دانش رسان |
مرکز علم و دانش کشور مقاله در مورد مسجد جامع اصفهان (مرمت)
در حال بارگذاری
توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد
مقاله در مورد مسجد جامع اصفهان (مرمت) دارای ۴۸ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است
فایل ورد مقاله در مورد مسجد جامع اصفهان (مرمت) کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه و مراکز دولتی می باشد.
توجه : در صورت مشاهده بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله در مورد مسجد جامع اصفهان (مرمت)،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد
بخشی از متن مقاله در مورد مسجد جامع اصفهان (مرمت) :
مسجد جامع اصفهان
ایوان شمالی مسجد جامع
محراب اصلی مسجد جامع که در دورانهای مختلف از زمان آل بویه تا صفویه تغییر و تحولات اساسی داشته
کاشیکاری مسجد جامع اصفهان.
مسجد جمعه یا مسجد جامع اصفهان از مهمترین و قدیمی ترین ابنیه مذهبی ایران است. کاوشهای باستانشناسی نشان از آن دارد که احتملا این مسجد پیش از تسلط اعراب بر این شهر، مرکز مذهبی مهم شهر بوده و بصورت یکی از آتشکده‌های شهر اصفهان کاربری داشته‌است. کشف یک پا ستون، با تزیینات دوره ساسانیان، در منطقه شمالی مسجد، وجود بنایی قبل از اسلام را تایید می‌کند. درباره تاریخچه تغییر و تحولات مسجد اختلاف نظر‌هایی وجود دارد ولی به نظر می‌آید ساخت مسجد جامع به قرون اولیه هجری و در زمان عباسیان بوده که در قرن سوم هجری محراب آن تخریب و جهت قبله آن اصلاح شده‌است.
نکته جالب توجه در معماری این مسجد آنست که بخشهای گوناگون آن در طول نزدیک به دوهزار سال شکل گرفته‌اند و طی این سالها همواره در حال مرمت و باز سازی بوده‌است که آخرین آنها بازسازی بخش تخریب شده بر اثر بمباران هواپیماهای عراقی در طول هشت سال جنگ ایران و عراق بوده‌است.
مهمترین طرحهای توسعه در دوران آل بویه و صفویه صورت پذیرفته‌اند.
خواندنی
پرفسور آرتور آپهام (باستان شناس) می‌نویسد: «من آن روز وقتی به تماشای مسجد جامع اصفهان رفتم و در زیر این گنبد قرار گرفتم، متوجه شدم که تمام وجودم در تسخیر گنبد و مسجد است؛ چون در زیر این گنبد به خوبی می‌توان به شاهکار فنا ناپذیر و خلاقه ایرانی‌ها پی برد و به عظمت مسجد و گنبد آن اعتقاد پیدا کرد. من از آن به بعد، بار‌ها به مسجد جامع اصفهان رفتم و با تماشای گنبد این مسجد، زبان به تحسین گشودم و عشق و علاقه خود را به اصفهان و ایران روز افزون دیدم. به همین جهت می‌خواهم بعد از این که دیده بر هم نهادم جسدم را را در این خاک مقدس دفن کنند.»
مسجد جمعه یا مسجد جامع اصفهان از مهمترین و قدیمی ترین ابنیه مذهبی ایران است. کاوشهای باستانشناسی نشان از آن دارد که احتملا این مسجد پیش از تسلط اعراب بر این شهر، مرکز مذهبی مهم شهر بوده و بصورت یکی از آتشکده های شهر اصفهان کاربری داشته است. کشف یک پا ستون، با تزیینات دوره ساسانیان در منطقه شمالی مسجد، وجود بنایی قبل از اسلام را تایید می کند. درباره تاریخچه تغییر و تحولات مسجد اختلاف نظر هایی وجود دارد ولی به نظر می آید ساخت مسجد جامع به قرون اولیه هجری و در زمان عباسیان بوده که در قرن سوم هجری محراب آن تخریب و جهت قبله آن اصلاح شده است.
نکته جالب توجه در معماری این مسجد آنست که بخشهای گوناگون آن در طول نزدیک به دوهزار سال شکل گرفته اند و طی این سالها همواره در حال مرمت و باز سازی بوده است.
این مسجد، در حقیقت، مجموعه‌اى از ساختمان‌ها و آثار هنرى دوره‌هاى بعد از اسلامِ تاریخ ایران است که یادگارهایى از پادشاهان، وزیران، امیران، بزرگان و بانوان خیّر ایرانى بعد از اسلام را در بر دارد و بخشى از تحولات معمارى دوره‌هاى اسلامیِ تاریخِ ایران را، در مدت هزار سال، نشان مى‌دهد. بخش‌هاى ممتاز و جالب توجه این مسجد بدین قرارند:
– صفه‌هاى کوچک سمت راست دالان ورودى که با ستون‌هاى مدور و گچ‌برى‌هاى زیبا تزئین یافته‌اند و مجموعه‌اى از آثار دوره دیلمى در قرن چهارم هجرى قمرى است.
