فرش و بررسی فرش تهران

چکیده
مجموعه ای که پیش روی شماست شهر های تهران ،ورامین و طالقان را از جنبه جغرافیایی و تاریخی، ویژگی بافت و طرح و غیره را در ۴ فصل در بر می گیرد فصل اول شامل ۵ بخش است: بخش اول- موقعیت جغرافیایی تهران، بخش دوم- موقعیت تاریخی تهران، بخش سوم- صنایع دستی تهران، بخش چهارم- هنرستان عالی هنرهای ایران، بخش پنجم- شرکت سهامی فرش، فصل دوم دارای ۴ بخش است: بخش اول- سابقه ی تاریخی فرش بافی تهران، بخش دوم- طرح فرش تهران، بخش سوم: رنگ آمیزی، بخش چهارم: بافت، در فصل سوم که در۶ بخش تشکیل شده بخش اول شامل:  موقعیت جغرافیایی ورامین، بخش دوم: موقعیت تاریخی ورامین، بخش سوم: طرح ورامین، بخش چهارم: رنگ آمیزی، بخش پنجم: مواد اولیه، بخش ششم: دست بافته های ورامین، که با کوچاندن عشایر از نقاط مختلف ایران به ورامین بافته شده اند می شود .

 
فهرست مطالب
فصل اول    1
بخش اول    1
موقعیت جغرافیایی تهران    1
بخش دوم    4
موقعیت تاریخی تهران    4
تهران دوره پیش از عهد صفویان    5
عهد صفویان    6
تهران دوره ی قاجاریه    7
تهران دوره پهلوی    8
بخش سوم    9
صنایع دستی استان تهران    9
بخش چهارم    11
هنرستان عالی هنرهای ایران    11
بخش پنجم    22
شرکت سهامی فرش    22
فصل دوم    25
بخش اول    25
سابقه ی تاریخی فرش بافی تهران    25
بخش اول    29
طرح فرش تهران    29
چهره بافی    30
نقش گلدانی     31
نقش بته     36
طرح سجاده ای یا محرابی     37
نمازی     44
بخش سوم    50
رنگ آمیزی    50
مواد اولیه    50
بخش چهارم    51
ویژگی بافت : ( نوع گره، رجشمار )    51
فصل سوم    68
بخش اول    68
موقعیت جغرافیایی ورامین    68
بخش دوم    69
موقعیت تاریخی ورامین    69
بخش سوم    73
ویژگی طرح  ورامین    73
بخش چهارم    77
رنگ آمیزی    77
بخش پنجم    78
مواد اولیه    78
بخش ششم    83
ویژگی دست بافته های عشایر ورامین    83
فصل چهارم    98
بخش اول    98
ویژگی تاریخی و جغرافیایی طالقان    98
بخش دوم    100
ویژگی فرش طالقان    100
نتیجه گیری    105
  منابع وماخذ۱۰۶
  منابع تصاویر۱۰۸
 

فهرست تصاویر
۱-    طرح ترنجی برای قالی تبریز، کار طاهرزاده ی بهزاد، مدرسه ی هنرهای زیبا، ادواردز، ۱۳۷۵:۹۱
۲-    طرح برای قالی ساروق که توسط طاهرزاده ی بهزاد ترسیم شده، مدرسه ی هنرهای زیبا، ادواردز، ۱۳۵۷ : ۱۷۲
۳-    طرحی برای قالی تبریز، مدرسه ی هنرهای زیبا، ادواردز، ۱۳۵۷ : ۹۲
۴-    طرح یک قالی محالی که توسط طاهرزاده ی بهزاد ترسیم شده، مدرسه ی هنرهای زیبا، ادواردز، ۱۳۵۷ : ۱۶۷
۵-    فرش با طرح و بافت مرحوم رسام عرب زاده، صوراسرافیل، آشنایی با طرح فرش های ایران و جهان ۲، ۱۳۷۹ : ۱۵۷
