مقاله راهنمایی و مشاوره

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله راهنمایی و مشاوره دارای ۱۴۷ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله راهنمایی و مشاوره  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله راهنمایی و مشاوره،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن مقاله راهنمایی و مشاوره :

چکیده
موضوع این تحقیق که به بررسی آن پرداخته می شود جایگاه اوقات فراغت در مدیریت زمان نوجوانان و جوانان استان قزوین می باشد.
در مسأله اوقات فراغت بحث،بحث پر کردن نیست،چون ما یک مقدار به کیفیت هم باید نگاه کنیم بحث،بحث غنی سازی است که پر کردن مفهوم ندارد ما باید غنی سازی کنیم و کیفیت باید بالا باشد.

امروزه اوقات فراغت تنها به فرصتهای خالی در زندگی روزمره افراد اطلاق نمی شود که با هر وسیله و به هر شیوه ای بتوان آن را پر کرد چگونگی اوقات فراغت هم اینک در کشورهای پیشرفته یکی از شاخص های رفاه در برنامه های عمران و توسعه است.
کارشناسان عموماً بر این باورند که اوقات فراغت را نمی توان منحصر به فصلی از سال و یا متعلق به گروه و قشر خاصی از جامعه دانست.اوقات فراغت،امکان بالقوه ای مفید و مؤثری است که می تواند و باید در دسترس همه طبقات اجتماعی قرار بگیرد و هر فرد در خور امکانات و موقعیت اقتصادی و فرهنگی خود از آن برخوردار شود.
اگر مسئله اوقات فراغت برای افراد جامعه بویژه جوانان و نوجوانان مطرح است الزاماً بایستی به خواست آنها توجه کافی شود چه تضمینی وجود دارد که فرد هنگام استفاده از برنامه های تفریحی و یا شرکت در اردوهای خارج از شهر دجار بدآموزی نشود.

اگر می گوییم جوانان و نوجوانان باید از اوقات فراغت کافی برخوردار باشند مطلوبیت و کیفیت این اوقات را نباید از نظر دور داشت.
دانش آموز و خانواده وی در برنامه ریزی های مربوط به اوقات فراغت به عنوان محور اصلی تصمیم گیری باید مشارکت فعالانه داشته با

شند.
یکی از مشخصه های مهم اوقات فراغت،فراهم آوردن امکان دستیابی به استقلال و همانند کردن رفتار در مقایسه با افراد بزرگتر استونداشتن برنامه ها در طول اوقات فراغت به سرگردانی جوان و نوجوان دامن می زند و احساس پوچی و بیگانگی را در وی تقویت می کند چنین احساسی در نهایت منجر به بروز انحراف ها و ناسازگاری ها می شود.

اوقات فراغت جوانان و نوجوانان را بایستی به عنوان یک ضرورت حیاتی در نظر داشت.اگر اوقات فراغت از جنبه تفریحی و سرگرمی مورد توجه قرار می گیرد بیشتر برای ایجاد انگیزه و پذیرش برای رسیدن به هدف است.اوقات فراغت فرصت بسیار خوبی است برای پیشگیری از آسیب ها و در نتیجه به هر میزان که در این زمینه سازگاری شود،سود آن متوحه جامعه خواهد بود.

اوقات فراغت را نه در یک محدوده مشخص زمانی و برای قشر خاصی از جامعه،بلکه برای همه فصول و به منظور سرویس دادن به همه افراد بایستی مورد توجه قرار داد.متأسفانه خانواده های مشمول بیش از طبقات اجتماعی دیگر در رابطه با کودکان و نوجوانانشان از اوقات فراغت بهره می گیرند.و به طور کلی هدف از تحقیق مورد نظر تفحص در زمینه برنامه ها و کلاسها و فعالیت های فوق برنامه ای که در طول سال تحصیلی و در زمان تعطیلات تابستان برای این اقشار جامعه در نظر گرفته و اجرا می شوند و همچنین یافتن راه حلها و پیشنهادات مؤثر برای پر کردن و بهینه سازی صحیح اوقات فراغت و همچنین نیازهایی که برای برنامه ریزی در زمینه آموزش و پرورش خود و شناخت و شناسایی مشکلات دانش آموزان و همچنین نیازها و امکانات اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی و غیره.

همچنین روشی که در این تحقی استفاده شده از روش کتابخانه ای است و ابزار جمع آوری اطلاعات تحقیق پرسشنامه می باشد که دانش آموزان گروههای سنی مقطع راهنمایی و دبیرستان و دانشگاه بدان پاسخ دادند و مورد تجزیه و تحلیل در فصول بعد قرار می گیرد و بدان پرداخته می شود اهمیتی که این موضوع برای نوجوانان و جوانان دارد چون بخش قابل توجهی از زندگی آنان در زمان فراغت به بطالت گذرانده می شود برای پرداختن دانش آموزان به این موضوع حساس و واقف بودن به این مسئله،برای پاسخگویی به این نیاز نوجوانان و جوانان طراحی شده و همچنین پیشنهاداتی که در این زمینه برای این قشر آسیب پذیر جامعه در نظر گرفته شده امید است مورد توجه مسئولیت و دست اندر کاران ذیربط و مورد توجه دانش آموزان و نوجوانان و جوانان قرار گیرد تا از انحرافات و فعالیت های مخرب و ناسالمی که در جامعه وجود دارد تا حدودی جلوگیری و درمان شود چون رمز موفقیت و سرافرازی یک جامعه در گرو داشتن و تربیت صحیح نوجوانان و جوانان کارآمد و خلاق و اهمیتی که به فراغت آنها داده می شود.

