تحقیق در مورد سابقه قالی باقی در بیرجند

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

 تحقیق در مورد سابقه قالی باقی در بیرجند دارای ۳۵ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد تحقیق در مورد سابقه قالی باقی در بیرجند  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی تحقیق در مورد سابقه قالی باقی در بیرجند،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن تحقیق در مورد سابقه قالی باقی در بیرجند :

سابقه قالی باقی در بیرجند

۱- ازمناطق معروف قالی بافی این شهر کویری که درجنوب خراسان واقع شده است می توان از روستاهای درخش ، مود، گسگ، سربیشه، بهلگرد، نوغاب، دستگرد، هندوالان وبیشتر روستاهای منطقه قائنات نام برد. سابقه قالی بافی این منطقه آن طور که از کتاب جغرافی دانان قدیم مانند مقدسی و ابن حوقل بر می آید به هزار سال قبل و شاید بیشتر برسد. ابواسحاق ابراهیم اصطخدی نیز در کتاب معروف مسالک و ممالک به رواج کرباس و پلاس و سایر بافته ها اشاراتی

دارد. شهرستان قاین نیز که تا چندی قبل جزو یکی از بخش های شهر بیرجند به شمار می آمد نیز یکی از مناطق قدیمی قالی بافی جنوب خراسان است. قالی های این منطقه با قدمت دویست ساله زینت بخش آستان مقدس رضوی، موزه ها و نزد مجموعه داران فرش است. سرپرستی

سایکس که حدود ۱۰۰ سال قبل از قاینات دیدن کرده در کتاب ‹‹هشت سال در ایران›› درباره قالی قاینات می نویسد: نقش های قالی های قائن اکثر گل و بوته است که در کرمان نیز مرسوم است. تجار قالی معمولاً کالای خود را به مشهد فرستاده و از آنجا به استامبول، مصر و وین حمل می کند. قیمت یک فرد قالی ممتاز ۱۱×۱۴متری با بافت قالی در حدود ۲۰ پوند است. در بین مجموعه فرش های کاخ گلستان یک قطعه قالیچه زیبا و نفیس وجود داردکه حدود ۳۰۰ سال قبل در قائن بافته شده است. سیاوش آزادی در کتاب ‹‹ قالی ایران›› درباره این فرش می نویسد:

‹‹اندازه این قالیچه ۵۸/۱×۸۲/۲متر است. در متن سورمه ای فرش یک نقش تکراری به صورت متقارن بافته شده و چهار پرنده سفید یک لوزی را تشکیل داده اند. در وسط هر لوزی یک گل بزرگ نقش گردیده که با شاخه هایی به شیوه اسلیمی، شکوفه ها و برگ ها احاطه گردیده اند.›› وجود این فرش و نظایر آن که از لحاظ نقش، رنگ، مرغوبیت و زیبایی در حد بسیار ممتازی ارزیابی قدیمی قابل مقایسه نیستند.
۲- تاریخ قالیچه بافی در منطقه بیرجند به سالهای بسیار دور باز می گردد اگرچه درکتب تاریخی به این امر اشاره گردیده اما مطابق تحقیقات و با توجه به بررسی های انجام شده می توان برای قالی بیرجند سابقه ای در حدود ۲۰۰ سال قائل شد. آنچه که بیش از پیش موجب توجه هر پژوهنده ای می گرددتعداد نسبتاًفراوان اساتید و افرادی است که به نوعی در عرصه قالی های نفیس و مشهور منطقه از ۲۰۰ سال قبل تا به امروز سهیم بوده اند.
برخی از اهالی و دست اندرکاران سابقه قالی بافی در روستاهای اطراف بیرجند را به مراتب بیشتر از شهر بیرجند می دانند به ویژه روستای درخش که نامی آشنا برای دوستاران قالی است. روستای درخش واقع در شمال شرقی بیرجند قدیمی ترین منطقه قالی بافی این ناحیه است. که تاریخ قالی بافی آن به اوایل قرن ۱۳ هجری شمسی می رسد. نام درخش از افتخارات این هنر در جنوب خراسان می باشد که شهر بیرجند نیز به آن می بالد.

۳- از گذشته تا کنون به بافتن فرش های زیبا و مرغوب در سراسر ایران شهرت داشته و نفیس ترین فرش های موزه فرش ومجموعه فرش های آستان قدس رضوی در این روستا بافته شده است. فرش های درخش دارای ترنجی بزرگ زیبا و برجسته است که با ظرافت و دقت بسیار زیاد

در متن ساده فرش که به رنگ قرمز لاکی و نخودی طراحی شده، جلوه زیادی به این فرش ها داده است. در موزه فرش تهران نیز تعدادی فرش با طرح محرمات وجود دارد که در روستای درخش بافته شده و از لحاظ مرغوبیت و زیبایی منحصر به فرد است. در میان فرش های نفیس کاخ گلستان نیز سه قطعه قالیچه که در این روستا بافته شده دیده می شود سایکس در کتاب ‹‹هشت سال در ایران›› درباره کیفیت فرش های درخش می نویسد : ‹‹در ناحیه درخش در حدود ۴۵۰ دستگاه قالی دایر است و متأسفانه رنگ های جوهری جای رنگ های نباتی را گرفته و می گوید اگر چه در

قیمت چندان تفاوت ندارد ولی تهیه رنگ جوهری سهل تر و خالی از زحمت است . البته یکی دو نفر از استادهای معروف قالی باف هنوز رنگ های نباتی را به کار می برند. ایل بهلوری نیز که در زیر کوه و درخش سکونت دارند یک قطعه قالی نظیر قالیچه های ترکمنی می بافند که آنها نیز خالی از تعریف نیست.››

قالی های بافته شده در کارگاه های شهر بیرجند در بین سالهای ۱۳۱۷-۱۳۱۳شمسی در اوج شهرت خود بوده و از لحاظ زیبایی ترنج، نقوش زمینه ، ظرافت و رنگ آمیز در تمام بازارهای اروپایی به ویژه در آلمان غربی از اعتبار و شهرت زیادی برخوردار بوده است.در میان فرش های کاخ گلستان یک قطعه فرش نفیس در اندازه ۴۲/۵×۸۰/۱۰متر دیده می شود که تارو پود از نخ پنبه و پرهای آن از پشم است. این فرش از سال ۱۳۶۵ هجری قمری در بیرجند بافته شده و شعر زیر روی آن بافته شده است:
به سعی چاکر شاهنشاهی امیر قهستان تمام شود که شود فرش در اتاق گلستان
طرح این فرش ‹‹بته جغه›› به شیوه متداول در جنوب خراسان است. در متن بسیار تیره فرش چند ردیف بته بزرگ بافته شده که سر آنها در هر ردیف به یک سو متوجه شده اند. هر بته بین دو بته پایین و بالای خود قرار دارد بته های بزرگ اصلی توسط دو بته کوچک در میان گرفته شده اند و بین بته ها درخت های شکوفه ، زیبایی و جلوه زیادی به فرش داده است. پس از جنگ جهانی دوم

