مقاله احداث و بهره برداری از شبه ابیاری

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله احداث و بهره برداری از شبه ابیاری دارای ۵۱ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله احداث و بهره برداری از شبه ابیاری  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله احداث و بهره برداری از شبه ابیاری،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن مقاله احداث و بهره برداری از شبه ابیاری :

احداث و بهره برداری از شبه ابیاری

خلاصه گزارش
با توجه به اهمیت مصرف آب در بخش کشارزی و اینکه قسمت زیادی از آب مورد بهره برداری هدر می رود لازم است ذخیره ، از آبگیری ، انتقال تا مصرف روی اراضی کشاورزی بنحوی مدیریت شود تا محدودیت به حداقل خود برسد لذا در سال آبی ۸۷-۸۶ شاهد هستیم به علت بارش کم خسارت زیادی را تحمل کرده ایم . در این خصوص جهت تامین آب کشاورزی و نگهداری تاسیسات شبکه آبرسانی مدیریت مقتر را می طلبد لذا می بایستی دستگاه ها و وسائل کار و تجهیزات مناسب مورد نیاز را فراهم نمده و با استفاده از روش های علمی – تجربی و صحیح در سطح شبکه آبرسانی خدمات شایسته ارائه دهیم . تا نیازها تامین گردند .

با عنایت به مورد ذکر شده جهت راندمان بالا لازم است تصمیمات جدی اتخاذ شود از جمله به اجرا گذاشتن ایمنی کار جهت جلوگیری از بروز حوادث و خطرات احتمالی کار جلوگیری از بوجود آمدن عیوب در دستگاه ها و سیستم های برقی ، هیدرولیکی ، مکانیکی و ساختمانی لذا در صورت بوجود آمدن اشکال با تهیه گزارش و ارائه بموقع نسبت به رفع آن اقدام نموده .
از طرفی نحوه لابروبی ، زنجیرکشی ، کار ساختمانی و نگهداری جاده های سرویس بطوری صورت پذیرد تا عمر مفید تاسیسات و کاربری زیاد گردد.
نظارت بر حسن انجام کار در همه ی مراحل از اهمیت بالائی برخوردار میباشد .

مقدمه
وجعلنا من الماء کل شی حی
و خداوند همه چیز را به نعمت آب زنده گردانید .
اهمیت وجود آب از این آیه شریفه مشخص میشود که زندگی و حیات موجودات زنده به طور کلی بوجود آب بستگی دارد و در صورت نبود آب زندگی محو نابود می گردد.
و با یک نگرش کل انسان متوجه میشود که هر جا آب باشد آبادانی همواره بوده و تراکم جمعیت و فعالیت های اقتصادی در اطراف رودخانه باعث بوجود آمدن شهرها و مراکز صنعتی شده است . وجود فراوانی آب در بعضی مواقع نیز باعث بروز حوادثی به قیمت نابودی زندگی در اطراف رودخانه ها و سیلاب های بزرگ باعث تخریب شهرها و تاسیسات مسیر خود گردیده است .

از کنترل به موقع این سیلابها و مهار آنها می تواند استفاده به موقع از آب را به همراه داشته باشند و نابودی زندگی بشر را در مواقع خشکسالی نجات دهد .
وجود این آبها رحمت خداوندیست که برای بشریت ادامه حیات را به دنبال خواهد داشت در کشور ما ایران مسئله آب و کمبود آن از گذشته های بسیار دور وجود داشته است چون

موقعیت آب و هوایی ایران به نحوی است که جزء مناطق خشک و نیمه خشک قرار گرفته است و موضوع بهره برداری از آب یک مسئله حیاتی برای قوم ایرانی بوده و آبادانی و پیشرفت کشاورزی تلاش فراوان شده است . اهمیت بهره برداری سریع از منابع محدود آب کشور و نیاز روز افزون به آن در خور شایان توجه می باشد بنابراین حل مشکلات معضل آب و آبیاری در ایران استفاده از کلیه امکانات و بکارگیری روشهای مناسب بهره گیری از علوم و فنون را از جنبه های مختلف ضروری ساخته است .

