مقاله طراحی و اجر ای مصاحبه و مشاهده پرسشنامه در روش تحقیق

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله طراحی و اجر ای مصاحبه و مشاهده پرسشنامه در روش تحقیق دارای ۵۲ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله طراحی و اجر ای مصاحبه و مشاهده پرسشنامه در روش تحقیق  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله طراحی و اجر ای مصاحبه و مشاهده پرسشنامه در روش تحقیق،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن مقاله طراحی و اجر ای مصاحبه و مشاهده پرسشنامه در روش تحقیق :

طراحی و اجر ای مصاحبه و مشاهده پرسشنامه در روش تحقیق

مقدمه
همانطور که می دانید اطلاعات برای افراد مهمترین منبع تصمیم گیری می باشد و همچنین محرز است که مصاحبه ، پرسشنامه ابزارهای اصلی جمع آوری اطلاعات در تحقیقات می باشد که از طریق این ابزار اطلاعات تفصیلی (کمی و کیفی) مناسبی در اختیار پژوهشگر قرار می گیرد . در این میانمصاحبه و مشاهده و مسائل از آنجا که تا اندازه ای درگیر قضاوت فرد پژوهشگر راجع به موضوع مورد پژوهش می باشد دارای ظرافت خاصی می باشند در این گزارش بر آنیم تا جنبه هایی از مصاحبه و مشاهده و مسائل مربوط به آن را بررسی کنیم .

فصل اول
پرسشنامه «Quistionnaire»
۲-۱ جمع آوری اطلاعات از طریق پرسشنامه
پرسشنامه یکی دیگر از روش های جمع آوری اطلاعات در پژوهش زمینه یابی می باشد که پاسخ‌گو خود اجرای مصاحبه را بر عهده دارد و سؤالات تهیه شده را پاسخ می دهد و آن را به نشانی محقق پست می کند .

این روش جمع آوری اطلاعات می توان در مکانهای مختلف و به شیوه های متعدد انجام گیرد و باید سعی شود سؤالات بسیار واضح ومشخص باشد ، چون پاسخ دهنده خود نقش مصاحبه کننده را نیز بر عهده دارد . از آنجائیکه پرسشنامه جنبه خود اجرایی دارد می بایستی به گونه ای طراحی و اجرا شود که پاسخ گو را به جواب دادن ترغیب نماید ( ظهوری ، ۱۳۷۸)
در بسیاری از تحقیقات علمی بخصوص مواقعی که اندازه گیری مستقیم متغییر های مورد بررسی امکان پذیر نباشد ، ناگزیر باید برای بدست آوردن اطلاعات در باره کمیت و کیفیت صفات متغییر مورد تحقیق از طریق پرسشنامه اقدان کرد ( حسن بگلو ، ۱۳۸۲)

۳-۱ تعریف پرسشنامه :
پرسشنامه عبارت است از مجموعه ای از پرسشها که به صورت باز یا بسته ( دارای مقیاس ) طراحی شده اند تا وضعیت نگرش افراد را نسبت به یک واقعیت از طریق آن ارزیابی شود تکمیل آن می تواند به طریق مراجعه شخصی ، پستی یا تلفنی صورت گیرد ( خاکی ، ۱۳۷۹)
پرسشنامه مجموعه ای از سؤالات است که روی یک یا چند برگ یا یک دفترچه نوشته شود پرسشنامه در موارد زیر به کار می رود :
۱- مواردی که محقق به طور دقیق می داند که چه چیزی مورد نیاز است و چگونه متغیر های آن بایستی اندازه گیری شود .
۲- مواردی که امکان کسب داده ها با مصاحبه و مشاهده امکان پذیر نبوده ، دسترسی به منابع داده ها به طور مستقیم میسر نمی باشد .
۳- مواردی که تعداد آزمودنی ها زیاد باشد ( ظهوری ۱۳۷۸ )

