مقاله در مورد بور در خاک

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

 مقاله در مورد بور در خاک دارای ۹۱ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله در مورد بور در خاک  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله در مورد بور در خاک،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن مقاله در مورد بور در خاک :

بور در خاک

مقدمه
اهمیت اقتصادی بور درکشاورزی وباغبانی ومسائل مربوط به درخت کاری وجنگل کاری از حدود چندین دهه گذشته مورد توجه وبحث وبررسی قرار گرفته است(۸) از سال ۱۸۷۵ بور به عنوان تشکیل دهنده گیاهی شناخته شده است وتا اوایل قرن بیستم توجه چندانی به این حقیقت نشده است تا اینکه دانشمند فرانسوی به نام اچ اگولون در سال ۱۹۱۰ ضرورت بور برای زندگی گیاه را عنوان نمود(۷).

در حدود ۲قرن بیش در مناطقی که کمبود بور محدودیت تولید محصول را به همراه داشته مطالعات گسترده ای صورت گرفته که وجود اطلاعات مهمی درمورد چگونگی رشد در خاکهایی که دارای مقادیر کمی بور هستند در بسیاری از کشورهای جهان همچون هندو ایتالیا و شمال وجنوب کشور چین وغیره انعکاس گسترده ای به همراه داشته است(۸).

وارینگتون در ایستگاه تحقیقاتی کشور انگلستان مسئله بور به عنوان عنصر مورد نیاز گیاه را تایید نمود(۷).
کمبود بور مشکلاتی را برای محصولات زراعی وکیفیت آنها در مناطقی که کمبود بور مشاهده می شود به وجود آورده است(۸).
توجه دانشمندان وکشاورزان به اهمیت عناصر کم مصرف که بور نیز جز آنها می باشد روز به روز گسترده تر وتخصصی تر می شود به طوری که برخی از این عناصر حتی ممکن است از اهمیت منطقه ای نیز برخوردار باشد(۵).
از نظر اقتصادی ضرورت استفاده ازحاصلخیزی بور در خاکهایی که دارای کمبود بور هستند قابل توجه می باشد که بیشتر مربوط می شود به اثری که بور در گیاهان ایجاد می کند بسیاری از
دانشمندان عقیده دارند که عامل اصلی اینکه بور اساس وپایه بسیاری از گیاهان است میل ترکیبی شدیدی که اسید بوریک یا بورات یا ترکیباتی مانند دیول ها دارد می باشد اسید بوریک از مهم ترین فرمهای بور است که بیشتر در خاک ها یافت می شود وقابل استفاده گیاه است(۴) متوسط بور در بیشتر خاکها چیزی حدود ۳۰پی پی ام باشد بور ممکن است در فاز جامد ویا مایع وجود داشته باشد که این دو فاز دائماً در حال تعادل می شود وآنچه که گیاه می تواند از آن استفاده نماید فاز مایع یا محلول بور می باشد.
در کشور ایران مسئله کمبود وسمیت بور از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است ولی هنوز مناطقی که کمبود بور ممکن است مشکلاتی را به همراه داشته باشد به طور کامل مشخص نشده است(۵).
در این پروژه سعی شده است که به این مسئله اهمیت بیشتری داده شود وبتواند تاحدی مشکلات کمبود یا سمیت بور را در گیاهان شناسایی کرده وراه وروشهایی را برای حل این مسائل مطرح کند.

۱-فصل اول
بور در خاک : براتهای آلی ومعدنی وبروسیلیکاتها منابع اصلی بور در بیشتر خاکها هستند(۷).برات یا اسیدبوریک که بیشتر از سایر فرمها در منابع خاک مشاهده می شود ممکن است د رمحلول خاک یا جذب سطحی توسط ذرات خاک شود(۴).