– گنبد خواجه نظام‌الملک وزیر مشهور ملکشاه سلجوقى که در سال‌هاى ۴۶۵ تا ۴۸۵ هجرى قمرى ساخته شده است. کتیبه کوفى این گنبد که در ضلع جنوبى مسجد واقع شده، حاوى نام پادشاه وقت، ملکشاه و وزیر او خواجه نظام‌الملک است. عنوان ملکشاه در این کتیبه «یمین خلیفه‌اللّه امیرالمؤمنین» ذکر شده است. خلیفه عباسى در آن زمان «المعتصم باللّه» بوده است. چهل ستونى که در منتهى‌الیه غربى این ضلع واقع شده، از دوره شاهعباس اول صفوى است، که در سال ۱۰۱۹ هجرى قمرى به ساختمان‌هاى مسجد افزوده شده است.
– – چهل ستون که در سمت چپ دالان ورودى واقع شده و در ساخت آن از سبک ابنیه سلجوقى پیروى شده است، از آثار دوره پادشاهان آل‌مظفر در قرن هشتم هجرى قمرى است.
– – ساختمان ایوان جنوبى مسجد از قرن ششم و تزئینات داخل و خارج آن از قرن هشتم، نهم، دهم و یازدهم هجرى قمرى است. دو مناره این ایوان ظاهراً در عهد حسن‌بیک ترکمان افزوده شده است و در دوره این امیر آققویونلو و پادشاهى طهماسب اول و شاهعباس دوم، تغییرات ضرورى مسجد به انجام رسیده و داخل و خارج این ایوان، با تزئینات کاشىکارى آراسته شده است. در بین مقرنس‌هاى تاق این ایوان، نام «ابونصر حسن بهادر» که بانى تعمیرات و الحاقاتى در این مسجد بوده است. در یک لوحه کاشىکارى مربوط به سال ۸۸۰ هجرى قمرى ثبت شده است.
– تزئینات کاشىکارى اطراف صحن از دوره حسن‌بیک ترکمان معروف به اوزون حسن و از قرن نهم هجرى قمرى است.
– – ایوان شرقى مسجد مشخصات معمارى دوره سلجوقى را از قرن ششم به خوبى حفظ کرده است. داخل این ایوان با گچ‌برى‌هاى قرن هشتم آراسته شده و کتیبه کاشىکارى آن حاکى از تعمیرات در دوره شاه سلیمان صفوى است.
– صفه عمر در شرق این ایوان واقع شده است که در دوره قطب‌الدین محمود، شاه آل‌مظفر، به وسیله «مرتضى بن الحسن العباسى الزینبی» در محل بناى قدیمى دیگرى ساخته شده است. در دوره حکومت موقتى اشرف افغان تعمیر شده و به دستور او کتیبه و لوحه‌هایى به این صفه افزوده شده است.
– – ایوان غربى مسجد که ساختمان آن از قرن ششم هجرى است و با تزئینات کاشىکارى آن دوره که بیشتر از نوع خطوط بنایى است، آراسته شده است. این ایوان در دوره پادشاهى شاه سلطان حسین صفوى تعمیر و تزئین شده و با کتیبه‌ها و لوحه‌هایى در قالب خطوط مختلف زینت یافته است.
– در شمال ایوان غربى، مسجد کوچکى از دوره اولجایتو (ایلخان مسلمان مغول) واقع شده است که محراب عالى گچ‌برى شده آن در سال ۷۱۰ هجرى قمرى به دستور وزیر ایرانى او «محمد ساوی» ساخته شده و تاق‌هاى آجرى متنوعى دارد. محمد ساوى در سال ۷۱۱ هجرى قمرى بر اثر سعایت بدگویان به دستور اولجایتو کشته شد؛ ولى این اثر ارزنده دوره صدارت او همچنان نام او را در تاریخ جاویدان کرده است. نام استاد حیدر اصفهانى که سازنده این محراب عالى گچ‌برى شده است، نیز در آخر حاشیه کتیبه محراب، بر جاى مانده است.
