مقاله ویژگیهای سوره حمد

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله ویژگیهای سوره حمد دارای ۴۵ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله ویژگیهای سوره حمد  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله ویژگیهای سوره حمد،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن مقاله ویژگیهای سوره حمد :

ویژگیهای سوره حمد

۱- این سوره اساسا با سوره های دیگر قرآن از نظر لحن و آهنگ فرق روشنی دارد زیرا در این سوره خداوند طرز مناجات و سخن گفتن با او را به بندگانش آموخته است آغاز این سوره با حمد و ستایش پروردگار شروع و با ابراز ایمان به مبدا و معاد (خداشناسی و ایمان به رستاخیز) ادامه و با تقاضاها و نیازهای بندگان پایان می گیرد.

۲- سوره حمد، اساس قرآن است، در حدیثی از پیامبر اکرم (ص) می خوانیم که((الحمد ام القرآن)) و این به هنگامی بود که ((جابربن عبداله انصاری)) خدمت پیامبر اکرم (ص) رسید، پیامبر (ص) به او فرمود: ((آیا برترین سوره ای را که خدا در کتابش نازل کرده به تو تعلیم کنم)) جابر عرض کرد آری پدر و مادرم به فدایت باد، به من تعلیم کن، پیامبر (ص) سوره حمد که ام الکتاب است به او آموخت. سپس اضافه فرمود: ((این سوره شفای هر دردی است مگر مرگ)). ((ام)) به معنی اساس و ریشه است. شاید به همین دلیل ((ابن عباس) مفسر معروف می گوید: ((هر چیزی اساس و شالوده ای دارد و اساس و زیربنای قرآن، سوره حمد است)).

۳- در آیات قرآن سوره حمد به عنوان یک موهبت بزرگ به پیامبر (ص) معرفی شده، و در برابر کل قرآن قرار گرفته است، آنجا که می فرماید: ((ما به تو که سوره حمد که هفت آیه است و دوبار نازل شده دادیم همچنین قرآن بزرگ بخشیدیم)).
۲) محتوای سوره حمد:

از یک نظر این سوره به دو بخش تقسیم می شود، بخشی از خمد و ثنای خدا سخن می گوید و بخشی از نیازهای بنده
در حدیثی از پیامبر (ص) می خوانیم: خداوند متعال چنین فرموده: ((من سوره حمد را میان خود و بنده ام تقسیم کردم نیمی از آن برای من و نیمی از آن برای بنده من است و بنده من حق دارد هر چه را می خواهد از من بخواهد((۲)).
۳) در فضیلت این سوره:

از پیامبر (ص) نقل شده: ((هر مسلمانی سوره حمد را بخواند پاداش او به اندازه کسی است که دو سوم قرآن را خوانده (و طبق نقل دیگری پاداش کسی است که تمام قرآن را خوانده باشد) و گوئی به هر فردی از مردان و زنان مومن هدیه ای فرستاده است)).

همچنین در حدیثی از امام صادق (ع) می خوانیم: ((شیطان چهار بار فریاد کشید و ناله سر داد نخستین بار زمانی بود که از درگاه خداوند رانده شد، سپس هنگامی بود که که از بهشت به زمین تنزل یافت، سومین بار هنگام بعثت پیامبر (ص) بهد از فترت پیامبران بود و آخرین بار زمانی بود که سوره ((حمد)) نازل شد)).

۴) چرا نام این سوره فاتحه الکتاب است؟
((فاتحه الکتاب)) به معنی آغازگر کتاب (قرآن) است، و از روایات استفاده می شود که این سوره در زمان خود پیامبر (ص) نیز به همین نام شناخته می شده است.از اینجا دریچه ای به سوی مساله مهمی از مسائل اسلامی گشوده می شود و آن این که برخلاف آنچه در میان گروهی مشهور است که قرآن در عصر پیامبر (ص) به صورت پراکنده بود، بعد در زمان ابوبکر یا عمر یا عثمان جمع آوری شد، قرآن در زمان خود پیامبر (ص) به همین صورت امروز جمع آوری شده بود و

سرآغازش همین سوره حمد بوده است، مدارک متعددی در دست است که قرآن به صورت مجموعه ای که در دست ماست در عثر پیامبر (ص) و به فرمان او جمع آوری شده بود ((علی بن ابراهیم)) از امام صادق (ع) نقل کرده که رسول خدا به علی (ع) فرمود: ((قرآن در قطعات حریر و کاغذ و امثال آن پراکنده است آن را جمع آوری کنید)). سپس اضافه می کند: علی (ع) از آنجا برخاست و آن را در پارچه زردرنگی جمع آوری نمود سپس بر آن مهر زد.