فصل اول:معرفی تحقیق
۱مقدمه
۲بیان مسئله
۳اهمیت و ضرورت تحقیق
۴هدفهای پژوهش
۵سؤالات تحقیق
۶تعاریف عملیاتی واژه ها

مقدمه
نشاط و سررور لازمه زندگی است و پژمردگی و کسالت زایل کننده استعدادها و توانایی های انسان می باشد.در فضایی که که نوجوانان و جوانان و حتی بزرگسالان فرصت تحرک و تلاش می یابند و فارغ از کارها و امور عادی و رسمی به تفریح و سرگرمی مورد علاقه خویش می پردازند می توان به استمرار فعالیت ها و شکوفایی استعدادها دل بست.به عبارت دیگر در جایی که مجالی برای فراغت یافت نمی شود افسردگی و رخوت به سراغ انسان خواهد آمد.
ضرورت توجه به اهمیت کاربرد اوقات فراغت آن چنان نباشد که تمدن امروزی را به خود مشغول داشته که ناچار در کنار دیگر نهادهای اجتماعی به تأسیس نهاد اوقات فراغت تیز دست یازیده است.اوقات فراغت محصول محصو دوره اندیشی انسان در مورد سرنوشت خود و دوره رهایی از فعالیت های یدی و جمعی می باشد.امروزه دیگر اوقات فراغت یک پدیده جانبی نیست بله فراغت یکی از حوزه های مهم تمدن جدید است که با گسترش خود کم و کیف تولید فرهنگی را هم دگرگون کرده است بنابراین در همه جوامع بشری به آن به صورت یک نیاز واقعی می نگرند،شده و دولت ها سعی دارند با انتخاب الگوهای مختلف به تعریف،تقویت و گسترش آن در میان نسل ها و قشرهای مختلف جامعه بپردازند.
یکی از مهمترین لایه های اجتماعی جامعه ما و هر جامعه ای قشر جوان می باشد که سعی می شود مسائل اوقات فراغت آنها را مورد بررسی قرار دهد.
تحقیق حاضر کوششی است که با هدف شناسایی نحوه گذران اوقات فراغت نوجوانان و جوانان جامعه شهری ایران با تأکید بر چگونگی پرداختن آنان به فعالیت های مختلف فراغت صورت گرفته است.امید است نتایج این تحقیق به عنوان تلاشی در مقیاس ملی در سیاست گذاری و تصمیم گیری های مربوط به نوجوانان و جوانان مؤثر واقع شود و به راه کارهای معینی در زمینه هدایت “وضع موجود” به “وضع مطلوب” منتهی گردد.

بیان مسئله:
برنامه ریزی و اجرای سیاست های صحیح و به جا برای نیروی انسانی که جزء سرمایه های ملی شناخته می شود از ضروریات جوامع در حال توسعه می باشد.
آموزش جوانان ایرانی امری ضروری است.جوانانی که به تقدیر و سرنوشت عادت کرده اند،آشنا کردن با مباحث ضروری روزمره بسیار مفید و لازم می باشد.
یکی از مشکلات پایدار جوامع فعلی فراهم آوردن وسایلی است که نیاز به فعالیت های تفریحی سالم و کافی را تضمین نماید.
سعادت فرد و جامعه در گرو آن است که برنامه ریزان(خانواده و دولت)به خصوص در مورد کودکان و نوجوانان به گونه ای حساب شده اوقات فراغت را سازماندهی و برنامه ریزی کنند.
اعم برنامه های فراغتی هدفمند بوده و در قالب کلاسهای آموزشی و فعالیت های جمعی رسمی طراحی شده تا فرد مطابق برنامه ها از آن استفاده نماید.
لذا باید توجه داشت که هر گونه رسیت و الزام آوری می تواند به شدت به روح فراغتی برنامه ها ضربه بزند.اما با توسعه شبکه ارتباطی و فراگیری شبکه آموزشی،نیازها و کنش های رفتاری آنها را هم تحت تأثیر قرار داده است.
توجیه افکار عمومی و کسب حمایت عمومی و ترغیب مردم برای مشارکت و بهره گیری از برنامه های فراغتی ایجاد شده نیز بدون شناخت اهداف برنامه ها و توانایی تبیین آن میسر نیست.دست اندر کاران برنامه های فراغتی باید از ارزشهای قلمرو فعالیتی خود آگاه بوده و در توجیه موثر آنها برای مردم و نهادهای حمایت کننده از تجربه لازم برخوردار باشند.
بدیهی است سیاستگذاری و برنامه ریزی برای رسیدن به وضع آرمانی نیازمند شناخت وضع موجود است یعنی با شناخت گرایشها،نگرشها،تمایلات و علاقه مندی های نوجوانان و جوانان به انواع فعالیت های فراغت،برنامه ریزی و تدارک امکانات لازم برای رسیدن از وضع فعلی به وضع مطلوب ممکن می شود.
لذا با توجه به مباحث ذکر شده نیاز به انجام نظر سنجی در مورد چگونگی گذران اوقات فراغت در شهرستان قزوین،خو را ضروری می نمایاند که با در نظر داشتن سه بخش خانواده،فرد و ارزیابی کلاسهای برگزار شده در مورد اوقات فراغت موضوع مورد ارزیابی قرار گرفت و اولویت های مورد علاقه جوانان در زمن اوقات فراغت مورد بررسی قرار گرفت تا سازمان ملی جوانان به عنوان کمیته هماهنگ کننده دستگاههای اجرائی انجام این نظر سنجی را جزء ضروری ترین برنامه برای خود در نظر گرفت اما آیا تمامی اجزاء به یک میزان از امکانات و وسایل آموزشی بهره مند می شوندآیا عدالت اجتماعی وضعیت را برای تمامی قشرا یکسان ایجاد کرده است.
اوقات فراغت را می توان مهمترین و دلپذیرترین اوقات آمار بشر دانست.این اوقات مستعد است که برای مؤمنان لحظه های نیایش یا معبود،برای عالمان دقایق تعمق و تفکر و برای هنرمندان زمان ساختن و ابداع باشد.در عین حال برای عده ای تیز این اوقات به جای “فراغت” ملال آورترین لحظه هاست.
واقعیت های تاریخی حاکی از آن است که تا مدتها بعد از انصلاب صنعتی کار همراه با استثمار شدید،مجالی برای “فراغت” باقی نمی گذاشت اما به تدریح ساعات کار محدود شد و اوقات فراغت با ابعاد و معانی تازه خود در جامعه شکل گرف از این جهات باید فراغت را پدیده ای متعلق به عصر جدید دانست.