– در غرب ایوان غربى و مسجد اولجایتو، شبستانى از دوره حکومت سلطان محمد بن بایسنقر تیمورى وجود دارد که سال ساختمان ۸۵۱ هجرى قمرى است و بانى آن «عمادبن مظفر ورزنه‌ای» است که از امراى لشکر وى بوده است. کتیبه ثلث زیاى سردرِ این شبستان تاریخى را «سید محمود نقاش» خطاطى کرده است. عمادبن مظفر، مسجد باشکوهى هم در محل تولید خود (ورزنه)، بنا کرده است.
– – ایوان شمالى مسجد معروف به صفه درویش از قرن ششم و کتیبه گچ‌برى داخل آن از دوره شاه سلیمان صفوى است. تزئینات کاشىکارى نماى خارجى آن از اقدامات اداره باستان‌شناسى اصفهان در سال‌هاى ۱۳۳۶ و ۱۳۳۷ هجرى شمسى است و به این مناسبت، کتیبه‌اى به خط بنّایى به یادگار گذاشته شده است. در طرفین ایوان شمالى و شمال آن، چهل ستون‌هایى از قرن ششم هجرى موجود است که مخصوصاً چهل ستون شرقى آن تاق‌هاى متعدد با نقوش مختلف آجرى دارد و از قسمت‌هاى جالب این بناى عظیم تاریخى به شمار مى‌رود.
– شمالى‌ترین اثر تاریخى مسجد جمعه، گنبد تاج‌الملک مشهور به گنبد خاکى است که بانى آن «ابوالغنائم تاج‌الملک خسرو فیروز شیرازی» وزیر دیگر ملکشاه سلجوقى است. سال ساختمان آن در کتیبه دور گنبد، سال ۴۸۱ هجرى قمرى ذکر شده است و در بین آثار دوره سلجوقى اثر بى‌همتایى به شمار مى‌رود.
– در آثار تاریخى موجود در مسجد جمعه اصفهان، غیر از سبک‌هاى مختلف معمارى، انواع خطوط کوفى، ثلث، بنّایى، نسخ و نستعلیق را به زبان فارسى و عربى، به نثر و به نظم مى‌‌توان مشاهده نمود.
– – ساختمان حوض وسط مسجد نیز در زمان سلطنت شاه‌محمد خدابنده صفوى، پدر شاهعباس اول، به وسیله شخصى به نام «یوسف آقا» بنا شده است.
یکی از قدیم‌ترین مسجدهای ایران که تحولات معماری‌دوره‌های گوناگون اسلامی را در بر دارد، مسجد جامع اصفهان واقع‌در شمال شرقی شهر است که مجموعه تاریخی وسیعی به ابعاد۱۷۰*۱۴۰ متر را درکنار میدان کهنه تشکیل می‌دهد. این مسجدامروزه شامل قسمت‌های مختلفی چون گنبد نظام‌الملک، گنبدتاج‌الملک، صحن چهار ایوانی، شبستان‌ها و بنای معروف به‌مدرسه مظفری است.
تحقیقات دقیق در مورد این بنا از ۶۰ سال پیش آغاز شد ومحققان ایرانی و غیرایرانی به مطالعه ساختمان و بررسی‌خصوصیات معماری و تزیینی آن پرداختند.
سازمان ملی حفاظت آثار باستانی (سابق) با همکاری مؤسسه‌ایتالیایی خاورمیانه و خاوردور در فاصله سال‌های ۱۳۴۹-۱۳۵۷شمسی دست به اقدامات اساسی و وسیعی برای کاوش‌های‌باستان‌شناسی و مرمت این بنای مهم، و پژوهش در موردخصوصیات معماری و مراحل مختلف ساختمانی آن زد. نتایج‌بررسی‌های دقیقی که طی این سالها به سرپرستی پروفسورشراتو و پروفسورگالدیری انجام گرفت، بسیاری از ابهامات تاریخی‌و معماری مسجد را برطرف کرد و مراحل مختلف شکل‌گیری این‌مجموعه را معرفی کرد.
پیشینه تاریخی: به گفته ابونعیم اصفهانی در صد و پنجاه واندی پس از هجرت، ایوب‌بن زیاد به عنوان عامل خراج و سعیدبن‌منصور حمیری به عنوان امیر جنگ از سوی منصور خلیفه عباسی وبه اصفهان گسیل شدند. پس از برکناری سعیدبن منصور، ایوب‌بن‌زیاد که مسؤولیت جمع‌آوری مالیات و امور جنگ را با هم عهده‌دارشده بود، در قریه خشینان منزل گزید و کاخی بر کرانه رودخانه‌فرسان و در جوار آن مسجدی دارای مقصوره بنا نهاد و در آنجامنبری قرار داد. وی همچنین برای تجار و کسبه و کارگران طرح‌بازاری انداخت که در جنب یهودیه در مکانی معروف به‌صف‌التبانین (بازار کاه فروشان) ساخته شد. در روزگار ولایت‌ایوب‌بن زیاد خانه‌های یهودیه به خانه‌های قریه خشینان متصل‌شد.
