مقاله توسعه انسانی در ایران و جهان صورت گرفته

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله توسعه انسانی در ایران و جهان صورت گرفته دارای ۳۶ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله توسعه انسانی در ایران و جهان صورت گرفته  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله توسعه انسانی در ایران و جهان صورت گرفته،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن مقاله توسعه انسانی در ایران و جهان صورت گرفته :

فصل دوم
مقدمه:
از دید بسیاری از صاحبنظران مسئله ای مهم تر از سلامت، بهداشت، تغذیه، آموزش، رفاه، امید به زندگی، امنیت افراد یک جامعه نمی باشد و توسعه انسانی تمام اینها را در بر می گیرد و یا به عبارت دیگر شاخص های توسعه انسانی موارد مذکور است.

در این پروپزال سعی شده تا جایگاه توسعه انسانی بیان شده و پژوهش ها و تحقیقاتی که در این زمینه چه در جهان و چه در ایران انجام گرفته بیان شود و با توجه به آنان و تحقیقات خود من بتوان تا حدودی این مسئله را بازکرد، از دیدگاه من برای انتخاب موضوع دیدم هر موضوعی را بخواهم مطرح کنم سر منشاء آن توسعه انسانی است و چگونه می توان از چیزی سخن گفت که منشأ و مبدأش دچار مشکل و نقصان اساسی است:

زمانی که کودکان پابرهنه را در اطراف پارک ملت می بینم که هنوز راه رفتن را نیاموخته اند ولی در خیابانها سرگردان و به دنبال این هستند تا بتوانند از فرصت استفاده کرده و با دست های کوچک و نحیف خود کفشهای عابران را واکس بزنند شاید که پولی اضافه تر هم بدست آورند یا زمانی که پیرمرد را می بینم که زمان استراحت اوست نه کسب وی آنهم در کنار خیابان که با کفشهایی که به زمین می کشد با چند ویفر و بیسکویت از مردم می خواهد تا آنان را بخرند، یا با شنیدن این مطلب که پدر و مادری از روی فقر و نداری دختران نوجوان خود را به کشورهای عربی می فرستند تا از این طریق امرار معاش کرده باشند و یا نوجوانی که از روی نداری به بزهکاری و دزدی دست پازده است و…. سخت ناراحت و پریشان می شوم و در این اندیشه فرو می روم که من می توانم چه بکنم؟

خواستم در مورد راستی و درستی بنویسم ولی دیدم وقتی شکم گرسنه این را نمی فهمد چگونه از آن بنویسم چرا از آن شکم گرسنه ننویسم و از نامهربانی های روزگار با اوخواستم از دزدی ها و علت آن در حد کوچک و بزرگ در جامعه بنویسم از آن کسی که دزدیش در تکه نانی خلاصه می شود یا آن کسی که حسابهای سوئیس را از بیت المال برای خود انباشته می سازد و یا بر فقر و تنگدستی مردم کاخ های زیبا بنا می کند باز هم همه را در بی عدالتی هایی دیدم که توضیح همه را تنها در بیان توسعه انسانی دیدم.
استاد محترم شما ابتدا موضوع را نیز پذیرفتید ولی من باز هم پافشاری کردم چرا که اولین علت آن علاقه من به این موضوع بو د و دوم اطلاعات نسبتاً کامل و موثقی که در این زمینه داشتم، سپس آن را انتخاب کردم چراکه به راهی که انتخاب کرده ام ایمان دارم و امیدوارم زمانی همین پروپزال منشا پژوهش های مفید در این زمینه باشد تا شاید دیگر شاهد این همه نامهربانی نباشیم.

امید که آن روز بیاید و دست در دست هم به مهر میهن خویش را کنیم آباد.
سمیه علایی

فصل سوم:
مبانی نظری
مسئله توسعه انسانی هم برای جامعه شناسان و هم برای اقتصاددانان مسئله ای بسیار مهم است و هر ساله چه در ایران و چه در سایر نقاط جهان گردهمایی هایی صورت می گیرد و ارکان توسعه انسانی باز شده و مورد تحلیل و بررسی قرار می گیرد، در اینترنت مرتب

