بررسی معماری پل ها در شهرهای مختلف

بخشی از فهرست مطالب پروژه بررسی معماری پل ها در شهرهای مختلف

مقدمه

تاریخچه پل خواجو

تغییر کارکرد پل خواجو

تغییرات پل خواجو

تزئینات پل خواجو

تاریخچه سی و سه چشمه ( الله وردیخان )

تغییر کارکرد سی و سه پل

تزئینات سی و سه سه پل

تعمیرات سی و سه پل ( الله وردیخان )

پلهای اولیه

پل سازی تا عهد هخامنشی

پل سازی در عهد آشوریها

پل سازی در زمان اورارتوها

پل سازی در عهد مادها

پل سازی در عهد هخامنشیان

پل سازی در عهد اشکانیان

پل سازی در عهد ساسانیان

پل سازی در دوران اسلامی

الف : تقویت و مرمت طاقها

ب.: احداث طاق بر روی پایه های قدیمی

پل سازی در قرن چهارم

پل سازی در عصر غزنویان

پل سازی در دوره سلجوقیان

پل سازی در دوره ایلخانیان

پل سازی در دوره تیموریان

پل سازی در عصر صفوی

سی و سه پل

پل خاجوا

۱-راه شمالی

الف : جاده کاشان به خوار ( گرمسار فعلی )

ب: راه کاشان به قم

ج: راه اصفهان به قزوین

۲-راه جنوب غربی

۳-راه جنوب ( اصفهان به شیراز و بندر عباس )