۴-۱ طرح های مختلف پرسشنامه :‌
پرسشنامه به یکی از صورت های زیر طراحی می شود :
الف: پرسشنامه عادی : بهترین طریقه طراحی پرسشنامه است که به این صورت است که تعدادی سؤال به دنبال هم طرحی می شود و جاب آنها نیز به دوصورت است یا جواب بسته که پاسخگو جواب صحیح را انتخاب می کند و یا جواب باز است و پاسخگو در جای خالی وضع شده جواب را می نویسد . پرسشنامه عادی خود به دو صورت است :
۱- پرسشنامه با نام ۲- پرسشنامه بی نام

ب:‌ فهرست سؤالات :
سؤالات توسط پرسشگر مطرح می شود
و پاسخگو سؤال را جواب می دهد و پرسشگر آنرا می نویسد تجزیه و تحلیل این پرسشنامه بسیار مشکل می گردد ( ممکن است نوشت جوابها نیز به پاسخگو محول گردد )
ج) راهنمای مصاحبه :

این روش حد فاصله بین مصاحبه و پرسشنامه است عناوینی را که پرسشگر می بایستی پیرامون آنهااطلاعات وضع کند نوشته شده است و محقق به هر طریقی که صلاح بداند و موقعیت اقتضاء کند سؤالات را مطرح می کند . قابلیت انعطاف این روش بسیار بالا می باشد . ( نبوی ، ۱۳۷۱)

۵-۱ انواع اجرای پرسشنامه
۱-۵-۱ پرسشنامه حضوری
مزایا :
الف : برقراری روابط صمیمانه با پاسخ دهندگان به هنگام معرفی پژوهش
ب: انجام راهنمایی مورد نیاز پاسخ دهنده در هر مرحله
ج: گردآوری پرسشنامه ها بلافاصله پس از تکمیل ( شیرازی و صائبی ، ۱۳۸۱ )
د: تعداد برگشتی ها زیاد می شود

هـ : در مواردی که واحد های سازمانی به یکدیگر نزدیک بوده و امکان جمع آوری افراد در یک محل زیاد باشد روش مفیدی است .
معایب :
عیب این روش در پر هزینه بودن آن است بخصوص در مواردی که آزمودنی ها در منطقه وسیع جغرافیایی پراکنده باشد .
۲-۵-۱ پرسشنامه پستی
مزیت اسن روش این است که به علت عدم نیاز به تلفن و یا مراجعه شخصی به خصوصدر موارد پراکنده بودن آزمودنی ها در منطقه وسیع جغرافیایی ساده و ارزان است .
عیب این روش در کم بودن نرخ بازگشت پرسشنامه است که در نتیجه احتمال خطا را افزایش می‌دهد ( ظهوری ، ۱۳۷۸)

۳-۵-۱ اجرای پرسشنامه الکترونیک
تکمیل پرسشنامه On Line با اتصال میکرو کامپیوتر ها به شبکه هاب رایانه ای برای پاسخ دهنده گان میسر است همچنین می توان دیسک داده ها را برای پاسخ دهندگانی که از رایانه شخصی استفاده می کنند ارسال کرد. ( شیرازی و صائبی ، ۱۳۸۱ )

۶-۱ انواع پرسشنامه
۱- سؤالات باز
۲- سؤالات بسته

سؤالات باز که آنها را سؤالات گسترده پاسخ می نامند به این نحو است که مطالب معین مورد پرسش واقع می شود و از پاسخ دهنده خواسته می شود که درباره آن اظهار نظر کند. لذا می باید جای کافی برای پاسخ دادن در نظر گرفت . این گونه پرسشها تا زمانی به کار می رود که پاسخهای خیلی زیادی برای یک سؤال وجود داشته باشد و یا پیش بینی نوع پاسخها برای محقق مشکل باشد.

مهمترین وضعیت سؤال باز این است که طرح آن آسان است . مزیت دیگر آن این اس که شاید عمق مسائل قابل تحقیق را با سؤالات باز بهتر بتوان مورد بررسی قرار داد .
عیب اینگونه سؤالات این است که استخراج نتایج آنها و همچنین تجزیه و تحلیل و انجام محاسبات آماری روی اینگونه سؤالات بسیار دشوار است و طبقه بندی جوابها وقت زیادی از محقق می گیرد .

