مقاله علوم قرآنی

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله علوم قرآنی دارای ۱۷ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله علوم قرآنی  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله علوم قرآنی،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن مقاله علوم قرآنی :

علوم قرآنی
مقدمه
متقدمان یا مفـسران پیشین در تعریف علوم قرآنی چنیـن معتـقد بودند که علوم قرآنی به مجموعه علوم ومعارف بشری گفته می شود که انسان می توانـد با تدبیر وتفـکر در آیـات قرآن به این علوم ومعارف دست یابد مثل: علم تاریخ، نجوم،طب و… اما مفسران ومتأخران باتدبیر درآیات در آیات قران به این نکـته دست یافتند که مقصود از قرآن چنان که خدای سبـحان بـارها درقرآن به آن اشاره کرده است هدایت آفرینی در جوامع انسانی می باشد .
ازاین روگاه برحسب ضرورت آیاتی درقرآن وجودداردکه خبرازآینده می دهد وبرخی ازعلوم ومعارفی را که بشردرآینده به آن دست می یابداگرچه به اجمال بااشاره بیان می کند همچنان که در آیات قرآن داستان های امت های پیشین فراوان دیده می شود و آیات مربوط به توحید ومعاد ونیز آیات احکام در قرآن وجود دارد ازاین رو نمی توان قرآن را صرفأ یک کتاب علمـی یا کتابی تاریخی تلقی کرد .

ازاین رو تعریفی که از علوم قرانی بیان شده چنین است:
علوم قرانی به مجموعه علوم، مقدمات ومعارفی گفته می شود که برای فهم درست آیات قرآن نیازمند به فراگرفتن آن علوم هستیم مثل: شأن نزول، مکی ومدنی،علم اصول، تاریخ اسلام و… .باتوجه به آنچه گفته شدبرای درک صحیح مراد و مقصود خدای سبحان بایدانسان پیش ازپرداختن به علم تفسیرمقدماتی را ازعلومی که مربوط به علم تفسیر است بداند.
شأن نزول یاسبب نزول: آیـات قرآن به طورکلـی به۲ قسمت اعظـم قرآن را تشکیل می دهد.آیاتی است که به اراده الهی وابتدأ بر پیامبر وحـی شده بدون آنکه حادثه یا رویدادی ویا ایجادپرسشی سبب زول آن آیات شود. قسم دیگری از آیـات قرآن که بخـش کمی از قرآن را تشکیـل می دهد به دنبـال حادثه یا رویداد ویا ایجاد پرسشی بر پیامبر نازل شده است که اصطلاحأ به آن حادثه یا پرسش که سبب نزول آیه ،آیات یا سوره ای از قران شده است را سبب نزول یا شأن نزول می گویند. مانند : پرسش: یسئلونک عن الساعه، یسئلونـک عن الروح و… . حادثه: حادثه ظهار، حادثه افک، حادثه نجوی.

الف) مکی ومدنی: درباره تعریف مکی ومدنی بودن سوره های قـرآن ۳ معیار وجود دارد:
۱- معیار مکانی: برخی از قران پژوهان معتقدند که آیات و سوره هایی که در مکه نازل شده باشندمدنی هستند اما این تعریف،تعریفی جامع ودرستی نیست زیرادرقرآن به آیات وسوره هایی برمی خوریم که نه درمکه نازل شده اند نه در مدینه مثل آیاتی که درغدیرخم نازل شده یا آیاتی که درغزوه تبوک نازل شده است.درچنین صورتی تقسیم بندی ها متعدد می شود وما ناگزیریم که قرآن را به اقسام متعددی تقسیم کنیم.
۱- معیار خطابی: برخی دیگر از قران پژوهان براین باورندکه سوره هایی که در آن ها یا ایهـا النـاس بکار رفته مکی هستند زیرا در شهر مکه هم مسلمانان بودند هم کفار ومشرکان که تعداد مشرکان بیشتر از مسلمانان بود وسوره هایی که درآنها تعبیریا ایها الذین آمنوا ذکرشده باشدمدنی هستندزیرابیشتر ساکنان مدینه مسلمان بودند.