بور در بیشتر خاکها درکمیت های کوچکی پیدا می شود معمولاً گستره ای بین ۲۰۰-۲۰ پی پی ام دارد(۳).
البته در برخی منابع مقدار بور در کل خاک را ۸۰ –۷ پی پی ام ذکر کرده اند(۴). برطبق نظر جکسون در سال ۱۹۶۸ میزان بور کل در بیشتر خاکها بین ۸۹-۴ پی پی ام متغیر است که میزان متوسط آن حدود ۳۰پی پی ام می باشد(۴).
مواد آلی خاک منبع اصلی بور دربسیاری از خاکهای کشاورزی است ود رمناطقی که دارای بارندگی زیادی هستند اغلب مقدار بور در آنها کم می باشد ودر سطح با

لایی یا خاک سطحی در مناطق خشک که تا اندازه ای دارای بافت سنگین می باشد ممکن است غلظت بور خیلی زیاد و حتی در سمیت نیز وجود داشته باشد.
بیشترین مقدار بوردر خاک در بخش مواد آلی است که در نتیجه بسیاری از بور موجود در لایه شخم بیشتر به صورت ترکیبات آلی است خاکهایی که دارای مقدار کمی مواد آلی هستند کمبود بور در آنها بیشتر از خاکهایی است که مقادیر قابل توجهی مواد آلی در آنها وجود دارد که لازم به ذکر است که همین مقدار بور خود نیز تحت تاثیر پارامترهای زیادی قرار می گیرد(۲۷).

۱-۱عوامل موثر در میزان بور درخاک:
۱-۱-۱-بافت خاک: خاکهایی که درشت بافت واز زهکشی خوبی برخوردار هستند اغلب دارای مقدار بور کمی هستند واکنش خاکهای شنی با خاک زیرین ریز بافت نسبت به افزودن بور معمولاً به اندازه واکنش چنین خاکهایی با خاک زیرین درشت بافت نیست(۳).
در سال ۱۹۶۴ مهتا و همکاران مقدار بور قابل جذب تیپهای مختلف خاک را مشخص کرده وتعیین نمودندکه اکثر این خاکها از نظر بور در وضعیت تغذیه ای مناسبی قرار دارند واثر بافت خاک ومحدوده بور قابل جذب را مورد بررسی قرار دادند(۵).
جدول ۱-۱ میزان بور قابل جذب بعضی از خاکهای گجرات (مهتا وهمکاران ).
بافت خاک محدود تغییرات پی پی ام(قابل جذب) متوسط بور پی پی ام قابل جذب
شنی ۵/۱-۳/۰ ۶/۰
لومی شنی ۵/۱-۲/۰ ۷/۰
لومی لیمونی ۸/۰-۳/۰ ۶/۰
رسی ۱-۳/۰ ۷/۰

در یک آزمایش صورت گرفته در مورد چند نوع بافت خاک مقادیر مختلفی از بور در محدوده های مختلف برای این خاکها مشخص شده که می توان به جدول زیر اشاره نمود.

جدول ۱-۲ : مقادیر متفاوت بور در چند نوع بافت خاک در کشور چین(۲۹).
خیلی زیاد زیاد متوسط کم خیلی کم بافت کم
<5/2 5/2-1/1 1-5/0 4/0-3/0 2/0< Sandy
<3 3-8/1 5/1-9/0 8/0-4/0 3/0< loam

مطالعات آبشویی نشان داده اند که بور افزوده شده به خاکها حل پذیر باقی می ماند وممکن است از افق های بالایی خارج شود خروج بور بستگی به مقدار آب افزوده شده وبافت خاک دارد. خاکهای ریز بافت تر بور افزوده شده به خاک رامدت بیشتری نگه می دارند تا خاکهای درشت بافت.
اثر بافت خاک را در دو خاک بسیار متفاوت برتلفات بور در شکل زیر نشان داده شده که یک منبع حل پذیر در آب در یک دوره شش ساله به این دو خاک داده شده است(۳).