سؤالات بسته یا محدود به سؤالاتی گفته می شود که جواب پاسخ دهنده در چهار چوب معینی محدود و معین باشد و پاسخگو با گزینه هایی که قبلاً به وسیله پژوهشگر تعیین شده روبرو خواهد شد .
طرح سؤالات بسته دشوار تر از سؤالات باز است و نیاز مند به تخصص و مهارت خاص می باشد ولی در عوض استخراج نتایج این گونه سؤالات خیلی آسانتر از سؤالات باز است . ( حسن بگلو ، ۱۳۸۲ )
سؤالات بسته نیز به انواع مختلف تقسیم می شود :

سؤالات دو گزینه ای مثل بله و خیر، سؤالات چند گزینه ای ، سؤالات درجه بندی و شایستگی و سؤالات زوج . سؤالات درجه بندی و شایستگی نوعی سؤال است که طبق آن خواننده با جای انتخاب یک مورد از میان چندین مورد مورد های مورد نظر را بر اساس ارجحیت مورد نظر خود ، درجه بندی می نماید .
در سؤالات زوج ، خواننده به تعدادی پرسشهای جفت بر می خود رکه از هر جفت باید یکی را انتخاب نماید . ( فرشاد گوهر و شهیدی ، ۱۳۸۱)

۷-۱ رهنمودهایی برای طراحی پرسشنامه ها
اگر تصور محقق این باشد که برای تهیه هر پرسشنامه تنضیم چندین سؤال در ارتباط با موضوعو دریافت پاسخ نتیجه مطلوب را عاید او می کند این تصور اشتباه است و راه به جایی نمی برد .
تنظیم یک پرسشنامه خوب در مقدمه نیاز مند توجه کامل به فرضیه داشته و هر پرسشنامه ای که بدون در نظر گرفتن فرضیه طراحی شده باشد چون جهتی را دنبال نمی کند ، طبیعی است که به هدفی هم نمی رسد . برای اینکه پرسشنامه ای داشته باشیم جهت دار و هدف مند باشد هدف هر سؤال بایستی مشخص و به منظور تجزیه و تحلیل روابط بین متغییرها باشد . ( فرشاد گوهر و شهیدی ، ۱۳۸۱)
برای طراحی یک پرسشنامه خوب توجه به سه جنبه حائز اهمیت می باشد

۱-۷-۱ نگارش پرسشها
الف ) محتوا و هدف هر پرسش :
ماهیت هر یک از متغیر های پژوهش ( عینی یا ذهنی ) نوع پرسش را تعیین می کند .
به این ترتیب هدف هر پرسش باید مورد توجه قرار گیرد به گونه ای که متغیر ها به اندازه کافی اندازه گیری و سؤال غیر ضروری نیز پرسیده نشود ، سؤالها باید به بهترین شکل اهداف و زمینه‌های تحقیق را بر آورده سازند . ( خاکی ۱۳۷۹)

ب) زبان و واژه پردازی پرسشنامه : باید با میزان درک پاسخ دهنده گان هم خوانی داشته باشد .
ج) نوع و شکل ظاهری پرسشها منظور از نوع پرسشها باز یا بسته بودن آنها می باشد و شکل نیز به واژه بندی مثبت و منفی آنها اشاره دارد . یعنی به جای آنکه همه پرسشها را به صورت مثبت بنویسیم ، شایسته است پرسشهای همراه با واژه گان منفی نیز در نظر گرفته شود تا گرایش پاسخ دهنده به علامت زدن در یک سمت مقیاس به حداقل برسد .
در جمله بندی پرسشها باید از موارد زیر اجتناب کرد :

۱- پرسش دو وجهی ۲- پرسشهای نا مفهوم و مبهم
۳- پرسشهای پیچیده ۴- پرسشهای هدایت کننده
۵- سؤالات ناقص ۶- پرسشهایی که بار عاطفی دارند
۷- طول هر پرسش

د)تقدم و تأخر پرسشها : ترتیب سوالات باید به گونه ای باشد که پاسخ دهنده از پرسشهای کلی به جزیی و نیز از پرسشهای ساده به دشوار پیش برود .
نظم روانشناختی بین سوالات یکی از خصوصیات یک پرسشنامه خوب است .
ه)اطلاعات شخصی : شامل اطلاعاتی همچون سن ، تحصیلات وضعیت تأهل و ; که پژوهشگر طبق سلیقه خود می تواند این سوالات را در ابتدا یا انتهای پرسشنامه قرار دهد . (نبوی ، ۱۳۷۱) .