پس از برکناری ایوب، اعراب قبیله تیم که ساکن قریه طِهْران‌در حومه اصفهان بودند، مسجد جامع‌بزرگی در یهودیه بنا کردند و در۱۵۶ قمری منبر مسجد ایوب‌بن زیاد را بدانجا انتقال دادند. یهودیه‌پس از بنای این مسجد جامع از طرف صحرا گسترده شد و ۱۵ ده به‌آن اضافه شد. با وسعت یافتن یهودیه، مردم به توسعه مسجدپرداخته، بر آن اضافاتی نمودند که از جمله آنها زمین‌های معروف‌به خصیب آباد بود که خصیب بن سلم به مسجد اضافه کرد. در زمان‌خلافت معتصم عباسی و امارات یحیی‌بن عبدالله ابن مالک خزاعی‌مسجد جامع تجدید بنا شد و مساحت آن با اضافاتی که از زمین‌ها وخانه‌ها به آن ضمیمه گردید، افزوده شد.
در زمان خلافت مقتدر و فرمانروایی احمدبن‌مسرور، این مسجدباز هم وسعت یافت. این بار ابوعلی بن رستم زمین‌های موسوم به‌رستم‌آباد را به مسجد اضافه کرد. بدین ترتیب به استناد متون‌تاریخی، مسجد جامع اصفهان در دوره خلافت عباسیان دو مرحله‌اساسی ساختمان را پشت سرگذاشت: مرحله اول شامل بنای‌اصلی مسجد در قرن دوم قمری و مرحله دوم تجدید عمارت آن در۲۲۶ قمری، جامع در هر یک از این دو مرحله توسعه و گسترش‌یافت.
خصوصیات معماری و تزیینی مسجد جامع اولیه (قرن۲ق): حفاری‌های انجام شده در مسجد جامع اصفهان، آثار مسجداولیه را که در زمان خلافت منصور س
اخته شده بود و ابونعیم ومافروخی از آن یاد کرده‌اند، آشکار، و موقعیت آن را مشخص کرد.
محراب و بخش مهمی از دیوار خشتی سوی قبله این مسجدمزین به تزئینات گچبری زیبا و در خور توجهی در بعضی نقاط تاارتفاع ۴۰ سانتی‌متر و در بعضی دیگر تا ۹۰ سانتی‌متر در زیر کف‌شبستان جنوبی مسجد فعلی کشف گردید.
کاوشهای باستانشناسی، تزئینات گچبری شایان توجهی ازقرن دوم قمری را بر قسمت زیرین دیوار قبله و بر بخشی ازدیواره‌های داخل محراب مسجد جامع اصفهان آشکار کرد. این‌تزئینات که شامل زنیجره‌های گیاهی و دانه تسبیحی و نقوش‌مختلف براساس طرح برگ مو و برگ کنگر است، بسیار استادانه‌صورت گرفته است. این گچ‌بری‌ها نشان از سنت تزئینی هلنی-ساسانی – که در زمان امویان به کار گرفته می‌شده، و سپس دردوران عباسی تکامل یافته است – دارد و به عنوان نمونه‌های‌متقدم بر گچ‌بری‌های تزئینی معروف به سبک Aدر بناهای سامره‌از قرن سوم قمری از اهمیت به‌سزایی برخوردار است.
مسجد جامع اصفهان یکی از اولین نمونه‌های مساجد عباسی ومتقدم بر مساجد سامره است که در ادامه سبک اتخاذ شده درمساجد امویان تحولات بعدی معماری این نوع بنای مذهبی دردوره خلافت عباسیان را در خود پروراند. طرح و بسیاری از اجزاءاصلی ساختمان این مسجد نه تنها هرگز از بین نرفت، بلکه اساس‌توسعه و تغییر شکل و تحولات معماری و تزئینی مسجد جامع‌اصفهان را در طی مدتی قریب به ۱۲ قرن تشکیل داد.
تزئینات یکی از گنبدهای این مسجد که‌به گنبد نظام‌الملک شهرت دارد شامل سه نوع مختلف کتیبه،نقوش گیاهی و نقوش
میراث خبر: در این روزها اگر گذرتان به مسجد جامع اصفهان بیفتد، که یکی از بارزترین نمونه های متکامل معماری ایرانی متعلق به دوره های مختلف تاریخ پس از اسلام است و وارد شبستان غربی ایوان جنوبی آن معروف به گنبد خواجه نظام الملکی بشوید، به یاد کارگاه های ساختمانی می افتید که هر روز در گوشه و کنار تهران از جلو آنها رد می شوید، با همان کارگران و همان گرد و گچ ریخته روی زمین و همان داربست ها!