متأسفانه فرش های بیرجند به سیر نزولی از نظر طرح ونقش، رنگ آمیزی و مرغوبیت ادامه داده و اعتبار جهانی خود را از دست دادند تا اینکه با تأسیس ‹‹شرکت شرق›› مجدداً احیا شدند. این شرکت علاوه برکارگاه های شهری در روستاهای مود و بهلگرد مبادرت به سرپایی دارهای قالی هایی که از لحاظ دوام ، زیبایی و رنگ آمیزی در حد بالایی قرار داشتن تولید به بازارهای سراسر جهان عرصه کرد.
۴- پس از درخش روستای مود واقع در ۳۸ کیلومتری جنوب شرقی بیرجند واقع

شده است.

۵- یکی از معتبرترین و قدیمی ترین مناطق قالی بافی شهرستان بیرجند می باشد که فرش های آن از لحاظ طرح، زیبایی ترنج و دوام از شهرت و اعتبار زیادی برخوردار است. قدمت قالی بافی در این روستا به قبل از دوره صفویه می رسد. نقشه ‹‹ ربعی سعدی›› مودکه درحال حاضر دربیشتر روستاها بافته می شوند برای اولین بار توسط یکی از قالی بافان ماهر وباذوق این روستا طراحی شده وبه نام او شهرت پیدا کرده است. رنگ آمیزی قالی های مود بسیارزیبا، هم آهنگ وسرشار از لطافت وزیبایی است. چند قطعه فرش لچک ترنج از این روستا درموزه فرش تهران وجود دارد که دزمره زیباترین ونفیس ترین ومرغوب ترین فرش های این موزه است. طراحان قالی جنوب خراسان درحفظ واشاعه نمادهای ایرانی تلاش فراوان کردند، بطور مثال ماه وخورشید به عنوان برجسته ترین عناصر خیر وتاریکی وخشکی به عنوان خطرناک ترین عناصر شر همیشه درزندگی ایرانیان قدیم مطرح بودند. بنابراین عناصر مورد اشاره به اشکال مختلف روی تمام دست بافته های مردم ایران بویژه مردم شرق ایران جلوه کرده اند. میزان بارندگی درجنوب خراسان بسیار اندک است به این سبب گل، درخت، باغ، چمن، آب وحیوانات آبزی وپرندگان نیز محدود وبسیار باارزش شمرده می

شوند. هنرمندان وطراحان قالی این منطقه باذوق ومهارت خاصی این مواهب الهی را روی فرش بافته وبه زندگی مردم داخل کرده اند. نظربه اهمیت گل ودرخت، معمولاً حصار وچهار چوب هایی دراطراف نقش های گل وگیاه طراحی شده وحاشیه فرش ها نیز اهمیت زیادی پیدا کرده است. زمینه بیشتر فرش های جنوب خراسان بیشتر لاکی است وآن را می توان یکی دیگر از ویژگی ها
۶- اما آنچه که درحال حاضر وبا مشاهده سبک دارهای قالی دراین منطقه توجه هر بیننده ای را به خود جلب می نماید. شباهت کامل دستگاه های قدیمی قالی بافی منطقه بیرجند با دستگاه های قدیمی قالی بافی استان کرمان است.

روش چله کشی فارسی وشیوه نسب آن برروی دار قالی وهمچنین شکل ونحوه کار دارهای قالی درتمامی موارد منطبق با نوع دارهای کرمانی است. از لحاظ شکل ظاهری برخی از این دارها فا

قد قسمت های راست رو هستند، وصرفاً از دوبخش سردار وزیر دار تشکیل شده اند.
به علت فقر اقتصادی قریب به ۳۰ سال است که قالی مود از معیارها واندازه های واقعی خود فاصله گرفته، اما علی رغم این مسئله هنوز نیز بطور گسترده درتولید قالی منطقه بیرجند دارای اهمیت واعتبار خاصی است.

استفاده از مواد اولیه نامرغوب وکاهش نسبی کیفیت قالی های مود، دیرزمانی است که باعث گردیده دیگر مناطق وروستاهای بیرجند گوی سبقت را ربوده وبا استفاده از نام مود واطلاق آن بربافته های خود، بازار قالی بیرجند به ویژه روستای مود را زنده نگه دارند وباید اذعان داشت که

دراین راه موفق نیز بوده اند.استاد حاج حسین امینی بزرگ ترین ومشهورترین تولید کننده قالی معاصر بیرجند، درخصوص علل رکود وتنزل قالی مود می گویند: ‹‹ متأسفانه کم کم قالی های مودبه نحوی خراب شد. درآن زمان دربلوچستان بازار خرید وفروش وحتی تولید فرش وجود نداشت. به همین دلیل روستای مود مورد توجه بزرگان وثروتمندان بلوچ قرار گرفت وبخش زیادی از قالیهای مود وارد بازار بلوچستان شد. پس از ورود نوع رنگ های شیمیایی باز هم بسیاری از قالی های مود وارد بازار سیستان می شد وبا توجه به این که رنگ آنها همان شفافیت ودرخشندگی سابق را داشت وخریداران بلوچی قدرت تشخیص آن را نداشتند با همان قیمت به خرید آن اقدا

م می نم

ودند واین امر بطور مستمر ادامه یافت وپس از مدتی تمام قالی های مود به این صورت عرضه شدند. مقداری که به خارج ومناطق دیگر فرستاده شد، پس از مدتی رنگ باخت ومواد اولیه آن نامرغوب تشخیص داده شد وباعث ازبین رفتن وجهه واعتبارفرش مود گردید. که این امر درکل بازار فرش بیرجند بی تأثیر نبود. به نظر من بلوچستان عامل انحراف قالی مودشد.››
استاد امینی شروع این اوضاع را به سالهای ۱۳۳۰ تا ۱۳۵۰ می داند که عواقب آن هنوز نیز قابل

