بررسی کمیت و کیفیت زباله های عفونی و شیمیایی و روش های جمع آوری و حمل و نقل آن در بیمارستان ها

چکیده:

امروزه یکی از معظلات زیست محیطی ،پسماندهای بیمارستانی می باشند که به علت دارا بودن عوامل خطرناک ،سمی وبیماری زا از حساسیت خاصی برخوردارند. گسترش شهرها وافزایش جمعیت آنها، سرعت روند ایجاد انواع موسسات ومراکز درمانی را به شدت افزایش داده است.همچنین افزایش تعداد ارباب رجوع وبیماران ،استفاده از وسائل یکبار مصرف،توسعه علم پزشکی ودارویی ،مصرف بالای سرانه دارو در کشور واختراع ، تولید ومصرف داروهای پیچیده تر باعث تنوع کمیت وکیفیت پسماندهای بیمارستانی شده اند. طبق مطالعات انجام شده  حدود۶۳۰ نوع ماده شیمیایی ودارویی در بیمارستان ها مصرف می شوند که در حدود۳۰۰نوع آنها سمی وخطرناک می باشند .در حال حاضر با استفاده از سیستم های استریل کردن  وبی خطرسازی اقدام به دفع پسماندهای بیمارستانی می کنند .دربیشتر کشورهای پیشرفته ،زباله های بیمارستانی قبل از دفع، تفکیک می شوند. به طوری که هم اکنون در این کشورها فقط ۱۵درصد زباله های بیمارستانی ، خطرناک هستند.
در این تحقیق به روش توصیفی –مقطعی وبه وسیله لیست کنترلی ومشاهده مستقیم در سال ۱۳۹۲ صورت گرفت.جامعه مورد مطالعه بیمارستانشهدای سرپل ذهاب بود .جهت تعیین مقادیر کمی میزان پسمانده های عفونی  تیز وبرنده دارویی وشیمیایی تولیدی هر روز با باسکول غیر دیجیتال توزین ومیانگین روزانه آن در ۲فصل مختلف به دست آمد. به کارگران آموزش داده شده زمانی که سه چهارم کیسه ها پرشده جمع آوری پسماند انجام شود .جمع آوری پسماندهای عفونی وعادی سه نوبت در شبانه روز انجام می شود ساعت۷صبح ،ساعت۱۴ وساعت ۲۲شب )همچنین بازدید روزانه وضع مواد دفع شده از نظر کیفیت مواد ونحوه جمع آوری  ونحوه نگهداری بی خطر سازی پسماندهای پزشکی با  با اتوکلاو به روش شیمیایی انجام شد. نتایج در برنامهexellبه صورت جدول ثبت ونمودارهای هر ماه در این برنامه رسم گردید.نمودارهای فصلی ومقایسه ای نیز ترسیم شد.
نتایج این تحقیق نشان داد که اختصاص بیشتر از۳۶% پسماندهای تولیدی به پسماندهای عفونی در فصل پاییز  همچنین اختصاص بیشتر از۳۴%پسماندهای تولیدی به پسماندهای عفونی در فصل زمستان وبیشتر از ۳۱% واختصاص بیشتر از۲۵%در فصل بهار پسماند پزشکی رقم بسیار بالایی است. دربیمارستان روزانه۱۵/۱۰۵کیلوگرم زباله تولید می شود که سرانه آن۲۴/۴ کیلوگرم برای هر تخت  اشغال شده است.از این مقدار۲۹/۱کیلوگرم به ازاء هر تخت  زباله عفونی است  .درصد زباله های عفونی  به کل زباله ها در بیمارستان۷/۲۹ درصد است.

فصل اول

کلیات

کلیات:

باوجودروش های نوین جهت دفع پسماندهای بیمارستانی در بسیاری  از مناطق  کشور دفع این پسماندهای خطرناک همچنان به روش سنتی واز طریق دفن صورت می گیرد .دفن پسماندهای بیمارستانی علاوبر آلودگی های زیست محیطی .آب های زیر زمینی خطر گسترش برخی از بیماری ها را در پی دارد . دفن پسماندهای بیمارستانی وعفونی به شیوه های کنونی در کشور می تواند عواقب وپیامدهای جبران ناپذیری به دنبال داشته باشد .استفاده از دستگاه زباله سوز و حتی پلاسما کردن نیز  با تکنولوژی های روز جهان فاصله بسیاری  دارد ولازم است جهت امحاء پسماندهای  بیمارستانی  از شیوه های نوین وجدید استاندارد بهره جست . درحال حاضر در بیشتر کشورهای دنیا دفن پسماندهای بیمارستانی به روش بی خطر کردن واستریل کردن صورت می گیرد. واین شیوه جایگزین دفع  کردن پسماندهای بیمارستانی از طریق پلاسما کردن ودستگاه زباله سوز شده است . دفن پسماندهای بیمارستانی به روش کنونی، همچنین استفاده از زباله سوز به دلیل آلودگی های که به همراه دارد به عنوان یک بحران جدی تلقی می شود . در زمان حاضر پسماندهای عفونی مراکز بهداشتی ، درمانی ، مطب ها وآزمایشگاه های تشخیص طبی ومراکز درمانی از جمله بیمارستان ها  با زباله های شهری امحاء می گردد.که بر بهداشت وسلامت مردم تأثیر گذار است.پسماندهای شهری قابل بازیافت وتبدیل به کود وقابل استفاده در سطح شهری می باشد وبه این علت مخلوط نمودن پسماندهای شهری وبیمارستانی تهدیدی است برای بهداشت شهروندان وکارکنان بخش خدمت شهری ، شهرداری ها وسازمان های مدیریت  .