نمودار (۱-۱) بور حل پدیر در آب درعمق های مختلف بعد از آنکه سالانه ۳۳ بوراکس در هکتار در طی ۶ سال به یونجه داده شده است
این عنصر از افقهای سطحی خاک شنی خارج شده ودر ح

الی که در افقهای سطحی خاک رسی باقی می ماند بور درعمق ۳۰ تا ۹۱ سانتی متری خاک شنی انباشته می شود.پروفیل این نوع خاک ویژه در این عمق غلظتی از رس دارد آشکار است که بور به طریقی بوسیله جزء رس خاک نگهداشته می شود.
این واقعیت که رس، در مقایسه با شن با کارایی بیشتری بور را نگه می دارد به این معنی نیست که در حضور غلظتهایی از بور قابل حل در آب، گیاهان این عنصر را از رس به مقدار بیشتری جذب می کنند تا از شن در حقیقت در غلظتهای مساوی بور حل پذیر در آب خاک، گیاهان از خاک شنی مقدار بسیار بیشتری بور را جذب می کنند تا از خاک ریز بافت که این موضوع به روشنی در شکل زیر نشان داده شده است.

نمودار(۲-۱): اثر بافت خاک و مقدار بور حل پذیر در آب خاک درجذب بوربوسیله گیاه(۳)
بر طبق نظرآقای فلمینگ اغلب کمبود بور در خاکهایی وجود دارد که از بافت شنی برخوردار هستند واغلب برای رشد گیاهان در خاکهای شنی کمبود بور را بیشتر مشاهده می کنیم(۲۲).
اساساً رابطه مثبتی بین میزان ومقدار وغلظت بور درخاک ومیزان رس خاک وجود دارد. مخصوصاً میزان بور قابل حل درآب ومقدار بور قابل جذب برای گیاهان خیلی بیشتر تحت تاثیر بافت خاک قرار می گیرد وجذب بور نیز بستگی به بافت خاک داشته ومیزان آن با افزایش مقدار رس افزایش خواهد یافت.
همچنین مطالعات روی میزان جذب بور ونوع رس موجود در خاک صورت گرفت ومشخص شد که بین میزان جذب بور ومیزان رس کائولییت ومونت موریلونایت رابطه مستقیم وجود دارد(۳۷).
بین میزان بور قابل دسترس ومیزان بارندگی ونوع بافت خاک رابطه تنگاتنگی وجود دارد زیرا کمترین آبشویی در خاکهایی با بافت ریز اتفاق می افتد به طوری که در خاکهای سیلتی ورسی کمبود بور کمتری نسبت به خاکهای شنی وجود دارد(۳).
۲-۱-۱-PH
یکی از پارامترهای مهمی که روی میزان بور قابل دسترس در خاک اثر می گذارد PH خاک است با افزایش PH محلول مقدار بور قابل دسترس گیاه کم خواهد شد رابطه بین PH وضعیت بور در خاک به طورکامل درک نشده است با این حال بارها نشان داده شده که علائم کمبود بور با PH بالارابطه دارد وبا افزایش PH خاک جذب بور به وسیله گیا

ه کاهش می یابد.(۳).
در سال ۱۹۴۵ برگر عنوان می کند که بین غلظت بور محلول در خاک رابطه بسیار مهمی با PH محلول خاک وجود دارد .
خاکهایی با PH حدود ۷ و یا بالاتر کمبود بور در آ یک خاک درشت بافت شنی بر جذب بر بوسیله گیاه(۳)
۳-۱-۱-رطوبت خاک :
در شرایط خشکی شدید خاک کمبود بور در بسیاری از گیاهان تسریع می شود این رفتار اگر چه در شرایط مزرعه وگلخانه ای مشاهده می شود به طورکامل درک نشده است اما می تواند به سرعت تجزیه ماده آلی خاک ربط داده شود همچنین می توان آن را به سرعت گسترش شبکه ریشه در خاک که معمولاً در شرایط بسیار خشک کاهش می یابد مربوط دانست. وبنابه قانون کلی کمبود بور در خاکهایی که مقدار ماده آلی آنها زیاد است کمتر شایع می باشد.(۵).

