مقاله بررسی کارایی سیستم بانکی با استفاده از روش تحلیل پوشش داده های بانک کشاورزی

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله بررسی کارایی سیستم بانکی با استفاده از روش تحلیل پوشش داده های بانک کشاورزی دارای ۴۱ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله بررسی کارایی سیستم بانکی با استفاده از روش تحلیل پوشش داده های بانک کشاورزی  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله بررسی کارایی سیستم بانکی با استفاده از روش تحلیل پوشش داده های بانک کشاورزی،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن مقاله بررسی کارایی سیستم بانکی با استفاده از روش تحلیل پوشش داده های بانک کشاورزی :

بررسی کارایی سیستم بانکی با استفاده از روش تحلیل پوشش داده های بانک کشاورزی

۱- مقدمه
در سراسر جهان عملیات بانکها را به عنوان یکی از مهم ترین فعالیتهای اقتصادی هر نظام اقتصادی می دانند . هر فعالیتی که مستلزم کسب سرمایه و منابع مالی باشد ، بی تردید به دخالت بانکها و موسسات مالی نیازمند است . به دلیل نقش بسیار مهم و اساسی بانکها در اکثر فعالیتهای اقتصادی ، بررسی عملکرد (بهره وری و کارایی ) هر یک از بانکهای موجود در سیستم بانکی کشور ، که بیشتر آنها دولتی هستند و با سرمایه های ملی ایجاد شده اند . مانند سایر موسسات اقتصادی و بخش عمومی از جایگاه برخوردار است. اما به دلیل خدماتی بودن فعالیت بانکها و تنوع زیاد خدمات ارایه شده ، ارزیابی عملکرد آنها مشکلات و روشهای خاصی دارد که نیازمند دقت بیشتر و استفاده از روشهای مناسب تر می باشد .

در اصل ، مدیریت بانکها همواره با توجه به شرایط اقتصادی حال و آینده ، مجبور به اصلاح و بهبود خدمات بانکی ، بازاریابی ، بودجه بندی ، نوآوری در ارایه خدمات ، رقابت با سایر بانکها و در نهایت افزایش بهره وری و کارایی درمیان واحدهای تحت سرپرستی خود می باشد . یکی از راههای اساسی موفقیت بانکها برای اصلاح روشهای تولید و افزایش توان رقابت با سایر بانکها ، شبکه شعب آنها می باشد . یکی از راهکارهای اساسی در تنظیم برنامه های بهبود بهره وری و کارایی در سطح یک بانک ، وجود شبکه ای کاراز شعب آن می باشد . (آتاناسوپولوس ات ال ، ۱۹۹۷)

در شرایط فعلی با توجه به گستردگی شعب بانکها در سراسر کشور ( حدود ۱۵۰۰۰ شعبه ) احداث موسسات مالی و اعتباری جدید ، تاسیس بانکهای خصوصی ، ورود بانکهای خارجی از طریق مناطق آزاد تجاری و در نهایت خصوصی سازی بانکها در ایران ، وضعیت بسیار نوینی به وجود آمده است که باید بررسی اساسی و تجدید ساختار مناسب در شبکه شعب بانکهای تجاری و تخصصی کشور انجام گیرد . به این منظور لازم است هر یک از بانکها از کارایی شعب خود اطلاع داشته باشند و علل کارایی و ناکارایی شعب خود را بررسی کنند و با برنامه ریزی های مناسب به اصلاح و هدایت واحدهای ناکارا بپردازند .

بدیهی است که با کاراتر شدن شعب ناکارا ، ضمن رسیدن به این اهداف با کاهش بهای خدمات ارایه شده و جلوگیری از اتلاف منابع کمیاب ، می توان انتظار داشت که منافع ملی بیشتر تامین شود و در سطح کلی یک بانک ،‌ زیانهای ناشی از عدم کارایی هم به حداقل ممکن برسد و در مجموع سیستم بانکی کشور کاراتر شود . به این منظور به ارزیابی ۱۷۲ شعبه بانک کشاورزی منطقه ۴ کشور در سال ۱۳۸۱ پرداخته و سعی کرده ایم که ضمن محاسبه کارایی فنی و مقیاس واحدهای مورد نظر ، برای شعب ناکارا نیز واحدهایی به عنوان الگوی مرجع معرفی شود .

