect of short-term  waterlogging during furrow irrigation of cotton in a cracking grey clay. Australian Journal of Agricultural Research. 33, 109 –116.
۷۰.     Hsiao, T. C. (1973). Plant response to water stress. Annual Review of Plant Physiology, 24, 519-570.
۷۱.     Hugh J. E. (2003). A precise gravimetric method for simulating drought stress in pot experiments. Crop Science., 43, 868-1873.
۷۲.    Iqbal, N., Ali, H., Khan, M. K. R. and Haq, M. A. (2006). Effect of water deficit on protein reserves in cotyledons of germinating cotton seeds. Science Asia, 32, 325-327.
۷۳.    ISTA. (1999). International rules for seed testing. Supplement to Seed Science and Technology,  27, 1-333.
۷۴.     ISTA. (2001). Amendment of seed testing.  Supplement to Seed Science  and Technology,  29, 1-185.
۷۵.     Jensen M., Chakir, S., and Feige, G. B. (1999). Osmotic and Atmospheric Dehydration Effects in the Lichens Hypogymnia, Physodes, Lobaria Pulmonaria, and Peltigera Aphthosa: An in vivo Study of the Chlorophyll Fluorescence Induction. Photosynthetica, 37, 393- 404.
۷۶.     Jones, M. M., Turner, N.  C. and Osmond, C. B. (1981). Mechanisms of drought resistance. In: The Physiology and Biochemistry of Drought Resistance in Plant, eds.  Paleg, L. G. and Aspinall, D.,  pp.  14-36.  New York:  Academics Press.  U.S.A.
۷۷.    Kim, Y., Pan, S., Kang, H., and Zinc, A. (2007). Finger-containing glycine-rich RNA-binding protein, atRZ-1a, has a negative impact on seed germination and seedling growth of Arabidopsis thaliana under salt or drought stress conditions. Plant Cell Physiol., 48, 1170–1181.
۷۸.     Kohel, R. J. and Lewis, C. F. (1993). Cotton. American Society of Agronomy, Inc.,  Publisher, Madison, Winconsin, USA.
۷۹.     Kramer, P. J. (1983). Water Relation in Plants.  Academic Press. pp. 34-41.
۸۰.     Krieg, D. R. (1997). Genetic and environmental factors affecting productivity of cotton. Proceedings of the Beltwide Cotton Conference, U.S.A., 2, 1347.
۸۱.     Krieg, D. R.  and Sung, J. F. M. (1986). Source – sink relation as affected by water stress during boll development. In: Mauney, J.  R.  and  Stewart, J.  M. (eds.).  Cotton Physiology.  The Cotton Foundation, Memphis, TN, pp.37-77.
۸۲.     Laffray, D. and Louguet, P.(1990). Stomatal responses and drought resistance.  Botany, 137, 47-60.
۸۳.     Leidi, E.  O., Lopes, J. M., Lopes, M. and Gutierrez, J. C. (1993). Searching for tolerance to water stress in cotton genotypes:  photosynthesis, stomatal conductance and transpiration.  Photosynthetica, 28, 383-390.
۸۴.     Lemon, R. (2004). Effects of waterlogged soils and reduced heat unit accumulation in cotton. Texas Agric. Extension Rep., 14, 24-26.
۸۵.     Leopold, A. C. and Vertucci, C. W. (1989).  Moisture as a regulator of physiological reaction in seed. In: Seed Moisture, ed(s). Stanwood, P. C. and McDonald, M. B., pp.51-68. CSSa Special Publication, 12ASA, Madison, WI,  USA.
۸۶.     Levitt, J. (1980). Responses of plants to environmental stress.  Volume.  2.  Water, radiation, salt and other stresses. 2nd edition.  Academic Press, New York.  p  607.  pp.  225-228.
۸۷.     Liao, C. T. and Lin, C. H. (2001). Physiological adaptation of crop plants to flooding stress. Proc. Natl. Sci. Counc. Roc., 25, 148-157.
۸۸.    Liptay, A.,  Sikkema, P.  and Fonteno, W.  (1998). Transplant growth control through water deficit stree: A reviw.  Hort Technology, 8, 54-59.
۸۹.     Loggini, B., Scartazza, A., Brugnoli, E. and Navari-Izzo, F. (1999).  Antioxidative defense system, pigment composition and photosynthetic efficiency in two wheat cultivars subjected to drought.  Plant Physiology, 119,1091-1099.
۹۰.     Longenberger, P. S., Smith, C. W., Thaxton, P. S. and McMichael, B. L. (2006). Development of a screening method for drought tolerance in cotton seedlings. Crop Science., 46, 2104-2110.
۹۱.     Lopez, J. M., Gutierrez, J. C. and Leidi, E. O. (1995). Selection and characterization of cotton cultivars for dryland production in the South West of Spain.  European Journal of Agronomy, 4, 119-126.
۹۲.    Maqbool A, Zahur M, Riazuddin S. Identification and expression of six drought responsive transcripts through differential display in desi cottion (Gossypium aroreum). Mol Biol (Mosk). 2008;42:559–565.