۲-۱-جذب بور در خاک:
بخشی از بور در خاک جذب سطحی جزء معدنی خاکها می شود جایگاه اصلی برای چنین جذبهایی عبارتند از:
الف-ترکیبات هیدروکس آلومینیوم و آهن که به صورت پوشش کانیهای رس همراه آنها هستند.
ب-اکسیدهای آهن وآلومینیوم
ج-کانیهای رس به ویژه انواع میکاها
د-خوشه های منیزیم یا هیدروکسی با پوششهایی که در سطوح هوادیده کانیهای فرو منیزیم ایجاد می شود(۳).
در آزمایشهایی که در کشور چین صورت گرفته که نشان می دهد که بور در اکسیدها وهیدر اکسیدهای منگنز ودر اکسیدهای آلومینیوم وآهن در ساختمان بلوری اکسیدهای آهن و آلومینیوم تثبیت شده اند تنها ۷-۰۶/۰ درصد از غلظت کل بور را شامل می شود.
اکسیدهای آهن وآلومینیوم نقش مهمی در جذب بور به وسیله خاک بازی می کنند.
جذب اختصاصی وغیر اختصاصی بور تنها ۱% در

صد از کل بور را در خاکهای کشور چین شامل می شوند جذب غیراختصاصی با افزایش بارندگی کاهش وبا افزایش PH خاک افزایش می یابد(۲۵).
در سال ۱۹۸۷ بلوچ بیان کرد که جذب بور به وسیله اکسیدهای آهن و آلومینیوم آمورف وکریستالی صورت می گیرد .(۱۵) مشخص شده است که کانیهای رس بیشتر از اکسیدهای سزکویی این عنصر را جذب می کنند و هیدروکسید آلومینیوم از هیدروکسیدآهن موثر تر خواهد بود.(۵).
جذب بور به وسیله کانیهای رسی در طی دو مرحله انجام می شود:
الف- چذب بور توسط لبه های کانی

ب- ترکیب شدن با ساختمان صفحات تتراهیدرال در ساختمان سیلیکاتی وآلومینیوم به مکانیسم جذب بور مربوط می شود که تبادل لیگاندی با گروه های هیدروکسیل در لبه های کانی ورس که جذب اختصاصی بور نامیده می شود (۱۵).
مشخص شده است که دما ممکن است روی جذب بور به وسیله این کانیها تاثیر بگذارد دانشمندان مختلفی از جمله گریم در سال ۱۹۶۸ این مسئله را تایید نموده است.
نتایج آنها نشان می دهد که برای یک مدت زمانی مشخص حدود ۲ ساعت جذب بور در یک محدوده ای از PH در حدود ۵/۹-۵/۵ با افزایش دما کاهش می یابد وبرای مدت ۲۰ساعت یا ۶روز جذب بور با افزایش دما افزایش خواهد یافت علت آنها به این صورت بیان شد که آنها توجیه کردند که جذب بور حرارت زا می باشد ومکانیسم فیکس شدن بور گرما گیر است(۲۵) .
جذب بور بوسیله کانیهای رسی با افزایش قدرت یونی محلول افزایش می یابد به طوری که اثرقدرت یونی در روی رسهای سدیمی خیلی بیشتر از رسهای کلسیمی است.
میزان ترکیبات آنیونی نظیر کلدیدها-نیتراتها، سولفاتها تاثیر کمی روی جذب بور به وسیله کانیهای رسی می گذارند ولی حضور فسفاتها باعث کاهش جذب می شود(۱۹) .
جذب بور به وسیله کائولینیت نسبت به جذب بور به وسیله مونت موریلونایت بیشتر تحت تاثیرمواد سیلیکاتی قرار می گیرد ظرفیت تبادل کاتیونی نیز روی جذب بور به وسیله کانیها اثر می گذارند جذب بور در رسهای که حاوی کلسیم است خیلی بیشتر از رسهایی است که حاوی سدیم ویا پتاسیم می باشد(۱۵).

برای این منظور آزمایشهای متعددی صورت گرفته از جمله آزمایشی که روی یک نوع رس ۲:۱ حاوی کلسیم ومحلول که حاوی یون سدیم بوده را انتخاب کرده اند وآزمایشات مختلفی روی آنها صورت گرفته است لایه دوگانه پخشیده وبار منفی که در سطوح مسطح یا سطحی گسترش کمی پیداکرده وباعث می شود که لبه های رسهای کلسیمی بیشتر قادر باشند تا آینون بورات را جذب کنند در حالی که در رسهای سدیمی گسترش بار منفی بیشتر است وچون بار منفی کمتری نسبت به رس کلسیمی وجود دارد پس بنابراین مقدار آنیون بورات را کمتر جذب می کند(۱