سوالات اساسی پژوهش :
الف- میزان کارایی فنی شعب مورد بررسی در گروههای متجانس در حالتهای CRS و VRS چقدر است؟
ب- میزان کارایی مقیاس شعب مورد بررسی چقدر است ؟
ج- دلایل احتمالی عدم کارایی شعب ناکارا چیست ؟

اهداف تحقیق :‌
هدف این تحقیق یافتن پاسخ های مناسب برای سوالات زیر است :
۱-کارایی فنی هر یک از شعب تحت فروض بازدهی متغیر و ثابت به چه میزان است ؟
۲-کارایی فنی مجموع شعب مورد بررسی چه میزان است ؟
۳-کارایی مقیاس شعب مورد بررسی چقدر است ؟

۴-دلایل احتمالی ناکارایی شعب چیست ؟
۵-چه اقداماتی جهت کاراتر شدن شعب ناکارا می توان انجام داد ؟

پیشینه تحقیق
پیشینه تحقیق در داخل کشور:
از معدود مطالعات داخلی به روش DEA تحقیقی است که توسط برهانی ( ۱۳۷۷) در مورد ۳۲ بانک تجاری کشور برای دوره زمانی ۱۳۷۴-۱۳۷۲ انجام شده است . نتایج این مطالعه که در اصل به بررسی کارایی تخصیصی (کارایی هزینه ) بانکهای تجاری ایران پرداخته ، نشان داده است که متوسط کارایی بانکهای تجاری در ایران برابر ۷۳ می باشد . علیزاده صانع ( ۱۳۷۸) در مطالعه دیگری به ارزیابی کارایی ۱۱۹ شعبه بانک صادرات ، با به کارگیری ۴ فرض (بازدهی ثابت ، متغیر ،‌ فزاینده و کاهنده به مقیاس ) پرداخته است .

همه واحدهای مورد نظر طبق تقسیم بندی داخلی بانک ، در منطقه تهران واقع شده اند و نتایج نشان داده است که متوسط کارایی در حالتهای بازدهی ثابت و متغیر به مقیاس به ترتیب برابر ۷۴/۰ و ۸۹/۰ می باشد . همچنین در مطالعه دیگری توسط هادیان (۱۳۸۲) کارایی ۱۰ بانک کشور برای دوره زمانی ۱۳۷۸-۱۳۷۶ بررسی شده است . طبق نتایج بدست آمده در سه سال یاد شده با فرض وجود بازدهی متغیر نسبت به مقیاس ، بانکهای ملی ، کشاورزی و صنعت و معدن از لحاظ فنی ، کارا می باشند . میانگین کارایی فنی ۲/۸۴ درصد ، کارایی تخصیصی ۴/۸۶ درصد و کارایی اقتصادی ۳/۷۴ درصد می باشد . به بیان دیگر ،‌ میانگین ناکارایی فنی ،

تخصیصی و اقتصادی به ترتیب ۸/۱۵ درصد ، ۵/۱۳ درصد و ۷/۲۵ درصد می باشد. سلامی و لنگرودی (۱۳۸۱) در مطالعه دیگری بهره وری کلی واحدهای بانک کشاورزی را با استفاده از شاخص ترنکویست –تیل مورد اندازه گیری و تحلیل قرار داده و نامناسب بودن شاخصهای بهره وری جزیی در بیان عملکرد این بانک را نشان داده اند. نتایج نشان می دهد که شاخص مقداری کل نهاده ها ، طی دوره ۱۳۷۷-۱۳۶۵ رشدی معادل ۰۸/۲۰ درصد در سال داشته است. از طرف دیگر شاخص مقداری کل ستانده در بانک نیز بیانگر رشد ۶۵/۳۴ درصدی این شاخص در سال بوده است. پیشی گرفتن قابل توجه رشد شاخص کل ستانده بانک از شاخص کل نهاده ها ، باعث رشد ۵۷/۱۴ درصدی بهره وری کل در بانک کشاورزی بوده است . همچنین بیشترین کاربرد روش DEA در مطالعات داخلی در مورد نیروگاههای تولید برق و واحدهای دانشگاهی بوده و چند مطالعه دیگر نیز در مورد شرکتهای بیمه و واحدهای پرورش طیور انجام شده است که همین امر ،‌ لزوم توجه بیشتر در این زمینه را نشان می دهد .
پیشینه تحقیق در خارج از کشور:
۱- شرمن و گلد ( ۱۹۸۵) اولین مطالعه واحدهای بانکی به روش DEA را در مورد ۱۴ شعبه از بانکهای پس انداز آمریکا انجام داده اند که بعد یک ابزار خوش آتیه برای محاسبه کارایی واحدهای بانکی به حساب می آید. نتایج تحقیق کارایی تولید ، بیانگر آن است که فقط ۶ شعبه کارایی ۱۰۰ درصد داشته اند.