پسماند که با این قبیل پسماندها در تماس می باشند کشورهای پیشرفته وتوسعه یافته پیش از این از زباله سوز وسپس از طریق پلاسما اقدام به امحاء پسماندهای عفونی می کردند(سیف زاده، ثانی گر،گرمرود،محمد وهمکاران۱۳۹۱).

منابع:
۱- اسدی،فاطمه وهمکاران ۱۳۹۱،بررسی کمی وکیفی پسماندهای بیمارستانی در استان کرمانشاه بیمارستان امام رضا.
۲-اسدی ،محمود وهمکاران۱۳۷۴،مدیریت مواد زاید خطرناک،انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست.
۳-الماسی،علی ،نامداری،فریده۱۳۹۱،بررسی وضعیت بهداشت محیط بیمارستان های استان ایلام.
۴-امینی ، تپوک؛فهیم وهمکاران۱۳۹۱،بررسی وضعیت مدیریت زباله های بیمارستان های آموزشی درمانی تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی ارومیه
۵-بنائی ، بهمن وهمکاران۱۳۹۱، بررسی راهکارهای عملی دفع زبالهبیمارستانی با استفاده از روشSwOT دردر دوبیمارستان شهر کرد.
۶-بینایی تولایی،شبنم وهمکاران۱۳۹۱، بررسی وضعیت بی خطر سازی زباله های عفونی ونوک تیز،در۱۲بیمارستان تابعه دانشگاه علوم پزشکی مشهد
۷-خرد پیشه، زهره وهمکاران۱۳۹۱،بررسی کمیت وکیفیت تولید زباله در بیمارستان زنان در بندر عباس،شانزدهمین همایش ملی بهداشت محیط ایران،مهر۱۳۹۲
۸-درگاهی،عبدالله وهمکاران۱۳۸۹،بررسی وضعیت مدیریت پسماندهای بیمارستانی شهر ساری ، شانزدهمین همایش ملی بهداشت محیط ایران
۹-دریاباری،سیدمحمد صادق۱۳۷۹،بررسی وضعیت جمع آوری ودفع زباله های بیمارستانی شهر تهران،پایان نامه کارشناسی ارشد
۱۰-زارعی، امین الله وهمکاران۱۳۷۹، بررسی مدیرت پسماند بیمارستانی در سه شهر آمل ، بابل وبابلسر.
۱۱-سیف زاده ثانی گرمرود، محمد وهمکاران۱۳۹۱، ارزیابی تکنولوژی بی خطر سازی پسمانده های بیمارستانی بجنورد
۱۲-ضوابط وروش های مدیریت اجرایی پسماندهای پزشکی وپسماندهای وابسته وزارت بهداشت ودرمان وآموزش پزشکی،سازمان حفاظت محیط زیست کمیسیون امور زیر بنایی مجلس،استناد به ماده۱۱ قانون مدیریت پسماند(پسماند۱۳۸۳)
۱۳-عبدلی ،محمد علی۱۳۷۲، سیتم مدیریت مواد زائد جامد شهری وروش های کنترل آن سازمان بازیافت وتبدیل مواد شهری تهران.
۱۴- عبدلی ،محمد علی۱۳۷۲،سوزانندها وکاربرد آن در حذف مواد زائد،مجموعه مقالات سمینار
۱۵-عبدلی ،محمد علی۱۳۷۲،مجموعه مقالات برنامه ریزی اجرایی طرح جمع آوری حمل ودفع بهداشتی مواد زائد بیمارستانی، شهرداری تهران،سازمان بازیافت وتبدیل مواد.
۱۶-عمرانی، قاسمعلی،۱۳۵۹،مواد زاید جامد،جلد اول انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی
۱۷-عمرانی،قاسمعلی۱۳۶۹، مواد زاید جامد،جلد دوم انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی
۱۸- عمرانی،قاسمعلی۱۳۷۴،مقدمه ای بر مدیرت زباله در بیمارستان ها ومراکز بهداشتی ،  انتشارات علمی دانشکده بهداشت وموسسات بهداشتی تحقیقاتی
۱۹- عمرانی،قاسمعلی۱۳۷۴، مقاله جمع آوری ودفع زباله در شهرهای مختلف علوم پزشکی تهران.
۲۰-فتحی،شهروز۱۳۷۹،مکانیابی ودفع بهداشتی ضایعات عفونی بیمارستانی شهر اراک،پایان نامه کارشناسی ارشد.
۲۱-قهرمانی،اسماعیل۱۳۹۰،بررسی کیفی وکمی پسماندهای تولیدی بیمارستان بعثت سنندج،انتشارات آروین، فصلنامه کمیته تحقیقاتی گیلان
۲۲-کریم زادگان،حسن۱۳۷۵،بررسی وضعیت جمع آوری ودفع زباله مراکز بهداشتی ودرمانی استان تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد.
۲۳-مجلسی،منیره۱۳۷۶،بررسی مدیریت موادزائد شهر تهران،فصلنامه علمی سازمان حفاظت محیط زیست، جلد نهم
۲۴-محمدیان فضلی،محمد وهمکاران۱۳۹۰،بررسی کمی وکیفی ونحوه مدیریت پسماند در بیمارستان های استان زنجان، پایان نامه کارشناسی ارشد جلیل نصیری.
۲۵-مرکز سلامت محیط وکار،راهنمای سرفصل ها ومحتوای برنامه آموزش مدیریت پسماند پزشکی،تابستان۱۳۹۱
۲۶-منوری،مسعود۱۳۷۶، دفع مواد زاید شهری در روسیه ، فصلنامه علمی سازمان حفاظت محیط زیست،جلد نهم.
۲۷-منوری،مسعود۱۳۷۲،گزارش مقدماتی ارزیابی مزایا ومعایب طرح جدید جمع آوری ودفع زباله شهر تهران، شهرداری تهران،سازمان بازیافت وتبدیل مواد.
۲۸-میران زاده ،محمدباقر وهمکاران۱۳۹۰،بررسی عملکرد دستگاه سترون سازی زباله های عفونی بیمارستان شهید بهشتی کاشان،انتشارات مجله سلامت ومحیط، فصلنامه علمی پژوهشی انجمن علمی بهداشت ایران.دوره چهارم ، شماره چهارم، زمستان۱۳۹۰
۲۹-نوری،محسن،ندافی،کاظم۱۳۸۹،بررسی عملکرد دستگاه های بی خطر ساز زباله های عفونی شهر قزوین،دانشگاه علوم پزشکی وخدمات بهداشتی درمانی تبریز، همایش ملی بهداشت محیط ایران،مهر۱۳۹۲