ضرورت و اهمیت تحقیق
صاحب نظرانی چون دومازیه و اوژه و آندرسون اعتقاد دارند که جوامع انسانی به سوی “تمدن فراغت” در حال تحول و حرکت است.به نظر آنان این تحولات توجه زیادی را به چگونگی نوع اشتغال در ساعات فراغت ایجاب می کند و پرداختن به آن روز به روز از اهمیت بیشتری برخوردار می گردد.به علاوه وجود ضرب المثلهایی چون “بیکاری مادر بیماری است” و “شیطان همیشه برای دستهای خالی کار بدی می یابد” اهمیت توجه به اوقات فراغت و نحوه گذران آن را خاطر نشان می سازند.همچنین به باور برخی از اندیشمندان فعالیت های اوقات فراغت به مانند آییه فرهنگ جامعه می باشد دلالت ضمنی چنین برداشتی آن است که چگونگی گذران اوقات فراغت یک جامعه تا میزان زیادی نشانگر خصایص بارز آن فرهنگ به شمار می رود.دبیرخانه شورای عالی جوان(۱۳۷۴) در کتابچه اوقات فراغت به نقل از فرانسیس دوگه می نویسد:“به من بگویید اوقات فراغت خود را چگونه می گذرانید تا یگویم که شما که هستید و فرزندانتان را چگونه تربیت می کنید.”
پی یر دوگه اعتقاد دارد که :“موجودیت و اصالت فرهنگ بر مبنای فرصت های و اوقات فراغت افرادی که در آن جامعه زندگی می کنند پی ریزی شده است.”
تاگور شاعر نامدار هنری می نویسد:“تمدن های انسانی سرمایه های جاویدانی هستند که از کاشت،داشت و برداشت های صحیح اوقات فراغت تجلی گشته اند.”
بر اساس تعالیم اسلامی اوقات فراغت در دوشادوش اوقات کار قرار داشته و فرصت ارزشمندی هم برای بازیافتن خود و تجلی یافتن بعد معنوی انسان و هم پاسخ دادن به حس کمال جویی انسان می باشد.استفاده از اوقات فراغت مانند گذشته اختصاص به طبقه خاصی نداشته و همه قشرها می توانند از آن استفاده جویند ولی از آنجا که کشور ما در زمره جوان ترین کشورهای جهان با میانگین سنی ۱۶ تا ۱ سال قرار دارد از این رو ایجاد امکانات مناسب برای گذران اوقات فراغت و هدایت نوجوانان و جوانان در بهره گیری از این فرصت ها می تواند نقش به سزایی در شکل گیری شخصیت آنان و سازندگی مؤثر جامعه ایفا نماید.
رسیدن به بزرگسالی فرآیندی پیچیده و چند بعدی است که منزلت و نیز منازل قابل شناسایی در حرکت به سوی آن به لحاظ اجتماعی ساخته می شود.بر این اساس تغییرات و تفاوت های پدیدار شناسی گذار از یک گروه به گروه دیگر و از نسلی به نسل دیگر بر تغییرات اندیشی و هنجاری یک جامعه اشاره دارد.زیمنه هایی همچون کاهش اشتغال جوانان،بسط علایق و فرصتهای آموزشی و تحصیلی برای جوانان،اشتغال پاره وقت و اهمیت یافتن اوقات فراغت از جمله زمینه هایی هستند که شرایط جدیدی را پیش روی جوانان قرار داده است لذا تحقیق در زمینه نیازهای نوجوانان و جوانان در میان گروههای سنی،جنسی،تحصیلی و طبقاتی مختلف جوانان در شناخت و پیش بینی اولیت ها،نیازها و آینده نگری آنها و نیز تغییرات اجتماعی و فرهنگی که در معرض آن قرار دارد بسیار مؤثر است.
در برنامه های اوقات فراغت نباید اهداف دولت،شخص و مربیان در ارزشها،تمایلات و اهداف در تعارض باشند.خانواده و سازمانهای دولتی ممکن است بتوانند در شرایطی خاص برنامه های اجباری خود را به افراد تحمیل کنند.
اشتغال مناسب نوجوانان و جوانان به فعالیت های سازنده و سالم به هنگام گذران اوقات فراغت موجب می گردد که آنان قابلیت های فردی خود را نشان داده و استعدادهای ویژه و قدرت خلاقه خویش را ظاهر سازند.