مقاله هایی ارائه می شود و در سایر نشریات و ماهنامه ها، روزنامه ها می توان در صفحات هر کدام مطلبی در مورد آن مشاهده نمود و اگر کمی دقیق تر شدیم در جامعه در مورد برخورد براحتی می توانیم نشانه هایی از فقر، ظلم، بی عدالتی، گرسنگی، تبعیض، خودفروشی، دزدی بزهکاری، بی امنیتی و… را مشاهده نمود. آیا باز هم می توان برای همه سرپوش گذاشت و منکر آن چه هست شد، براستی که دیگر امکان ندارد، چون دیگر این دمل چرکین سرباز کرده و ترشحات چرکینش همه جا را فراگرفته، دیگر نمی توان از آن گریخت و یا آن را انکار کرد، وقت آن رسیده تا به صحبت های خود جامعه عمل پوشانیم و راه درمان را بیابیم.

فصل چهارم
پیشینه
شاخصه های اجتماعی در توسعه نیروی انسانی مورد توجه قرار گرفته است.
نیروی انسانی، شاخص ترین عامل رد توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جوامع بشری محسوب می شود. بشر در طول چند صد میلیون سالی که در روی کره زمین زندگی می کند، توانسته است با کار و اندیشه خود، دنیای خود را بسازد و ابزار و امکانات رفاه اجتماعی و اقتصادی را برای خود فراهم آورد. خلاقیت و نبوغ انسان در کنار ایجاد فضای مساعد برای پرورش استعدادها سبب شده است که چهره زندگی به ویژه در سه قرن اخیر بر روی زمین تغییر کند و هر روز تحولات شگرفی را در عرصه دانش و فناوری شاهد هستیم.
اهمیت موضوع توسعه نیروی انسانی به عنوان اصلی ترین شاخصه توسعه و تحولات اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی سبب شده که نه تنها در سطوح ملی، بلکه در سطح بین المللی، دولت ها و سازمان های غیردولتی به بررسی آن از جنبه های گوناگون بپردازند و با تجزیه و تحلیل شرایط موجود و تفاوت آن با شرایط آرمانی، پیوسته درصدد جست و جوی راه های مختلف برای پیشبرد اهداف(توسعه نیروی انسانی) برآیند.

کارشناسان از جنبه های گوناگون مسایل مربوط به توسعه نیروی انسانی را دنبال می کنند. اما در عرصه بین المللی نیز سازمان ملل متحد همواره بحث توسعه انسانی را دنبال کرده تا بتواند جامعه جهانی را به نواقص موجود و یافتن راهکارهای مناسب دعوت نماید.
مفهوم توسعه و توسعه یافتگی تقریباً از نیمه دوم قرن بیستم در جهان متداول شده است . خرابی های ناشی از جنگ دوم و ضرورت بازسازی های وسیع به ویژه در کشورهای اروپایی که از جنگ صدمه زیادی دیده بودند ، طرح های گوناگونی را در زمینه عمران و آبادی مطرح کرد . این طرح ها زمینه ساز اقدامات وسیعی شد که پایه های استعمار نو را در جهان گسترش داد .

رشد اقتصادی یا افزایش متغیر های کمی اقتصادی مانند تولید ناخالص داخلی و درآمد سرانه که در آغاز نشانه توسعه و پیشرفت به شمار می آمد ، به زودی با ایجاد شکاف بیشتر بین کشورهای غنی و دیگر کشورها ، به عنوان تنها عامل مؤثر در توسعه مورد تردید واقع شد . چگونگی توزیع منافع حاصل از رشد اقتصادی و مباحث مربوط به عدالت اجتماعی ، ابعاد دیگری از توسعه را مطرح ساخت . کاهش فقر و نابرابری و بیکاری به عنوان شاخص توسعه کشورها مورد توجه قرار گرفت . زیرا این شاخص ها به خوبی می توانند نشان دهنده میزان موفقیت یا عدم موفقیت کشورها در دستیابی به مواهب توسعه به شمار آیند.

