بررسی مبحث جهش یا موتاسیون

بخشی از فهرست مطالب پروژه بررسی مبحث جهش یا موتاسیون

فصل اول :

-کلیات 

-تاریخچه موتاسیون 

-جهش (موتاسیون)

-ماهیت جهش

فصل دوم

انواع موتاسیون

-انواع جهش 

-موتاسیونهای کروموزمی 

-ناهنجاری در تعداد کروموزوم ها 

-ناهنجاری ساختمانی کروموزوم ها 

-موتاسیونهای نقطه ای یا ژنی 

-عوامل به وجود آورنده جهش 

-جهش های خود به خودی 

-جهش های القایی یا ایجادی 

-القای جهش 

-جهش های کشت سلول سوماتیکی

فصل سوم

کاربرد موتاسیون در اصلاح نباتات

-اصلاح گیاهان با استفاده از موتاسیون 

-انتخاب والدین 

-نامگذاری نسل های موتاسیون 

-اندازه جمعیت 

-جمعیت ونسل بعدی 

-اصلاح موتاسیونی از طریق بذر 

-بازیافت و دستیابی به موتان 

-روشهای اصلاحی بعد از ایجاد موتاسیون 

-مزایا و معایب انواع روشهای اصلاحی بعد از ایجاد موتان 

-تغییرات ژنتیکی حاصل از موتاسیون در طول دوره حفاظت رژم پلاسم در بانک ژن 

-تنوع سما کلونال 

-برخی از جهش های مفید در اصلاح نباتات 

-جهش در سورگرم 

-موتانتهای برنج 

-جایگزینی ژنی از کروموزوم های بیگانه 

-نقش بهنژادی با جهش

کلیات :
مقدمه : محققین اصلاح نباتات از طریق شناخت عواملی که موجب تکامل طبیعی گیاهان شده است در امر به نژادی استفاده می کنند . گیاهان اصولاً به یکی از روشهای زیر تنوع پیدا کرده اند .
۱-جهش ژنی ( موتاسیونی )
۲-دورگ گیری بین گونه ای
۳-پلی پلوئیدی
۴-رانده شدن ژنتیکی
موتاسیون یکی از عوامل مهم ایجاد تنوع و تکامل در گیاهان می باشد . موتاسیون ممکن است باعث مرگ ، عقیمی و یا ایجاد خصوصیات جدید و صفات عالی و مطلوب گردد ، تعداد زیادی از گیاهان زراعی از جمله چغندر قند ، ذرت ، کتان ، سویا ، جو برنج و لوبیا و گوجه فرنگی از این طریق تنوع یافته است . برای مثال تنها تفاوت میان جو وحشی H . spontanneun  و جو معمولی H . vulgare حاصل در منطقه جرمو این است که ساقه و سنبله جو جرمو محکمتر از جو وحشی بوده و دارای ریزش کمتری است .

تاریخچه موتاسیون :
واژه موتاسیون یا جهش اولین بار در سال( ۱۶۵۰ م ) در مورد بروز و ظهور تغییرات ساختمانی مشهود در موجودات زنده بکار برده شد . اما چون استقبال چندانی از این واژه نشد و به زودی به فراموشی سپرده شد . در اوایل قرن بیستم (۱۹۰۱ م ) یک گیاه شناس هلندی به نام هوگو دووریس ( Hvgo Deveries ) ضمن مطالعه بر روی گیاه پامچال نظرات و کشفیات ژرژ مندل ( G.mendel ) زیست شناس مشهور قرن نوزدهم در زمینه وراثت مورد مطالعه مجدد قرار داد و توانست اهمیت و عمق تحقیقات مندل را بار دیگر در ابعاد جدید نشان دهد . وی در ارائه و بررسی نظرات مندل واژه موتاسیون را برای انواع جدید تغییر یافته بکار برد و از آن پس این واژه به طور گسترده ای مورد استفاده زیست شناسان قرار گرفت . هوگو دووریس در تجربیات خود پی برد که گاهی افراد یک گونه صفاتی از خود بروز می دهند که در جد آنها وجود نداشته اند و نیز این صفات پس از ظهور موروثی می گردند ، وی پدیده مذکور را موتاسیون نامید .