به علاوه حدیث مشهور ((ثقلین)) که شیعه و سنی آن را نقل کرده اند که پیامبر (ص) فرمود من از میان شما می روم و دو چیز گرانبها را به یادگار می گذارم ((کتاب خدا)) و ((خاندانم)) خود نشان می دهد که قرآن به صورت یک کتاب جمع آوری شده بود.
در پاسخ این سوال

که در میان گروهی از دانشمندان معروف است که قرآن پس از پیامبر جمع آوری شده ( به وسیله علی (ع) یا کسان دیگر) باید گفت: قرآنی که علی (ع) جمع آوری کرد تنها خود قرآن نبود بلکه مجموعه ای بود از

بسم الله الرحمن الرحیم
در میان اقوام و ملل مختلف ، رسم است که کارهای مهم و با ارزش را به نام بزرگی از بزرگان خویش که مورد احترام و علاقه آنهاست، آغاز می کنند تا آن کار میمون و مبارک گردد و به انجام نیک رسد. مشرکان به نام بت ها و طاغوت ها، و مومنان با نام خدا و به دست اولیای خدا، کار را آغاز می کنند. چنان که در جنگ خندق، نخستین کلنگ را رسول خدا بر زمین زد.

(بسم الله الرحمن الرحیم) سر آغاز کتاب الهی است.(بسم الله) نه تنها در ابتدای قرآن، بلکه در آغاز تمام کتاب های آسمانی بوده است و در سر لوحه کار و عمل همه انبیا قرار داشت.
هنگامی که کشتی نوح در میان امواج طوفان به راه افتاد، نوح به یاران خود گفت: سوار شوید که (بسم الله مجریها و مرسیها) حرکت و توقف این کشتی با نام خداست.

سلیمان (ع) نیز چون ملکه سبا را به ایمان فراخواند، دعوتنامه خود را با جمله (بسم الله الرحمن الرحیم) آغاز کرد.
* امیر مومنان، علی (ع) فرمود:«بسم الله»، مایه برکت کارها و ترک آن موجب نافرمانی است.
همچنین آن حضرت به شخصی که :«بسم الله» را می نوشت، فرمود:«جودها؛ آن را نیکو بنویس». در حدیثی دیگر ازآمده است: «بسم الله» را فراموش نکن، حتی در نوشتن یک بیت شعر.

* بر زبان آوردن نام خدا در آغاز هر کاری سفارش شده است؛ در خوردن و خوابیدن و نوشتن، سوار شدن بر مرکب و مسافرت، و بسیاری کارهای دیگر. حتی اگر حیوانی بدون نام خدا ذبح شود، مصرف گوشت آن حرام است و این رمز آن است که خوراک انسان موحد نیز باید جهن الاهی داشته باشد.
* (بسم الله) نشان فرد مسلمان است که باید همه کارهای او رنگ الاهی داشته باشد؛ چنان چه محصولات و کالاهای ساخت یک کارخانه، همگی نشان و علامت آن کارخانه را دارد؛ خواه کوچک باشد یا بزرگ. نیز پرچم هر کشوری بر فراز ادارات و مدارس و پادگان های آن کشور افراشته است؛ هم بر فراز کشتی های آن کشور در دریاها، و هم بر روی میز اداری کارمندان.

* امام رضا (ع) فرمود: «بسم الله» یعنی نشان بندگی خدا را بر خود می نهم.

سیمای بسم الله
(بسم الله) نشانگر رنگ و صیغه الهی و بیانگر جهت گیری توحیدی ماست.
(بسم الله) رمز توحید است. ذکر نام دیگران به جای نام خدا رمز کفر، و قرین کردن نام خدا با نام دیگران، نشانه شرک است. نه در کنار نام خدا و نه به جای نام او، نام دیگری را نبریم.
(بسم الله) رمز بقا و دوام است؛ زیرا هر چه رنگ خدایی نداشته باشد، فانی است.
(بسم الله) رمز عشق به خدا و توکل به اوست. به کسی که رحمن و رحیم است عشق می ورزیم و کارمان را با توکل به او آغاز می کنیم، که بردن نام سبب جلب رحمت است.