۴-راه شرقی ، اصفهان به نایین

۵-راههای غربی اصفهان بغداد

۶-راه قزوین به همدان و بغداد

راه شمالی

راه مازندران – گیلان

پل سازی در دوره افشاریه

پل سازی در دوره زندیه

پل سازی در دوره قاجاریه

معماری پلها

پی سازی یا شالوده ریزی

بستر سازی

طاق دهانه ها

فرم طاقها در دهانه پلها

روش اجرای طاقها

اجرای طاق چهار بخش

استفاده از مهار چوبی در طاقها

کانه یا کنو

الف ـ کنوهای پنهان

کنوهای آشکار

ب ـ میل راهنما

ج : پشتبند

جان پناه

کتیبه ها

تزئینات

تاسیسات مربوط به پل

دیواره سازی

مصالح ساختمانی پلها

آسیب پذیری پلها

احداث اتاق

پل آصف الدوله _ کرج

پل شاه عباسی محمد آباد _ قزوین

پل دلاک – قم

پل هشت چشمه_ سرخ ده ساوه

پل دودهک _دلیجان

پل لوشان – لوشان

پل انبوه _ رودبار

پل لاله دشت – کوچصفهان

پل خشتی _ لنگرود

پل فرح أباد_ ساری

پل آجی چای _ تبریز

پل سنگی – تبریز

پل ابراهیم آباد – اردبیل

پل ورسک – فیروز کوه

فهرست منابع و ماخذ

مقدمه

در ارتباط با شهرهائی که با رودخانه همراه بوده اند و نقش رودخانه عامل مهمی در حیات آنها داشته است پل مطرح می شود.اصفهان شهری در کنار رودخانه ی زاینده رود به همراه موقعیت خاص خویش در منطقه پر عبور از قدیم تا کنون در ارتباط با رودخانه نقش مهمی را در جهت سازه های مختلط با پل داشته است.
یهودیه و جی دو شهر در منطقه اصفهان امروزی به وسیله پل شهرستان به بخش جنوبی رودخانه زاینده رود مرتبط می شوند.
پل شهرستان دارای چندین اهمیت در منطقه به حساب می آید در درجه اول تنها راه ارتباطی با بخش جنوبی رودخانه و در درجه بعدی به عنوان مرکز کنترل در جهت ورود و خروج اجناس باجگیری شناسائی افرادی که به منطقه وارد و خارج می شود.
گفته میشود که پلی نیز در قبل از صفویه در منطقه اصفهان ساخته می شود و این پل در جای فعلی پل خواجو قرار داشته است و با طرح اندازی جدید توسط شاه عباس برای شهر اصفهان در جهت تقویت شبکه ارتباطی خویش که بر مبنای چهار باغ قرار داشته این پل مسدود می گردد که بعدها پل خواجو طراحی می شود.
البته بایستی توجه داشت که هنوز پل خواجو در این زمان طرح نبود و پل عباس آباد پلی که در این قسمت قرار داشته مورد توجه بوده است.
بستن پل خواجو به عنوان راه ارتباطی در جهت برگردان شبکه اقتصادی از جهت شرق به غرب بوده است وبعدا” که قدرت حکومتی صفوی در اصفهان پای محکم می کند شاه عباس با ساختن پل خواجو در این مکان شبکه سازی کالبدی اصفهان را کامل می سازد.
عاملی دیگری نیز در ساختن پلها در این شهر مورد توجه بوده و آن بنای این پلها به صورتی متفاوت از دیگر پلها در کشور. این عمل به صورت خاصی جامع عمل به خود پوشانیده است.
الف ـ نمای پلها شباهت به کاروانسرا در دوران صفویه دارد و مخصوصا” با توجه به قسمت شاه نشین پل و بر جهان ابتدا و انتهای این شباهت بیشتر می گردد.البته این شباهت را شاید بایستی در جهت ارتباطات بین شهری مطرح میگردد و پل همین موقعیت را در دو قسمت رودخانه ایفا می کند.
ب ـ حجم پلها شبیه به حجم پلهای اروپایی قرون رنسانس است(فلورانس ـ ونیز) که در ارتباط با مردم ساخته میشوند ـ فرم غرفه هائی به عنوان فروش تفریح چایخانه ها و غیره که پلهای دوران صفویه نیز شاید در این جهت تقلید شده باشند ولی به علت موقعیت سوق الجیشی که پیدا میکند شاه عباس را از این تفکر منصرف میسازد.
این دو عامل (الف و ب ) با منظر شهری ارتباط خاص بر قرار می سازند مجموعه بیشه ها ـ رودخانه و بالاخره عمارتی میان آب حتی در این مسئله کاربدان جای می رسد و مسئله ارتباطی پل در مرحله دوم قرار می گیرد. دو پل الله وردیخان و خواجو از نظر فنی ساختمان نیز در حدی مطرح می شوند که صرف نظر از عامل عبوری به عنوان پل مطرح کننده مسئله تقسیم آب تفریح و بالاخره داد و ستد مردم قرار می گیرند.بخش تقسیم آب پل خواجو شاید با جرا‍‏‎‏‏ٌت بتوان به عنوان یک شاهکار فنی ساختمانی مطرح ساخت که امروزه با پیچیدگی فراوانی در کیلومتری به چند دورتر صورت می گیرد. عامل تقسیم آب به همراه مادیها( جویهای تقسیم به اراضی آب ) در سطح منطقه جز طرحهای مهندسی و طرح انداز صفوی شیخ بهائی دانست در جمع سازه های کالبدی شهر اصفهان به خوبی قدرت حکومتی مشاهده می گردد که این قدرت با سیاست خاص برنامه ریزی شهری و با شناخت بر عوامل اقتصادی مردم که همه چیز را تابع خویش می کند چگونه قدمت و استحکام خویش را در جامعه ای پایدار ساخته و حتی بعد از انقراض قدرت حکومتی به عنوان استثنا ٌ در تاریخ این شهر با تمام آن خصوصیات با جزئی تغییرات قدرتهای حکومتی دیگر باقی و بر جا می ماند.
مراحل اهمیت رودخانه به همراه پلهایش به صورت زیر می توان عنوان کرد:
الف ـ یهودیه قلعه تبرک جی به همراه پل شهرستان پل مارنان.

بخشی از منابع و مراجع پروژه بررسی معماری پل ها در شهرهای مختلف
 

۱- تاریخ ایران از آغاز تا انقراض سلسله قاجاریه ، اثر حسن پیرنیا و عباس اقبال آشتیانی ، به کوشش محمد دبیر سیاقی ـ

۲- ایران باستان ، اثر حسن پیرنیا، مشیر الدوله ، جلد اول و دوم

۳- پل های قدیمی ایران ، اثر محمد علی مخلصی ـ جلد اول ـ

۴- نیارش سازه های طاقی در معماری ایران ، اثر غلامحسین معماری ـ

۵- فهرست بناها و اماکن باستانی ایران ، اثر نصرت الله مشکوتی ـ سازمان ملی حفاظت آثار باستانی ایران ـ

۶-نشریه میراث فرهنگی ، سال اول شماره اول ، سازمان میراث فرهنگی ـ تیر ماه

۷-  نشریه آب یابی ، آب رسانی و آبیاری سنتی در ایران باستان ، دانشکده فنی تهران ، دوره دوم شماره ۲۰ ـ