گویی این مسجد نه یک بنای متعلق به میراث فرهنگی کشور، که یک بنای معمولی است که نیاز به مرمتی معمولی دارد.
از آنجا که امور مساجد زیر نظر سازمان اوقاف اداره می شود، متاسفانه مسئولان این سازمان بدون هماهنگی با کارشناسان سازمان میراث فرهنگی اقدام به گچکاری ستون های شبستان خواجه نظام الملکی این مسجد کرده اند و کار گچکاری ستون ها همچنان ادامه دارد.
از دیگر بخش های این مسجد که مورد دخل و تصرف غیراصولی سازمان اوقاف قرار گرفته، شبستان زمستانی مسجد، واقع در غرب ایوان و صفه استاد است که با گچکاری ستون ها و تاق ها و سقف های گنبدی آن تمام تزیینات آجری و نحوه آجرچینی تاق زنی و پوشش چشمه ها (فاصله میان تاق ها) و ; در زیر گچکاری مدفون شده اند.
مسجد جامع اصفهان معرف شیوه های مختلف معماری و هنرهای تزیینی ده قرن تاریخ آثار اسلامی ایران است. در مجموعه ساختمان های این مسجد نمونه مکتب خاص معماری ایران از عصر سلجوقی تا عصر حاضر مشاهده می شود.
هسته نخستین فضای ایوان جنوبی متعلق به قرن اولیه پس از اسلام است و تا دوره سلجوقی بخش های دیگر ساختمانی به آن افزوده شده که شکوه معماری این دوره را نمایان می سازد. سپس در دوره های بعد، دوره صفویه، دوره مغول تا دوره قاجاریه قسمت های دیگری به آن الحاق می شود یا مورد مرمت و بازسازی قرار می گیرد. از این رو، این مسجد ویژگی های دوره های هنر معماری ایرانی را در خود یکجا جمع کرده است. این مسجد چهار ایوانی است و در اطراف ایوان ها، شبستان های گوناگون با ستون ها و تاق های آجری و با تزیینات متنوع ساخته شده اند که هر بخش ویژگی های هنر آجرکاری ایرانی را به نمایش می گذارد.
بی تردید مرمت و حفاظت از چنین بنایی باید با دقت و حساسیت و بکارگیری اصول مرمت و بازسازی بناهای تاریخی زیر نظر کارشناسان خبره سازمان میراث فرهنگی انجام گیرد و هر گونه دخل و تصرف و مرمت و بازسازی غیرعلمی و غیراصولی صدمات فراوانی به بنا واردمی کند و از ارزش های تاریخی بنا می کاهد و موجب تحریف هنری آن می شود.
بدیهی است در کار مرمت گاه لزوم گچکاری احساس می شود اما در این صورت هم کارشناسان مرمت قسمتی از بناهای اصلی را دست نخورده حفظ می کنند تا ساختمان اصلی بنا دیده شود. مشابه این کار را در همین مسجد در شبستان تاج الملک واقع در شمال مسجد می بینیم که گنبد آن به گنبد خاکی نیز شهرت دارد. ستون های این شبستان در دهه پنجاه هجری خورشیدی به طریق گچکاری مرمت شده ولی قسمت هایی از ستون ها را گچ نشده باقی گذاشته بودند تا تزیینات آجری ساختمان دیده شود.
اما در حال حاضر، با پایان یافتن کار گچکاری شبستان غربی ایوان جنوبی دیگر اثری از تزیینات بی نظیر آجری این بنای قدیمی باقی نخواهد ماند. همچنان که زیبایی های هنری شبستان زمستانی آن نیز زیر گچ مدفون شده است. ”
مرمت مسجد جامع اصفهان
نظر کارشناسان حاکی از آن است که مسجد هزارساله جامع اصفهان به عنوان مهم ترین مسجد تاریخی ایران که بر آن لقب کلکسیون معماری ایرانی- اسلامی را گذاشته اند دچار تخریبی تدریجی اما گسترده شده است. اگرچه به دلایل مختلف به نظر می رسد تخریب آثار تاریخی کشور روند روزافزونی به خود گرفته است، اما ادامه اقدامات تخریبی در مسجد جامع اصفهان از آن رو حائز اهمیت است که این مسجد پراهمیت ترین مسجد تاریخی ایران به شمار می آید و از آن به عنوان کلکسیون معماری ایرانی- اسلامی نام برده می شود.