(بسم الله) رمز اظهار نیاز به درگاه الهی است.
(بسم الله) نخستین گام در مسیر بندگی و عبودیت است.
(بسم الله) مایه فرار شیطان است. کسی که به خدا تمسک می جوید، شیطان در او کارگر نمی افتد.
(بسم الله) عامل بیمه شدن کارها است.

«بسم الله» ذکر خداست، یعنی خدایا من تو را فراموش نکرده ام.
«بسم الله» بیانگر انگیزه ماست، یعنی خدایا هدفم تو هستی نه مردم، نه جلوه ها و نه هوس ها.

«بسم الله» کلامی است که سخن خدا با مردم و سخن مردم با خدا، با آن آغاز می شود.
۱ آغاز کتاب با نام خدا، یعنی هدایت تنها با استعانت از او محقق می شود: «بسم الله»؛
۲ رحمت الهی همچون ذات او ابدی و همیشگی است:(الله الرحمن الرحیم)؛

۳ بیان رحمت الهی در قالب های «رحمان» و «رحیم»، نشان از رحمت گسترده الاهی در دنیا و آخرت دارد: (الرحمن الرحیم)؛
۴ رحمان و رحیم در آغاز کتاب، نشان این است که قرآن جلوه ای از رحمت الاهی است:(الرحمن الرحیم).

۵ میان همه مردم جهان رسم است که هر کار مهم و پرارزشی را به نام بزرگی از بزرگان آغاز می کنند، یعنی آن کار را با آن شخصیت موردنظر از آغاز ارطتباط می دهند ولی آیا بهنر نیست که برای پاینده بودن یک برنامه و جاوید ماندن یک تشکیلات، آن را به موجود پایدار و جاویدانی ارتباط دهیم که فنا در ذات او راه ندارد، از میان تمام موجودات آنکه ازلی و ابدی است تنها ذات پاک خداست و به همین دلیل باید همه چیز و هر کار را با نام او آغاز کرد و از او استمداد نمود لذا در نخستین آیه قرآن می گوئیم (( بنام خداوند بخشنده بخشایشگر)) (بسم الله الرحمن الرحیم).

و در حدیث معروفی از پیامبر (ص) می خوانیم: کل امر ذی بال لم یذکر فیه اسم الله فهو ابتر: (( هر کار مهمی که بدون نام خدا شروع شود بی فرجام است)).
و نیز امام باقر (ع) می فرماید: ((سزاواد است که هنگامی که کاری را شروع می کنیم، چه بزرگ باشد چه کوچک، بسم الله بگوئیم تا پربرکت و میمون باشد)). کوتاه سخن اینکه پایداری و بقا عمل بسته به ارتباطی است که با خدا دارد به همین مناسبت خدا به پیامبر (ص) دستور می دهد که در آغاز شروع تبلیغ اسلام این وظیفه خطیر را با نام خدا شروع کند: اقر باسم ربک (سوره علق آیه ۱) و می بینیم حضرت نوح در آن طوفان سخت و عجیب هنگام سوار شدن بر کشتی برای پیروزی بر مشکلات به یاران خود دستور می دهد که در هنگام حرکت و در موقع توقف کشتی ((بسم الله)) بگویند (سوره هود آیه ۴۱ و ۴۸).

و آنها نیز این سفر را سرانجام با موفقیت و پیروزی پشت سر گذاشتند. و نیز سلیمان در نامه ای که به ملکه سبا می نویسد سرآغاز آن را ((بسم الله)) قرار می دهد (سوره نحل). روی همین اصل تمام سوره های قرآن- با بسم الله آغاز می شود تا هدف اصلی از آغاز تا انجام با موفقیت و پیروزی و بدون شکست انجام شود و تنها سوره توبه است که بسم الله در آغاز آن نمی بینیم چرا که سوره توبه با اعلان جنگ به جنایتکاران مکه وپیمان شکنان مکه آغاز شده، و اعلان جنگ با توصیف خداوند به (( رحمان و رحیم)) سازگار نیست.