۶-    فرش فردوسی نامه بافت رسام عرب زاده، صوراسرافیل، طراحان بزرگ فرش ایران، ۱۳۸۱ : ۴۲۹
۷-    قالیچه ی گلدانی، گزیده قالیچه های نفیس موزه دفینه، ۱۳۷۳ : ۱۱۱
۸-    قالیچه ی سجاده ای تهران نقش گلدانی، هانگلدین، ۱۳۷۵ : ۹۸
۹-    قالیچه سجاده ای تهران،‌یساولی، قالیها و قالیچه های ایران، ۱۳۷۴ : ۱۵
۱۰-    قالیچه سجاده ای تهران، یساولی، قالیها و قالیچه های ایران، ۱۳۷۴ : ۱۰
۱۱-    قالیچه سجاده ای تهران، نقش محرابی ستوندار قندیلی، اشنبرنر، ۱۳۷۴ : ۳۳
۱۲-    قالیچه تهران، یساولی، قالیها و قالیچه های ایران، ۱۳۷۴ : ۱۱
۱۳-     قالیچه لچک ترنج مرغی، دادگر، ۱۳۸۰ : ۸۵
۱۴-    قالیچه ی محرابی گلدانی درختی حیواندار، دادگر ۱۳۸۰ : ۸۳
۱۵-    قالی تهران، نقش سرتاسری، اشنبرنر، ۱۳۷۴: ۱۲۷
۱۶-     قالی تهران نقش سرتاسری، یساولی، قالیها و قالیچه های ایران، ۱۳۷۴ : ۱۴
۱۷-    قالی تهران نقش سرتاسری،‌ اشنبرنر، ۱۳۷۴ : ۳۵
۱۸-    قالیچه نقش درختی تهران، اشنبرنر، ۱۳۷۴ : ۱۲۹
۱۹-    طرح درختی، نصیری، سیری در هنر قالی بافی ایران ۱۳۷۴ : ۱۷۰
۲۰-    قالیچه ی ترنجی، مجله ی گره، ۲۰۰۴، شماره ی ۳۶ : ۱
۲۱-    قالی کار تهران با طرح چهار گوش و گل و بوته ادواردز، ۱۳۶۸ : ۳۷۰
۲۲-    قالی کار تهران با طرح رواق، ادواردز، ۱۳۶۸ : ۳۶۹
۲۳-    قالی ابریشم ورامین، نقش میناخانی ترنجدار، اشنبرنر، ۱۳۷۴ : ۳۷
۲۴-    قالیچه با طرح میناخانی، صوراسرافیل، آشنایی با طرح های فرش ایران و جهان ۲، ۱۳۷۹ : ۱۶۲ 
۲۵-    قالی پشمی ورامین نقش بوته سرتاسری، هانگلدین، ۱۳۷۵‌: 104
۲۶-    قالیچه های ورامین با طرح های متفاوت، یساولی، مقدمه ای بر شناخت قالی ایران، ۱۳۷۴ : ۲۵۸
۲۷-    قالیچه ی ورامین، یساولی، مقدمه ای بر شناخت قالی ایران ۱۳۷۴ : ۲۵۹
۲۸-    قالیچه ی پشمی لر گرمسار، تناولی، ۱۳۸۰ : ۳۲
۲۹-    قالیچه ی لُر، تناولی، ۱۳۸۰ : ۳۳
۳۰-    سفره ی لر، تناولی، ۱۳۸۰ : ۵۲
۳۱-    خورجین کرد خراسان، تناولی، ۱۳۸۰ : ۷۴
۳۲-    خورجین کرد، تناولی، ۱۳۸۰ : ۹۲
۳۳-    نمکدان کرد خراسان، تناولی، ۱۳۸۰ : ۱۰۰
۳۴-    نمکدان کرد، تناولی‌، ۱۳۸۰ : ۱۰۲
۳۵-    جوان شاهسون، تناولی، ۱۳۸۰ : ۹۳
۳۶-     نمکدان افشار کرمان، تناولی، ۱۳۸۰ : ۱۰۴
۳۷-    نمکدان شاهسون، تناولی، ۱۳۸۰ : ۱۰۳
۳۸-    مفرش عرب، تناولی، ۱۳۸۰ : ۹۶
۳۹-    نقوش مورد استفاده در دستبافته های طالقان، فکری نژاد، ۱۳۷۷ : ۲۰
۴۰-    نقوش مورد استفاده در دستبافته های طالقان، فکری نژاد، ۱۳۷۷ : ۲۱

مقدمه
قالی از همان ابتدا به منظور پوشش کف بوجود آمده و در طی آن، زیبایی پسندی بشر موجب گردید روی این دست بافته را با نقوش زیباتزئین نماید.