مشاهده می باشد.
۷- وضعیت قالی بافی منطقه بیرجند درطی یک صد سال اخیر به سه دوره تقسیم می شود:
الف) سالهای قبل از۱۳۰۰ هـ ش تا ۱۳۰۰ که دوران بافت قالی خوب وممتاز منطقه بیرجند است.
ب) ۱۳۰۰ تا حدود ۱۳۲۲ هـ ش دراین دوره بخاطر وقوع جنگ های بین المللی اول ودوم به ویژ

ه عواقب حاصل از آنها علی رغم تولیدات نسبتاً خوب روستاهایی همچون مود

وحتی خودشهر بیرجند رکود وآشفتگی خاصی دروضع صادرات وفروش فرش بیرجند به وجودآمد که خود زمینه

مناسبی برای تحولات آتی بود.
ج) از ابتدای سال های دهه ۱۳۳۰ هـ ش دوران شکوفایی وتجدید حیات رش بیرجند آغاز گردید یعنی با آغاز فعالیت تولید کنندگان وبافتگان زبده به تدریج قالی بیرجند شهرت گذشته خود را بازیافت وهم اکنون موقعیت ممتاز آن درکشورهای اروپایی وحتی آمریکا دلیلی است برپیامدهای رخ داده درسال های گذشته.
فرش از نظر سبک محلی
فرش شهری: یعنی فرشی که درشهرها بافته می شودفرش شهری باف که بوسیله بافنده شهر نشین بافته می شود ظریف است ورج شمار آن بالاست ودارای نقشه وطرح ویژه ای است بافت فرش درشهرها بیشتر درزمان صفویان با دایر کردن کارگاه های بزرگ قالی بافی دراصفهان وتبریز گسترش یافت.

فرش روستایی: فرشی است که بصورت ساده وابتدایی درروستاها می بافند . فرش روستایی اکثر بدون نقشه بافته می شود. قطع این فرش ها کوچک وبصورت ذرع ونیم ، پشتی ، کناره وخرک است . فرش های روستایی زمانی از نظر طرح وترکیب ویژگی هایی داشت ولی اینکه تحت تأثیر تولید بازاری، یکنواخت شده است ودرخطر نابودی قرار گرفته است .
فرش عشایری: فرش عشایری وایلی مثل فرش روستایی ، ساده وابتدایی است با نقوش برخاسته از محیط برزندگی ایل نشینان . فرش ایلی دراندازه های کوچک بصورت زمخت ودرشت باف عرضه می شود. کناره فرش ایلی، بافتی پیچیده دارد که اغلب درفاصله های معین منگوله های کوتاه پشمی به آن وصل می کنند ، از فرآورده های فرش عشایری گبه، جل، سفره، نمکدان، رختخواب بیع وپشتی است.

از نظر شیوه بافت: در بافت انواع فرش دستباف از نظر شیوه بافت وطرز قرارگرفتن تاروپود از سه روش زیر استفاده می شود.
فرش تمام لول: یعنی فرشی که قوس گره درپشت فرش، ۹۰ درجه است وشیارهای پشت فرش عمیق است همچنین تارها بایکدیگر فاصله ندارند وبافت آن محکم است.
فرش نیم لول : دراین نوع فرش، قوس گره درپشت فرش ۴۵ درجه است.

فرش لول (تخت): دراین نوع فرش، تارهابه اندازه یک قطر نخ بایکدیگر فاصله دارند. بافت تخت یک پوده است وبه شیوه حصیری بافته می شود یعنی درهر رج، چله زیر ورومی شود وتارها یکی درمیان از پشت قالی دیده می شوند.
قالیچه های معروف ایران
۱- قالیچه بلوچی( بلوچ نشین خراسان)
۲- قالیچه قشقایی( بانام قالیچه ترک شیراز یا مکه شیرازی)
۳- قالیچه بختیاری( بانام قالیچه بختیاری)
۴- قالیچه افشار ( بانام افشار نشین کرمان)
۵- قالیچه بخارایی( باطرح ترکمن آفال درترکمن صحرا)
۶- قالیچه تیموری( تیمور نشین خراسان)
۷- قالیچه بلوچی زابل ۸- قالیچه زنجان

۹- قالیچه سنه ( سنندج) ۱۰- قالیچه لری (بویراحمد وکهکلیه)
۱۱- قالیچه عربی (طبس وفردوس) ۱۲- قالیچه بول وردی(فارس)
۱۳- قالیچه کردی
۱۴- قالیچه موصلی (جنوب زنجان)‌( این قالیچه نامرغوب است).
قالیچه فرشی است بسیار معمول وشناخته شده وکوچکتراز قالی اندازه قالیچه متغیراست ولی بطور معمول ۲۰۸×۱۴۳ سانتی متر است.
واژه قالی
درنوشته های بازمانده از زبان پهلوی برای قالی نفیس واژه ‹‹ بپ›› یا ‹‹ بوپ››

وبرای فرش (ونمد) واژه ‹‹نمت›› وبرای فرش ، جامه وبستر واژه ‹‹ویسترگ›› آمده است که واژه اخیر از ‹‹ ویسترتن›› به معنی گستردن می آید !(فرهنگ زبان پهلوی)
معنای ‹‹ بوب›› درلغت نامه دهخدا چنین آمده است: فرش وبساط خانه ; فرشی که آن را انبوب نیز گویند ; در ارمنی، ‹‹بوب›› و در پهلوی ‹‹بوپ››. در تاریخ طبری از ابوجعفر محدبن جریر طبری (حدود ۲۲۶-۳۱۰ هـ.ق) و ترجمه و تعریف ابو علی محمد بلعمی (۳۵۲ هـ.ق) واژه ‹‹بساط›› مترادف فرش آمده است. در معجم البلادان از یاقوت حموی (اوایل قرن هفتم هـ.ق) و نزهه القلو

ب، حمدالله مستوفی (۷۵۰ هـق) از قول ابوعون صاحب کتاب الذیج چنین آمده است: ‹‹در قالی قلافرشی بافته می شود که آنرا قالی نامند وقالی نسبت اختصاری است به شهر قای قلا و قالی قلا شهری است در ارمنستان کبیر ; از عهد انوشیروان، هنوز ارمنستان به دست ایرانیان بود تا اسلام آمد ; ‹‹ارمینیا غس›› یکی از مردم ارمنستان زمام حکومت ; در دست گرفت. پس از وی زنی به حکومت رسید به نام ‹‹قالی›› و شهری ساخت و آنرا ‹‹قالی قاله›› نامید که به معنای احسان قالی است. (لغتنامه دهخدا)
کهن ترین نقش قالی
کهنترین نمونه نقش قالی را دانشمندان آشورشناس در نقش های برجسته ‹‹کاخ نینوا›› یافته