۹۳.     Masle, J. and Passioura, J. B. (1987). The effect of soil strength on the growth of young wheat plants.  Australian Journal of Plant Physiology, 14, 643-656.
۹۴.     Mauney, J. R.  and Stewart, J. M. (1986). Cotton physiology. The Cotton Foundation, Memphis. USA.
۹۵.     McDaniel, R.G. (1982a). Effect of amplify seed treatments on germination and emergence properties of cotton.  Agronomy Abstract, 1: 135.
۹۶.     McDaniel, R.G. (1982b). The physiology of temperature effects on plants, In M. Christiansen (ed.), Breeding plants for less favorable environment.  Wiley, NY, pp.13-45.
۹۷.     McDaniel, R. G. (1996). Impact of seed attributes on 21st  century cotton cultivar development. Proceedings of the Beltwide Cotton Conference, U.S.A., 1: 625.
۹۸.     McMichael, B.  L.,  Jordan, W.  R.  and Powell, R.  D.  (1973).  Abscission processes in cotton: Induction by plant water deficit.  Agronomy Journal, 65, 202-204.
۹۹.     McMichael, B.  L. and Quisenberry, J.  E. (1991). Genetic variation for root-shoot relationships among cotton germplasm. Environmental and Experimental Botany, 31, 461-470.
۱۰۰.     Meek, C., Oosterhuis, D., and Gorham, J. (2003). Foliar-applied Glycine Betaien affect endogenous Betaine levels and yield in cotton?. Crop Management,10, 1094-1102.
۱۰۱.     Meyer, W. S., Reicosky, D. C., Barrs, H. D., and Smith, R. C. G. (1987). Physiological responses of cotton to a single waterlogging at high and low N-levels. Plant Soil, 102,161-170.
۱۰۲.    Munk, D, S. (2009).  Irrigating San Joaquin Valley Pima cotton with changing crop management needs. UCCE Advisor for agriculture and consumers. 2, 221-229.
۱۰۳.    Munk, D. and Wroble, J. (2007). Contrasting Fruit Retention Characteristics of High Yielding Pima and Acala Cotton. 2007 Beltwide Cotton Production Conferences. ncc.confex.com/ncc
۱۰۴.    Munk, D,. Wroble, J., and Hutmacher, R. (2007). Crop Responses to Water Deficits in High Yielding Pima and Acala Cotton. 2007 Beltwide Cotton Production Conferences. ncc.confex.com/ncc
۱۰۵.     Munns, R., Passioura, J. B., Guo, J., Chazen, O. and Cramer, G. R.  (2000).  Water relations and leaf expansion: importance of time scale. Journal of Experimental Botany, 51, 1495-1504.
۱۰۶.     Murillo-Amador, B., Lopez-Aguilar, R., Kaya, C., Larinaga, J. and Flores-Hernandez, A. (2002). Comparative effects of NaCl and polyethylene glycol on germination, emergence and seedling growth of cowpea.  Journal of Agronomy and Crop Science, 188, 235-247.
۱۰۷.     Musgrave, M. E., and Ding, N. (1998). Evaluation wheat cultivars for water logging tolerance. Crop Sci., 38, 90-97.
۱۰۸.     Nepomuceno, A.  L.,  Oosterhuis, D.  M.  and  Stewart, J.  M. (1998).  Physiological responses of cotton leaves and roots to water deficit induced by polyethylene glycol. Environmental and Experimental Botany,40,29-41.
۱۰۹.     Orcutt, D.  M.  and  Nilsen, E.  T.  (2000).  Physiology of plants under stress. John Wiley and Sons, New York, USA.p. 64-65.
۱۱۰.     Pace, F. P., Cralle, H. T. and Senseman, S. A. (1999). Drought-induced changes in shoot and root growth of young cotton plants. The Journal of Cotton Science, 3, 183-187.
۱۱۱.     Parmar, M. T. and  Moore, R. P. (1968). Carbowax 6000, mannitol, and sodium chloride for simulating drought conditions in germination studies of corn(Zea mays L.)of strong and weak vigor. Agronomy Journal.,60,192–195.
۱۱۲.     Pendergast, L., and Midmore, D. (2006). Oxygation: Enhanced root function, yields and water use efficiencies through aerated subsurface drip irrigation, with a focus on cotton. The 13th Australian Agronomy Conference, Perth, Australia. Available at http://www.regional.org.au/au/ asa/2006/concurrent /technology/ 4702_ pendergastl.htm. The Australian Society of Agronomy.
۱۱۳.     Peng, S. and Krieg, D. R. (1991). Single leaf and canopy photosynthesis response to plant age in cotton.  Agronomy Journal, 83, 704-708.
۱۱۴.     Pettigrew, W. T. and Gerik, T. J. (2007). Cotton photosynthesis and carbon metabolism. Advance of Agronomy, 94, 209-236.