۹) .
مقدار جذب بور در یک گرم کانی رس خیلی کمتر از یک گرم کانیهای اکسید شده می باشد که شاید علت آن گسترش ظرفیت جذب بور در آنها در مناطق سطحی یا سطح ویژه بیشتر کانیهای اکسید شده باشد(۱۵).
اضافه کردن آهک باعث می شود که تثبیت بور به وسیله خاکها افزایش می یابد زیرا Pمی کند.
هرچه میزان کربنات کلسیم خاک بیشتر باشد مقدار جذب بور نیز افزایش می یابد(۴).
میزان بور قابل حل در اسید رابطه مستقیم با میزان کربنات کلسیم خاک دارد ومکانیسم جذب بور می تواند به علت تبادل با گروههای کربنات با آنیون بورات باشد.
جذب بور به وسیله منابع کلسیمی با افزایش PH محلول از ۶ تا ۹ افزایش می یاید وحداکثر جذب بور در PH برابر۵/۹ است وبا افزایش PH از ۱۰ به بالامیزان جذب کاهش می یابد.
مشخص شده که منابع مواد آلی تاثیر بسیار مهمی را در روی میزان بور قابل دسترس خواهد داشت ومیزان بور محلول در آب گرم خیلی زیاد با میزان کربنات آلی خاک رابطه دارد.
آزمایشات الواشید در سال ۱۹۸۲ ثابت کرده که جذب بور حداکثر آن خیلی زیاد به میزان کربناتهای آلی در خاک بستگی دارد(۹) .
بین مقدار هیدراکسیدمنگنز و PH خاک وظرفیت تبادل کاتیونی رابطه مثبت وجود دارد وبا میزان بارندگی ودما رابطه منفی وجود دارد بخش اکسیدهای آهن وآلومینیوم کریستالی و آمورف بین آنها در PH وتبادل کلسیم ورابطه مثبت وجود دارد. اما بخشهای اختصاصی بور هیچ رابطه ای با ویژگیهای خاک وفاکتورهای آب وهوایی ندارد(۱۶) .
در سال ۱۹۸۷ دانشمندان عنوان نمودند که جذب بور به وسیله اکسیدهای آهن وآلومینیوم آمورف وکریستالی با افزایش PH افزایش می یابد وحداکثر جذب بور به وسیله اکسیدهای آلومینیوم در PH 8-6 وبرای اکسیدهای آهن در PH 9-7 می باشد (۳۷) . اشاره کرده ان

د که حداکثر جذب بور با افزایش PH خاک کاهش می یابد ومیزان جذب بور در هر گرم اکسیدهای آلومینیوم خیلی بیشتر از آهن می باشد زیرا سطح ویژه آلومینیوم برای جذب زیاد است واکسیدهای عناصر جذب بور بسیار سریع اتفاق می افتد وبرای کامل شدن آن یک روز زمان لازم است(۵).
مکانیسم جذب بور توسط اکسیدهای آلومینیوم و آهن به صورت تبادل لیگاندی است که با سطوح گروههای هیدروکسیل رابطه دارد که تبادل لیگاندی با گروههای هیدروکسیل سطحی در حقیقت مکانیسم جذب اختصاصی بور در سطح مواد معدنی می باشد(۱۵ ) .