۲- زینوز و سوتیرو (۱۹۹۷) ۱۴۴ شعبه بانک تجاری قبرس را مطالعه کرده و شعب مورد بررسی را به سه دسته ، شعب شهری (۸۳ شعبه ) ، شعب روستایی (۴۱ شعبه ) و شعب توریستی (۲۰ شعبه ) تقسیم و با توجه به اندازه آنها به دسته های بزرگ ، متوسط و کوچک طبقه بندی شدند. نتایج این تحقیق بیانگر آن است که متوسط کارایی در شعب شهری ، روستایی و توریستی به ترتیب برابر ۴/۹۲ ، ۶/۸۷ و ۵/۸۸ درصد می باشد.

۳- آتاناسوپولوس (۱۹۹۸) با مقیاسی گسترده و با استفاده از دو مدل متفاوت ، کارایی هزینه و کارایی بازار ۵۸۰ شعبه از بانکهای تجاری انگلستان ارزیابی شده است. در این تحقیق با تقسیم بندی شعب به طبقات مختلف – از نظر ویژگیهای خاص خود –جایگاه ویژه هر شعبه از لحاظ کارایی هزینه و کارایی بازار در بین گروه خود و سایر شعب مشخص شده است. متوسط کارایی هزینه وکارایی بازار شعب مورد بررسی به ترتیب برابر ۵۸/۰ و ۸۵/۰ درصد بوده است . دلایل عدم کارایی به مواردی نظیر اندازه شعب ، میزان رقابت موقعیت مکانی و اندازه حسابها نسبت داده شده است.
۴- تحقیقات مهم دیگر در این زمینه می توان به مطالعات پارکان (۱۹۸۷) در کانادا ، آویل و یولالان (۱۹۹۰) در ترکیه ، الفرج (۱۹۹۳) در عربستان ، در یک و هوکرانت ( ۱۹۹۴) در انگلستان ،‌ سوکروپچ در اسلواکی (۲۰۰۲) اشاره نمود .

۲) ادبیات موضوع
تاکنون تعاریف متنوعی از کارایی ارایه شده است . مفهوم کارایی در اقتصاد ، تخصیص مطلوب منابع است . اما از نظر اهداف کاربردی ، تعاریف گوناگونی بیان شده است . به طور کلی کارایی ، معرف نسبت ستانده ها به نهاده ها در مقایسه با یک استاندارد مشخص است ( برهانی ، ۱۳۷۷) .
از این رو تشخیص کارایی ، منوط به تعریف و مقایسه با یک حد مطلوب استاندارد است . مبنای چنین حد مطلوبی می تواند با روشهای مختلفی تعیین و مشخص شود . دو روش عمده برای تعیین کارایی واحدهای بانکی وجود دارد . که عبارتند از : ۱-روش تحلیل نسبت ، ۲-روش تحلیل مرزی