کشاورزی بیش از احداث و بهره برداری از شبه آبیاری دز
کشاورزان منطقه شمال خوزستان با مشقات فراوانی آب را با استفاده از آنها سنتی از رودخانه های دز ، کرخه ، بالارود ، شاوور ، عجریب و لوره برداشت می کردند و به دلیل عدم امکان آبیاری مناسب اراضی کشاورزی میزان برداشت محصولات در مزارع آبی و دیم بسیار کم بود و علی رغم تلاش شبانه روزی کشاورزان رونق چندانی در این وضعیت به چشم نمی خورد .

انهار سنتی نیاز به تعمیر و مرمت سالانه داشت و این کار زمانی که جریان آب رودخانه کاهش یافت انجام می گرفت . کشاورزان برای افزایش سطح آب و هدایت به درون انهار در بستر رودخانه از سدهای چوبی ( سله ای ) که متشکل از سبد بافته شده از چوب و سرشاخه درختان بود استفاده می کردند . سبدها را از دیوراه دهانه آبگیریا سر آب نهر به سمت بالا دست یا خلاف جریان حرکت آب در رودخانه امتداد می دادند و درون سبدها سنگ می چیدند این سدهای موقت انحرافی هر ساله بر اثر سیلاب تخریب و مجدداً در فصل کم آبی یا سال بعد احیا می شدند .

مقدار آب انهار سنتی و قنات ها به خاطر عوامل متعدد نیاز کشاورزان را بر طرف ننموده بدین سبب نزاع هایی بر سر تقسیم آب بین کشاورزان و یا مالکین بوجود می آمد .
کانال های قدیمی انتقال آب قبل از احداث شبکه مدرن دز با نیروی کارگر حفر و سالانه لایروبی مشدند این انهار دارای عمق زیاد و با بدنه های خاکریزی مرتفع بوده که عرض بعضی از آنه به ۲۰ متر یا بیشتر می رسید .

در بعضی از مواقع سال شکست کانال و یا نفوذ آب به درون زهکش های طبیعی و نیز پایین افتادن سطح آب در مقطع آبگیر کانال به خصوص در تابستان تعداد زیادی از روستاها از وجود آب بی بهره می ماندند و کشاورزان به روستاهای مجاور که به آب دسترسی داشتند مهاجرت می کردند .

۱- عدم دقت در زمان کاشت
۲- فرسایش نامنظم ( دستی )
۳- فرسایش خاک
۴- فقدان مواد آلی در خاک و نایاب بودن کودهای شیمیایی
۵- عدم علاقه کشاورزان به فعالیت بیشتر به دلیل فقدان مالکیت اراضی

۶- عدم وجود مالکیت مدون در بسیاری از راضی و بحث و تردید بین دو دولت و مالکین
۷- کمبود سرمایه گذاری برای پیشرفت امور کشاورزی
۸- فقدان برنامه های آموزشی ، ترویجی و خدماتی در امور کشاورزی

۹-توزیع نامناسب وغیر عادلانه آب وفقدان حقوق آب ومنجر به کشمکش حتی نزاع برسرآب
۱۰-عدم اطلاع ازروش های صحیح آبیاری ونقص شبکه توزیع آب به طوری که درعملکرد محصول دیم وآب تفاوت فاحشی وجو نداشت.
۱۱- هرز رفتن آب وپایین بودن راندمان آبیاری

مطالعات سدوشبکه آبیاری دز
درسال ۱۳۳۶ شمسی مطلعات وسیعی درزمینه های آب وخاک ،تولید محصولات زراعی ، وضعیت اقتصادی واجتماعی روستاها ونیز صنایع مرتبط باکشاورزی همچون احداث کارخناجات نیشکر ، کارخانه قند ودیگر صنایع غیر مرتبط مانند پتروشیمی وگاز درمحدوده خوزستان انجام شدکه درمیان پروژه چند منظوره دزاز اهمیت ویژه برخودار بود .