در هم تنیدگی ابعاد مختلف اقتصادی ، اجتماعی ، سیاسی و فرهنگی توسعه ، ضرورت رویکرد یکپارچه به این موضوع را مورد تأکید قرار می دهد. اگر افزایش تولید ناخالص داخلی در یک کشور با افزایش فقر ، بیکاری ، بیماری و نابرابری همراه باشد ، می توان نتیجه گرفت که توسعه به مفهوم واقعی در آن جامعه رخ نداده است.
زمانی که بشر و جوامع انسانی در مراحل آغازین توسعه قرار داشتند ، منابع طبیعی نقش اساسی در توسعه و سازندگی ایفا می کرد و میزان پیشرفت کشورها را در سطح برخورداری و آنها از منابع طبیعی و به دنبال آن احداث طرح های بزرگ اقتصادی و تشکیل می داد . اما امروزه صاحبنظران و اندیشمندان جهان اعتقاد دارند که انسان محور توسعه است و توسعه انسانی نقش مرکزی را در توسعه اقتصادی ، اجتماعی ، سیاسی و فرهنگی بر عهده دارد

.
کشوری که قادر به افزایش دانش و آگاهی انسانها نباشد و راه درست بهره گیری از سرمایه های انسانی را نیاز موزد ، در فرآیند توسعه جهانی راه به جایی نخواهد برد.
امروزه مزیت دسترسی به منابع طبیعی در امکان بهره مندی از شاخص های توسعه و موفقیت در رقابت اقتصادی بین المللی جای خود را به مزیت بهره مندی از نیروی انسانی محقق ، خلاق و مبتکر داده است ، نیرویی که قادر است منابع و امکانات لازم توسعه را بیافریند ، بنابراین ابزار توسعه امروز را نه در کوه ها ، دشت ها و اعماق زمین که در مغز انسانها باید جستجو کرد.

مفهوم توسعه انسانی با توسعه منابع انسانی تفاوت دارد . در واقع توسعه انسانی مفهوم عام و گسترده است که توسعه منابع انسانی را نیز در بر می گیرد . در توسعه انسانی ، انسان هدف است نه وسیله ، ولی در توسعه منابع انسانی ، انسان ابزاری است که برای افزایش تولید کالا و خدمات مورد توجه قرار می گیرد . عناصر اساسی در الگوی توسعه انسانی ، بهره وری ، برابری پایایی و توانمند سازی است . در قالب این الگو بهره وری ، مشارکت فعال مردم در فرایند درآمد زایی و اشتغال به شمار می آید . برابری به امکان مساوی و کسب قابلیت ها و فرصت به کارگیری آنها مربوط می شود . پایایی به مفهوم امکان ذخیره و جبران هر نوع سرمایه فیزیکی انسانی و زیست محیطی است. توانمند سازی نیز به این معنی به کار رفته است که توسعه توسط مردم صورت پذیرد.

مردم ثروت واقعی ملتها هستند و هدف اصلی توسعه خلق شرایطی است که مردم امکان یک زندگی طولانی توأم با سلامتی و خلاقیت داشته باشند.
در نیم قرن گذشته هرگاه صحبت از توسعه به میان می آمد توسعه اقتصادی در اذهان مردم تداعی می شد و برای مقایسه کشورها از نظر توسعه یافتگی معیار تولید ناخالص داخلی سرانه مرود سنجش قرار می گرفت. گذشت زمان ، کافی نبودن این روش را برای اندازه گیری توسعه یافتگی کشورها و اثبات رساند و همگان به این باور رسیدند که باید عوامل دیگری را مورد سنجش قرار داد تا بتوان وضعیت اجتماعی و فرهنگی کشورها را با هم مقایسه کرد. بعبارت دیگر زندگی و میزان موفقیت کشورها در افزایش استانداردهای زندگی است که باید اندازه گیری شود.

در واقع توجه به توسعه انسانی به زمان ارسطو بر می گردد که ثروت و درآمد وسیله ای برای دستیابی به اهداف دیگر می دانست او معتقد بود که تفاوت بین یک نظام سیاسی مطلوب و یک نظام سیاسی نامطلوب را باید از طریق کامیابی و شکست آنها در فراهم آوردن امکان زندگی شکوفا برای مردم سنجید.
تعریف توسعه انسانی :

فرآیندی است که در طی آن امکانات افراد بشر گسترش می یابد. اساسی ترین امکانات عبارتند از داشتن زندگی طولانی و توأم با سلامتی. فراگرفتن دانش و برخورداری از سطح زندگی مناسب. اصلاح و توسعه انسانی جریان گسترش امکانات انسانی و چگونگی ارتقاء سطح رفاه انسانها را در بر می گیرد. مفهوم توسعه انسانی، انسان را در مرکز الگوهای توسعه قرار می دهد و همچنین موضوع های عمیقی را درباره ویژگی های رشد اقتصادی و چگونگی توزیع آن بیان می کند.