روش تحلیل نسبت یکی از قدیمی ترین روشهای اندازه گیری کارایی در سطح واحدهای بانکی به شمار می رود . در این روش با محاسبه یک سری از شاخصهای مالی بانکها (نظیر ROI1 و ROA2 و نسبت کفایت سرمایه و نظیر اینها ) و مقایسه این نسبتها با شاخصهای استاندارد شده در صنعت بانکداری درباره کارایی و یا ناکارایی بانکهای مورد مطالعه اظهار نظر می شود با وجود موفقیتهایی که این روش در این زمینه کسب کرده است، اما مشکلات متعددی در روش شناسی این نسبتها وجود دارد که نقطه ضعفی برای این روش به حساب می آید. ضعف اساسی این روش آن است که با انتخاب چند نسبت جزیی نمی توان اطلاعات کاملی در مورد ابعاد بسیار گوناگون عملکرد یک بانک به دست آورد ( شرمن وگولد ، ۱۹۸۵) مشکل دیگر ، مقایسه شاخصهای چندگانه بین موسسات اقتصادی ،‌ نظیر بانکها است . زیرا در اصل، ‌بانکها واحدهایی هستند که با استفاده از نهاده های چندگانه ، ستانده های چند گانه ای را تولید می نمایند و روش تحلیل نسبت در این زمینه ،‌ ناتوانائیهای فراوانی دارد ( اشماری و شلیمی ۱۹۹۸)

در روش تحلیل مرزی که در تحقیقات دانشگاهی تاکید زیادی به آن می شود ، ابتدا بانکها با برآورد توابع تولید ( هزینه یا سود ) مرزی به عنوان مرز کارایی ( تابع تولید یکسان ، تابع تولید تصادفی) به وجود می آورند و بانکهایی که در این مرز فعالیت می کنند به عنوان واحدهای کارا و بانکهایی که خارج در روش تحلیل مرزی که در تحقیقات دانشگاهی تاکید زیادی به آن می شود ،‌ ابتدا بانکها با برآورد توابع تولید (هزینه یا سود ) مرزی به عنوان مرزکارایی ( تابع تولید یکسان ، تابع تولید تصادفی) به وجود می آورند و بانکهایی که در این مرز فعالیت می کنند به عنوان واحدهای کارا و بانکهایی که خارج ازآن واقع می شوند به عنوان واحدهای ناکارا شناخته می شوند . از زمان کار برجسته فازل (۱۹۵۷) توجه جدی به امکان تخمین توابع مرزی به عنوان مرز کارایی معطوف شد . فارل کارایی واحدهای اقتصادی را شامل دو جزء‌ کارایی فنی و کارایی تخصیصی می دانست که از حاصل ضرب این دو ، کارایی اقتصادی ( کارایی کلی ) به دست می آید .

کارایی فارل برای حالت بازدهی ثابت به مقیاس۱ و با جهت گیری نهاده ای تنظیم شده است و در پی پاسخگویی به این سوال است که بدون این که مقدار تولید Y تغییری کند ، چه میزان از مقدار مصرف نهاده های X1 و X2 را کم کنید ؟ در مقابل ، روش جایگزین دیگری به نام جهت گیری ستانده ای وجود دارد و در صدد پاسخ به این سوال است که به چه میزان می توان مقدار تولید X1 و X2 را افزایش داد ، بدون اینکه در میزان استفاده از نهاده ها X تغییری به وجود آید ( کولی ،‌ ۱۹۹۶)

در حالت بازدهی ثابت به مقیاس ، کارایی فنی به دو جزء کوچک تر یعنی کارایی خالص فنی۲ و کارایی مقیاس ۳ تقسیم می شود . پس به طور خلاصه کارایی کلی ( کارایی تولید ) را به شرح زیر بیان می کنیم ( در یک ۲۰۰۱)
کارایی مقیاس کارایی خالص فنی کارایی تخصیصی = کارایی کلی