به گزارش مهر، در دهه ۱۳۵۰ خورشیدی کاوش های باستان شناسان نشان داد مسجدجامع اصفهان روی بنایی از دوران پیش از اسلام ساخته شده است. همچنین در کف مسجد و میان جرزهای قطور آن، آثاری از یک مسجد متعلق به ۱۲۰۰ سال پیش و نیز مسجدی از دوره آل بویه متعلق به ۱۱۰۰ سال پیش به دست آمد. با این حال، بیشتر ساختمان های کنونی مسجد از دوره سلجوقی برجای مانده اند و حداقل بین ۹۰۰ تا هزار سال قدمت دارند. در دوران حکومت ایلخانان مغول، یعنی بیش از ۷۰۰ سال پیش بخش هایی به مسجد دوران سلجوقی افزوده شد که مهم ترین شان محراب الجایتو بود. این محراب نفیس ترین محراب گچبری ایران است.
در سده های نهم و دهم هجری قمری، حکمرانان تیموری و آل مظفر و نیز ترکمانان آق قویونلو ساختمان هایی شامل شبستان، ایوان و مدرسه را در مسجدجامع بنا نهادند. این مسجد، چهارصد سال پیش و به روزگار سلسله صفویه به طور اساسی مرمت شد و آثار نفیسی بدان افزوده شد. حتی افغان های غلجایی که دولت صفوی را برانداختند و خرابی بسیار به بار آوردند، به مرمت مسجد جامع همت گماردند و تزئینات صفه شمالی اش را کامل کردند. در دوره قاجاریه سردر فعلی مسجد ساخته شد و در دوران معاصر نیز مرمت های گسترده و پیچیده یی توسط کارشناسان ایرانی و ایتالیایی در آن صورت پذیرفته است. مسجد جامع اصفهان در زمان جنگ تحمیلی هدف موشک رژیم بعثی قرار گرفت و بخشی از ضلع جنوبی آن ویران شد.
اما مدیران سازمان میراث فرهنگی وقت به سرعت بخش های خراب شده را بازسازی کردند. از دهه ۱۳۷۰ خورشیدی این سازمان کوشید با گسترش دایره ثبت جهانی میدان امام اصفهان (نقش جهان) مسجد جامع را در فهرست آثار جهانی قرار دهد، اما ساخت و سازهای غیرمجاز در بافت تاریخی اصفهان و نیز کم توجهی مدیران جدید سازمان میراث فرهنگی به مسجد جامع، این طرح را تا به امروز مسکوت گذاشته است. آسیب ها را می توان در جای جای مسجد جامع اصفهان تماشا کرد. مهم ترین مشکل مسجد جامع اصفهان نبود امنیت و حفاظت این بنا است. به طوری که در سال های گذشته شبستان های وسیع و زوایای تاریک این مسجد پناهگاه بزهکاران و معتادان شده است. سازمان میراث فرهنگی که دارای یگان ویژه حفاظت از آثار تاریخی است، ترجیح داده به جای گماردن نگهبان بخش های مختلف مسجد جامع را با دیوارکشی و نصب درهای آهنی حفاظت کند.
این دیوارکشی ها دخالت آشکار در کالبد تاریخی مسجد و مغایر با کنوانسیون های بین المللی مبنی بر حفظ حریم منظرین آثار تاریخی است. دوده هایی که تزیینات آجری گنبد تاج الملک در جبهه شمالی مسجد را سیاه کرده اند، اوقاتی را به یاد می آورند که معتادان با خیال آسوده و بدون دلواپسی، شرم آورترین صحنه ها را در خانه خدا و زیر این گنبد هزارساله رقم می زدند. نگماشتن نگهبان در مسجد جامع، سردر این بنای تاریخی را مصون نگذاشته است، به گونه یی که از کاشی های تاریخی به عنوان تابلوی اعلانات هم استفاده می شود. نصب مکرر اعلان روی تزیینات مسجد با چسب های قوی و سپس کندن آنها به شیوه های نادرست، بخش بزرگی از این تزیینات را تخریب کرده است. گاهی سکوهای طرفین جلوخان مسجد، جای نشستن و خوردن تنقلات هم هست. هر سال، ستاد کل نیروهای مسلح تعداد زیادی سرباز وظیفه را در اختیار سازمان میراث فرهنگی قرار می دهد، تا این سازمان به یاری آن سربازان از جمله مانع از بروز چنین صحنه هایی شود. اما گویا بسیاری از آنها به نگهبانی ساختمان های اداری و دفاتر کار گماشته شده اند. دوده زدایی از کاشی های تاریخی و حفاظت آنها که معلوم نیست چرا به این روز افتاده اند، یکی دیگر از ده ها کار مغفول در حفاظت و حراست از مسجد جامع اصفهان است.
