مقاله معماری دوره سامانی

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله معماری دوره سامانی دارای ۱۴ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله معماری دوره سامانی  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله معماری دوره سامانی،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن مقاله معماری دوره سامانی :

معماری دوره سامانی

بقعه اسماعیل سامانی
مقدمه
در تاریخ هر کشوری، با گذشت زمان و برخوردار با آداب و رسوم، فرهنگها و هنرهای گوناگون همواره سبکهای خاصی از هنر و بخصوص معماری بوجود می آیند که مطالعه هر کدام از این طریق، خود نشانگر ذوق، سلیقه، استعداد و امکانات آن عصر می باشد.
طبیعی است این آثار در ابنیه در طی قرون متمادی، همواره مورد اسیب و لطمات گوناگون قرار گرفته و شکل اصلی خود را از دست می دهند. اما در این بین، همواره آثاری نیز وجود دارند که از استحکام خوبی برخوردار بوده و تا زمالن حاضر، بر جای مانده اند.

آنچه حائز اهمیت است، دسترسی به این اثار می باشد که متاسفانه در مورد ایران، با توجه به تغییر حدود و ثغور، در طی سالیان متمادی، برخی از این آثار به سایر کشورهای همسایه تعلق یافته است.
از جمله می توان از معماری و هنر دوره سامانی، متعلق به اواخر سده سوم هجری – نیمه دوم قرن نهم میلادی – نام برد که از جمله ادوار قابل توجه در تاریخ ایران بوده و موجبات شکوفایی هنر و معماری ایرانی – اسلامی را فراهم آورده است. اما همانگونه که بعداً ذکر خواهد شد، از این زمان، آثار چندانی در دست نبوده و آنچه در دست است، بنای بقعه اسماعیل سامانی است که امروز در بخارا، در جمهوری ازبکستان شوری قرار دارد.

این بنا، به علت استحکام، طرلح و نمای زیبای آن و همچنین از نظر به رفد بودن، همواره مورد توجه بوده و از مشخصات بارز دوره سامانی بشمار می رود.
با روی کار آمدن سامانیان دراواخر قرن سوم هجری، نوزایشی اصیل در خراسان – گه بعدها ماوراءالنهر و افغانستان نامیده شد – پدیدار گشت.
در خصوص تکامل تدریجی معماری در اوایل این دوره سامانیان نتیجه گیری کلی مشکل است. از سه قرن اول هجری، بناهای زیاید موجود نیست، در صورتیکه از منابع چنین مستفاد می شود که در این دوره، صدها بنای زیبا و مساجد عالی ساخته می شود.

معماری و بطور کلی هنر، در دوره سامانیان، آمیزه ای بود از سنن پیشین هنری، همراه با ذوق جدید اسلامی که در نتیجه، هنری ایرانی – اسلامی، مهذب و دارای کیفیت عالی، بوجود آورده بود. اما لازم به تذکر است که بعلت اشیاء هنری و اینکه برخی از آنها را بطور قطع نمی توان به اصل ئ مکان مشخصی متعلق دانست، تشخیص طرحهای هنری، آسیای مرکزی از طرحها ادوار اسلامی ایران، کمی دشوار است. با توجه به کاوشهای باستان شناسی در اسیای مرکزی

شوروی، می توان به این نکته اشاره نمود که آثار هنری دوره سامانیان، ترکیبی از سنن هنری محلی، سنن ایران دوره سامانی و بیشتر هنر دروه اولیه اسلامی و هنر اسلامی جدیدی که در دوره عباسیان توسعه یافت. نمونه بارز این مکتب جدید اسلامی، آثار مکشوف در شهر ساوه، پایتخت موقت خلفای عباسی است که از این رو، به مکتب ساوه معروف است. مقبره اسماعیل سامانی در بخارا از نمونه های متأثر از این مکتب در ایران دوره سامالنی بشمار می رود.

برای آشنایی بیشتر با معماری و تزئینات رایج این عهد، بد نیست که به تأثیر آجر، در این عهد اشاره ای داشته باشیم. بلژعلت شرایط اقلیمی، شکل متداول ساختمان در آسیای مرکزی، بناهای خشتی و گلی بود. در ساختمانهای بزرگتر و بناهای عمومی، خشت خام و آجر، هر دو بکگتار می رفته است و معمولاً داخل این بناها را با گچ، سفید می کردند. خاکهای رسی، به سهولت در مناطق مختلف موجود بود و فراوانی خاکی، شکل پذیر، به همراه ملاطی چسبندهؤ شکل گیری آجر اسانتر می نمود. ساختمان آجری، فاقد ناهمواری های روی سنگ و سختی و سنگینی بوده است. از طرفی، ایجاد بمایی با شکوه و عظیم – که همزمان نوعی لطافت و ظرافت را برای بیننده به همراه داشته باشد – مسئله ای بود که در این دوره، با ساتفاده از آجر قابل حل بود.