این معیار خطاب نیز معیار درستی بـرای تشخیص سوره های مکی و مـدنی نیسـت، زیرا ۱ـ دراین تعبیر استسنائـاتی وجود دارد یعنی در قرآن سورهـایی هستنـد که مکی اند امـا در آنها تعبیر یا ایهـا الذین آمنوا بکار رفته و بلعـکس سوره هایی مدنی هستند اما در آنها تعبیر یا ایها الناس بکار رفته اسـت .۲- در بعضی ازسورههای قرآن هیچ یک از این۲تعبـیر وجود نـدارد،درچنیـن مواقعی چگونه تشخیص دهـیم که سوره مکـی است یامدنـی ، مثل سوره های کوتـاه پایانی قرآن.۳- در برخی ازسوره های قرآن تعابیری مانند : یا ایها النبی، یا ایها الرسول وجود دارد اما نمی توان تشخیص داد که ایـن سوره ها مکی هستند یا مدنی. زیرا پیامبر هو درشهرمکه وهم در شهرمدینه با تعابیر نبی و رسول مورد خطاب واقع می شود.
۳- معیار زمانی : بهـترین وکامـل ترین تعبیری که درباره مکی ومدنی بودن سوره ها ذکرشده براساس معیار زمانی است یعنی سورههایی که قبل از هجرت پیامبر اکرم (ص) از مکه به مدینه بر آن حضرت نـازل شده باشد مکی هسـتند (اگرچه درخود شهر مکه نازل نشده باشد، مثل طائف). وبه سوره هایی که پس ازهجرت پیامبر اکرم (ص) به مدینه بر آن حضرت نازل شده رامدنی می گویند (اگرچه در خود شهر مدینه نازل نشده باشد) وحتی سوره فتح که در شهر مکه نازل شد، از آنجا که پس از هجرت نازل شده مدنی است نه مکی.

یکی از فواید شناخت شأن نزول و سبب نزول آیات:
مهمترین و اصلی ترین فایده شناخت شأن نزول آیات آن است که ازبرداشت غلط و نادرست نسبت به آیات قرآن جلوگیری می کند به عنوان مثال : خدای متعال در آیه۹۳ سوره مائده می فرماید:
(لیس علی الذین آمنواجناح فیهاطعموااذامااتقوا وآمنواوعملواالصالحات)
آیه مذکور اگر سبب نزولش برای مخاطب یا شنونده مشخص نشود ممکن است شخص با تلاوت ایت آیه برداشتی نادرست از آیه داشته باشد. چنانکه دو تن از صحابی پیامبر اکرم آشکارا شراب می نوشیدند و به این آیه استنـاد می کردند از آنجـا که ما ایمان داریم و عمل صالـح انجام می دهیم در آنچـه کـه می نوشیم بر ما گناهی نیست.اما اگر آنها سبب نزول آیه را می دانستند دچار چنیـن خطـایی نمی شدند زیرا هنگامـی که آیه حرمـت شـراب نـازل شـد و مسلمانان را ازخوردن آن بازداشت برای عده ای از مسلمانان این سوال بوجود آمد.

شأن نزول: مسلمانانی که قبل از حرمت شراب ایمان به خدا داشته و عمل صالح انجام می دادند و در جنگ ها به شهادت رسیدند چه سرنوشتی خواهند داشت و خـداوند چه معامـله ای با آن ها خواهد نمود. در پی این پرسش بود که آیه مذکور نـازل شـد و فرمـود : کسانی که قبـل از حرمـت شراب ایـمان داشتند وعمل صالح انجام می دادند درآنچه می نوشیدند برآنها گناهی نیست.
نسخ: در لغت به معنای باطل کردن وزایل نمودن است چنان که به معنای نوشتن و نسخه برداری کردن نیز می باشد و در اصطـلاح نسخ یعنی بر طرف شدن حکمی ثابت از احکام الهی توسط حکمی دیگردر عالم تشریع می باشد.
اقسام نسخ: بطورکلی نسخ از دیدگاه قران پژوهان و دانشمندان اسلام به۳ قسم تقسیم شده است :

۱- نسخ حکم بدون نسخ تلاوت: بدین معنا که درقران آیه ای حکمـی را بیان داشته که مردم به آن عمل می کردند سپس بعد از مدتـی آیه ای دیـگر نازل شده و حکم قبلی را نسخ نموده است اما تلاوت آن آیه همچنان در قرآن وجود دارد.
۲- نسخ تلاوت بدون نسخ حکم:بدین معناکه آیه ای حکمی رابیان داشته که توسط آیه دیگر تلاوت آیه قبلی نسـخ شده واز بین رفته اما حکم آن هـم چنان در جامعه اجرا مس شود مانند: آیه رجم که ظاهر آیه درقران نیست اما حکم سنگسار یا رجم اجرامی شود .