هدفهای پژوهش:
۱شناخت چگونگی گذراندن اوقات فراغت در نوجوانان و جوانان.
۲جستجو در مورد برنامه ها و کلاس هایی که در تابستان برای نوجوانان و جوانان اجرا می شود.
۳راههای یافتن راه حل های عملی و مؤثر برای پر کردن صحیح اوقات فراغت.
۴تعیین نیازهایی که نوجوانان و جوانان برای پر کردن اوقات فراغت خود نیاز دارند.
۵تعیین نیازهای دانش آموزان برای برنامه ریزی آینده خصوصاً آموزش و پرورش.
۶شناخت مشکلات دانش آموزان و خواستگاههای اقتصادی،فرهنگی و اجتماعی خانواده های انان با تکیه بر نحوه گذراندن اوقات فراغت.
تأمین و غنی سازی اوقات فراغت = سعادت امروز + سعادت فردا

سؤالات پژوهش
۱چه نوع امکانات جهت گذراندن اوقات فراغت برای نوجوانان وجود دارد؟
۲صدا و سیما در گذراندن اوقات فراغت نوجوانان و جوانان چه نقشی ایفا می کند؟
۳جایگاه مطالعه کتاب در اوقات فراغت چقدر است؟
۴نوجوانان چه مقدار از اوقات فراغت خود را ورزش می کنند؟
۵در اوقات فراغت چه ورزش هایی را بیشتر انجام می دهید؟
۶در شبانه روز میانگین اوقات فراغت دانش آموزان چقدر است؟
۷آیا برای اوقات فراغت خود برنامه ریزی می کنید؟

تعاریف عملیاتی متغیرهای مورد مطالعه
فراغت در لغت به معنای آسودگی و آسایش،آسوده شدن از کار و آزاد بودن از کار روزانه معنی شده است.
“اوژه” در تعریف فراغت می گوید:“منظور از فراغت سرگرمی ها،تفریحات و فعالیت هایی است که به هنگام آسودگی از کار عادی با شوق و رغبت افراد به سوی آن رو می آورند.”
“دومازیه” جامعه شناس فرانسوی و مؤلف کتاب “به سوی یک تمدن فراغت” اوقات فراغت را چنین تعریف می کند “اوقات فراغت مجموعه فعالیت هایی است که شخص پس از ارزیابی از تعهدات و تکالیف شغلی،خانوادگی و اجتماعی با میل و اشتیاق به آن می پردازد و غرضش استراحت،تفریح،توسعه دانش یا به کمال رساندن شخصیت خویش یا به ظهور رساندن استعدادها،خلاقیت ها و یا بالاخره بسط مشارکت آزادانه در اجتماع است.”
گروه بین المللی جامعه شناسی فراغت نیز اوقات فراغت را “مجموعه ای از اشتغالات که فرد با رضایت خاطر یا برای استراحت و یا برای تفریح و یا به منظور توسعه آگاهی ها و یا فراگیری غیر انتفاعی و مشارکت اجتماعی داوطلبانه بعد از رهایی از الزامات شغلی،خانوادگی و اجتماعی بدان می پردازد،تعریف می کند.”
فراغت در فرهنگ “لیتره” دلالت بر فرصت و زمانی دارد که پس از انجام رساندن کار و شغل روزانه برای فرد باقی می ماند.
“آندرسون” فراغت را زمان و فرصت فروخته شده ای ذکر می کند که تعلق به فرد دارد.زمانی که فرد به میل خود از آن بهره گیری می کند به اعتقاد او کار در جوامع غربی کمتر پاسخگوی احتیاجات فرد بوده و بیشتر تابع منافع شغلی است از این رو وی در فراغت نوعی فعالیت خود انیگخته و توأم با آزادی گزینش را مطرح می سازد.به نظر “ماکس کاپلان” فراغت:
۱)خاطره ای دلپذیر
۲)نوعی رهایی از وظایف اجتماعی
۳)نوعی ادراک روانی آزادی
۴)نوعی فعالیت فرهنگی و سرانجام
۵)سرشتی از بازی و تفریح دارد.
وی فراغت را از دو زاویه مورد بررسی قرار داده است:۱)فردی ۲)اجتماعی
به اعتقاد وی فراغت از جنبه فردی رضایت درونی را در برداشته و از جنبه اجتماعی مبتنی بر ارزشی ات که جامعه برای پدیده فراغت قائل می باشد.انجمن بین المللی جامعه شناسی غیر فراغت را این گونه تعریف نموده است:
فراغت عبارت است از مجموعه ای از اشتغالات که فرد به میل خود برای استراحت با تفریح و یا به منظور توسعه آگاهی ها و فراگیری غیر انتفاعی و مشارکت اجتماعی داوطلبانه بعد از رهایی از الزامات شغلی،خانوادگی،مذهبی و اجتماعی بدان می پردازد.
همان طوری که از تعاریف بالا برمی آید فراغت،بیکاری و بیگاری نیست بلکه نوعی فعالیت را شامل می شود که حتی ممکن است مهمترین و دشوارترین فعالیت ها باشد در حقیقت آنچه موضوع فراغت را مهم و تأثیر آن را با اهمیت می سازد پرداختن داوطلبانه و خارج از الزام و جبریه انجام کاری می باشد که باعث آرامش و رضایت درونی فرد می گردد.