در زمینه فقر، عدالت اجتماعی، تضاد طبقاتی، بهداشت و ملامت افراد جامعه شاید سالانه بیش از دهها هزار مقاله، کتاب و بروشور به چاپ می رسد و افراد زیادی در این زمینه تحقیق می کنند و هزاران کنفرانس، نشست، انجمن علمی برگزار می شود، یکی از مهمتری و معتبرترین آنها سازمان ملل است که همه ساله در این زمینه گزارشی از کل جهان ارائه می دهد و یقیناً تحقیق در این سطح جهانی باید از پشتوانه کامل برخوردار باشد و اعداد و ارقام و داده های آن قابل قبول و مناسب برای برنامه ریزی.

گزارش توسعه انسانی، گزارش رسمی بین المللی است که از سال ۱۹۹۰ میلادی به طور مستمر همه ساله توسط برنامه توسعه سازمان ملل متحد(UNDP) با استفاده از آخرین اطلاعات کارگزاری های وابسته به سازمان ملل متحد از جمله سازمان خواروبار جهانی، سازمان بین المللی کار و… منتشر می شود. این سلسله از گزارش ها مسائل و شاخصهای توسعه انسانی را بررسی می کند . دیدگاه نظری گزارشهای مزبور از ابتدا مبتنی بر محوریت انسان در فرایند توسعه اقتصادی – اجتماعی است و از این نظر از شاخصهای متعارف اقتصادی از قبیل درآمد سرانه، فراتر رفته و شاخص های مهم دیگری مانند متوسط به امید زندگی، رخهای باسوادی، شرایط اجتماعی جوامع از جهت کامیابی و رفاه همگانی و مسایل زیست محیطی را مورد توجه قرارداده است. مضمونه اصلی گزارش ها بر این اصل استوار است که توسعه انسانی در نهایت فرآیندی است که گسترش هزینه های مردم را مورد توجه قرار می دهد.
شاخص توسعه انسانی
انعکاس ابعاد توسعه انسانی را یم توان از طریق شاخص توسعه انسانی(HDI) ارائه نمود. HDI در برگیرنده سه عامل امید به زندگی پیشرفت تحصیلی و تولید ناخالص داخلی می باشد که این عوامل خود نشان دهنده طول عمر طولانی و سلامت، سطح علم و دانش و سطح زندگی مناسب می باشد .
شاخص طول عمر را به I1 نشان داده که در این شاخص:

Lmax = بالاترین امید زندگی در کشورهای مورد بررسی Lmin پایین ترین امید زندگی در کشورهای مورد بررسی و Lc امید زندگی در کشور مدنظر
شاخص دانش

Rmax = بالاترین میزان باسوادی بزرگسالان در کشورهای مورد بررسی.
Rmin = پایین ترین میزان باسوادی بزرگسالان در کشورهای مورد بررسی.
RC= میزان باسوادی در کشور موردنظر که SC, Smzx, Smin نیز نشاندهنده میانگین سالهای تحصیل می باشند.

W1¬ = وزنی که برای باسوادی است و برابر با دو سوم است.
W2= وزنی که برای سالهای تحصیل درنظر گرفته شده و برابر یک سوم است.
Ymax= بالاترین سرانه تولید ناخالص داخلی واقعی تعدیل شده است.
Ymin=پایین ترین سرانه تولید ناخالص داخلی در کشورهای مورد بررسی.

YC= میزان تولید ناخالص داخلی کشور موردنظر.
شاخص درآمد
دشواری های موجود در تعریف توسعه به ویژه در شرایطی که نیاز به مقایسه در سطح بین المللی باشد ، اهمیت استفاده از بعضی از شاخص های کلیدی منعکس کننده مجموعه شرایط اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی جوامع را دو چندان کرده است . زیرا برای مقایسه به هر حال باید به ابزار اندازه گیری متوسل شد و متغیرهای موجود را به کمیت های قابل محاسبه تبدیل کرد.