۲-۷-۱-ظاهر کلی پرسشنامه :
یک پرسشنامه جذاب و مرتب که دارای مقدمه خوب برای درخواست تکمیل ، راهنمایی های مناسب و مجموعه های منظم و دسته بندی شده ای از پرسشها و گزینه‌ها باشد ، پاسخ گویی را آسانتر می کند .
بطورکلی ظاهر پرسشنامه شامل موارد زیر است :
– درخواست نامه تکمیل پرسشنامه

– سازماندهی پرسشها ، درج دستورالعمل ها و تنظیم پرسشنامه
– اطلاعات شخصی
– پرسشهای باز در انتهای پرسشنامه

۳-۷-۱-اصول اندازه گیری :
جهت اندازه گیری اصولی وجود دارد که شامل مقیاس ها و فنون مقیاس بندی که در مفاهیم اندازه گیری بکار می روند و نیز سنجش اعتبار و روایی ابزار اندازه گیری می‌باشد ، که این اصول جهت مناسب ساختن اطلاعات جمع آوری شده برای آزمون فرضیه هاست. (صائبی و شیرازی ، ۱۳۸۱) .

۸-۱-اجرای مقدماتی پرسشنامه :
تهیه پرسشنامه کاری بسیار دقیق و ظریف است و چه بسا در پاره ای موارد لازم است که چندین نفر محقق و صاحب نظر چند هفته و یا حتی چند ماه ، برای تهیه یک پرسشنامه تحقیق وقت صرف کنند و برای اینکه تمام عوامل مؤثر و سوالاتی که باید در پرسشنامه آورده شود مشخص گردد ، با افراد صاحب نظر مصاحبه و گفتگو نمایند. بعد از تهیه نسخه مقدماتی پرسشنامه و قبل از تهیه نسخ اصلی و نهایی باید حتماً نسخه آزمایشی روی گروه کوچک اجرا شود تا در عمل تمام اشکالات آن مشخص و رفع گردد ، زیرا ممکن است بعضی از سوالاا مبهم باشند یا اشکالات اجرایی دیگر وجود داشته باشد که جز بوسیله عمل و تجربه مشخص نمی گردند . (حسن بگلو ، ۱۳۸۲) .
دیلمن (۱۹۷۸) پیشنهاد می کند که پرسشنامه قبل از اجرا بصورت آزمایشی توسط سه گروه اجرا شود :
۱-صاحب نظران متخصص
۲-افرادی که قصد داریم نتایج را به آنها تعمیم دهیم .
۳-کسانی که از نتایج پرسشنامه استفاده می کنند . (دلاور ، ۱۳۷۴) .

مصاحبه «Interview»
۱-۲-جمع آوری اطلاعات از طریق مصاحبه
مصاحبه در حقیقت نوعی پریشنامه شفاهی است که در آن فرد مورد آزمون به جای نوشتن پاسخ سوال ها اطلاعات خود راب صورت شفاهی بیان می نماید . در این روش اگر مصاحبه گر بتواند ، فضای مناسبی برای مصاحبه شونده ایجاد کند یا احساس اعتماد او را جلب نماید ، اطلاعات مفیدی به دست خواهد آورد . این روش اصولاً پرهزینه و نیازمند به مصاحبه گرانی کارآزموده دارد . (فرشاد گهر و شهیدی ، ۱۳۸۱) .
از آنجایی که در زندگی روزمره غالب اطلاعات افراد از طریق مکالمه و به صورت شفاهی بدست می آید . و این خود نوعی مصاحبه است . می توان به جرأت گفت که مصاحبه رایج ترین روش کسب اطلاعات می باشد . (نبوی ، ۱۳۷۱)