بنایی که برخی از قدمت ۹۰۰ ساله آن سخن می‌گویند، حالا پیر و فرتوت در میان بازارهای قدیمی جا خوش کرده.
دریا قدرتی‌پور: بنایی که برخی از قدمت ۹۰۰ ساله آن سخن می‌گویند، حالا پیر و فرتوت در میان بازارهای قدیمی جا خوش کرده تا به امید گوشه چشمی از توجه مسئولان باشد. به گفته کنعانی کارشناس سازه و معماری مسجد جمعه یا مسجد جامع اصفهان که یکی از بی‌نظیر‌ترین بناهای تاریخی و منحصر به فرد شمرده می‌شود با نم فاضلاب در حال تخریب بوده و این دائره‌المعارف تاریخی در حال ویران شدن است.
به اعتقاد وی تنها بحث فاضلاب نیست که این بنای تاریخی را مورد تهدید قرار داده بلکه ساخت و سازهای اطراف این مسجد و لرزشهای ناشی از آنها همانند یک کاتالیزور عمل کرده و به شکل زیر پوستی به جان این مسجد افتاده است و این مسئله آشکارا در دیواره‌های شمالی این بنا مشخص بوده و ترک‌هایی که نمایان شده دیگر با مرمت هم قابل اصلاح نیست.
نیازمند بودجه‌های ملی برای ترمیم
به اعتقاد بسیاری از باستان‌شناسان این بنای بی‌نظیر نیازمند توجه بیشتری است. به گفته فریبا سعیدی کارشناس امور اکتشافات سازمان میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی اصفهان، سیمای فعلی مسجد عمدتاً مربوط به اقدامات دوره سلجوقی است اما تعمیرات و الحاقات آن به دورانهای بعد به خصوص عصر صفویان مربوط می‌شود. اما در کاوشهای باستانشناسی مراحل قبل از سلجوقی هم به دست آمده که به دوران آل‌بویه و قرن سوم هجری باز می‌گردد. در همین کاوش‌ها آثار قبل از اسلام نیز کشف شده است.
به گفته این کارشناس با توجه به منابع و مآخذ مختلف این نکته مشخص می‌شود که مسجد جامع در طول زمان به سبب آتش سوزی و جنگ‌های متعدد و ناآرامی‌های دورانهای مختلف آسیب فراوان دیده و دوباره بازسازی و مرمت شده است. چهار ایوان اطراف میدان مشخص‌کننده شیوه مسجد‌سازی ایرانیان است که پس از احداث آن در سایر مساجد نیز رواج یافته است.
به اعتقاد فریبا سعیدی، مرمت این بنای تاریخی نیازمند بودجه‌های ملی است چون با فعالیت‌های سطحی نمی‌توان به مرمت و بازسازی این اثر پرداخت. کنعانی کارشناس معماری نیز با این سخن موافق است او مرمت این بنا را تنها در صورتی جایز می‌داند که با احتیاط بسیار زیاد صرف وقت و هزینه‌های لازم باشد.
به اعتقاد وی تا زمانی که تیم‌های مجهز به کارشناسان خبره نباشند نمی‌توان به مرمت و بازسازی این بنا پرداخت چون با این کار می‌خواهیم ابرو را درست کنیم اما چشم را هم کور خواهیم کرد.
جرأتی برای مرمت نیست
فریبا سعیدی با اشاره به اینکه خطراتی که از جانب مرمت نادرست این بنا را تهدید می‌کند خیلی بیشتر است بیان می‌کند: این مسجد ۹ محراب دارد که هر کدام به دوره خاصی مربوط بوده و کسانی که به مرمت آن می‌پردازند باید دارای اطلاعات درستی باشند.
به گفته کنعانی این بنا از معدود جاهایی است که تاکنون جرأت مرمت آن را پیدا نکرده‌اند چون نیازمند بودجه ملی است. او از مسئولان خواست که با توجه بیشتری به این مقوله بنگرند.
یک استاد برجسته معماری نیز می‌گوید: مسجد جامع اصفهان که تاریخ احداث آن به اوایل دوره اسلامی باز می‌گردد و بزرگترین اثر تاریخی ایران است دارای باشکوهترین معماری ایرانی اسلامی در دنیاست و به همین دلیل باید به آن توجهی ویژه شود.
محمود ماهرالنقش در این باره می‌گوید: در دوره‌های مختلف تاریخی آثار نفیس
ی به این مسجد افزوده شد به طوریکه در نهایت به شکل امروزی درآمده و وظیفه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است که به این اثر رسیدگی کند و مانع تخریب و آسیب‌رسانی بیشتر به آن شود.