این پروژه که شامل ساختمان سد مخزنی دز وشبکه آزمایشی به نام Dpip درابعادکانال ها، زهکش ها ، جاده های دسترسی دراراضی ۲۲ هکتار از منطقه شرق دز بود از سال ۱۳۳۳۷ شروع ودرسال ۱۳۴۲ به اتمام رسید وجالب است که درگذشته در محدود طرح آزمایشی در که اکنون در مرکز دز بزرگ است ۵۷ روستا با جمعیتی حدود ۱۱۵۸۵ نفر وجود داشته است .
درهمان زمان پروژه های دیگری نیز از جمله نیشکر هفت تپه ، احداث نیروگاه دز ومرکز تحقیقات کشاورزی به اجرا درآمد که هرکدام درجای خود از اهمیت بسیاری برخودار است پس از بهره برداری وبررسی نتایج اجرای طرح ازمایشی مطالعه وطراحی بقیه اراضی ابخور روخانه دز به مساحت خالص ۷۲ هکتار توسط مهندسین مشاور عمران شروع ومجموع طرح طی دوازده قرارداد ساختمانی وتاسیساتی از سال ۱۳۴۶ به ترتیب به مرحله اجرا درآمد.

هم اکنون این شبکه بزرگ بادارا بودن دو سد تنظیمی وانحرافی و۷۴۰ کیلومتر کانال وابنیه وتاسیسات دیگر وتاسیسات دیگربا آبیاری قریب به ۱۲۵ هزار هکتار از اراضی زراعی شهرهای دزفول،اندیمشک،شوش تا سال به ۴۴ سال است نقش بی دلیل و اساسی درشکفویایی کشاورزی منطقه شمال خوزستان ایفا میکند وقریب به ۱۸ هزار کشاورز وچهار شرکت کشت وصنعت هفت تپه ، کارون ،شهید رجای وشهید بهشتی رونق اقتصاد خود را مرهون سرمایه گذاری عظیم این شبکه گرانسنگ می دانند.
حدود جغرافیایی شبکه آبیاری دز

ایجاد شبکه آبیاری دز به عنوان یکی از واحدهای طرح چند منظوری عمرانی دز به صورت یک برنانه طویل المدت برای آبادانی اراضی واستفاده از منابع آب شمال خوزستان وایجاد اشتغال در منطقه درنظر گرفته شده است .
مطالعات اولیه ظرفیت دریاچه سد دز ومیزان آب خروجی ممکنه از آن نشان داده که ۹۶۲۵۹ هکتار از اراضی مجاور رودخانه را می توان آبیاری کرد اراضی شبکه آبیاری دز از شمال به تپه های ماهور شمالی دزفول ، از مشرق به ردخانه شور ( گلال کهنک)، ازجنوب به اراضی هفت تپه و رودخانه شاووراز مغرب به رودخانه کرخه محدود می باشد وشهرهای دزفول ، اندیمشک ، شوش در محدوده اراضی شبکه قراردارند . رودخانه های دز وشاوور ، راه آهن سراسری وجاده تهران –د خرمشهر وهمچنین دو مسیل بالارود وسیاه منصور نیز ازشبکه می گذرند.
موقعیت اب وهوایی منطقه
با عبور سه رودخانه دز،کرخه، شاوور این منطقه یکی ازپرآبترین مانطق ایران محسوب می شود وکیفیت آب رودخانه دزازنظر کشاورزی درحدبسیاری مرغوب گزارش شده است .
میزان حرارت منطقه معمولا بین صفر درجه و۵۱ درجه سانتی گراد ودر بعضی از سال ها تاهم درجه سانتی گراد زیر صفر نیز رسیده است . متوسط بارندگی ۲۵۰ میلی متر ومعمولا از اواسط آبان شروع ودر اواسط اردیبهشت پایان می پذیرد .