۲-۲-تعریف مصاحبه
– مصاحبه فرایندی است اجتماعی که به صورت ملاقات همدلانه ، رویاروی و گفت و شنودی ، بین مصاحبه گر و مصاحبه شونده‌، یا هدف دستیابی به اطلاعات معین در شرایطی که پرسشگر و پاسخگو در کنار یکدیگر قرار گرفته اند ، صورت می گیرد . (ظهوری ، ۱۳۷۸)
– مصاحبه گفت و شنودی بین مصاحبه گر و مطلع ، با هدف دستیابی به اطلاعاتی معین است . (ایزدی ، ۱۳۷۱) .
– یکی از روشهای گرداوری اطلاعات اجرای مصاحبه به افراد ، به منظور دستیابی به اطلاعات موردنظر پژوهشگر است . (صائبی و شیرازی ، ۱۳۸۱) .
– شیوه ای که در آن فرد پژوهشگر با آزمودنی تماس مستقیم برقرار می کند و از این طریق به ارزیابی عمیق ادراکی ، نگرشی و علایق او می پردازد . (خاکی ، ۱۳۷۸) .

۳-۲-شرایط لازم برای مصاحبه
کانل و کان (۱۹۶۸) برای انجام مصاحبه سه شرط قائل شده اند :
۱-اطلاعات مورددرخواست باید در دسترس پاسخگو باشد .
۲-پاسخگو سوال را درک کند .
۳-پاسخگو انگیزه لازم برای پاسخگویی به سوال را داشته باشد . (دلاور ، ۱۳۷۴)
مصاحبه کننده بایستی علاوه بر داشتن شرایط و تخصص کافی مربوط به تحقیق دارای علاقه کافی بوده و از دیدگاه و آداب و رسوم مصاحبه شونده آگاه باشد تا بتواند خود را به او نزدیک کرده و او را به حرف بیاورد و به طور کلی نظر او را به خود جلب کند.(ظهوری ، ۱۳۷۸) .

۴-۲-انواع مصاحبه
مصاحبه را از ابعاد مختلف طبقه بندی می کنند که نمونه هایی از آن بصورت زیر است:
– مصاحبه هداست شده و غیر هدایت شده (صائبی و شیرازی ، ۱۳۸۱)
– مصاحبه ازاد یا غیرسازمان یافته و مصاحبه منظم (فرشاد گهر و شهیدی ، ۱۳۸۱)
– مصاحبه منظم و مصاحبه آزاد (نادری و سیف نراقی ، ۱۳۷۰)

اما طبقه بندی که به بررسی آن می پردازیم از سایر طبقه بندی جامعتر می باشد . از نظر شرایط و موقعیت که یا معمولی و عادی است (مصاحبه در محیط کاملاً آزاد و بدون هیچ فشار و قیدی آزادانه انجام می گیرد) و یا غیرعادی است (مصاحبه در محیط بسته و تحت فشار و قیود خاص انجام می گیرد) .
ب-از نظر روش اجرا ، به سه دسته تقسیم می شود :

۱-مصاحبه منظم : در این نوع مصاحبه که به آن مصاحبه استاندارد یا استاندارد شده نیز گفته می شود . اولاً پرسشنامه با سوالات مشخص تنظیم می شود و ثانیاً پرسش با شیوه معین پرسیده می شود . فایده استاندارد کردن سوالات این است که از تأثیر عوامل گوناگون ، از جمله تغییرسوال و واژه های کاربردی کاسته می شود . اگر دو شرط بالا رعایت شود ، می توان فرض کرد که پاسخگویان به زبان مشترکی آشنا هستند و کلمات و جملات برای همه آنها ، معین یکسان دارد . به این ترتیب اگر فرقی در پاسخ های داده شده مشاهده شود ، به تفاوت در نوع مصاحبه و سوالات ربطی نداشته و به تفاوت های موجود به پاسخگویان مربوط است .

۲-مصاحبه نیمه منظم : در این نوع مصاحبه که به آن مصاحبه نیمه استاندارد یا نیمه استاندارد شده نیز گفته می شود یا اینکه شیوه مصاحبه و طرز برخورد با مصاحبه کننده و مصاحبه شونده منظم است و موضوع مورد پرسش هم تا حدی مشخص است ولی پاسخگویان در تعیین شرایط و چگونگی ارائه پاسخ های خود به مصاحبه کننده ، آزادی کامل دارند . کاربرد این نوع مصاحبه ، بیشتر در مواقعی است که پاسخگویان از تجربه خاصی برخورداری بوده ، محور مصاحبه تجربیات ذهنی اوست .