آیا ((بسم الله)) جز سوره است؟
در میان دانشمندان و علما شیعه اختلافی نیست که ((بسم الله)) جز سوره حمد و همه سوره های قرآن است، اصولا ثبت ((بسم الله)) در آغاز همه سوره ها، خود گواه زنده این امر است، زیرا می دانیم در متن قرآن چیزی اضافه نوشته نشده است، و ذکر ((بسم الله)) در آغاز سوره ها از زمان پیامبر (ص) تا کنون معمول بوده است به عنوان سیره مسلمین همواره بر این بوده که هنگام تلاوت قرآن ((بسم الله)) را در آغاز هر سوره ای می خوانند، و متواترا نیز ثابت شده که پیامبر (ص) آن را تلاوت می فرمود، چگونه ممکن است چیزی جز قرآن نباشد و ((بسم الله)) و مسلمانان همواره آن را ضمن قرآن بخوانند و بر آن مداومت کنند. به هر حال مساله آنقدر روشن است که می گویند: یک روز معاویه در دوران حکومتش در نماز جماعت ((بسم الله)) را نگفت، بعد از نماز جمعی از مهاجران و انصار فریاد زدند اسرقت ام نیست؟ ((آیا بسم الله را دزدیدی یا فراموش کردی).

الله جامعترین نام خداست.
زیرا بررسی نام های خدا که در قرآن مجید و یا سایر منابع اسلامی آمده نشان می دهد که هر کدام از آن یک بخش خاص از صفات خدا را منعکس می سازد، تنها نامی که جامع صفات جلال و جمال است همان ((الله)) می باشد به همین دلیل اسما دیگر خداوند غالبا به عنوان صفت برای کلمه ((الله)) گفته می شود به عنوان نمونه: ((غفور)) و ((رحیم)) که به جنبه آمرزش خداوند اشاره می کند (فان الله غفور رحیم)- سوره بقره آیه ۲۶۶
((سمیع)) اشاره به آگاهی او از مسموعات، و ((علیم)) اشاره به آگاهی او از همه چیز است (فان الله سمیع علیم)

و در یک آیه بسیاری از این اسما، وصف ((الله)) قرار می گیرند هو الله الذی لااله الا هو الملک القدوس السلام المومن المهیمن العزیز الجبار المتکبر: ((اوست الله که معبودی جز وی نیست، اوست حاکم مطلق، منزه از ناپاکیها، از هر گونه ظلم و بیدادگری، ایمنی بخش، نگاهبان همه چیز، توانا و شکست ناپذیر، قاهر بر همه موجودات و با عظمت)).

یکی از شواهد جامعیت این نام آن است که ابراز ایمان و توصیه تنها با جمله لااله الاالله می توان کرد.
رحمت عام و خاص خدا:

مشهور در میان گروهی از مفسران این است که صفت ((رحمان)) اشاره به رحمت عام خداست که شامل دوست و دشمن، مومن وکافر و نیکوکار و بدکار می باشد، زیرا ((باران رحمت بی حسابش همه را رسیده، و خوان نعمت بی دریغش همه جا کشیده)).

ولی ((رحیم)) اشاره به رحمت خاص خداوند است که ئیژه بندگان مطیع و صالح و فرمانبردار است و تنها چیزی که ممکن است اشاره به این مطلب باشد آن است که رحمن در همه جا در قرآن به صورت مطلق آمده که نشانه عمومیت آن است، در حالی که ((رحیم)) گاهی به صورت مفید ذکر شده که دلیل بر خصوصیت آن است مانند (و کان بالمومنین رحیما) ((خداوند نسبت به مومنان رحیم است)) (احزاب:۴۳).

در روایتی از امام صادق (ع) نیز می خوانیم: ((خداوند معبود همه چیز است، نسبت به تمام مخلوقاتش رحمان، و نسبت به خصوص مومنان رحیم است)).

چرا صفات دیگر خدا در بسم الله نیامده است؟
و تنها روی صفت ((رحمانیت و حیمیت)) او تکیه می شود اما با توجه به یک نکته، پاسخ این سوال روشن می شود و آن اینکه در آغاز هر کار لازم است از صفتی استمداد کنیم که آثارش بر سراسر جهان پرتوافکن است، همه موجودات را فرا گرفته و گرفتاران را در لحظات بحرانی نجات بخشیده است.بهتر است این حقیقت را از زبان قرآن بشنوید آنجا که می گوید: و رحمتی وسعت کل شی (( رحمت من همه چیز را فرا گرفته است))