جهش ( موتاسیون ) :
جهش یکی از پدیده های مهم طبیعت است . این پدیده در تحول موجودات زنده نقش به سزائی دارد . اساس جهش تغییرات ساختمان شیمیایی ژنهاست . این تغییرات به صورت صفات ارثی جدید در می آیند و در میان افراد یک جامعه منتشر می شوند .
جهش یکی از اساسی ترین مقولات در زیست شناسی مخصوصاً زیست شناسی مولکولی و اختصاصاً در ژنتیک مولکولی و رشته های عملی وابسته به آن در پزشکی ، دامپروری و کشاورزی می باشد ، (( تغییر در ساختار ژنتیکی (ژنوتیپی) )) موجودات زنده اعم از اینکه بروز خارجی ( فتوتیپی ) پیدا بکند یا نکند تغییر جهشی یا mutation و محصول چنین جهش و تغییری جهش یافته یا mutant خوانده می شود . واژه موتاسیون (mutation) از لفظ لاتین mutatio به معنای یک تغییر عمده و اساسی و ناگهانی مشتق شده است . در فارسی واژه جهش به معنای جستن ، جهیدن ، جست و خیز معادل واژه موتاسیون توسط بعضی محققین ایرانی بکار برده می شود و معمولاً یک یا چند تغییر ناگهانی فتوتیپی مشهود در سطح ارگانیسم ها را شامل می شود . در ابتدای کشف موتاسیون این واژه برای تغییراتی به کاربرده می شد که عموماً ظاهری و یا فتوتیپی بودند و لزوماً موروثی نبودند ، اما بعد از کشفیات جدید در قلمرو زیست شناسی مولکولی واز جمله ژنتیک مولکولی ، امروزه این واژه کمتر برای تغییرات ظاهری محدود و یا گسترده بکار می رود ، بلکه صرفاً بر آن تغییراتی اطلاق می شود که قابل انتقال از یک نسل به نسل بعدی در همان موجود می باشد .
به طور کلی علیرغم تعاریف متعدد و بحث های فراوان پیرامو.ن  موضوع جهش هنوز تعریف جامع برای آن ارائه نشده است و نظر به اینکه یک تعریف مشخص از پدیده جهش برای فهم بهتر در سایر موضوعات و مقولات مربوط به این بحث از قبیل جهش پذیری ، جهش زایی و غیره ضروری است . با توجه به مطالب ذکر شده و با در نظر گرفتن حداقل شرایط ویژگیهای تغییرات جهش شاید بتوان گفت که : (( جهش فرآیند یا پوششی است که موجب تغییر مجموعه وراثتی سلول و نهایتاً ایجاد یک موجود زنده ای با ویژگیهای جدید ژنتیکی می گردد )) و به تعبیر دیگر جهش یک تغییر قابل وراثت است که به کروموزوم اثر دائم می گذارد که به ایجاد یک موجود جهش یافته منجر می گردد . جهش ها تغییرات ژنوتیپ یعنی تغییرات ارثی می باشند که خود را در معیار واکنش تغییر یافته گیاه موتاسیون یافته در مقایسه با اجداد موتاسیون نیافته نشان می دهند . این موتاسیون ها هم شامل شکل گیری صفات مورفولوژیک و هم شامل رفتار فیزیولوژیک گیاه در رابطه با عوامل محیطی می گردد . پدیده تغییرات ارثی را اصطلاحاً موتاسیون و فردی را که در آن تغییرات حاصل گردیده ( موتانت ) می نامند .

منابع مورد استفاده :
۱-ارزانی ، احمد ۱۳۶۸ مفاهیم ژنتیک و اصلاح نبات ، ناشر کمیته کشاورزی استان اصفهان
۲-ارزانی ، احمد ، اصلاح گیاهان زراعی ( نوشته : جان میلتون پولمن ، دیوید آلن اسلیپر ) دانشگاه صنعتی اصفهان .
۳-شفاء الدین ، سکینه ۱۳۷۱ ، موتاسیون و کاربرد آن در اصلاح نبات ، موسسه تحقیقات و تهیه نهال
۴-فارسی ، محمد- باقری ، عبدالرضا ۱۳۷۲ . مبانی اصلاح نباتات ، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد
۵-یزدی ، ابراهیم ۱۳۶۸ . تغییرات جهشی ماده ژنتیک ، بنیاد فرهنگی متین با همکاری انتشارات قلم
۶-هیئت مولفان ۱۳۶۹ . زیست شناسی عمومی ، ناشر مرکز نشر دانشگاهی .
۷-زاهدی . محمد حسن ۱۳۷۱ . گزارش سمینار استفاده از موتاسیون ها و بیوتکنولوژی مربوط در اصلاح نباتات در خاورمیانه و کشورهای مدیترانه .
۸-ناصری ، محمد ۱۳۷۴ گزارش سی امین سمپوزیوم کاربرد چشمه گاما در مزرعه تحقیقاتی Gamma Field در موسسه تحقیقاتی کاربرد پرتو در اصلاح بخش اصلاح نباتات و ژنتیک – آژانس بین المللی انرژی اتمی .
۹-یوسفی ، فاطمه ۱۳۷۱ ، گزارش شرکت در دوره کاربرد موتاسیون در اصلاح نباتات
۱۰-ناصری تفتی ، مهدی (گردآوری و ترجمه)، ایجاد موتاسیون (جهش زنی ) ، عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و انرژی هسته ای ، ۱۳۷۲