اند که گل و حاشیه آن تقلیدی از گلدوزی های بابل به نظر می رسد. تاریخ این نقش ها را قرن هفتم پیش از میلاد می دانند. بهترین نمونه این نقش متعلق به خورس آباد در موزه ‹‹لوور›› نگهداری می شود.
کهن ترین نمونه قالی
کهن ترین نمونه قالی، فرش هایی است که در پازیریک به دست آمده است. پازیریک، دره ای است در دامنه ی تپه های نواحی شمالی کوهستان ‹‹آلتایی›› از نواحی جنوب سیبری مرکزی.
ویژگی های قالی بیرجند
۱- با مشاهدات مکرر قالی های مختلف شهر بیرجند و روستاهای حومه آن، آنچه که بیش از پیش در قالی این منطقه قابل تأمل می باشد، استفاده از گره فارسی به شیوه جفتی بافت و همچنین شیوه پودکشی به صورت سه چین یک پود است. این شیوه که هم اکنون در مناطق مختلف استان

خراسان رواج یافته و همه جا گیر شده، در منطقه بیرجند از قدمت بیشتری برخوردار می باشد و با توجه به مداومت آن از قدیم تا به امروز، به عنوان یکی از ویژگی های خاص قالی بیرجند شناخته شده است . اما استفاده نابجا و حتی حذف بیشتر پود نازک در مناطق قالی بافی دیگر استان خراسان، بیانگر استفاده فرصت طلبانه بافندگان از این شیوه گردید، و جا دارد بافندگان بیرجندی را به سبب حفظ یک شیوه همیشگی و رعایت برخی اصول مهم در قالی بافی ستود. در حال حاضر نوع و سبک دارهای قالی این ناحیه شباهت بسیاری با دارهای قالی کرمان دارد. نوع چله کشی

به صورت فارسی صورت می گردد. دارهای قالی بیرجند هم به صورت آهنی و هم به صورت چوبی است. پرداخت کامل فرش نیز پس از اتمام بافت و با استفاده از قیچی های برقی صورت می گیرد. رجشمار قالی های امروز بیرجند اغلب از ۳۰ تا ۴۰ رج متغیر است. اما قالیهای قدیم آن تا ۵۰ و حتی رجشمار ریزتر نیز مشاهده می گردد. کناره پیچ کلیه فرش ها نیز در حین بافت انجام می گیرد که از ویژگی های باارزش قالی های بیرجندی است.

۲- اگر باگره جفتی نیز بافته شود بازدوام آن خواهد بود چه تراکم لازم را خواهد داشت اما اغلب قالی های بیرجند این چنین تهیه نمی شود و چون با پشم پاییزه مشهد بافته می شود زود ساییده و فرسوده می گردد چه پشم پاییزه مثل پشم بهاره پرطاقت و بادوام نیست.
۳- در حال حاضر مهمترین روستاهای فعال در قالیبافی بیرجند عبارتند از درخشش، مود، چاچ، آسیابان، مسک، تقاب، نوغند، باغستان، کوشکک، خسروآباد، فورخاص، دره عباس، رژنوک، سرچاه و فصل آباد.
نقشه های قالی بیرجند
نقشه: نقشه بیرجندی، نقشه ای است پرکارکه با رنگ های گوناگون بافته می شود. برای همه

علاقه مندان به قالی بیرجند، نقشه های رایج این منطقه : ریزه ماهی، بته جقه، لچک ترنج بیرجندی نقشه هایی آشنا ودلپذیر است. ریزه ماهی بیرجند از نشانه های ‹‹ باضافه›› و‹‹ ضربدر›› تشکیل می شود. درمورد بیرجند از کانون های معروف قالی بافان خراسانی نیزنقشه ای بافته می شود که به لچک ترنج مود معروف است.

باضافه: نگاره ای که همچون نشانه با اضافه (+) می نماید. این نگاره که بطور معمول درطرح ریزه های بیرجند بکار می رود نقشی است تشکیل شده از چهار ماهی.
ضربدر: نگاره ای مانند نشانه ضربدر(×) که درطرح ریزه ماهی بیرجند بکار می رود. این نگاره نقشی است از چهار ماهی کوچک.

لچک ترنج بیرجند

یکی ازطرح های رایج درسراسر ایران وجنوب خراسان طرح های متفاوت لچک ترنج است. نقش مرکزی این طرح را ‹‹ ترنج›› ونقش های چهارگوش داخل متن را ‹‹لچک›› می گویند که معمولاً به اندازه ۴/۱ ترنج است. قالی های ترنج دار بیرجند که پیش از جنگ جهانی دوم بافته شده اند از لحاظ ظرافت، زیبایی ورنگ آمیزی شهرت واعتبار زیادی درداخل وخارج از کشور داشتند نمونه های زیبا ونفیس این طرح که درروستاهای درخش ومود بیرجند بافته شده اند درمجموعه آستان ق

دس رضوی وموزه فرش تهران ومجموعه های معروف خارج ازکشور دیده می شوند. نگاره لچک ترنج که برای صرفه جویی دروقت وهزینه ، بسیاری ازحاشیه ها، گلها، نقش های تزیینی آن را حذف کرده وآن را به ساده ترین صورت بافته اند .بهره گیری از لچک ترنج ساده شده که زیبایی خود را ازدست داده است دربرخی از کانون های بافندگی از جمله شاندیز مشهد رواج فراوان دارد. نقشه ای براساس نگاره های معمولی لچک ترنج اما پرکاروبا رنگ های گوناگون، در طرح لچک ترنج بیرجن

د، برخلاف لچک ترنج مشهد، ریزه کاری های فراوان دیده می شود.
نقشه لچک ترنج
نقشه ای بسیار آشنا ورایج که درآن نگاره مرکزی ترنجی است که یک چهارم آن به نام لچک، در