از سوی دیگر می بینیم پیامبران برای نجات خود از چنگال حوادث سخت و دشمنان خطرناک دست به دامن رحمت خدا می زدند، در مورد((هود)) و پیروانش می خوانیم: فانجیناه و الذین معه برحمه منا: ((هود و پیروانش را بوسیله رحمت خویش (از چنگال دشمنان) رهائی بخشیدیم)). پس اساس کار خداوند بر رحمت است و مجازات جنبه استثنایی دارد چنانکه در دعا می خوانیم: یا من سبقت رحمه غضبه ((ای خدائی که رحمتت بر غضبت پیشی گرفته است)) انسانها نیز

باید در برنامه زندگی اساس و پایه کار را بر رحمت و محبت قرار دهند و توسل به خشونت را برای مواقع ضرورت بگذارند. بعد از ((بسم الله)) که آغازگر سوره بود، نخستین وظیفه بندگان آن است که به یاد مبد بزرگ عالم هستی و نعمت های بی پایانش بیفتد، همان نعمت های فراوانی که راهنمای ما در شناخت پروردگار و انگیزه مادر راه عبودیت است.

اینکه می گوییم: انگیزه، به خاطر آن است که هر انسانی به هنگامی که نعمتی به او می رسد فورا می خواهد، بخشنده نعمت را بشناسد، و طبق فرمان فطرت به سپاسگذاری برخیزد و حق شکر او را ادا کند به همین جهت علمای علم کلام (عقائد) در نخستین بحث این علم ((وجوب شکر منعم)) را که یک فرمان فطری و عقلی است به عنوان انگیزه خداشناسی، یادآور می شوند. و اینکه می گوئیم: راهنمای ما در شناخت پروردگار نعمتهای اوست، زیرا بهترین و جامعترین راه برای شناخت مبد، مطالعه در سراسر آفرینش و رازهای خلقت و مخصوصا وجود نعمت ها در رابطه با زندگی انسانها است.

به این دو دلیل سوره فاتحه الکتاب با این جمله شروع می شود ((حمد و ستایش مخصوص خداوندی است که پروردگار جهانیان است)) (الحمدلله رب العالمین). ((حمد)) در لغت به معنی ستایش کردن در برابر کار یا صفت نیک اختیاری است.

۱- هر انسانی که سرچشمه خیر و برکتی است و هر پیامبر (ص) و رهبر الهی که نور هدایت در دلها می پاشد، هر شخص سخاوتمندی که بخشش می کند، و هر طبیبی که مرهمی بر زخم جانکاهی می نهد، ستایش آنها از ستایشخدا سرچشمه می گیرد، چرا که همه ایتن مواهب در اصل از ناحیه ذات پاک او است، و نیز اگر خورشید نور افشانی می کند، ابرها باران می بارند، و زمین برکاتش را به ما تحویل می دهد، همه از ناحیه اوست.

۲- جالب اینکه حمد تنها در آغاز کار نیست، بلکه پایان کارها نیز چنانکه قرآن به ما تعلیم می دهد با حمد خواهد بود، در مورد بهشتیان می خوانیم: ((سخن آنها در بهشت نخست مزه شمردن خداوند از هر عیب و نقص و تحیت آنها سلام و آخرین سخنانش الحمدلله رب العالمین است))
۳- اما کلمه «رب» در اصل به معنی مالک و صاحب چیزی است که به ترتیب و اصلاح آن می پردازد.

۴- کلمه ((عالمین)) جمع ((عالم)۹ است و عالم به معنی مجموعه ای است از موجودات مختلف و هنگامی که به صورت ((عالمین)) جمع بسته می شود اشاره به تمام مجموعه های این جهان است. در روایتی از علی (ع) چنین می خوانیم که در ضمن تفسیر آیه ((الحمد لله رب العالمین)) فرمود: ((رب العالمین اشاره به مجموع همه مخلوقات است اعم از موجودات بیجان و جاندار)).((خداوندی که بخشنده و بخشایشگر است ((و رحمت عام و خاصش همه را رسیده (الرحمن الرحیم).