از این رو، می توان گفت که کارگران این زمان، در آجرپزی و آجرکاری کاملاً استاد بودن و در بناهای موجود نیز، نشانی از عجله زیاد، یا بی دقتی که در برخی از ادواز ادوار بعد دیده می شود، مشاهده نمی گردد. در ساختمان بناهای اولیه، تمام توجه به استفاده از بنا نبود، بلکه به آرایش و تزئین اهمیت داده می شود و ارتباطی کامل بین ساختمان و اشکال تزئینی آندیده می شود. این ارایش، تنها تزئین بی تناسب و جداگانه نیست که روی سطح بنا اضافه شده باشد، بلکه نتیجه وحدت واقعی بین مصالح و سبک ساختمان است. همینکه اشکال معماری در تنوع و مقدار، زیاد گردید، معماران متوجه شدند که مقصود از تزئین، اهمیت دادن نقشه اصلی ساختمان است. تکامل آجرکاری برای این مقصود بسیار مناسب بود؛ چنانکه از دیوارهایی که آجر در کمال سادگی استعمال می شد، تا آنهایی که تنوع بی حد، در طرح و نقشها داشت، به خوبی ددیه می شود.

بقعه اسماعیل سامانی، این تنوع قریب را به خوبی نشان می دهد. از روی این بنا و برجهای معروف محمود غزنوی در غزنین، چنین مستفاد می گردد که از این ناحیه بسوی شمال شرقی بود که طرق گوناگون آجرکاری به سایر نقاط ایران برده شد.
بقعه اسماعیل سامانی

بقعه اسماعیل سامانی در بخارا – که می توان گفت پیش از سال ۳۳۲ هـ.ق ۹۴۳/م بنا دشه – تقریباً یه شکل مربع کاملی است که دیوارهای خارجی آن، کمی بسوی داخل قایل داشته و طول هر ضلع آم، دو متر است. در گوشه ها، ستونهای مدوری است که در داخل بنا تعبیه گشته، از گوشه های ساختمان و سنگینی بالا بر روی آنها فاشر می آورد. راهروی طاقداری در بالای دیوار دور تا دور ساخته شده و در بالای چهار گوشه بنا، چهار گنبد کوچک واقع گشته است. این دو قسمت، از ساختمان آتشکده اقتباس شده و بیننده را به یاد راهروی پوشیده ای که دور اتاق موج شکل آتشکده ساخته می شد و گنبد کوچکی داشت، می

اندازد. این سبک معماری، به چهار طاق معروف است. دیوارهای جانبی بنا، دارای مدخل بزرگ گود رفته و قوس داری است که چهارچوبی با گوشه های راست دارد.
از آنجایی که ابنیه ساخته شدهدر قرون اولیه اسلامی، پس از مدتی فرو ریخته و ویران گشتند، فنونی برای استحکام گنبدها تا پیش از بنای بقعه اسماعیل، کاملاً مورد بهره برداری قرار نگرفته بود. برای اینکه گنبد مدوری روی بنای مکعب شکلی گذاشته شود، راه حلهایی متانوع و تکلف آمیزتری جانشین طاقهای پله پله ای قدیمی شد که در دوره اشکانیان و ساسانیان در گوشه های بنا زده می شود.

بارزترین ویژگی درون بنا، کمربند انتقال از مربع به گنبد می باشد. این بخش بنا، مرکب از بخشی شانزده ضلعی است که بر شانزده پایه نهاده شده است. پایه های از دو طاق موازی هم ساخته شد و بر نیم طاق عموید تکیه داده که به پیچ غلام گردشی که قسمت بالایی بنا را طی می کند، نزدیک می شود. این طرز بنا، از فشار گنبد به سوی سطوح زیرین کاسته و فاشر آن را تقسیم می نمالید. این سبک از معماری، در معماری اروپایی سبک گوتیک به FLYING-BUTTRESS مشهور بوده که در بنای بسیاری از کاتیدراتلها بکار می رفته است.