۳-مصاحبه نامنظم : این نوع مصاحبه که غیراستاندارد یا غیراستاندارد ویژه نیز گفته می‌شود از کمترین نظم برخوردار است . همه سوالات باز هستند و ترتیب خاصی ندارند ، روش مصاحبه هدایت شده نیست . پرسشگر ، پاسخگو را کمی تشویق می کند تا هر چه به ذهنش می رسد شرح دهد . در این نوع مصاحبه ، هم پرسشگر ، هم پاسخگو از آزادی فراوانی برخوردارند تا پاسخگو بتواند تجارب خود را در زمینه های مختلف بیان کند . در این نوع مصاحبه ، محقق در دفعات مصاحبه و زمان آنها و دریافت اطلاعات از حال و گذشته آزاد است و حتی ممکن است از طریق مشاهده اقدام نمایند .

باید توجه نمود که انتخاب هر کدام از این روشها . به پژوهشگر و اهداف او بستگی دارد که البته انتخاب کار آسانی نیست . مصاحبه منظم ، از اطمینان بیشتر و بصیرت کمتری برخوردار است . بیشتر محققی استفاده از مصاحبه منظم در تحقیقات ازمایشی و استفاده از مصاحبه نامنظم در طرح های غیرآزمایشی به عنوان یک قاعده کلی پذیرفته اند . اگر هدف عمق و ژرفانگری بیشتر تعاریف و معانی باشد ، مصاحبه غیرمنظم کارایی بهتری دارد و اگر هدف پنهانگری و وسعت اطلاعات باشد ، مصاحبه منظم کارایی بیشتری دارد (ظهوری ، ۱۳۷۸) .
طبقه بندی دیگری که بررسی اجمالی آن مفید به نظر می رسد توسط آقای غلامرضا خاکی (۱۳۷۹) ارائه شده است . او مصاحبه را به سه دسته تقسیم می کند :
۱-مصاحبه ساختار یافته : سوالات از قبل تنظیم شده و به صورت مرتب و منظم پرسیده می شوند.

۲-مصاحبه نیمه ساختار یافته : سوالات تنظیم شده اما به فراخور پاسخ های مصاحبه شونده سوالات دیگری ارائه می شود .
۳-مصاحبه ساختار نیافته یا اکتشافی : فقط فضای کلی مصاحبه مشخص می شود و با تعامل و گفتگوی متقابل مصاحبه را پیش می برند .

۲-۵-اشکال خاص مصاحبه:
۱-مصاحبه عمیق (جامع) : کان و کاتل آن را «گفتگو و گوی هدف دار» نامیده اند . پژوهشگران مصاحبه عمیق را به عنوان استراتژی کلی ، یا از میان چند روش موجود ، به عنوان یکی از رئوشهای جمع آوری داده ها مورد استفاده قرار می دهند . پژوهشگری به نام پاتن مصاحبه را به سه دسته گروه بندی کرده است که عبارتند از : مصاحبه مبتنی بر گفتگوی غیررسمی ، مصاحبه کلی یا عمومی و مصاحبه استاندارد شده و آزاد .

اصولاً در مصاحبه جامع یا آزاد پژوهشگر برای کشف مقصود مورد پژوهش در پی چند موضوع اصلی بر می آید ، ضمن آنکه به چارچوب و ساختار عقاید پاسخ دهنده احترام می گذارد . امکان دارد شیوه پرسش تا حدی تنظیم شده (سیستماتیک) باشد .
۲-مصاحبه مردم نگاری : با توجه رشته علمی انسان شناسی شناختی (انسان‌شناسی مبتنی بر شناخت) مصاحبه مردم نگاری مشخص می شود و همین امر می تواند راهنمای مصاحبه با افراد مورد تحقیق شود . پژوهشگری به نام اسپرادلی روش مزبور را «نوع ویژه ای از رویداد مبتنی بر سخن» نامیده است . او پرسش های اصلی را به سه دسته تقسیم بندی می کند : توصیفی ، ساختاری و مقایسه ای .