در مطالعات مربوط به تحلیل مرزی کارایی واحدهای بانکی در ۲۰ سال گذشته ، حداقل ۴ روش بسیار مهم با کاربرد زیاد وجود دارد ، از جمله : روش پارامتر یک اقتصاد سنجی که شامل روش مرزی تصادفی ۴ ، روش مرزی ضخیم۵ ، روش توزیع آزاد۶ و روش ناپارامتریک خطی تحت عنوان روش تحلیل پوشش داده ها .
در اصل روشهای TFA و DFA مانند روش SFA همان شکل کارکردی را برای توابع در نظر می گیرند و تنها تفاوت اندکی در روش کار و مفروضات آنها و جود دارد . به طور کلی در رویکرد پارامتریک تخمین توابع مرزی کارایی ،‌ سعی برآن است که با استفاده از فرضهای متفاوت ، یک تابع تولید (هزینه یا سود ) مرزی به شکل خاصی ( نظیر کاب داگلاس ،

ترانسلوگ و نظیر اینها ) با یک جمله خطای ترکیبی ، تخمین زده شود و به این وسیله میزان ناکارایی واحدها را به عوامل تصادفی و عوامل ناکارایی نسبت دهد ( بوئر ،‌ برگر ، فریر و هومفری ، ۱۹۹۸)
مهم ترین ایراد روش پارامتریک، فرض های مختلفی است که برای توابع و جزء‌ ناکارایی در نظر می گیرند پس با در نظر گرفتن فرضهای مختلف، تخمینهای بسیار متفاوتی حاصل می شود که امکان مقایسه عملی بین واحدها را با مشکل مواجه می کند. از سوی دیگر در فعالیتهای خدماتی ( نظیر خدمات بانکها ) برخلاف فعالیتهای تولیدی ، امکان تصریح یک شکل به خصوص برای اغلب توابع مشکل است . از این رو محدودیتهای خاصی را در تخمینهای ایجاد می کند . از دیگر موارد در این زمینه ، محدودیت تعداد ستانده های در نظر گرفته شده ( به عنوان متغیر وابسته ) می باشد .

روش تحلیل پوشش داده ها (DEA) که رویکرد ناپارامتریک برآورد توابع مرزی است برای اولین بار توسط چارنز ، کوپر و رودز (۱۹۷۸) معرفی شد . این محققین ، مفاهیم پیشنهادی فارل را رواج دادند و از آن پس در مقالات زیادی این روش به کارگرفته شد . در این روش بدون در نظر گرفتن شکل تبعی خاصی برای توابع ، از برنامه ریزی خطی (LP) و در نظر گرفتن نهاده ها و ستانده های بسیار متفاوت شده است و اقدام به یک سری بهینه یابی می شود و مقدار کارایی واحدهای مورد بررسی تحت دو فرض بازدهی ثابت و متغیر به مقیاس تعیین می شود . در روش DEA شکلهای متفاوتی مانند شکل نسبی۱

، شکل فزاینده۲،و شکل پوششی ۳( یافراگیر) وجود دارد که در هر کدام از اینها ، در تعیین کارایی واحدهای مورد بررسی به روش خاصی عمل می شود . به این منظور از روشهای مختلفی مانند یک مرحله ای ،‌ دو مرحله ای و چند مرحله ای استفاده می شود .

دو مدل بسیار اساسی در روش DEA وجود دارد که به مدلهای CCR4 و BCC5 معروف هستند که به ترتیب معرفی می شوند . اگر فرض شود که بانکی دارای n شعبه بوده و هر کدام از شعب با استفاده از m نهاده مقدار r ستانده را تولید کنند در این حالت میزان کارایی فنی یک شعبه منفرد با نام DMU به شرح زیر است :
min
S .T : yi+y
Oxi -X

در این مدل که با فرض بازدهی ثابت به مقیاس ( CRS) و با نگرش به نهاده ها طراحی شده است یک بردار N 1 شامل اعداد ثابت است که وزنهای مجموع مرجع را برای شعب ناکارا نشان می دهد . مقادیر اسکالر به دست آمده برای O کارایی بنگاهها خواهد بود که شرط را تامین می کند . مدل برنامه ریزی خطی فوق ، بایستی N بار و هر بار برای یکی از شعب حل شود و در نتیجه میزان کارایی برای هر شعبه به دست می آید . اگر ۱=O باشد به این معنی است که شعبه مورد نظر روی مرز تولید یکسان ( تولید مرزی ) بوده و بنا به نظریه فارل دارای کارایی صد در صد است . اما فرض بازدهی ثابت به مقیاس ، زمانی مناسب است