این اظهارات در حالی از سوی استاد ماهرالنقش بیان می‌شود که در سال‌های اخیر مسجد هزار ساله جامع اصفهان که به عنوان مهمترین مسجد تاریخی ایران شناخته می‌شود و کارشناسان میراث فرهنگی بر آن لقب کلکسیون معماری ایرانی اسلامی را گذاشته‌اند دچار تخریبی تدریجی اما گسترده شده است.
مهمترین مشکل مسجد جامع اصفهان نبود امنیت و حفاظت این بنا است به طوری که در سال‌های گذشته شبستانهای وسیع و زوایای تاریک این مسجد پناهگاه بزهکاران و معتادان شده است.
با توجه به ثبت جهانی میدان امام و مسجد جامع اصفهان این اثر تاریخی باید مورد توجه جدی مسئولان سازمان میراث فرهنگی قرار گیرد که متأسفانه این‌گونه نیست.
استاد برجسته معماری که چندین کتاب در رابطه با معماری ایرانی نوشته است در مورد رطوبت این مسجد افزود: در این رابطه اقدامات زیادی می‌توان انجام داد که مانع تخریب دیوارهای آن شود و باید زه‌کشی کرد تا رطوبت گرفته شود.
در دوران حکومت ایلخانان مغول، یعنی بیش از ۷۰۰ سال پیش بخشهایی به مسجد دوران سلجوقی افزوده شد که مهمترینشان محراب الجایتو بود. این محراب نفیس‌ترین محراب گچبری ایران است. در سده‌های نهم و دهم هجری قمری، حکمرانان تیموری و آل مظفر و نیز ترکمانان آققویونلو ساختمان‌هایی شامل شبستان، ایوان و مدرسه را در مسجد جامع بنا نهادند.
مسجد جامع را می‌شناسید؟
این مسجد، چهارصد سال پیش و به روزگار سلسله صفویه، به طور اساسی مرمت شد و آثار نفیسی به آن اضافه شد. حتی افغانان غلجایی که دولت صفوی را برانداختند و خرابی بسیار به بار آوردند به مرمت مسجد جامع همت گماردند و تزئینات صفه شمالی‌اش را کامل کردند. در دوره قاجاریه سر در فعلی مسجد ساخته شد و در دوران معاصر نیز مرمتهای گسترده و پیچیده‌ای توسط کارشناسان ایرانی و ایتالیایی در آن صورت پذیرفته است.
ماهرالنقش با اشاره به اینکه با ثبت جهانی میدان امام اصفهان مسجد جامع نیز در فهرست میراث جهانی قرار گرفته است گفت: با این شرایط مسجد جامع اصفهان باید مورد توجه جدی مسئولان سازمان میراث فرهنگی قرار گیرد که متأسفانه هم‌اکنون این‌گونه نیست. به گفته این استاد برجسته معماری تمامی آثار اصفهان مانند مسجد جامع، مسجد شیخ لطف‌الله و. . . نیازمند توجه ویژه است و باید با اقدامات حفاظتی و مرمتی جلوی تخریب آنها گرفته شود.
مسجد جامع اصفهان در زمان جنگ تحمیلی هدف موشک رژیم بعثی قرار گرفت و بخشی از ضلع جنوبی آن ویران شد. اما مدیران سازمان میراث فرهنگی وقت به سرعت بخشهای خراب شده را بازسازی کردند. از دهه ۱۳۷۰ خورشیدی این سازمان کوشید تا با گسترش دایره ثبت جهانی میدان امام اصفهان (نقش جهان) مسجد جامع را در فهرست آثار جهانی قرار دهد اما ساخت و سازهای غیرمجاز در بافت تاریخی اصفهان و نیز کم توجهی مدیران جدید سازمان میراث فرهنگی به مسجد جامع، این طرح را تا به امروز مسکوت گذارده است.
مسجد جامع اصفهان چهار ایوان و یک شبستان با سقف گنبدی دارد که در جناح قبله‌ی آن محرابی قرار گرفته است. در طرفین ایوان جنوب شرقی دو تالار واقع است که هر کدام یک محراب و هشت گنبد دارد. سرتاسر بنا و از جمله گنبد اصلی آن به نحو دلپذیری با کاشیهای لعابی و معرق‌کاری تزیین شده است.نام خلفای راشدین در تزیینات کاشیکاری زیبایی خاصی به ان داده است با روی کار امدن حکومت جمهوری اسلامی در ایران این اسامی به دلایل نامعلومی از بین رفته است.
- در صورتی که به هر دلیلی موفق به دانلود فایل مورد نظر نشدید با ما تماس بگیرید.