توجه به ابعاد انسانی توسعه ، موجب شده است که سازمان ملل متحد از سال ۱۹۹۰ شیوه جدیدی را برای اندازه گیری توسعه ارائه نماید ، که شاخص توسعه انسانی نام دارد . به طور خلاصه می توان گفت که این شاخص به منظور اندازه گیری توانمند سازی انسانی و گسترش دامنه انتخاب انسان محاسبه می شود و مفهوم آن فراتر از افزایش یا کاهش درآمد ملی است. توسعه انسانی ایجاد محیطی است که مردم را قادر سازد استعدادهای خود را صورت کامل بارور کنند. بنابراین می توان گفت که توسعه انسانی گسترش انتخاب انسانهاست . اساس گسترش انتخاب ها ، ایجاد توانایی ها یا توانمند سازی انسان است.

برخورداری از زندگی طولانی توأم با سلامتی ، دسترسی به آموزش و منابع لازم برای
بهره مندی از سطح زندگی مناسب و توانایی مشارکت فعال در جامعه ، دامنه انتخاب های انسان را گسترش می دهد . در واقع می توان گفت که توسعه انسانی دیدگاه مشترکی با حقوق انسانی دارد.
شاخص توسعه انسانی از متغیرهای آموزشی ، بهداشتی و اقتصادی تشکیل شده است. اهمیت آموزش به عنوان شاخص مهم در توسعه انسانی موجب شده است که نرخ باسوادی بزرگسالان (براساس دو سوم ارزش کل) و نیز میزان خام ثبت نام تحصیلی در تمام دوره های آموزش ابتدایی ، راهنمایی ، متوسطه و عالی ( بر اساس یک سوم ارزش کل ) مورد استفاده قرار گیرد.

شاخص دیگری که در ترکیب شاخص نهایی توسعه انسانی دخالت دارد ، امید به زندگی در بدو تولد است که سطح سلامت و بهداشت افراد جامعه را نشان می دهد. بسط و گسترش استعدادها و نیز انتخاب های انسانی در گرو عمر طولانی همراه با سلامت آنان است.

اهمیت بعد سرمایه فیزیکی و تأثیر آن بر توسعه انسانی منجر به استفاده از درآمد ناخالص داخلی سرانه شده است. این شاخص نمایانگر رفاه و سطح زندگی افراد جامعه است. اما از آنجا که دستیابی به سطح مناسبی از توسعه انسانی به در آمد محدود نیاز ندارد ، همواره شاخص درآمد پس از تنزیل در محاسبه شاخص توسعه انسانی به کار گرفته می شود . توسعه انسانی بر رشد ظرفیت های مادی در کنار پرورش استعدادهای ذهنی تأکید می ورزد. اما رشد اقتصادی را به عنوان ابزار در خدمت زندگی بهتر انسانی به کار می گیرد.
این گزارش وضعیت پیشرفت مردم را در کشورهای مختلف از نظر کمی نشان داده است .
گزارش توسعه انسانی ۱۹۹۰ نتایج کلی زیر را مطرح نموده است :

۱ ) طی سه دهه اخیر کشورهای در حال توسعه پیشرفت چشمگیری در زمینه توسعه انسانی داشته اند به این ترتیبکه امید به زندگی در کشورهای خوب از ۴۶ سال در ۱۹۶۰ به ۶۲ سال در ۱۹۸۷ رسید و نرخ باسوادی از ۴۳ درصد در سال ۱۹۷۰ به ۶۰ درصد در سال ۱۹۸۵ افزایش یافته و میزان مرگ و میر کودکان نیز به نصف کاهش یافته است .
۲) طی این دوران علی رغم افزایش شکاف درآمدی بین شمال و جنوب فاصله آنها از نظر توسعه انسانی کاهش یافته است .

گزارش توسعه انسانی سال ۱۹۹۱ در واقع مروری بر رویدادهای جهان و تخصیص مجدد منابع و استفاده خلاق از منابع می باشد.
در این گزارش امکانات مالی منابع را برای به تکامل رساندن هدفهای انسانی می سنجد و نتیجه پایداری را ارائه می دهد .
عدم استفاده از امکانات مالی در راه توسعه انسانی معمولاً جامعه را از پیشرفت باز می دارد.
گزارش توسعه انسانی سال ۱۹۹۲ به بررسی ابعاد جهانی توسعه انسانی می پردازد و با بررسی نابرابری های موجود بین کشورهای صنعتی و کشورهای رو به توسعه ، این دو گروه از کشورهای جهان را مورد مقایسه قرارداده بوده است .