چهار گوشه فرش بکار رفته است. زمینه قالی بین ترنج ولچک ها، باگلهای شاه عباسی تزیین شده است. دراین طرح، گامی به نام نوآوری ، لچک ها کوچکتر از حد معمول نقش می شود ورنگ آنها نیزبا رنگ ترنج مرکزی فرق می کند. ولی درمجموع برای اندازه لچک وترنج دراین طرح، قاعده سه گانه ای است:
نخست آنکه درازای ترنج یعنی بخش بیضی شکل آن باید یک سوم درازای قالی باشد. دوم اینکه پهنای حاشیه، مساوی یک ششم پهنای قالی باشد. سوم اینکه مجموع پهنای حاشیه های باریک با پهنای حاشیه اصلی مساوی درنظر گرفته شود.
لچک ترنج مود
نقشه لچک ترنج مود شامل لچک هایی است درچهار گوشه فرش وترنجی دروسط با گلهای شاه عباسی ونگاره های برگ درحاشیه های کوچک درونی وبیرونی .
قالی بافان روستای مود نیز از دیرباز بهترین طرح های لچک و ترنج را به بازارهای داخل وخارج ازکشور عرضه کرده اند. در مجموعه فرش های کاخ گلستان و موزه فرش تهران نیز چند قطعه فرش زیبا و بی نظیر باطرح لچک و ترنج وجود دارد که در روستای مود بافته شده اند. در هیچ یک از مناطق قالی بافی ایران ‹‹نقش خورشید››تا این مرتبه جلوه نکرده است به نظر می رسد شرایط ویژه اقلیمی و خشکی و کم آبی و حضور قوی خورشید در زندگی روزمره مردم باعث رواج این نقش شده باشد.
انواع طرح های قالی بیرجند

۱- طرح ریزه ماهی: این طرح که در سایر مناطق قالی بافی در ایران به نام های ‹‹ماهی درهم›› شهرت دارد به دو صورت زیر در این منطقه بافته می شود:
الف) همراه با گلهای لوزی شکل که تعداد چهار ماهی یا برگ ریز در اطراف آن بافته می شوند.
ب) بدون گل لوزی شکل که در قاین و گناباد رواج دارد. این طرح بیشتر از سایر طرح ها در جنوب خراسان متداول است. و آن را به صورت لچک، ترنج و کف ساده می بافند، البته در گذشته نوع قالی ریزه ماهی ترنج دار به نام ‹‹پنج متن›› در بیرجند بافته می شد که در حال حاضر بافت لحاظ رنگ با یکدیگر متفاوت است و این کار برای زیبایی و رنگبندی بیشتر به کار می رود در این منطقه به این طرح ‹‹ریزه ماهی خورشیدی›› هم می گویند.ترنج در این طرح به شکل دایره بزرگ و گاهی

بیضی است و مانند خورشید شعاع هایی دارد که در اصطلاح محلی به آن ‹‹کله›› می گویند. تعداد کله ها دراطراف ترنج ۱۶ یا ۳۲ عدد است هر ترنج در بالا و پایین دارای سر ترنج است که در اصطلاح محلی به آن ‹‹کشکول›› ‹‹سماور›› و ‹‹کله ترنج›› می گویند.
۲- طرح بته: در تمام مناطق قالی بافی ایران
الف) طرح بته در اشکال و اندازه های متفاوت بافته می شود. ب) طرح های بته فاقد لچک و ترنج بوده و در قالی های شهرستان بیرجند همراه است با یک ردیف نقوشی ریزکاج در کناره فرش همراه است که در دیگران نقاط ایران مرسوم نیست. به طرح بته در این شهرستان ‹‹فرعی›› و به بته کوچکی که از بته بزرگ بیرون می آید ‹‹جوجه›› می گویند و مرغوب ترین و زیبا ترین فرش های طرح بته در بیرجند در گذشته در روستای درخش بافته می شده که نمونه های آن که یکی بیش از ۲۵۰ سال قبل بافته شده و نمونه دیگر آن مربوط به ۱۵ سال قبل است در کاخ گلستان وجود دارد. و سرتپه ها در این فرش زیبا در هر ردیف به یک سو متمایل است.

۳- طرح ربعی سعدی: یکی از طرح های اصیل و زیبای شهر بیرجند طرح ربعی سعدی است. این طرح به سبب داشتن لچک ترنج ضعیف و زیبا شهرت و محبوبیت زیادی دارد . ترنج این فرشها به شکل خورشید است با شعاع هایی که به آن ‹‹کله می گویند›› تعداد کله در این طرح ۱۶ یا ۳۲ عدد است که با تعداد و کله ها در طرح ریزه ماهی فرق اساسی دارد. در حال حاضر بهترین فرش

های ربعی سعدی در روستای ‹‹مود›› که زادگاه طراح آن است بافته می شود. رنگ زمینه فرش معمولاً لاکی و قرمز روشن است. نقوش ، گل، برگ و خطوط و طرح های افشان اسلیمی و شاه عباسی در زمینه فرش ربعی سعدی سبب زیبایی فرش می شوند.

۴- نقش کله اسبی: این طرح به سبب زیبایی واصالت نقش مورد توجه شرکت سهامی منطقه قرارگرفته است. ودرکارگاه های تحت پوشش این شرکت بافته می شود. زمینه فرش به رنگ کرم،

شکلاتی روشن وخاکی طراحی وبافته می شود. سرتاسر متن وحاشیه فرش راگل، برگ وافشان وطرح های اسلیمی و شاه عباسی ماری پر می کنند. در لچک این فرشها علاوه بر نقش های فوق دواژدها که پشت به یکدیگر کرده اند دیده می شوند. مار در آیین میترا که ازادیان ایران باستان است . نماد زمین و خاک شمرده می شود وجود اژدها در قسمت لچک نشانگر این است که طراح، این قسمت از فرش را زمین حساب کرده و ترنج را خورشید و زمینه بین ترنج و لچک در آسمان که اسب های بالدار در آن در اطراف ترنج خورشیدی حرکت دورانی دارند. در اطراف گل میانی ترنج

تعداد ۸ یا ۱۶ اسب در روی یک دایره در حرکتند.