۳۰-Obekpa, S.et al. 2011,Healthcare Waste Management in Nigeria:A case study , Journal of,public Health and Epidemiology Vol.3(3)
۳۱-Sanida ,G. et al.,2014, Assessing generated quantities of infectious medical wastes: A case study for a health region administration in Central Macedonia, Greece
Assessment of Medical Waste Managemen , 2014 , et al. Amal. , 32 Sarsour
, Selected Hospitals in Gaza Strip Palestine: A Pilot Study International Journal of Scientific Research in Environmental Sciences
۳۳-Thawon, N.& elivio, B., 2012,A Design Study of Sustainable Infectious Waste Management Systems for Small Healthcare Providers in North-EasternThailand,OIDA Internationi Journal of Sustainable Development ,
Vol.4.No.4
alzahra.mui.ac.ir/…/zobalehay%20bimarestani.pdf
http:/balini.tbzmed.ac.ir
http://www.tosantajhiz.com/fa/fullservices.php www.eshiraz.ir/bazyaft/fa/pezeshki,6303
www.ssu.ac.ir
www. hospital-health.com www.pezeshk.                                                       

واژه نامه
 
محیط کشت جمع آوری نوع آمریکایی    ATCC:American Type Collection Cultur      
باسیلوس آتروفائوس    Bacillus Atrophaeus      
مخزن نگهداری پسماند    Bin      
مرکزکنترل بیماری    Center for disease control      
موادزایدشیمیایی    Chemical waste      
آژانس حفاظت محیط زیست    EPA: Environmental Protection Agency      
باکتری ژئوباسیلوس استئاروترموفیلوس    Geobacilus SteartermopHilus      
پسماندهای درمانی-بهداشتی    Health- Care Wastes      
مواد زاید عفونی    Infection waste      
مدیریت زباله های پزشکی    Medical Waste Managemen      
مواد زاید پاتولوژیک    Pathological Wastes      
مواد زاید دارویی    Pharmaceutical waste      
مواد زاید رادیواکتیو    Radio active wastes      
قانون بازیافت وحفاظت ازمنابع    Resource Conservation and Recovery Act      
سفتی باکس    Safety Box      
پسماند برنده    Sharps waste      
قوت ها،ضعف ها،تهدیدها    SWOT: Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threatss      
تریپتوسوی آگار    TSA      
تریپتوسوی براث    TSB      
سازمان بهداشت جهانی    World Health Organization