جذب اختصاصی بور بیشتر در نقطه ZPC کانی است وبا PH اسید افزایش می یابد جذبب اختصاصی بور در اکسیدهای آلومینیوم وآهن با افزایش دما از ۴۰ تا ۴۵ درجه سانتیگراد کاهش می یابد که این مسئله تنها در نزدیک جذب، از اهمیت زیادی برخوردار می باشد(۱۵).
مشخص شده که جذب بور به وسیله اکسیدهای آهن باقدرت یونی محلول همبستگی بسیار زیادی را از خود نشان می دهد در حالی که جذب بور به وسیله اکسیدهای آلومینیوم با افزایش قدرت یونی محلول کاهش می یابد(۱۰).
ترکیبات یونی همچون سیلیکاتها وسولفاتها، فسفاتها واگزالاتها جذب بور به وسیله اکسیدها را کاهش می دهد توانایی ترکیبات یونی در جدا کردن یا جذب کردن جذب بور به وسیله اکسیدها افزایش آن به این صورت است: فسفاتها< سولفاتها< کلریدها سیلکاتها می توانند یک مقدار ناچیزی از جذب بور به وسیله اکسیدهای آلومینوم را کاهش دهند ترکیبات آنیونی باعث کاهش جذب بور به وسیله مواد معدنی می شود به طوری که فسفاتها بیشتر از مولبیدات و آن بیشتر از سولفاتها می باشد(۲۱).
هیدرواکسیدهای منیزیم می توانند مقداری از بور محلول خاک را منتقل می کند. سیلکاتهای منیزیم جذب بور در آنهاخیلی بیشتر از سیلکاتهای بدون منیزیم می باشد

. جذب بور در شن ودر قسمت های دیگر خاکهای مناطق خشک به خاطر وجود هیدرواکسیدهای منیزیم در مینرالهای سیلیکاتی می باشد که در سال ۱۹۷۰ مطرح شده است کانیهای سیلیکاتی دایره ای در جذب بور نقش بسیار مهمی دارند کانیهای رسی به وسیله افزایش PH محلول جذب بور به وسیله کائولینیت ومونت موریلونایت نسبت به سایرکانیهای

رسی بیشتر می باشد که برای این منظور آزمایشی در روی ۲تا خاک صورت گرفت و PH محلول خاک را در محدوده ۱۲-۳ در نظر گرفته ودر حضور سایر ترکیبات آنیونی بعد از گذشت ۲ ساعت میزان بور جذب شده تحت تاثیر PH را برای این کانیها اندازه گرفته اند ومشخص شده که جذب بور در PH 3تا ۸ افزایش در PH 10-8 ثابت واز ۱۰ به بالاکاهش می یابد(۱۱) .
مکانیسم جذب شدن بور به وسیله کانیهای رسی خیلی سریع وتثبیت شدن یافیکس شدن آن بسیار کند است که در سال ۱۹۶۱ نشان داده شده که مدت زمان لازم برای فیکس شدن بور بعد از گذشت ۶ ماه افزایش پیدا می کند(۱۵).
ترکیبات هوموس خاک نقش مهمی در جذب بور در خاک بازی می کند مواد آلی مقدار جذب بور در آنها خیلی بیشتر از کانیهای خاک در یک وزن مشخص است .
در سال ۱۹۹۵ دانشمندان در ادامه مطالب گذشته نشان داده اند که افزایش مواد وترکیبات آلی به خاک میزان جذب بور را افزایش می دهد .

جذب بور به وسیله مواد آلی خاک وکمپوست مواد آلی با افزایش PH زیاد می شود وهمچنین نشان داده شده است که با افزایش PH جذب بور توسط اسید هومیک خاک زیاد می شود وحداکثر آن در PH برابر ۹ می باشد وبا افزایش بیش از۹ میزان آن کاهش می یابد .
جذب بور به وسیله ترکیبات آلی خیلی سریع اتفاق می افتد که حداکثر آن بعد از گذشت سه ساعت و با افزایش قدرت یونی محلول نیز میزان جذب بور زیاد می شود(۹).
ممکن است تبادل لیگاندی به عنوان مکانیسم جذب بور به وسیله مواد آلی مطرح شود که به طوری کمپلکس بور – دیول در نتیجه شکسته شدن مواد آلی شکل می گی