۱۱۵.     Peuch-Sunsez, K. L. (1988). Partitioning of biomass in water and nitrogen-stressed cotton during pre-bloom stage. Journal of Plant Nutrition, 19, 595-617.
۱۱۶.    Plaut, Z., Carmi,A., and Grava,A. (1996). Cotton root and shoot response to subsurface drip irrigation and partial wetting of the upper soil profile. Irrig. Sci., 16, 107-113.
۱۱۷.     Prisco, J. T., Haddad, C. R. B. and Bastos, J. L. P. (1992). Hydration-dehydration seed pre-treatment and its effects on seed germination under water stress conditions. Revista Brasileira de Bostanica, 15,31-35.
۱۱۸.     Reicosky, D. C., Meyer, W. S., Schaefer, N. L., and Sides, R. D. (1985). Cotton response to short-term waterlogging imposed with a water-table gradient facility. Agricultural Water Management, 10, 127-143.
۱۱۹.     Rochester, I. (2001). Nutripak: a practical guide to cotton nutrition. Australian Cotton Cooperative Research Centre, Narrabri.
۱۲۰.    Schaefer, N. L., Melhuish, F. M., Reicosky, D. C., and Meyer, W. S. (1987). The effect of an intermittent water-table gradient on soil and xylem nitrate in cotton. Plant Soil, 97, 71-77.
۱۲۱.    Setter, T. L., and I. Waters. (2003). Review of prospects for germplasm improvement for waterlogging tolerance in wheat, barley and oats. Plant Soil, 253, 1- 34.
۱۲۲.    Shumway, C.  R. (2003).  Effect of PIX TM rate on cotton development and yield potential. Summaries of Cotton Research Progress, 140-141.
۱۲۳.    Singh, J. and Patel, A. L. (1996). Water statues, gaseous exchange, prolin accumulation and yield of wheat in response to water stress. Annuals of Biology, 12, 77-81.
۱۲۴.    Singh, K. and Afria, B. S. (1985). Evaluation of desi and upland cotton varieties for moisture stress tolerance during germination and seedling growth.  Indian Agriculturist, 29, 171-176.
۱۲۵.    Smethurst, C. F., and Shabala, S. (2003). Screening methods for waterlogging tolerance in lucerne: comparative analysis of waterlogging effects on chlorophyll fluorescence, photosynthesis, biomass and chlorophyll content. Functional Plant Biology, 30, 335-343.
۱۲۶.    Smith, C. W. and Cothren, J. T. (1999). Cotton, 1st ed. John Wiley and Sons, New York,  USA.
۱۲۷.    Springer, T. L. (2005). Germination and early sedling gowth of caffy-seded gasses at ngative wter ptentials. Crop Science., 45, 2075–2080.
۱۲۸.    Srivastava, J. P., Gangey, S. K., and Shahi, J. P. (2007). Waterlogging resistance in maize in relation to growth, mineral compositions and some biochemical parameters. Indian Journal of Plant Physiology, 12, 28-33.
۱۲۹.    Taiz L., and Zeiger, E. (2006). Plant Physiology. Sinauer Associates. Inc. Publishers.
۱۳۰.    Thongbai, P., Milroy, S., Bange, M., Rapp, G., and Smith, T. (2001). Agronomic responses of cotton to low soil oxygen during waterlogging. 10th Australian Agronomy Conference, Hobart, Tasmania, pp.
۱۳۱.    Trought, M. C. T., and Drew, M. C. (1980). The development of water logging damage in wheat seedling (Triticum aestivum L.). Plant and Soil, 72-94.
۱۳۲.    Taylor, H. M. (1983). Managing root systems for efficient water use: An overview.  In: Taylor, H.  M.,  Jordan, W.  R.  and Sinclair, T.  R.  (eds).  Limitation to Efficient Water Use in Crop Production.  ASA, Madison, WI.  USA.
۱۳۳.    Vinocur, B., and Altman, A. (2005). Recent advances in engineering plant tolerance to abiotic stress: achievements and limitations. Curr. Opin Biotechnol,. 16, 123–132.
۱۳۴.    Wiengweera, A., and Greenway, H. (2004). Performance of seminal and nodal roots of wheat in stagnant solution: K+ and P uptake and effects of increasing O-2 partial pressures around the shoot on nodal root elongation. J.Exp. Bot., 55, 2121-2129.
۱۳۵.    Zhang, X., Chuan-Liang, L., Wang, J., Li, F. and Ye, W. (2007). Drought-tolerance evaluation of cotton with PEG water-stress method. Cotton Science, 19, 205-209.
۱۳۶.    Zhang, L., Li, F., Liu, C., Zhang, C., and Zhang, C. (2009). Construction and analysis of cotton (Gossypium arboreum L.) drought-related cDNA library. BMC Res Notes, 2, 120-129.
۱۳۷.    Zhu, X. H. and Gao, Q. (1993). Synthetic evaluation of fruit sites and branching in cotton sown or transplanted after wheat harvest. Journal of Nanjing Agricultural University, 16, 6-10.