گزارش توسعه انسانی سال ۱۹۹۳ : مشارکت مردم را بررسی کرده و اعلام کرده است که ۹۰% مردم جهان نظارتی بر زندگی خود ندارند و نشان می دهد که اقلیتهای قومی ، فقرا ، روستائیان ، زنان و معلولان قدرت کمی برای تغییر زندگی خود دارند . در این گزارش توجه خاص و گسترش آزاد منشی و اصل مشارکت مردم تاکید شده است.
گزارش توسعه انسانی ۱۹۹۴ : مادام که در زندگی روزانه خود امنیت نداشته باشید جهان هرگز نمی تواند به صلح دست یابد.
گزارش توسعه ۱۹۹۵ : گزارش ۱۹۹۵ مروری دوباره بر مفهوم توسعه انسانی و چگونگی بسط و گسترش آن از انتشار نخستین گزارش تا کنون در این گزارش ، روش شناسی عناصر تشکیل دهنده یک شاخص مرکب HDI مورد بحث و بررسی واقع می شود. در این گزارش ترازنامه توسعه انسانی برای پنج منطقه در حال توسعه جهان است . در الگوی توسعه انسانی چهار عنصر به چشم می خورد که عبارتند از : بهره وری ، برابری ، پایداری و توانمند سازی .

برخی نکات برجسته مندرج در HDI امسال یعنی ۱۹۹۵ به شرح زیر است : ۱) از مجموع ۱۲۴ کشور ، ۶۳ کشور دارای توسعه انسانی بالا ، ۶۴ کشور دارای توسعه انسانی متوسط و ۴۷ کشور دارای توسعه انسانی پایین هستند.

ساختن توسعه انسانی ۱۹۹۶ از میان ۱۷۴ کشور ۵۷ کشور را در گروه کشورهای دارای توسعه بالا ، ۶۹ کشور دارای توسعه انسانی متوسط و ۴۸ کشور را در گروه کشورهای دارای توسعه پایین قرار می دهد . در این میان کانادا ، آمریکا و ژاپن در بالاترین ردیف قرار گرفته اند و هنگ کنگ و باربادوس در میان کشورهای در حال توسعه ردیف بالا به خود اختصاص داده اند .
شاخص سال ۱۹۹۷ به جای اندازه گیری فقر بر مبنای درآمد ، نماگرهای مربوط به اساسی ترین ابعاد محرومیت مورد استفاده قرار گرفته است . زندگی کوتاه ، عدم برخورداری از آموزش و پرورش پایه أی و عدم دسترسی به منافع عمومی و خصوصی . از میان ۷۸ کشور در حال توسعه أی که بر مبنای شاخص اندازه گیری شده اند ترنیدا و توباگو صدر نشین جدول هستند و پی از آنها به ترتیب کوبا ، شیلی ، سنگاپور و کاستاریکا قرار دارند.

گزارش توسعه انسانی ۱۹۹۸ توجه خود را بر که مردم کشورهای غنی و فقیر برای مصرف کالا و خدمات دارند متمرکز می کند. در این گزارش مصرف ما برابر درون ملتها و در بین آنها ، فشارهای اجتماعی برای مصرف و نیاز به سیاستهای عمومی در جهت پشتیبانی از الگوهای جدید مصرف که نیازهای همگان را بر می آورد و ظرفیتهای انسانی را تقویت می کند رفاه و سلامت دیگران را به مخاطره نمی افکند و به لحاظ زیست محیطی الگوهای پایداری هستند را مورد بررسی قرار داده است .

گزارش توسعه انسانی ۲۰۰۲ که به تازگی از سوی برنامه توسعه سازمان ملل انتشار یافته و دربرگیرنده نکات درخور توجهی است، در دو بخش «پیشرفت جهانی» و«تفرق جهانی» تهیه شده و در زمینه های«مردم سالاری و مشارکت»، «عدالت اقتصادی»، «بهداشت آموزش و پرورش» و «صلح و امنیت شخصی» می باشد.
با وجود آن که آمار و اطلاعات ارایه شده در این گزارش دربرگیرنده تمامی کشورهای جهان نیست، با این حال اطلاعات ارایه شده تاحدود زیادی قابل اعتماد می باشد. در بخش اول گزارش که پیشرفت جهانی مدنظر قرار گرفته، در خصوص«مردم سالاری و مشارکت» گفته شده، از سال ۱۹۸۰ تاکنون، ۸۱ کشور جهان گام های مهمی در جهت«مردم سالاری» برداشته اند و از بین آنها ۳۳ کشور دولت های غیرنظامی را جایگزین رژیم های نظامی کرده اند. اکنون از میان نزدیک به ۲۰۰کشور جهان، ۱۴۰کشور انتخابات چند حزبی برگزار می کنند که از هر زمان دیگری بیشتر است.