همانگونه که در نمای درونی و در نمای کلی این بقعه هماهنگی و قدرت در معماری و طرح بنا به چشم می خورد، در نمای بیرونی نیز چگونگی کاربرد آجرها مورد توجه قرار می گیرد. همانگونه که در گذشته ذکر شد، آجر، نقش مهمی در در تزئینات ساختمان در این عهد داشته است. در این بنا، هر آجر چنان تعبیه گشته که گویی در ترکیب بنا ناپدید می شود. آجرها با گوناگونی و فشردگی کم سابقه ای در معماری بکار برده شده و ترکیب عمیق سایه روشن دیوارها – که تصویری از بافت سبد را تداعی نموده – همانند لفافی است که از انعکاس شدیبد نور آفتاب جلوگیری می نماید.

لازم به تذکر است، محتملاً بسیاری از تزئینات از کنده کاری روی چوب مشتق گشته اند؛ چرا که روی چوب، هنری است که بطور ممتازی به آسیای مرکزی و به دوره سامانیان تعلق داشته است. این مسئله، تأییدی است بر گفته «اصطخری» که چوب در مساجد این دوره کاربرد داشته است.

همانگونه که در گذشته ذکر شد، بقعه اسماعیا سامانی، وابستگی هایی با مکتب سامره داشت. از ممیزات مکتب سامره در تزئینات، وجود رویه های محدبی در سطح کم و بیش برجسته برای گچبری می باشد که در این بنا نیز مشهود است. این نکته نیز قابل توجه است که علی رغم هماهنگی در ابعاد بنا، اجزای آن از لحاظ اصول معماری، هماهنگی ندارد. ستونهای چهار گوشه، گنبدهای کوچک، غلام گردشی و کمربند شانزه ضلعی نه در استواری بنا ضروری است و نه

بوسیله ساختمان به هم پیوند می یابند، جز اینکه از طرذیق یک بستگی دل انگیزی که به واسطه ترکیب آرایش سه هنری پدید می آید، به هم ارتباط می یابد.
می توان گفت با وجودیکه طرح ساختمان تازه نبوده و ریشه در سنت قدیمی سرزمینهای اسلامی اطراف مدیترانه و خاور نزدیک و مکتب سامره دارد، نمای شکوهمند بتا، کاملاً تازه و بدیع بوده و بعلت عدم وجود چنین طرحی، در مساجد سایر نقاط، احتمالاً معمار ی آن وابسته به هنر کاخها بوده است.

بطور کلی این بنا در پیشرفت معماری و استفاده از مصالح، تأثیر بسیاری بر معماری اسلامی در اینده بخصوص در دوره سلجوقیان در تمام ایران و در دوره تیموریان در بخارا و سمرقند داشته است. بقعه اسماعیل سامانی علی رغم کوچکی، سادگی و تأثیر آن در ظاهر همراه با توازن و تناسب کلی، در مره شاهکارهای معماری ایران قرار دارد.

۱: قرن ۹-۱۰ میلادی بخارا – مقبره شاه اسماعیل سامانی
۱: قرن ۹-۱۰ میلادی بخارا – کقبره شاه اسماعیل سامانی. ابوابراهین اسماعیل بن احمد سامانی دومین امیر و نخستین پادشاه مستقل سامانی است که در دهه های آخر سده نهم میلادی بر تمام ماوارء النهر حکومت می کرد. وی که در تاریخ به عنوان پادشاهی شایسته و دادگر شناخته شده از پایه گذاران فارسی دری بود و در امر ترویج این زبان شیوا خدمات شایانی نموده است. بنای این مقبره که به صورت مقبره خانوادگی سامانیان درآمده از نمونه های درخشان معماری قرن دهم میلادی و شاید قدیمی ترین بنای به جا مانده از تاریخ پرافتخار اسلام در این منطقه است. با آن که حدود هزار و صد سال از عمر این ساختمان

می گذرد، ولی تازگی اندام و شادابی آجرها حیرت آور است. این بنای مکعب شکل که طول هر ضلعش ۲/۷ متر است، گنبدی تشمه کروی که بر پایه هشت پهلو استوار است، بر بالای خود داشته و از چهار طرف باز است و هوا می گیرد. گمان می رود این مقبره چهار دهنه از معماری ایران پیش از اسلام مایه گرفته است. وای آن چه در این ساختمان بیش تر جلوه می کند، استفاده از آجر پخته در ساختمان این بنای بی نظیر است.