۵- طرح خشتی : یکی دیگر از طرح های زیبا و دلنشین شهر بیرجند طرح ‹‹خشتی یا چهارفصل است›› این طرح فاقد لچک و ترنج بوده و نقوش گل، گیاه و درخت و بته و گلدان در میان مربع هایی به شکل موزاییک تمام متن فرش را پر می کند. رنگ زمینه موزاییک ها نیز جلوه بیشتر تفاوت پیدا

می کند. حاشیه های فرشهای خشتی دارای نقش های گل، درخت و انواع پرندگان و حیوانات اهلی است که در بین گلها و درخت ها به سر می برند.
۶- طرح محرمات: بزازان قدیم، پارچه های الوان خط دار و لباس هایی که دارای راه راه های سیاه و سفید بوده‹‹محرمات›› می گفتند. این طرح اختصاص به منطقه ویژه ای نداشته و در سرتاسر ایران بافته می شده در شهر بیرجند در گذشته این طرح رواج بیشتری داشته و در حال حاضر به ندرت بافته می شود،در این طرح قالی به چند نوار که از حیث رنگ و نقوش تفاوت دارند تقسیم می شوند، طرح محرمات فاقد لچک و ترنج است در مجموعه فرش های کاخ گلستان یک فرش با این طرح دیده می شود. که حدود ۲۵۰ سال پیش در روستای درخش بافته شده است در میان فرش های قدیمی موزه فرش تهران نیز چند قطعه قالیچه نفیس با طرح محرمات وجود دارد. که در روستای درفش بافته شده .

۷- نقش غلط: این نقش فاقد لچک و ترنج است و در برخی از روستاهای شهر بیرجند بافته می شود در این نقش مانند طرح محرمات طول قالی از بالا به پایین به وسیله خطوط طنابی شکل از هم جدا شده است. در بین طناب ها نقش های گل به صورت درهم و غیر منظم بافته می شوند

.
۸- طرح جوشقان: این طرح که به ناحیه جوشقان از توابع اصفهان نسبت داده شده است در بیشتر مراکز قالی بافی ایران از جمله قائنات بافته می شود. آن طور که ‹‹سیسیل ادوارز›› در کتاب ‹‹ قالی ایران›› آورده این طرح در ۵۰ سال قبل در این منطقه رواج نداشته است نقش های گل و

درخت به صورت اشکال لوزی شکل، سراسر زمینه فرش را پر می کنند. فرش های بافته شده با طرح جوشقان در شهر بیرجند گاهی با لچک و ترنج گاهی بدون آن بافته می شود.
۹- افشان: در طرح افشان انواع نقش های گل، برگ، شاخه درختان، خطوط اسلیمی، پرندگان،

حیوانات به شکل منظم ولی جدا از هم در سراسر زمینه فرش پراکنده شده اند، این طرح فاقد لچک و ترنج است. و در سراسر ایران رواج دارد. گونه های مشخصی طرح افشان عبارتند از : افشان

اسلیمی، افشان شاخه پیچ، افشان حیوان دار، افشان بندی، افشان شکسته و افشان شاه عباسی. نوع ویژه این طرح که در شهرستان بیرجند بافته می شود‹‹هفت رنگ›› نام دارد. تمام نقش های این فرش از هفت رنگ تشکیل می شود.
۱۰- طرح اسلیمی: اساس این طرح معمولاً شامل شاخه های خمیده درخت می باشد. گونه های معروف و شاخص طرح اسلیمی عبارتنداز : اسلیمی دهن اژدری ، اسلیمی شکسته، اسلیمی بندی، اسلیمی لچک و ترنج و اسلیمی مارپیچ یا ماری. این طرح احتیاج به نقشه و مهارت در بافندگی دارد و بدون نظارت داغی استادکاران ماهر بافتن آن بسیار مشکل است. طرح اسلیمی در حال حاضر درجنوب خراسان کمتر مرسوم است.
رنگ

در بیرجند گونه ای قالی به نام ‹‹زرشک›› نیز تولید می شود. علت نامگذاری زرشک این است که در ترکیب رنگ به دست آمده از قرمز، به جای بهره گیر از جوهر لیمو، زرشک به کار می برند. کرم و سورمه ای از جمله رنگ هایی است که در قالی بیرجند، به ویژه در زمینه آن فراوان دیده می شود. افشان بندی ویژه بیرجند
رنگرزی
رنگ کردن کلافهای پشم. برای این کار به طور معمول کلاف های خامه را باز می کنند و در رن

گ پاتیل فرو می برند و آنرا با کمک دستک به فاصله های معین از پاتیل بیرون می آورند و دوباره در رنگ فرو می برند تا جابه جا شود و رنگ به طور یکنواخت به همه جای آن برسد. آنگاه کلاف خامه را بیرون می آورند و در آب شستشو می دهند و در آفتاب خشک می کنند. برای رنگرزی برخی رنگها را جوش می دهند. مانند: گلی، سورمه ای، لاک قهوه ای، طلایی و سبز، بعضی از رنگها احتیاج به جوش خوردن ندارد. رنگرزی بومی ایران بر پایه گیاهان رنگ استوار است. تنها دشواری در مورد دو رنگ سرخ و لاجوردی است زیرا رناس و نیل به میزان کافی به دست نمی آید و در نتیج

ه بهای آن گران است. رنگ های شیمیایی در بیشتر موارد به ویژه در کار قالی بافان ت

ک باف که سرمایه کافی ندارند جای رنگ های طبیعی را گرفته است. در رنگ رزی خامه ها با رنگ های شیمیایی، در شهر ها بیشتر از روستاها دقت می شود چون رنگرزان حرفه ای که به طور معمول در شهرها متمرکز هستند با تهیه رنگ بیشتر آشنا هستند و در کار خود استادترند. نیاز به رنگ ثابت در شهر زیادتر است ولی در روستاها که قالی به طور معمول به صورت ارزان قیمت بافته می شود خامه با کمک بافندگان یا رنگرزان دوره گرد تهیه می شود که دقت لازم در کار خود ندارند و رنگهای تهیه شده به وسیله آنها ثابت نیست. در رنگرزی به طور معمول پشم خامه شده را رنگ می کنند.