با توجه به آن که شاخص«مردم سالاری و مشارکت» به لحاظ ایجاد فضای مساعد برای توسعه سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی حایز اهمیت است، تحولات آن در دو دهه گذشته به ویژه در زمینه ایجاد نظام های مردم سالار، توسعه سازمان های غیر دولتی برای کاهش تصدی گری دولت و واگذاری امور به مردم و بخش غیردولتی، ایجاد فضای آزاد مطبوعاتی و نیز پذیرش میثاق های بین المللی برای رعایت حقوق بشر پیشرفت در خور توجهی را نشان نمی دهد، به خصوص آن که فقط در یک پنجم کشورهای جهان نظام مردم سالاری استقرار یافته و کمتر از ۴۰درصد جمعیت جهان از مطبوعات آزاد برخوردارند و نیز یک چهارم کشورهای جهان کنوانسیون های بین المللی کار ر امضا نکرده اند، گرچه شمار امضا کنندگان میثاق بین المللی پیرامون حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و نیز حقوق مدنی و سیاسی افزایش یافته است.

آنچه از این گزارش بر می آید، نشانگر کاهش نسبت جمعیت مواجه با فقر شدید در کشورهای جنوب و شرق آسیا و حوزه اقیانوس آرام و افزایش آن ( به نسبت کل جمعیت) در کشورهای بلوک شرق سابق و جنوب صحرای آفریقا می باشد. فقر شدید و گسترش فقر در کشورهای منطقه جنوب صحرای آفریقا از نکات درخور توجهی است که جامعه جهانی را هشدار می دهد. این فقر شدید می تواند در رشد انواع بیماری های واگیر و انتقال سرایت آن به دیگر کشورها مؤثر باشد و از این رو جامعه هایی را با تهدید مواجه می سازد.

استفاده از اینترنت به عنوان یک عامل در شاخصه عدالت اقتصادی مورد توجه سازمان ملل قرارگرفتن چرا که دسترسی به اینترنت از یک سو نشان دهنده پیشرفت در جامعه (از بعد زیر ساخت های اقتصادی، اجتماعی) و از سوی دیگر دستیابی به فرصت های اقتصادی است. اما مشاهده می شود که بیش از دو سوم استفاده کنندگان از اینترنت در کشورهای پردرآمد ساکن هستند و دسترسی به اینترنت در کشورهای در حال توسعه و بهره جویی از فرصت ها به نسبت جمعیت بیشتر کشورهای یاد شده در قیاس با کشورهای پر درآمد، کمتر است.

در سراسر جهان هر روز بیش از ۳۰هزار کودک بر اثر ابتلا به بیماری های قابل پیشگیری از بین می روند. همچنین ۱۰۰میلیون زن بر اثر طفل کشی، غفلت و سقط جنین اختیاری جان خود را از دست دادند. هر سال ۵۰۰هزار زن بر اثر عوارض ناشی از بارداری و زایمان از بین می روند. در سال ۲۰۰۲ میلادی هنوز ۱۳۳ میلیون کودک لازم التعلیم بیرون از مدرسه بودند که ۹۷درصدشان در کشورهای در حال توسعه زندگی می کنند. همچنین ۶۰درصد این کودکان دختر هستند حتی در ۹۳کشور با ۳۹درصد جمعیت جهان اطلاعات لازم در خصوص ثبت نام دوره ابتدایی وجود ندارد. در همین حال از ۸۵۴میلیون بزرگسال بی سواد در جهان، ۵۴۴میلیون نفر«زن» هستند.

محورهای مورد توجه در گزارش توسعه انسانی ۲۰۰۲ برنامه توسعه سازمان ملل در قیاس با گزارش های پیشین تفاوت چشمگیری دارد و از جنبه های مختلف پیشرفت ها و تهدیدها در سطح بین المللی را نشان می دهد. در گذشته بیشتر موضوع بهداشت و آموزش و پرورش مورد توجه بود، اما اینک مشاهده می شود که شاخص های سیاسی ، اجتماعی از جمله «مردم سالاری و مشارکت» و نیز«صلح و امنیت شخصی» نیز به عنوان عوامل مؤثر در توسعه انسانی مورد توجه قرار گرفته است.