بنابراین امروزه نیز این اثر هنری می بایست با همان هدف بوجود آید، تا احتیاجات بشر امروزی را فراهم نماید. امروزه به سبب بوجود آمدن کف پوشهای فراوان و متنوع و نقوش چشمگیر و رنگارنگ باید به طراحی فرش اهمیت ویژه و با دکوراسیون و معماری امروزه جهان تطبیق داد. کشورما با داشتن منابع عظیم هنری در زمینه فرش که هر کدام از مناطق آن دارای طرح، رنگ و نوع بافت مخصوص به خود است می تواند سلیقه های گوناگون بازار امروزه جهان را تأمین نماید. پس لازم است اصالت ها و سنت های دیرینه کشورمان را بشناسیم و در راستای حفظ هماهنگی آن با سلیقه امروزه بشر حرکت نمائیم ما تلاشی هرچند ناچیز در شناخت فرش استان تهران انجام داده ایم که دلیل عمده آن نبود کتاب و مقاله ای جامع در این زمینه و نزدیکی به محل زندگیمان بود،امید است مورد توجه علاقه مندان قرار گیرد

فهرست منابع و مأخذ
۱-    زنده دل، حسن، استان تهران،‌1376، نشر ایران گردان
۲-    صوراسرافیل، شیرین، تورج، ژوله، آشنایی با طرحهای فرش ایران و جهان ۲،‌ 1379، چاپ دوم، موسسه فرهنگی و هنری شقایق روستا
۳-    شهری،‌ جعفر، تاریخ اجتماعی ایران در قرن ۱۳، ۱۳۷۸، چاپ سوم، موسسه ی خدمات فرهنگی رسا
۴-    پیتر، آوری، تاریخ معاصر ایران، ترجمه: محمد رفیع مهرآباد، ۷۷، نوروز
۵-    یارشاطر، احسان، تاریخ و هنرفرش بافی، ترجمه: لعلی خمسه، ۱۳۸۴، چاپ اول تابستان، انتشارات نیلوفر، چاپ گلشن
۶-    تناولی، پرویز، دستبافته های روستایی و عشایری ورامین، ۱۳۸۰، چاپ اول، انتشارات یساولی
۷-    نصیری، محمدجواد، سیری در هنر قالی بافی، ۱۳۷۴، چاپ اول زمستان، ناشر مؤلف
۸-    سعیدیان، عبدالحسین، شناخت شهرهای ایران،‌1379، چاپ اول، انتشارات علم و زندگی
۹-    وکیلی، ابوالفضل، شناخت طرحها و نقشه های فرش ایران و جهان، ۱۳۸۲، چاپ دوم، نقش هستی
۱۰-    شرکت سهامی فرش ایران، شناخت نمونه هایی از فرش ایران،‌ مرداد ۱۳۶۳، شماره ی ۱۶۰ مجموعه ی شماره ی ۱
۱۱-    ای وولف، هانس، صنایع دستی کهن ایران، ترجمه ی دکتر سیروس ابراهیم زاده، ۱۳۷۲،‌ چاپ اول،‌ چاپ و صحافی شرکت افست (سهامی عام)
۱۲-    صوراسرافیل،‌ شیرین، طراحان بزرگ فرش ایران، ۱۳۸۱، چاپ دوم، نشر پیکان
۱۳-    نصیری، محمدجواد، فرش ایران (کتاب دو زبانه فارسی انگلیسی)، ۷۴، چاپ دوم، انتشارات پررنگ
۱۴-    دادگر، لیلا، فرش ایران، ۱۳۸۰، چاپ اول، حوزه ی فرش ایران