۳- نسخ تلاوت وحکم با هم: یعنی حکـم آیه ای و تـلاوت آن آیه توسـط آیه ای دیگر ازبین برود یعنی نه ظاهر آن آیه در قران وجـود دارد و نه اینـکه حکم آن اجرا می شود.
دانشمندان وقران پژوهان شیعـی قائل به قسم اول نسخ می باشند زیرا معتقد شدن بهآن ۲ قسم دیگر عین اعتقاد به تحـریف است . اما در اینـکه از میان آیات قرآن پژوهان اختـلاف نظر وجود دارد اما نکته ای که در این بیـن وجـود دارد آن اسـت که در میان آیاتی که معتقـدند که در آنها نسخ صـورت گرفته یک آیـه وجود دارد که همه قـران پژوهان شیعی واهل سنت بر نـسخ آن اجماع دارندآیه ۱۲سوره مجادله که توسط آیه بعدآن آیه۱۳ نسخ شده که این آیه معروف است به آیه نجوی.

مفسران و قران پژوهان در تعـریف سوره ۲ تعریف مخـتلف ذکر نموده اند بیشتر مفـسران متـقدم در تعریف سوره چـنین بیان داشتند که به مجمـوعه آیاتی که با بسم الله الرحمن الرحیم آغاز وبا بسم الله سوره بعد ختم می شود اما تعـریف مذکـور به لحاظ اسـتثنائاتی که در آن وجود دارد تعـریف جامعی نیست زیرا در میان سوره های قران می توان سوره هایی را برشمرد که از این قائده وتعریف پیروی نمی کنند مانند: سوره توبه(برائت)که با بسم الله الرحمن الرحیم آغاز نمی شود . سوره نمل که در وسط آن سوره نیز بسم الله الرحـمن الرحیم ذکر شده است(۳بار). اما از آنجا که آخریـن سوره قرآن است به بـسم الله الرحمن الرحیم سوره دیگر ختم نمی شود. سوره انـفال که قبـل از سـوره توبه قـرار دارد این سوره با بسم الله الرحمن الرحیم آغـاز می شود اما از آنجا که به سـوره توبه خـتم می شود و سوره توبه بسم الله ندارد جزء استسنائـات محسوب می شود .

از این رو مفسران و قرآن پژوهان معاصر با دقت در تعریف متداول سوره ،‌ تعریف دیگری از آن بیای داشتند: سوره به مجموعه آیاتی گفته می شود کـه در سبک وسیاقی واحد هدف مشخصی را دنبال می کنند.
ازاین رو هدفـی که سوره حمد دنبال می کند متـفاوت از هدفی اسـت که
سـوره کوثر در پی آن اسـت گو اینـکه مجمـوعه سـوره های قرآن در نهایـت هدف واحدی را دنبال می کنند و آن هدایت آفرینی در جامعـه اسـت.

ضرورت شناخت محکم ومتشابه :
اهمیت مساله محکم و متشابه از آن روست که در وهله نخست خود قران کریم این موضوع را طرح کرده پیروی از متشابهات راسلوک گمراهان دانسته است. از سوی دیگر این موضوع مبدأ پرسش ها و ابهاماتی شده است که فهم و حـل آنها از مبـادی علم تفسیر محسـوب است . چرا که ممکن اسـت گفته شود قرآن دارای آیاتی متشابه است وعلم متشابهات از علوم مستأثر و مختص الهی است ، پس در تفسیر قرآن می بایـست این قسم آیات را خـارج از حوزه فهم قرار دهیم.
همچنان که ممکن است پای فراتر نهاده ، آیات متشابه قرآن مانع افـاده و حجیت تمام آیات تلقی نمایند. بدین معنا که نامـعلوم بودن تعداد و مصـادیق متشابهات را دستاویزی برای هر مورد احتمالی قرار داده، عامل توقـف قلمداد کنند. بالاخـره این پرسـش برای هر اندیـشمند مسلـمان مطرح است که آیـا متشابهات قرآن با ارجاع به محکمات قابل فهم و تفسیر و تأویل است؟ یا آنکه این دسته آیات برای همیشه معما گونه و رازآلود خواهند ماند؟

مفهوم محکم :
واژه (حکم) در لغت به معنا رد و منع است. از همین جهت(حاکم)را حاکم گویند که وظیفه وی منع ظلم و از بین رفتن حقوق مردم است.
(حکمـت) صفتی است که دارنـده خودرا از رفتـار نا مطلـوب باز می دارد. (اِحکام) به مفهوم استواری و اتقان است . (محکم) اسم مفعول از همیـن باب است. سخن واضح و گویایی که راه نفوذ احتمالات گوناگون در آن بسته است و مراد واقعی گوینده را افـاده کرده، نیازمند به تأویـل نباشد، محکـم نامیـده می شـود . از نظر دانشمندان علوم قرآن و تفسیر، محکمات آیاتی هستند که از لحـاظ رسایی و دلالـت آن گونه وضوح دارند که زمینـه ای برای احتمالات معانی گوناگون باقی نمی گذارند؛ چنانکه غالب آیات قرآن کریم این گونه اند.