آنچه مسلم است جامعه جهانی برای دستیابی به توسعه پایدار اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نیازمند ایجاد فضای مناسبی برای پرورش نیروی انسانی سالم و متفکر است و بهداشت جسمی و روانی انسان ها به همیاری ، همکاری و سرمایه گذاری های جدید نیاز دارد. هر اندازه که همکاری بین المللی در این زمینه تقویت گردد، نه تنها امنیت شخصی در کشورهای پیشرفته بیشتر خواهد شد، بلکه کشورهای در حال توسعه نیز می توانند به نیروی انسانی موثر در توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دست یابند.

پیشبرد دموکراسی و مردم سالاری، دسترسی همگانی به تعلیم و تربیت و بهداشت، توسعه عدالت اقتصادی و امنیت شخصی در سطح بین المللی حایز اهمیت است و این مهم جز با تلاش همگانی میسر نخواهد شد. موضوع مهم در این گزارش، نقش زنان و کودکان است که نه تنها در مشارکت و مردم سالاری در سطح بین المللی کمتر مورد توجه قرارگرفته بلکه ستمی که به آنها می شود و تهدیدهایی که سلامت و جان آنها را تهدید می کند، به مراتب بیش از مردان است.

جامعه بین المللی می بایست نسبت به بهداشت، آموزش و پرورش، مشارکت سیاسی، اجتماعی و اقتصادی زنان توجه ویژه ای عنایت کند. در همین حال کودکان که نسل آینده را تشکیل می دهند، می بایست از فضای مساعد و سرمایه گذاری های لازم برای بهداشت و آموزش و پروش برخوردار گردند.
نکته مهم دیگر، نقش کشورهای در حال توسعه در تصمیم سازیهای بین المللی و دستیابی به فرصت های اقتصادی است که تاکنون در جهان کمتر بدان توجه شده، درحالی که می تواند صلح و امنیت بین المللی را به مخاطره اندازد.

مطابق بند ۲ ماده ۳۷ قانون برنامه و بودجه ، سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور موظف است ، گزارش اقتصادی سالانه شامل تجزیه و تحلیل وضع اقتصادی کشور در سال گذشته پیش بینی وضع جاری و سال بعد را تهیه و حداکثر تا پایان شهریور ماه به رئیس جمهور ارائه نماید

آن چه در زیر می خوانید بخش ششم از شرح مبسوط گزارش اقتصادی و نظارت بر عملکرد سال دوم از برنامه سوم توسعه در حوزه فرابخشی می باشد.
بر اساس نتایج به دست آمده از آخرین گزارش توسعه انسانی سال ۲۰۰۲ ، ایران با شاخص توسعه انسانی ۰/۷۲۱ در رتبه ۹۸ و در گروه کشورهای دارای توسعه انسانی متوسط قرار می گیرد . افزایش تولید ناخالص داخلی سرانه و نیز امید به زندگی در بدو تولد در افزایش شاخص توسعه انسانی نشان می دهد که با افزایش مقدار این شاخص رتبه ایران در توسعه انسانی نشان می دهد که با افزایش مقدار این شاخص رتبه ایران از ۹۰ در سال ۱۹۹۰ (۱۳۷۹) به ۹۸ در سال ۲۰۰۰ (۱۳۸۰) نزول کرده است. ولی باید اذعان داشت که طی این دوره تعداد ۱۱ کشور به لیست محاسبات شاخص توسعه انسانی اضافه شده است که در ۸ کشور رتبه توسعه انسانی بلاتر از ایران بوده است.
از میان کشورهایی که رتبه آنها بالاتر از جمهوری اسلامی ایران است می توان بحرین (رتبه ۳۹) ، عربستان سعودی ( رتبه ۷۱) ، لبنان (رتبه ۷۵) ، ترکیه (رتبه ۸۵) ، آذربایجان (رتبه ۸۸) و ازبکستان (رتبه ۹۵) را نام برد.

از سوی دیگر اندونزی (رتبه ۱۱۰) ، مصر (رتبه ۱۱۵) ، هندوستان (رتبه ۱۲۴) و پاکستان (رتبه ۱۳۸) از جمله کشورهایی هستند که رتبه آنها در شاخص توسعه انسانی از ایران پایین تر است.