ماکزیمم مقدار تبخیر درماه های تیر ومرداد ۲۲ میلی متر دریک شبانه روز از تشتک تبخیر ادازه گیری شده است ورطوبت نسبی به طور متوسط در تابستان در طول شبانه روز حدود ۳۰ درصد ودر زمستان حدود ۶۰ درصد می باشد.
کیفیت اراضی شبکه از نظر تولید محصولات

کیفیت اراضی از نظر تولید محصولات کشاورزی درحد مطلوب ونوع خاک منطقه از طبقات رسوبی تشکیل شده است وبا توجه به جدول کلاسه بندی کیفیت نوع خاک درکلاس ۱-۲-۳ قرار دارند واراضی شبکه دارای شیب متوسط طبیعی از شمال به جنوب یک متر برای هر کیلو متر می باشد .

درقسمت هایی از تاراضی شبکه گکه عملیات تسطیح صورت گرفته است متوسط مقدار خاک برداری برای هر هکتار ۸۰۰ متر مکعب برآورد شده است.عمده محصولات کشاوزی منطقه شامل گندم،جو،ذرت،سبزیجات،چغندرقند ،مرکبات،نیشکر،برنجوبه طور کلی طبق تحقیقات که توسط مرکز تحقیقات کشاورزی صفی آباد انجام گرفته است به استثنایی محصولات سردسیری کلیه محصولات دیگر دراین منطقه قابل کشت است با یک بررسی اجمالی می توان مشاهد کرد که پس از ساخت شبکه آبیاری وتبطیح اراضی وبکارگیری روش های مهندسی آبیاری مصرف آب محصولات زراعی به صورت قابل ملاحظه ای کاهش یافته است به طوری که هم اکنون در محدوده شبکه دز قریب به ۵۰ نوع کشت مختلف درفصول تابستان وزمستان به بارمی نشینند که از میان آن می توان :

۴۰هزارهکتارگندم آبی
۲۰هزارهکتارذرت دانه ای
۱۵ هکتارنیشکردرشرکت های هفت تپه وکارون
۴هزارهکتارباغ مرکبات

دهها هکتارسبزیجات وانواع گل
صدها هکتارصیفیجات که به صورت روباز وگلخانه ای کشت می شود اشاره کرد.
تاثیر اقتصادی شبکه در منطقه

تاثیر شگرف شبکه براقتصادمنطقه علاوه بر اشتغال مستقیم دربخش کشاورزی موجب رونق مشاغلی چون ساخت جعبه های محای محصولات،سورتینگ میوه،تهیه لوازم یدکی وتعمیر ماشین آلات کشاورزی،موسساتحمل ونقل وهمچنین صنعت بانکداری نیز شده است .
هم چنین برداشت آب درهرزمان وبرای هرنوع کشت تضمین شده است وعملکرد محصول درهکتارافزایش چشمگیری داشته است که به عنوان یک مثال گویا دریک بررسی عملی درقیاس عملکرد محصول گندم درهرهکتار درسال ۱۳۳۸(سال مطلعات اولیه)،سال۱۳۸۰حدود۵/۶برابرافزایش یافته درهرهکتارراشاهدهستیم.
وسعت اراضی آبخور شبکه آبیاری دز