تعاریفی که در تحقیق وجود دارند:
برنامه ها و فعالیت های فوق برنامه
:فعالیت هایی که مکمل برنامه ها و فعالیت های درسی دانش آموزان است و آنها را با مشاغل و حرف مختلف و دیگر زمینه های مورد نیاز زندگی و جامعه خود آشنا می سازد.
هنجارها:
اصول و قواعد معینی هستند که از مردم جامعه انتظار می رود آنها را رعایت کنند و همچنین نشان دهنده بایدها و نبایدها در زندگی است.
هنجار شکنی:
عدم پیروی از قواعد و مقررات که افراد جامعه ملزم به رعایت و احترام بدان می باشند.
بزهکاری:
سرپیچی از دستورات و مقررات اجتماعی و رفتار خلاف اخلاق یا رفتاری که زیانی را متوجه افراد جامعه می سازد.(بهرامی)
توسعه اجتماعی:
تغییرات اجتماعی سنجیده که بر اساس برنامه ریزی صورت می گیرد.
نیاز:
حد وسط بین وضع موجود و وضع مطلوب جامعه را نیاز می گویند نیازها انواع مختلفی دارند.نیازها را برحسب درجه می توان به نیازهای اولیه و ثانویه طبقه بندی نمود.
نیازهای اولیه:
نیازهای زیستی و حیاتی انسان را برآورد می سازد.
نیازهای ثانویه:
نیازهایی که در مرحله اول ارضا شده و تکمیل نمودن آن در مرحله ثانویه قرار گرفته و از اهمیت حیاتی کمتری برخوردار باشند.
برنامه ریزی:
مجموعه فعالیت هایی که هدف و روش و وسایل مناسبی را دارد و به اجرا درمی آید و مورد ارزشیابی قرار می گیرد.

فصل دوم
۱ادبیات تحقیق
۲پیشینه تحقیق

ادبیات تحقیق:
فعالیت روزانه انسان و لزوم تجدید قوا برای ادامه اشتغال و بهره وری بیشتر و بهتر از فرصتها،ضرورت توجه به اوقات فراغت را بیان می دارد.حتی ائمه اطهار علیه السلام نیز در سفارش های خود به این موضوع اشاره نمود و به آن توجه خاص داشته اند چنانکه حضرت علی(ع) می فرمایند:برای مردم با ایمان شبانه روز سه ساعت(وقت) است،یک ساعت برای مناجات با خدای تعالی،یک ساعت برای تأمین معاش و اصلاح زندگی و یک ساعت برای ارضای تمایلات روا و جلب لذتهای حلال.(نهج البلاغه،۱۲۶۱)
در مورد جوان و اوقات فراغت باید با دقت بررسی موضوع فراغت پرداخته و ضمن بررسی وضعیت آنان در گذران اوقات فراغت به مسئله اوقات فراغت پرداخت.بنابر این اگر صرفاً خواسته باشیم با ارائه توصیه های ابزاری به تحریص و تشویق جوانان در استفاده از اوقات فراغت بپردازیم ممکن است نتیجه حاصله منجز به پیدایی جامعه ای شود که در آن جوان انتظار دارد دیگران کار و کوشش کنند و او فقط به اوقات فراغت خویش بپردازد.