طرح و طراحان قالی در بیرجند
به طور کلی قالی در بیرجند از حیث تنوع طرح چندان غنی نیست. مطابق تحقیقاتی که به عمل آمده، نقوش قالی کرمانی، طرح بخش از قالی های قدیم بیرجند را به خود اختصاص داده بودند که البته بافتن نمونه های آن بسیار دشوار است اما به عقیده همگان اصیل ترین طرح منطقه بیرجند

را می توان طرح لچک ترنج سعدی دانست که بسیاری نام ربیعی سعدی را بر آن نهاده اند. طرح اصیلی آن علاوه بر یک ترنج دایره ای در میان فرش، دارای متن سرخ با گلهای شاه عباسی است

. ترنج های این طرح درسه نوع ۱۶ کله یا ۱۶ گل، ۳۲ کله یا ۳۲ گل و۶۴ کله یا ۶۴ گل بافته می شوند، که عده ای نیزنامهای ربیعی ۱۶ کله یا ربیعی ، ۱۶ گل وربیعی ،۳۲ کله یا ربیعی ، ۳۲ گل برآن نهاده اند . اما این طرح بیشترین شهرت ونام خود را از زمانی یافت که ترنج میانه آن ، به واسطه زیبایی وافر، برروی متن قالی های با نقشه ماهی درهم انتقال یافت. عده ای معتقدند که نقشهای ماهی درهم ابتدا بشکل ۵ متن یا ۵ ترنج با نقش ماهی، بافته می شد وسپس به شک

ل امروزی آن دگرگون شد. برخی نیز معتقدند اولین با ر سعدی که از طراحان مشهور وبه ش ماهی اقدام نمود وبا احیا وتجدید حیات این طرح، شهرت وآوازه جهانی برای فرش بیرجند به ارمغان آورد.
از میان افراد حاضر دربیرجند، عزیز محمد زهرایی نقاش بنام بیرجند از معدودکسانی است که سعدی را به یاد می آورد. این طرح هم اکنون بخش عظیمی از تولیدات منطقه را به خوداختصاص داده است. طرح لچک ترنج ماهی به جهت سادگی ویک نواخت بودن آن دارای نقشه ساده ای است، که عموماً تنها یک واگیره از طرح اصلی آن به همراه ترنج مرکزی ولچک ها دراختیار بافنده می باشد، وبقیه مراحل بافت واجرای نقشه درحین بافت انجام می گیرد. چرا که متن تمام نقشه بجز ترنج مرکزی یکسان است. نقشه حاشیه این طرح نیز همواره یکسان وبدون تغییر وتحول بافته می شود.

دردرخش نقش مشهور وشناخته شده بته امیری یا بته جقه ای ، طرح دیگری است که تأثیر بسزایی درشهرت جهانی این روستا وقالی بیرجند داشته است . این طرح از حدود ۴۵ سال قبل درمنطقه رواج یافت اما تولید آن تنها ۱۰ سال ادامه یافت وبه ترنج طرح ماهی درهم با ترنج مشهور آن، که درسال های اخیر استاد حاج حسین امینی دراحیای مجدد آن نقش بسزایی داشته است، طرح اغلب قالی های بیرجند را فرا گرفت. طرح ماهی هم اکنون بصورت سرتاسری نیز(بدون لچک وترنج) بافته می شود.
طرح خشتی نیز، که مطابق طرح های استان چهار محال بختیاری می باشد، دیرزمانی است دراین ناحیه عرضه می گردد، اما تولید آن که درگذشته محدود بوده ، درحال حاضر اندکی توسعه یافته است. روستای مود درحال حاضر یکی از مراکز بافت این طرح می باشد طرح کله اسبی نیز، طرح متعلق به این ناحیه نبوده واز مراکز قالی بافی دیگر به این منطقه انتقال یافته ومدتی نزدیک به

۲۰سال است که درمتن قالی های بیرجند بکار می رود. این طرح از زیبایی چندانی برخوردار نبوده وشاید به همین علت مورد توجه خریداران قرار نگرفته وبازار خرید وفروش آن از کاهش زیادی نسبت به طرح های ماهی درهم برخوردار است. روستای چاچ نیز از مناطق عمده تولید کننده طرح کله اسبی می باشد.نوع خاصی از طرح گل فرنگ نیز درقالی های قدیمی منطقه بیرجند بویژه روستای

درخش بافته شده که علی رغم کوش فراوان موفق به مشاهده نمونه ای از طرح اصلی آن نشده . اما درمنزل استاد کامیابی نمونه ای از آن را یافتم که از طرح های استاد عزیز محمد زهرای

ی می باشد. بنا به گفته استاد زهرایی ، این طرح با سبک گل فرنگ بیرجند تفاوت دارد. وی دراین خصوص اظهار داشت‹‹ اولین بار درسال های ابتدای دهه ۱۳۱۰ ، پارچه ای منقش به طرح گل فرنگ ب

ه سفارش رضاشاه به شوکت الملک (ازسهامداران شرکت شرق بیرجند) داده شد، تا مطابق آن یک قالی بافته شود. وی طرح را نزد من آورد. پس از مدتی آن را کشیده وارائه کردم. این طرح تا مدت ها به طرق مختلف درقالی های این ناحیه مورد تقلید قرار گرفت.››

طرح های تصویری ازجمله شکار گاه وموارد مشابه ، گاهی توجه قالی بافان بیرجندی را بخود جلب نموده اما بافت آنهاهیچ گاه به عنوان طرح های خاص منطقه ، بطور مستمر ادامه نیافت وامروز تنها معدودی از این طرح ها باقی مانده است.واما درمورد طراحان بیرجند می توان گفت، که این شهر درگذشته دارای طراحان مشهوری بوده است که هرچند امروز جزنامی از آنها باقی نیست ، اما قالی بیرجند شهرت خود را به میزان قابل توجهی مدیون آنهااست . متأسفانه در سال های اخی

ر از لحاظ تعداد طراحان وفعالان این هنر کاسته شده است. به هر تقدیر ازابتدای سال ۱۳۰۰ هـ ش تاکنون تعداد طراحان این منطقه ازتعداد انگشتان دست هم تجاوز ننموده است. استاد عزیز محمد زهرایی درخشی از این گروه می باشد که سالیان درازی را جهت طراحی وارائه نقشه های متعدد وحتی تولید قالی سپری نموده وهم اکنون قالی های مارک دار وی از ارزش های بالایی

برخوردار است. استاد زهرایی درسال ۱۲۹۴ تولد یافت . اوپس از ترک دوران تحصیل به علت بیماری چشم، مدتی به مداوای آن پرداخت واز کار طراحی دست شست. اما با بهبودی دوباره کار طراحی را بطور مستمر شروع نمود او علاوه برطراحی درخطاطی نیز صاحب ذوق می باشد. وی اظهار داشت‹‹ اولین بار درسال ۱۳۱۹ نقشه ای تهیه کردم ونزد عبد المجید جمشیدی( از تولیدکنندگان بزرگ فرش دربیرجند) بردم . وی درآن زمان حدود ۲۰۰ دستگاه دار قالی دردرخش داشت. اما