اراضی غرب روخانه دز
عمده اراضی زراعی غرب روخانه دزدرگذشته به صورت شرکت های زراعی موردبهره برداری قرار گرفته که بعد از پیروزی انقلاب بعضاً به زارعین منطقه واگذار شده است لذا سطح زیر کشت آنها حدود ۵۵۲۰۰ هکتر، اراضی شرقی دزحدود۶۲۵۰هکتار،جمعکل اراضی شبکه آبیاری دز ۱۱۴۵۰۰ است،البته طی سالهای اخیر با * نمودن زمینهای مجاورمقداری به کل اراضی قابل کشت اضافه گردیده است.
تاسیسات سد وشبکه آبیاری دز
۱-سددز
سددزبرروی رودخانه دز در۲۳ کیلومتری شمال دزفول احداث شده است .
آب رودخانه دز از ارتفاعات اشتران کوه- قالیکوه وبخشی از سلسله جبال زاگرس سرچشمه گرفته وسرشاخه های فرعی آن را رودخانه های بختیاری – تیره-ماریوره-الیگودرز-مکن دان وسرخاب کشور تشکیل می دهند. با احداث سد دزبرپشت دیواره این سد دریاچه ای به طول۶۵کیلومتربوجودآمده که با ظرفیت نهایی ۳/۱ میلیاردمترمکعب آب رادرخودجای می دهد.هدف اصلی ازاحداث سدهایی نظیر دزتامین نیروی لازم جهت تولید برق-کنترل سیلابی وتنظیم آب جهت مصارف آبیاری است لذادر۲۳ اسفند سال۱۳۴۱ مورد بهربرداری قررار گرفت.
۲-سدونیروگاه دز:

به منظور کنترل سیلابها دوتونل سررسز درضلع شرقی دریاچه وبا فاصله کمی ازبدنه سد ساخته شده است که قطرتونل تخیله شماره یک ۱۴ متروتونل شماره دو۶/۱۲ مترمیباشدوهریک ازآنها قادربه تخلیه ۳۰۰۰ مترمکعب آب درثانیه می باشد . همچنین دوتونل آبگیری اصلی درضلع غربی دریاچه ایجاد شده که هریک به انشعاباتی با قطر کمتر تقسیم گردیده که توسط آنها آب پشت دریاچه به توربین هدایت می شود.

حداکثرآب خروجی هریک ازتونلهای آبگیری اصلی برابر با ۲۴۰مترمکعب در ثانیه است دروسطبدنه سددرغارتفاع ۷/۲۲۲ متری از سطح دریا سه دریچه آبیاری مخروطی شکل به منظور آبیاری حدود۹۲۰۰۰ هکتارزمین های کشاورزی وکنترل سیلابها وجوددارد.

حداکثرخروجی هریک ازاین دریچه ها ۶۰ مترمکعب درثانیه است.
تعداد۸واحدژنراتورهریک به قدرت ۶۵ مگاوات درنیروگاه سددزوجود دارد بدین ترتیب ظرفیت نهایی نیروگاه مجموعاً۵۲۰ مگاوات است.
مشخصات سددز
نوع سد-بتونی دوقوس
ارتفاع سد ۲۰۳ متر
ارتفاع سدازسطح دریا ۳۵۴ متر
ارتفاع پی سدازسطح دریا ۱۵۱ متر

قول تاج سد ۲۱۲ متر
ضخامت بدن سددرپایین ۳۷ متر
ضخامت بدنه سددربالا ۵/۴ متر

ارتفاع دریچه ازسطح دریا ۲۲۲ متر
ارتفاع دریچه دربدنه سد ۷۱ متر
حفاری انجام شده ۶۷۰۰۰۰ مترمکعب
بتون مصرف شده درساختمان سد ۴۸۰۰۰۰ مترمکعب

حداکثرارتفاع دریاچه ۳۵۲ مترازسطح دریا
حداکثرارتفاع مهار ۳۵۰ مترازسطح دریا
حداقل ارتفاع موثردرتولید ۲۹۰ مترازسطح دریا
حوزاآبگیری رودخانه دز ۲۲۵۰۰۰ کیلومترمربع