تعریف اوقات فراغت
فراغت در فرهنگنامه فارسی به معنی آسایش،استراحت،آسودگی و آرامش آمده است و منظور از آن استفاده از فرصت غیر فعالیت مشخص می باشد.فرهنگ لاروس اوقات فراغت را سرگرمی ها،تفریحات و فعالیت هایی که افراد به هنگام آسودگی از کار عادی با تشویق و رغبت به آن می پردازند معنی کرده است.
جامعه شاسان آمریکایی اوقات فراغت را فعالیتی آزاد و بدون اجر و فرد که رضایت خاطر آنی را به همراه دارد تعریف کرده اند.
فراغت در مفهوم نوین آن،حاصل کار و ناشی از پیشرفت فنی است،فراغت با خود ذهنیت و نیازهای جدیدی به همراه می آورد.ساز و کارها و نهادهایی را که برای پاسخ به این تقاضاهای جدید پدید آمده است می توان در تعبیر «صفت سرگرمی» خلاصه کرد.بنابراین می بینیم که اوقات فراغت در واقع زمانی شروع می شود که فرد یا افراد از کارهای مستمر و جاری و وظیفه مند خلاص شده و با اهداف گوناگون به استراحت و آرامش می پردازند.
ضرورت توجه به اوقات فراغت در میان نسل جوان پدیده تازه ای نیست،بعد از پایان جنگ جهانی دوم در میان کشورهای پیشرفته نسبت به آن حساسیت بیشتری به وجود آمده است.(اعلامیه جهانی حقوق کودک نوامبر ۱۹۵۱).
مجمع عمومی سازمان ملل که طی قطعنامه شماره ۱۳۸۶ در خصوص نیازمندی های اساسی کودکان انتشار یافته است بازی و تفریح را به عنوان یکی از نیازمندی های نه گانه مادی و معنوی مطرح می کند.یکی از نشانه ها و شواهد بین المللی در خصوص اهمیت و توجه به اوقات فراغت نسل جوان و آینده سازان جامعه جهانی است.
اوقات فراغت عبارت است از رهایی موقت از کار و اشتغالات رسمی زندگی و انجام فعالیت هایی که مورد نظر و به دلخواه فرد هستند.
نکته قابل توجه در این تعریف آن است که به هیچ وجه فراغت به معنای بیکاری و عدم انجام و گونه کاری نیست،بلکه نوعی فعالیت را شامل می شود که حتی ممکن است مهمترین و دشوارترین فعالیت ها به شمار آید.
در حقیقت آنچه موضوع فراغت را مهم و تأثیر ان را با اهمیت می سازد پرداختن داوطلبانه و خارج از الزام و جبر به کاری است که باعث آرامش و رضایت درونی فرد می شود.بیشتر اختراعات و اکتشافات بشری که بوسیله دانشمندان و متفکران صورت گرفته است محصول تفکر و قوه ابتکار و خلاقیتی است که در زمان فراغت حاصل آمده است و بیشتر جرائم و بزهکاری ها نیز در اوقات فراغت صورت می گیرد اگر انسان برای اوقات فراغت خود برنامه ریزی یا فعالیتی نداشته باشد آنگاه اوقات فراغت به بیکاری تبدیل می شود و بیکاری نیز عموماً سبب افت و جرم زاست.
انسان به خصوص در ایام نوجوانی و جوانی به علت نیرو و انرژی فوق العاده ای که در درون خود احساس می کند نمی تواند به آسانی با مسأله بیکاری کنار بیاید و احتمال ابتلا به انواع انحرافات و کج وی های رفتاری در این دوران وجود دارد.بیکاری بر سلامت جسمانی و روانی اثر منفی دارد.باید اضافه کرد که اوقات فراغت فقط برای دانش آموزان نیست برای اولیاء و بویژه معلمان نیز این اوقات وجود دارد.در طی سه ماه تعطیلی تابستان عموماً معلمان نیز اوقات فراغت زیادی دارند و این ایام فرصت بسیار مناسبی است تا آنان کارکرد و عملکرد یک سال تحصیلی خود را مورد بررسی قرار دهند و با نگاهی تیز بینانه نقاط ضعف و کاستی های روش تدریس و کار خود را شناسایی کنند و برای رفع آنها کوشا باشند.