معنی «رحمن» و «رحیم» و همچنین تفاوت میان این دو کلمه را در تفسیر ((بسم الله)) خواندیم نکته ای که باید اضافه کنیم این است که این دو صفت در نمازهای روزانه ما حداقل ۳۰ بار تکرار می شوند (در هر یک از دو رکعت اول نماز دوازده بار) و به این ترتیب ۶۰ مرتبه خدا را به صفت رحمتش می ستاییم و این درسی است برای همه انسان ها که خود را در زندگی بیش از هر چیز به این اخلاق الهی متخلق کنند. به علاوه اشارا ای است به این واقعیت که ما اگر خود را عبد و بنده خدا می دانیم مبادا رفتار مالکان بی رحم نسبت به بردگانش در نظرها تداعی شود.

نکته دیگر این که ((رحمان و رحیم)) بعد از ((رب العالمین)) اشاره به این است که ما در عین قدرت نسبت به بندگان خویش، با مهربانی و لطف رفتار می کنیم.
الحد لله رب العالمین

سپاس و ستایش مخصوص خداوندی است که پروردگار جهانیان است.
• افزودن بر سوره حمد، چهار سوره انعام، کهف، سبا و فاطر نیز با (الحمد لله) آغاز شده اند.
• مفهوم «« حمد»»، ترکیبی از مفهوم مدح و شکر است. انسان در برابر جمال و کمال و زیبایی دیگران، زبان به ستایش آنان، و در برابر نعمت و احسان و خدمت دیگران، زبان به سپاس از آنان می گشایند. خداوند متعال به دلیل کمال و جمالش، شایسته ستایش و به دلیل احسان ها و نعمت هایش، لایق شکرگذاری ات.
• ««رب»» به کسی گفته می شود که هم مالک و صاحب چیزی است و هم در رشد و پرورش آن نقش دارد. خداوند هم صاحب حقیقی عالم است و هم مدبر و پروردگار آن؛ بنابراین هستی در مسیری که خداوند تعیین کرده، هدایت می شود.

• خداوند، نه تنها پروردگار انسان ها بلکه پروردگار همه جهانیان است. چنان که موسی در مقام معرفی خداوند فرمود: ((ربنا الذی اعطی کل شیء خلقه ثم هدی))، پروردگار ما همه موجودات را وجود بخشیده و سپس به راه کمالش هدایت نموده است.
• تمام هستی، تنها یک پروردگار دارد و آنچه در جاهلیت و میان بعضی از ملت ها رایج بوده و اعتقاد داشتند که برای هر نوع از پدیده ها خدایی است و آن را مدبر و رب النوع آن می پنداشتند، باطل است.

۱ سپاس و ستایش از دیگران، ما را از یاد او غافل نکند که سپاس و ستایش واقعی از آن اوست: (الحمد لله)
۲ همه هستی زیباست و تدبیر هستی نیکوست. (حمد برای زیبایی و نیکویی به کار می رود): (الحمد لله)؛
۳ دلیل ستایش ما، پروردگاری اوست: (الحمد لله رب العالمین)؛

۴ رابطه خداوند با مخلوقات، رابطه رایمی و تنگاتنگ است (نقاش و بنا هنر خود را عرضه می کنند و می روند، ولی مربی باید هر لحظه نظارت داشنه باشد): (رب العالمین)

۵ همه هستی، تحت تدبیر یک خداوند است: (رب العالمین)؛
۶ هستی، رشد دارد، نه آنکه ساکن و راکد باشد: (رب العالمین)؛
۷ خداوند، انسان ها را با راهنمایی انبیا تربیت می کند (تربیت نشریعی) و جمادات و نباتات و حیوانات رارشد و پرورش می دهد ( تربیت تکوینی): (رب العالمین)
الرحمن الرحیم«۳»

(خدایی که) بخشنده و مهربان است.
• «رحمان» و «رحیم» هر دو از ریشه رحمت هستند، اما اولی بیانگر رحمت عام الهی به همه موجودات و دومی بیانگر رحمت ویژه الهی به انسان است.
• خداوند، نزول رحمت را بر خود واجب کرده است: (کتب ربکم علی نفسه الرحمه) و رحمت او بر همه چیز سایه گسترده است: (رحمتی وسعت کل شیء) . پیامبران و کتاب های آسمانی او مایه رحمت اند: (رحمه للعالمین) و آفرینش و پرورش او بر اساس رحمت است و اگر عقوبت می کند از روی لطف است. بخشیرن گناهان و پذیرش توبه بندگان و پوشیدن عیب های آنان و دادن فرصت برای جبران خطاها، همه مظاهر رحمت او است.