حوزه آبگیری سددز ۱۷۰۰۰ کیلومترمربع
اراضی آبخوره سددز ۱۲۵۰۰۰ هکتار

۳- سدتنظیمی
این سد در۵/۴کیلومتری شمال پل قدیم دزفول به منظور کنترل وتنظیم مجددآب خروجی ازسد مخزنی دز وتامین ورودی به شبکه برمبنای ۲۰۰مترمکعب درثانیه درشبانه روز وعبور جریان سیلابی معادل ۶ هزارمترمکعب برثانیه طراحی شده است . وسعت دریاچه آن۳۳۱ هکتاروحجم مخزن آم ۱۴ میلیون مترمکعب درارتفاع ۱۳۵۲ مترنسبت به سطح دریای آزاد است .
طول آن ۱۳۶ متروارتفاع آن ۲۰متراست ودارای یک دریچه تخلیه رسوب جهت عبور جریان ۵۵۱مترمکعببرثانیه وتعداد۶دریچه سرریزبرای عبور سیلابهاکه هرکدام برای عبورحداکثر۷۴۶ مترمکعب برثانیه طراحی شده است.

۴- سدانحرافی
این سدبتنی در۶ کیلومتری پایین دست سد تنظیمی با طول ۳۹۴متروارتفاع ۴ متربه منظور هدایت آب مورد نیاز کانال اصلی ماطق شرق وغرب رودخانه دز وبرای عبور جریان سیلابی معادل ۶هزارمترمکعب برثانیه طراحی شده است .
باورودآب به آبگیرهای کانال اصلی شرق وغرب دزمراحل بهربرداری ازآن به جهت آبیاری اراضی شروع می شود.

دبی تنظیمی پیشنهادی درفصول مختلف جهت تامین نیازها:
درحال حاضردبی مورد نیاز شبکه آبیاری دزدوره تابستان براساس نیازهای آبی شبکه ومناطق پایین دست ونیازهای احتمالی آینده با توجه به دبی های درنظرگرفت شده درزمان طراحی درجدول زیر ارائه شده است .
فروردین اردیبهشت خرداد تیر مرداد شهریور مهر آبان آذر،دی-بهمن،اسفند
* ۲۰۰ ۲۵۰ ۲۵۰ ۲۵۰ ۲۰۰ ۲۰۰ ۲۰۰ تنظیم با جریانرودخانه

دبی خروجی ازسدتنظیمی براساسنیازهابرحسب مترمکعب برثانیه

بهربرداری ازشبکه آبیاری دز
درسال۱۳۳۷ همزمان با ساختمان سد دز مطالعه وطراحی قسمتی ازشبکه آبیاری دزدراراضی میانه به مساحت تقریبی ۲۲۰۰۰ هکتار به صورت آزمایشی توسط مهندسین مشاور عمران منابع آمریکا وهایدمی هلند شروع ودراواسط سال ۱۳۴۱ ساختمان طرح آزمایشی عملاًآغاز وبه تدریج بهره برداری از آن شروع گردید.

با تکمیل وبهره برداری وبررسی نتایج طرح آزمایشی مطالع وطراحی بقیه اراضی آبخور رودخانه دزتوسط مهندسین مشاور یادشده مجموع طرح دزاجرا ودرآذرماه سال ۱۳۵۶ به طورکلی تکمیل ومورد بهره برداری قرار گرفت به طور کلی هدف از احداث شبکه آبیاری دزتامین آن مطمئن برای اراضی واقع درمحدوده شبکه وآبی کردن بخش وسیعی از اراضی دیم وافزایش

عملکرد محصولات درواحد سطح،ایجاد شغل درمنطقه،ایجادکارخنجات صنعتی کشاورزی،بهربرداری مفید از منابع ودرنهایت خودکفایی درامرتولیدات زراعی می باشد شبکه آبیاری دزدارای تناسیسات متفاوت وساختمان های انتقال آب متناسب با حجمآب انتقالی برای اراضی آبخور محدوده هرکانال می باشد از جمله می توان ایستگاه پمپاژسبیلی درشمال شبکه را نامبردکه اراضی منطقه دیم سبیلی را به وسعت ۶۱۰۰۰ هکتر به واسطه چندین دستگاه پمپاژ با ظرفیت ۱۶ مترمکعب برثانیه آبیاری می کند، نام برد.