اهمیت اوقات فراغت
اوقات فراغت به دلایل واجد ارزش بسیار زیادی است که در اینجا به برخی از آنها اشاره می کنیم:
الف)اوقات فراغت پر ارزش ترین سرمایه عمر آدمی،مناسب ترین شرایط و مطلوبترین موقعیت برای اندیشه و تفکر خلاق و تبلور رفتارهای مطلوب و خوشایند فردی و اجتماعی است.بدون تردید هدایت فکری و حمایت مستمر و مؤثر کودکان،نوجوانان و جوانان در اوقات فراغت،بویژه در تعطیلات نسبتاً طولانی تابستان نه تنها آسیب پذیری اجتماعی و کج روی های اخلاقی آنان را در هر شرایطی به حداقل می رساند بلکه آنها را در برابر همه آسیب ها و تهاجمات فرهنگی مصون می کند.
ب)جمعیت کشور ما بسیار جوان است و بیشترین گروه سنی جامعه ما را نوجوانان و جوانان تشکیل می دهند اوقات فراغت حاص تابستان نیست در هنگام سال تحصیلی نیز اگر هر دانش آموز در شبانه روز به طور متوسط ۶ ساعت را برای رفتن به مدرسه،۴ ساعت را برای مطالعه و انجام تکالیف درسی و ۸ ساعت را برای خواب و تغذیه صرف کند باز هم ۶ ساعت وقت فراغت خواهد داشت که اگر این ۶ ساعت را در ۹ ماه تحصیلی و جمعیت ایران ضرب کنیم رقم بسیار بزرگی خواهد شد.
ج)در مقایسه با سایر کشورها،ما دارای بیشترین اوقات فراغت و تعطیلات هستیم (تعطیلات تابستان،نوروز،مناسبت های ملی و مذهبی) با توجه بهاین نکته اگر برای پر کردن مطلوب و بهینه اوقات فراغت نوجوانان و جوانان برنامه نداشته باشیم بدیهی است که آنها خود به این کار اقدام خواهند کرد که در آنان صورت نیز بدآموزی ها و مشکلات رفتاری و اخلاقی در پیش خواهد بود.
پیامبر گرامی اسلام می فرمایند:“اگر پدر و مادر به تربیت فرزندان خود اقدام نکنند روزگار آنها را تربیت خواهد کرد”.اما در مورد اینکه این تربیت چگونه باشد نمی توان خوش بین بود.
د)در فصل تابستان به لحاظ پاره ای از مسائل نظیر تغییر فصل،آب و هوا،روزهای گرم و طولانی و نوع پوشش افراد،مشکلات تربیتی و اخلاقی بیش از سایر فصول است.
هـ)به لحاظ تاریخی در مقطعی از زمان قرار داریم که آماج بیشترین تهاجم فرهنگی هستیم و مخاطب اصلی این تهاجم نسل نوجوان و جوان است مقابله با تهاجم فرهنگی عمدتاً از طریق فرهنگی امکان پذیر است که آن هم مستلزم برنامه ریزی فرهنگی غنی و پر بار است.نسل نوجوان و جوان با توجه به خصوصیات سنی خود به دنبال مد،تنوع،هاجن و جذابیت است و اگر مسئولان و مربیان کشور ما نتوانند برای گرانبهاترین اوقات فراغت این قشر عظیم جامعه با توجه به این ویژگی های و علایق برنامه ریزی کنند،طبیعی است که این نسل را در مقابل آن تهاجم گسترده واکسینه نکرده اند و بروز هر گونه وضعیتی قابل پیش بینی است.
و)در مقایسه با آموزش های رسمی،بسیاری از صاحبنظران معتقدند که برنامه های ضمنی و آموزشهای جنبی که در فرصت فراغت به دانش آموزان ارائه می شود بیشتر از آموزشهای رسمی بر آنها تأثیر می گذارد از نظر روانشناسی تربیتی دو نوع یادگیری مستقیم و غیر مستقیم وجود دارد عمده یادگیری های انسان از نوع غیر مستقیم است.در واقع اگر قرار بود که معلومات و اطلاعات انسان فقط از طریق مشاهده و تجربه مستقیم به دست آید در آن صورت میزان دانش و دانستنی های وی بسیار اندک بود.یادگیری غیر مستقیم در مقایسه با یادگیری مستقیم از پایداری بیشتری نیز برخوردار است و دیرتر فراموش می شود.
با توجه به اینکه نوع یادگیری انسان در آموزش های رسمی از نوع مستقیم و در اوقات فراغت و فعالیت های غیر رسمی از نوع غیر مستقیم است اهمیت اوقات فراغت بیشتر روشن می شود.
ز)بالاخره اهمیت دیگر اوقات فراغت در این است که فعالیت هایی که انسان در این اوقات انجام می دهد به منزله رابط بین مدرسه و جامعه است و انسان را برای ورود به صحنه اجتماعی و فرهنگی و سیاسی جامعه مهیا می کند.