که همه بنگاهها در مقیاس بهینه عمل نمایند . ( در قسمت مسطح منحنی هزینه متوسط بلند مدت ) ولی مسایل متفاوتی نظیر اثرات رقابتی ، محدودیتها ، کارکردهای ضعیف مدیریتی و نظیر اینها باعث می شود که بنگاهها در مقیاس بهینه فعالیت نکنند از این رو بانکر ، چارنز و کوپر ( ۱۹۸۴-BCC) مدل قبلی CCR را به گونه ای بسط دادند که بازدهی متغیر به مقیاس (VRS) را نیز در نظر بگیرد.

می توان مدل BCC را با افزودن یک قید تحدب به شکل NI به جای بدست آورد. برای محاسبه کارایی مقیاس یک شعبه باید از هر دو مدل CRS (هدف بلند مدت ) و VRS (هدف کوتاه مدت ) استفاده کرد و با تقسیم کارایی بدست آمده از حالت CCR بر حالت BCC کارایی مقیاس شعبه مورد نظر به دست می آید. مهمترین ایراد روش DEA در نظر نگرفتن عوامل تصادفی است (امامی میبدی –۱۳۷۸).

۳- روش انجام تحقیق و جمع آوری اطلاعات:
داده ها از طریق مراجعه به سرپرستی بانک کشاورزی در استان های آذربایجان شرقی ، آذربایجان غربی و اردبیل جمع آوری شده و به روش تحلیل آماری و با استفاده از برنامه ریزی خطی بررسی و تحلیل شده اند . بدین منظور از نرم افزار DEAP که یکی از نرم افزارهای تخصصی تحلیل پوشش داده ها می باشد ، جهت انجام محاسبات استفاده شده است .

قلمرو مکانی و زمانی تحقیق :
این تحقیق اطلاعات مربوط به شعب فعال بانک کشاورزی در منطقه ۴ کشور شامل استانهای آذربایجان شرقی ، آذربایجان غربی و اردبیل را از فروردین ۸۱ لغایت اسفند ۸۱ مورد بررسی قرار داده است .

متغیر های تحقیق:
الف-نهاده ها :
هزینه های اداری- هزینه های پرسنلی- تعداد ترمینالها
ب- ستانده ها :
ب-۱- تجهیز منابع :

حسابهای قر‌ض‌الحسنه- حسابهای کوتاه مدت- حسابهای بلندمدت- حسابهای آتیه- حسابهای جاری(اشخاص، دولتی ،‌شرکتها )
ب-۲- تخصیص منابع:
تسهیلات نوع اول( عقود با بازدهی ثابت)- تسهیلات نوع دوم ( قرض الحسنه) – تسهیلات نوع سوم
(تسهیلات تکلیفی)
ب-۳- خدمات:
تعداد قبوض دریافتی- تعداد حوالجات صادره- تعداد کمکهای بلاعوض- تعداد بیمه نامه ها.
از این رو به پیروی از روش تولیدی –با توجه به توضیحات ارائه شده –متغیرهایی که می تواند معرف نهاده های مورد استفاده شعب قرار بگیرند ، تحت عنوان متغیرهای قابل کنترلی ( نظیر هزینه های پرسنلی ، هزینه های اداری و تعداد ترمینالها ) انتخاب شدند و در الگوی مورد نظر مورد استفاده قرار گرفت . برای انتخاب متغیرهایی که معرف ستانده های شعب مورد بررسی باشد ،‌ باید یادآور شویم که اهداف اصلی بانکها را می توان در سه حوزه تجهیزمنابع ، تخصیص منابع و خدمات خلاصه کرد . این سه قالب تولیدات ( ستانده ) بانکها خواهند بود که ابعاد آنها را می توان به صورت کمی و کیفی نشان داد . برای مثال عواملی مانند دکوراسیون داخلی بانک ، مدت زمان انتظار مشتری ، ارایه اطلاعات کامل به مشتری ، در نظر گرفتن را حتی مشتری و نظیر اینها که می توانند کیفیت تولیدات بانکی را افزایش دهند (ونوس ، صفائیان ، ۱۳۸۱ ) و متاسفانه به دلیل گستردگی وسیع شعب مورد بررسی ،‌ امکان جمع آوری اطلاعات در مورد ابعاد کیفی ستانده ها میسر نشده و فقط به جمع آوری ابعاد کمی اکتفا شد .