نپسندید وگفت طرح جالبی نیست . سپس خودم مواد اولیه تهیه و بافنده ای را با دوبرابر مزد متداول استخدام کردم وکار بافت آن را آغاز نمودم. پس از مدتی به علت زیبایی زاید الوصف آن ، هرروز تعداد زیادی برای دیدن آن می آمدند. پس از تمام شدن قالیچه آن را نزد عبد المجید جمشیدی بردم. اما به علت قمیت ارزان نفروختم .سپس به شرکت شرق بیرجند رفتم اما آنها هم قیمت پایینی پیشنهاد دادند وسرانجام یکی از اقوام به قیمت ۵۵۰ تومان درهمان موقع آن را خرید. بعد شنیدم که دست به دست فروخته شد وعاقبت یکی از فرماندهان نظامی زاهدان آن را به

قیمت ۳۰۰۰ تومان خریداری نمود.››استاد زهرایی طرح های زیبایی را برای تولید کنندگان بزرگ فرش بیرجند تهیه وارائه نمود، ودرحدود یک سال نیز با شرکت شرق بیرجند همکاری کرد.همانگونه که ذکر شد وی درتولید قالی نیز فعالیت داشت وکلیه قالی های وی دارای مارک عزیز یا عزیز زهرایی بوده است.

محمد کریم کرمانی نیز ازدیگر نقاشان بیرجند می باشد که سوابق کار وی قبل از استاد زهرایی است . از وی هیچگونه اطلاعی دردست نیست. با توجه به نام وی گمان می رود ازاهالی کرمان بوده است. استاد زهرایی متذکرشد او درسال های اولیه سده ۱۴ هـ ش فعالیت های زیادی درروستای کوشکک داشت واو رابخاطر می آورد.
شاید بتوان سعدی را به علت تلاش درجهت نوآوری وتحولی که طرح قالی بیرجند بوجود آورد،

مشهورترین طراح منطقه برشمرد. اما از وی اطلاعی دردست نیست گمان می رود وی اولین بارت

رنج زیبای قالی های بیرجند را که خود طراح آن بود وبه نام وی نیزشهرت یافت، برروی قالیهایی با طرح ماهی درهم منتقل نمود.طرح اصیل لچک وترنج سعدی که هم اکنون از مشهورترین طرح های جنوب خراسان می باشد بانام سعدی شهرت بسیار یافت. بنابراظهارات برخی، وی درروستای مود ساکن بود. بطور حتم نام وی درتاریخ فرش بیرجند جاودانه خواهد ماند.
محسن لطفی نیزاز دیگر استادان طراح بیرجند است که با تولید کنندگان مشهوری چون دکتر عبدالعلی احمدی وعبد المجید جمشیدی هم دوره بود وبسیاری از طرح های آنان را تهیه می نمود.وی درسال ۱۲۸۲ هـ ش متولد ودرسال ۱۳۵۸ نیزدرگذشت. محمد علی صمیمی نیزازدیگر

طراحان امروز بیرجند است. وی متولد ۱۳۱۴ واز حدود ۲۰ سالگی کار طراحی را بطور مستمر آغاز کرده است. وهم اکنون درتهیه طرح های ربعی سعدی، ماهی ، کله اسبی وگل فرنگ فعالیت دارد. البته بطور محدود درزمینه طرح های تصویری را نیزذوق آزمایی می کند.درحال حاضر برخی از طرح های مورد نیاز شرکت سهامی فرش ایران دربیرجند توسط اوتهیه می شود. درحال حاضر یکی دوطراح دیگر درزمینه تهیه نقشه قالی دربیرجند فعالیت می نمایند که دسترسی به آنها میسر نشد. با بررسی کلی قالی امروز بیرجند به این نتیجه خواهیم رسیدکه درحال حاضر از نطر طرح وطراحان نقش فرش، شهر بیرجند دوران خموشی وسکون ار طی می نماید.۱
اساتید وتولید کنندگان فرش دستباف دربیرجند

درمیان تولید کنندگان فرش دستباف بیرجند، بسیاری را می توان یافت که علی رغم گذشت سال ها از زمان حیات آنها، هنوز هم فرش هایشان درزمره نفیس ترین قالی های منطق

ه بیرجند بشمار می آید. میرزا علی درخشی ازاساتید بسیار قدیم وفراموش شده روستای درخش می باشد. وکمتر کسی را می توان یافت که درمورد او اطلاعات کافی داشته باشد. دوران حیات وی به اوایل سده ۱۳ هـ ش برمی گردد. استاد زهرایی فرزند یکی از نوادگان او می باشد وی درصحبت هایش اظهار داشت: یکی از فرش های تولید شده توسط میرزاعلی درخشی تا مدتی قبل درکاخ گلستان نگهداری می شد که منقش به نام وی نیزبود. نمونه دیگری از تولیدات

وی باید درکشور افغانستان وجزو اموال دولتی باشد، که خود داستانی دارد: درزمان حیات میرز

ا علی درخشی گروهی از سوی حاکم بیرجند برای سربازگیری، وجمع آوری قشون بیرجند به درخش فرستاده شدند وبعد عده ای ازاهالی با آنها به بیرجند رهسپار شدند. میرزاعلی

درخشی به نمایندگی ازمردم درخش با جمع آوری مقداری پول به بیرجند رفت تاشاید درقبال پرداخت وجه به

حاکم بیرجند سربازان را آزاد نماید. دربیرجند با سه نفر اسیرافغانی مواجه شد که از سوی حاکم بیرجند به بیگاری گرفتــــه
_________________________
۱- جمشید مود از دیگر طراحان مشهوربیرجند است که گویا هم اکنون ساکن مشهد می باشد. اما اطلاع دقیقیی ازوی حاصل نگردید.

شده بودند. با آنها آشنا شد وآن سه نفرماجرای دستگیری خود را به میرزا علی گفتند. میرزا هنگام پرداخت بهای آزادی سربازان ،مبلغی نیز به عنوان آزاد سازی آن سه نفر پرداخت. آنها نیز بلافاصله به افغانستان مراجعت کردند اما پس از نزدیک به یک سال دوباره باگشته وبا هدایایی نزد میرزا علی درخشی رفتند. آنها باخود پارچه ای داشتند وسفارش بافت یک قالی با نقش آن پارچه را به میرزا دادند.بطوری که گفته شد ، این فرش بسیار بزرگ ودرقسمت های مختلف آن محل هایی جهت قرار گرفتن ستون ها ودرورودی تعبیه شده بود.