۱۵-    اشنبرنر، اریک، قالیها و قالیچه های شهری و روستایی، ترجمه ی: مهشید تولائی، محمدرضا نصیری، ۱۳۷۴، چاپ اول، تهیه و تنظیم: جوادیساولی، انتشارات فرهنگسرا (یساولی)، چاپ خانه ی سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
۱۶-    هانگلدین، آرمن، قالی های ایران، ترجمه اصغر کریمی، ۱۳۷۵، چاپ اول، انتشارات فرهنگسرا (یساولی)
۱۷-    یساولی، جواد، مقدمه ای بر شناخت قالی ایران، ۱۳۷۵، چاپ دوم، انتشارات فرهنگسرا، چاپ سازمان چاپ و انتشارات فرهنگ و ارشاد اسلامی
۱۸-    ورزی، منصور، هنر و صنعت قالی در ایران، ۱۳۵۰، چاپ اول، انتشارات رز
۱۹-    فکری نژاد، الهام، بررسی اجمالی فرش طالقان، بهار ۱۳۷۷، مشاور: دکتر حصوری، تهیه شده در معاونت پژوهشی موسسه ی تحقیقات فرش دستبافت
۲۰-    عبدلی، سهیلا، نبوی نژاد، بهرنگ، بررسی اجمالی فرش ورامین، ۱۳۷۷، مشاور: دکتر علی حصوری، تهیه شده در معاونت پژوهشی موسسه تحقیقات فرش دستبافت ایران
۲۱-    مجله ی قالی ایران شماره ی ۷۹، دوره ی ششم، فروردین و اردیبهشت ۱۳۸۷
۲۲-    مجله ی هنر زمان، ۸۶، اردیبهشت، شماره ی اول، سال اول

فهرست منابع تصاویر
۱-    صوراسرافیل، شیرین، ژوله، تورج، آشنائی با طرح های فرش ایران و جهان ۲، ۱۳۷۹، چاپ دوم، موسسه ی فرهنگی و هنری شقایق روستا
۲-    تناولی، پرویز، دستبافته های روستایی و عشایری،‌1380، چاپ اول، انتشارات یساولی، چاپ خانه آبان
۳-    صوراسرافیل، شیرین، طراحان بزرگ فرش ایران (سیر در مراحل تحول طراحی فرش)، ۱۳۸۱، چاپ دوم، نشر پیکان
۴-    نصیری، محمدجواد، فرش ایران (کتاب دوزبانه)، ۱۳۷۴، چاپ دوم، انتشارات پررنگ
۵-    ادواردز، سیسیل، قالی ایران، مترجم: مهین دخت صبا، ۱۳۵۷ و ۱۳۶۸، چاپ اول و دوم، انتشارات فرهنگسرا
۶-    هانگلدین،‌ آرمن، قالیهای ایران، مترجم: اصغر کریمی، ۱۳۷۵، چاپ اول، انتشارات (یساولی) فرهنگسرا
۷-    یساولی، جواد، قالیها و قالیچه های ایران، ۱۳۷۴، چاپ سوم، ناشر فرهنگسرا (یساولی)
۸-     اشنبرنر، اریک، قالیها و قالیچه های شهری و روستایی ایران، ترجمه: مهشید تولائی، محمدرضا نصیری، ۱۳۷۴، چاپ اول، انتشارات فرهنگسرا (یساولی)
۹-     گزیده ی قالیچه های نفیس موزه ی دفینه، ۱۳۷۳، چاپ تابستان، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشار
۱۰- یساولی، جواد، مقدمه ای بر شناخت قالی ایران، ۱۳۷۵، چاپ دوم، انتشارات فرهنگسرا، چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
۱۱- فکری نژاد، الهام، بررسی اجمالی فرش طالقان، بهار ۱۳۷۷، مشاور: دکتر حصوری، تهیه شده در معاونت پژوهشی موسسه ی تحقیقات فرش دستبافت
۱۲- مجله ی گره، ۲۰۰۴، شماره ی ۳۶