متغیرهایی که می توانند معرف ابعاد کمی ستانده های شعب بانک کشاورزی در بخشهای تجهیزمنابع ، تخصیص منابع و خدمات باشند، معرفی شده اند . بنابراین با انتخاب ۱۲ ستانده و به منظور جلوگیری از اریب کارایی با استفاده از وزنهای خاصی ترکیب و در قالب ۳ ستانده نشان داده شده است . وزنهای به کار رفته در این تحقیق از روش قضاوتهای زوجی به دست آمده است . در این روش اهمیت شاخصهای تعریف شده با توجه به هدف مورد نظر که سودآوری و اهمیت بیشتری برای بانک است ، دو به دو با هم مقایسه شده اند . برای مثال در مقایسه اهمیت نسبی حسابهای قرض الحسنه با حسابهای سپرده کوتاه مدت با توجه به هدف که هزینه کمتر برای بانک مطلوب تر است عدد ۵ به عنوان درجه اهمیت نسبی بیان شده است .

در انتخاب این اعداد از وزنهای منتخب در ارزیابیهای داخل بانک و نظرات کارشناسان مراکز سرپرستی نیز استفاده شده است . شایان ذکر است که در ابتدا ، بخش تخصیص منابع و تسهیلات غیر تکلیفی پرداختی توسط شعب براساس ماهیت عقود (عقود مشارکتی ، بازدهی ثابت ، بازدهی متغیر و قرض‌الحسنه ) طبق بندی شده است و سپس با توجه به نظراتی که در رابطه با تغییر ماهیت عقود مشارکتی و بازدهی متغیر به عقود با بازدهی ثابت وجود دارد ،‌ مجموع مبالغ پرداختی طبق عقودی مانند مضاربه ، سلف ، جعاله و نظیر اینها به عنوان تسهیلات نوع اول در نظر گرفته شده است از آنجا که در هر منطقه نوع خاصی از عقود بیشتر پرداخت می شود . بنابراین متوسط نرخ سود دریافتی از این عقود به عنوان میزان اهمیت این تسهیلات برای بانک محاسبه و در نظر گرفته شد و درآخر قرض‌الحسنه که در عمل کمترین میزان سود دریافتی را برای شعب دارد به عنوان تسهیلات نوع دوم در نظر گرفته شده است .

در بخش تسهیلات تکلیفی به دلیل عدم دسترسی به آمار مربوط به هر یک از این عقود ( به صورت تفکیکی ) مجموع کل تسهیلات تکلیفی با توجه به میانگین سود دریافتی از عقود به عنوان تسهیلات نوع سوم در نظر گرفته شده است .

جامعه آماری:
شعب فعال بانک کشاورزی در مناطق شهری و روستایی منطقه ۴ کشور می باشد . البته تعداد اندکی از شعب به دلایل فنی ازجامعه آماری حذف شده است .
نمونه آماری:
واحدهای مورد بررسی با توجه به موارد یاد شده به تعداد ۱۷۲ و به ترتیب زیر طبقه بندی و مرتب شده اند .
جدول ۱ ترکیب واحدهای مورد بررسی
شرح شعب خدماتی شهری شعب خدماتی روستایی شعب اصلی
شعب بزرگ
( متراز ۷۵۰ متر مربع به بالا) ۱۶ ۱۲ ۲۲
شعب متوسط
( متراز ۴۰۰ تا ۷۵۰ متر مربع) ۱۹ ۱۷ ۲۱