دیدگاههای مربوط به اوقات فراغت
در ارتباط با اوقات فراغت دو دسته نظریه متمایز از هم می توان قایل شد،دسته ای که صرفاً اوقات فراغت را از دیدگاه نظری دیده و بیشتر به حاصل روانی و معنوی آن توجه نموده اند و دسته دیگر که بیشتر زمینه های کارکرد گرایی،آن را مد نظر داشته اند که در این قسمت به آن می پردازیم.
الف – دیدگاه نظری حاصل از تأثیر روانی و معنوی:
۱اولین نظریه حاکی از این است که مبنای تفریح“مذهب” است.چنانچه در جوامع اولیه عملاً مراسم مذهبی از بازی و تحرکات جمعی جدا نلوده و رقض و آواز و نمایش و سرود خوانی و نظایر آن رابطه تنگاتنگ با سنن مذهبی داشته است.
دورکیم،“جین هاریسن”،ارنست گرسی،ژیلبرت موری ارتباط مذهب و تفریح را مطرح ساخته اند.
۲دومین نظریه راجع به فراغت فرضی عزیزی بازی و و تفریح است.“جیمس بالدوین” و “ویلیام مک دوگال” و “کارل گروسی” از طرفداران این نظریه هستند.کارل گروسی در کتاب “بازی مرد” معتقد است که بازی انسان مانند حیوانات از یک نیاز فطری سرچشمه می گیرد و وظیفه اصلی بازی در سنین کودکی آماده سازی طفل برای بزرگسالی است.
۳سومین نظریه،مبنی بر استراحت و کسب لذت است.اسپنر در این خصوص علت گرایش انسان به تفریح را رها شدن وی از نیروهای اضافی می داند و “مورتین لازاروسی” روان شناسی آلمانی عامل تفریح را نیاز بشر به استراحت و جبران خستگی بیان می کند.پاتریک روان شناسی آمریکایی پیدایش تفریح و اوقات فراغت را رهایی انسان از فعالیت مداوم می داند.
در همین ارتباط تحقیقات روانشناسی نشان داده است که بسیاری از استرس ها و فشارهای کاری ناشی از آن است که افراد وقوف و توانایی کافی در کار خود را ندارند و قادر نیستند آن را به خوبی انجام دهند.بنابراین بازی و وروزش می تواند تأمین کننده سلامت روانی فرد باشد چرا که یکی از خصوصیات فعالیت ورزشی اسن است که فرد با پرداختن به این گونه امور به نحوی تخلیه هیجانی می گرد.بدین معنا که برخی از عواطف منفی،تضادها و تعارضات درونی یک شخصیت درونی فرد برون ریزی شده و بدین وسیله تنش های روانی از بین رفته و از به وجود آمدن یک شخصیت ضد اجتماعی جلوگیری به عمل می آید.بروز در همین ارتباط گفته است بازی یک کار جدی است،از طریق بازی فرصت های بسیاری برای یادگیری بوجود می آید که در این میان دو چیز اهمیت بیشتری دارد:یکی حل مسأله و دیگری خلاقیت.
بدون بازی پایه و شالوده های خلاقیت و حل مسئله پی ریزی نمی شود به همین جهت در جامعه های نوین ورزش بیش از آنکه جنبه تربیت بدنی داشته باشد یا به صورت آیینی اجرا شود یک “کالای فرهنگی” است که در زمان فراغت مصرف می شود.
ب – دیدگاه کارکرد گرایی اوقات فراغت:
۱دیدگاه اول مربوط به اقتصاد دانان بوده و در زمینه تولید و سوء افزون تر به بررسی پدیده پرداخته است در این دیدگاه فرض بر این است که در صورت فراهم آوردن امکان استفاده از اوقات فراغت در محیط کار و زندگی و محدود نمودن فرضت اشتغال سریع تر می توان نیروی بازمانده از مشقت کاری را به سر حد تعادل رسانده و با تجدید انرژی جسمی و روانی بهتر می توان در فرآیند تولید قرار داده و راندمان تولید را افزایش داد که در نتیجه آن سود بیشتر حاصل می گردد.
به قول ساموئل کینگ هدف ما نباید آن باشد که بیش از پیش بر ساعات بیکاری بیفزاییم بلکه برعکس باید در جستجوی کاری باشیم که بیشتر تولید لذت و خشنودی کند.
برتراندراسل می گوید نباید به این فکر باشیم که هر کاری که برای چیز مادی انجام می پذیرد هدفی جز تأمین معیشت ندارد و یا به قول دیگر بگوییم که پل درآوردن خوب است و پول خرج کردن بد.در همین راستا امروزه این دیدگاه هزینه کردن در زمینه های زیربنایی اوقات فراغت را به منزله سرمایه گذاری دانسته و سعی می کند با طراحی فعالیت های متنوع بتواند سطح عملکرد کارکنان را افزایش داده و با ایجاد فرصت استفاده از اوقات فراغت رضایت مندی شغلی را بیشتر کند تا موجب افزایش تولید،کار،خدمات و محصول شود.
۲دیدگاه اجتماعی مربوط به اوقات فراغت
در این دیدگاه گفته می شود:انسان،گذشته از وجود فیزیکی خود و زندگی در جهانی از اشیای ساخته خود و پیشینیانش در روابطی با سایر انسانها وارد می شود که هدف از آن علی الاصول بقای ارگانیسم یا دستیابی به فایده نیست.در این نوع فعالیت،انسان قلمرو ضرورت را پشت سر می گذارد وارد قلمرو آزادی می شود.شکل اصلی این نوع فعالیت،عمل و گفتار است این نوع فعالیت مختص انسان و متمایز کننده آن از سایر انواع موجودات است و شرط تحقق آن،کثرت یا وجود جمعی انسانها است.
شکافها و تعارضات می توانند زندگی اجتماعی و سیاسی را با بد بینی و بی اعتمادی و ترس متقابل و خشونت آلود سازند.در نتیجه امکان همبستگی اجتماعی کم رنگ تر شده و گسیختگی و ناهنجاری های افزایش می یابد در جامعه های امروزی مشارکت اجتماعی همگان یک اصل بسیار مهم است و زندگی اجتماعی امروز به گونه است که بقا و تکامل،مشارکت هرچه بیشتر افرا جامعه را ایجاب می کند وجود چند پارگی های آشتی ناپذیر در هر جامعه ای به هر شکلی مانع پیدایش هویت یگانه و وفاق و اجماع عمومی بر سر اهداف و تمایلات زندگی سیاسی و تحصیلی و ابزارهای رسیدن به آنها می گردد.در نتیجه انسان در اجتماع به زندگی از واگرایانه پرداخته و کمتر فرصت تعامل بین فردی در جامعه فراهم شده و گذران اوقات فراغت شکل غیر متعارف به خود گرفته و نشاط و تحرک و جذابیت از میان مردم رخت برمی بندد.در این نظریه انسان به عنوان موجود مدنی الطبع تلاش دارد تا با گذراندن اوقات فراغت خود با دیگرانی که با وی مأنوس هستند بتوانند به تعادل جویی رسیده و به دیگران نیز نفع متناسب برساند.