شعب کوچک
( متراز تا ۴۰۰ متر مربع) ۱۹ ۲۸ ۱۸
جمع کل ۵۴ ۵۷ ۶۱

دلایل فنی تقسیم بندی ، رابطه معنی داری را میان نهاده ها و ستانده های شعب در سطح منطقه نشان داده است که همین امر لزوم تقسیم شعب را به گروههای متجانس نشان می دهد . البته همین روند در بررسیهای بیشتر برای شعب به تفکیک استانی نیز ملاحظه شده است
در مطالعات مربوط به ارزیابی کارایی در سطح واحدهای بانکی به روش DEA دو عامل بسیار مهم درانتخاب متغیرهای نهاده و ستانده موثر است . اولین عامل ، هدف تحقیق است که منجر به انتخاب متغیرهای خاصی می شود که با آن روش مورد استفاده نیز معلوم می شود . دوم محدودیتهای آماری و حجم نمونه مورد بررسی است .

۴- نتایج تحقیق
در این تحقیق میزان کارایی ۱۷۲ شعبه ارزیابی شده است . شعب مورد بررسی با توجه به ویژگیهای خاصی چون حوزه عملکرد ،‌ دامنه فعالیت و اندازه شعب در گروه های متجانسی طبقه بندی شده ، میزان کارایی فنی و مقیاس واحدها محاسبه شده و نهایتاً برای واحدهای ناکارا شعبه هایی به عنوان الگوی مرجع معرفی شده است . نتایج تحقیق موید آن است که میانگین کارایی فنی شعب مورد بررسی تحت شرایط بازده ثابت و متغیر به مقیاس به ترتیب برابر ۸۱/۰ و ۹۴/۰ بوده و میانگین کارایی مقیاس نیز ۸۶/۰ می باشد . در حالت بازدهی متغیر به مقیاس بیشترین متوسط میانگین کارایی در میان شعب خدماتی روستایی به میزان ۹۸/۰ و درحالت بازدهی ثابت به مقیاس در میان شعب اصلی به میزان ۸۴/۰ وجود دارد. علیرغم بالا بودن متوسط میانگین کارایی در حالت بازدهی متغیر به مقیاس ( هدف کوتاه مدت ) در میان شعب خدماتی روستایی این واحدها عملاَ کمترین متوسط میانگین کارایی مقیاس را به میزان ۸۲/۰ کسب نموده اند .

در حالت بازدهی متغیر به مقیاس در میان شعب خدماتی روستایی ،‌ واحدهایی با اندازه کوچک و در میان شعب اصلی ، واحدهایی با اندازه متوسط و در میان شعب خدماتی شهری نیز واحدهایی با اندازه متوسط دارای بیشترین میانگین کارایی می باشند. در تمامی گروه ها بیشتر واحدها دارای بازدهی فزاینده به مقیاس می باشند .

پیشنهادهای تحقیق :
۱-با توجه به میزان اختلاف اندکی که در میان میانگین کارایی نمونه و بهترین عملکرد در میان شعب کوچک روستایی وجود داشت ،‌ پیشنهاد می گردد که در صورت احداث (اجاره ) شعب جدید در این مناطق واحدهایی با مقیاس کوچک ، و درمناطق شهری واحدهایی با مقیاس متوسط احداث (اجاره) گردد . طبیعی است که این کار ضمن تحمیل هزینه های کمتر احداث (اجاره ) باعث کاهش هزینه های جانبی دیگری نظیر هزینه های استهلاک ، هزینه های تعمیر و نگهداری ، هزینه های امنیتی و … نیز خواهد شد .

۲-با توجه به عملکرد شعب خدماتی شهری در مراکز استانها خصوصاً در زمینه جذب منابع مردمی که نسبت به بقیه شعب شهری شهرستانها از وضعیت مناسب تری برخوردار است ، پیشنهاد می شود که در صورت تاسیس شعب جدید خدماتی ،‌ این واحدها تنها در مراکز استانها و با توجه به توضیح بند یکم احداث گردد .

۳-با برچیدن واحدهای بسیار ناکارا و انتقال آنها به محل هایی که عملاً از تنوع مشتریان بیشتری برخوردار است میتوان ضمن افزایش توان جذب منابع بیشتر و سرانه شعب ، از نیروی انسانی شعب مذکور نیز استفاده بهینه به عمل آورد .