رد گروههای هیدروکسی کربوکسیلک اسید نیز ممکن است باعث جذب بور در مواد آلی شود.
وقتی محلولی از اسید بوریک یا شکل بورات به خاک اضافه می شود مقدار بسیار زیادی از آن به وسیله خاک جذب می شود وبعد از آنکه بین بور محلول وبور جذب شده تعادل برقرار می شود خاکهایی که دارای ظرفیت جذب بالایی هستند حد تعادل آنها در یک محدوده بالاتری اتفاق می افتد اما به دلیل ظرفیت با فری وتاثیرات آن برروی مکانیسم جذب بور و همچنین غلظت بور در محلول خاک انتظار نمی رود که مقدار بور درخاک تغییر زیادی را نشان دهد(۱۱).
ماهیت جذب سطحی بورات در خاک هنوز به طورکامل مشخص نیست و مکانیسم جذب آن با سایر آنیونها مانند فسفاتها و مولبیدات که با کاهش PH جذب سطحی آنهاکاهش می یابد متفاوت است مشخص شده که جذب سطحی با کاهش PH کم می شود وبنابراین قابلیت جذب بور در پایین ترین حد خود می باشد.
در شرایط PH قلیایی و آهک دهی زیاد قابلیت جذب بور کاهش می یابد ولی بررسی مشخص نشده که آیا PH بالاموجب تشکیل ترکیبات غیر محلول بور می شود یا به علت کلسیم ناشی از آهک دهی قابلیت جذب کاهش می یابد وبراساس نظریه برادفورد در سال ۱۹۷۵ خاکهای اسیدی پیت وخاکهای دارای مواد آلی کم نیز ممکن است علائمی از کمبود بور را نشان دهند(۵)
قابلیت جذب بور در شرایط خشکی کمتر از حالت مطلوب است این به دلیل ناتوانی ریشه گیاهان در نفوذ به خاک خشک سطحی ومحلی که بیشتر بور قابل استفاده در آنجامتمرکز است

می باشد همچنین درجه حرارت کم نیز سبب کاهش جذب بور از خاک می شود زمانی که درجه حرارت محیط ریشه پنج درجه سانتی گراد است ممکن است ریشه گیاهان بور را جذب کنند ولی به دلیل عدم انتقال برای بقیه گیاه غیر قابل استفاده است(۴).

۳-۱ منابع بور در خاک:
منابع اصلی بور در خاکها برات آلی ومعدنی وکانیهای بروسیلیکاتی هستند بور بومی در بیشتر خاکهای نواحی مرطوب به شکل تورمالین است که ماده ای نامحلول ومقاوم در برابر هوازدگی محیط می باشد این کانی فرمول رس آن به صورت Na(mg.Fe)3Al6Bo3Si8O18(OH)4 می باشد که یک بورو سلیکات فلوئوردار غیرمحلول است که توسط بولد درسال ۱۹۶۳ این مطلب تایید شده است این بروسلیکات دارای مقادیر متفاوتی آلومینیوم و آهن ومنیزیم، منگنز، کلسیم، لیتم وسدیم است سرعت رهایی بور از این کانی کاملاً کند است وافزایش دفعات کمبود بور نشان دهنده این واقعیت است که تورمالین خاک بومی نمی تواند نیاز گیاه را در شرایط کشت طولانی وسنگین برطرف کند(۳).
علت پایداری بیشتر فرمهای معدنی بور مثل براتهای کلسیم، منیزیم وسدیم حلالیت کم کانیهای بور داراست بخشی از بور خاک که توسط گیاهان یا میکروارگانسیم ها جذب شده وبه فرم آلی تبدیل می شود وپس از اکسیده شدن به فرم معدنی می شود(۴).

بور همچنین ممکن است در سنگهای رسوبی وآذرین وجود داشته باشد ولی در سنگهای رسوبی خیلی بیشتر از آذرین است مثلاً در برخی شیستها مقادیر نزدیک به بور حدود۱۰۰ پی پی ام است و در گرانیت حدود ۱۵ پی پی ا م وجود دارد. بور همچنین در ساختمان بسیاری از کودها نظیر بور در خاک مورد استفاده قرار بگیرد شیشه های بور وسلیکات از نظر دوام قابلیت جذب امتیازهائی دارند که بیشتر در خاکهای شنی و در شرایط بارندگی زیاد آشکار تر است واحتمال این است که در چنین شرایطی مصرف این شیشه ها افزایش یابد(۳).

۲-فصل دوم
بور در گیاه: بور موجود در محلول خاک بیشتر به صورت اسید بوریک است وبه احتمال قوی به همین فرم نیز جذب گیاه می گردد که در سال ۱۹۷۸ توسط منگل وکرکبی مطرح شده است(۴).
بور به دو صورت H2Bo3-1, HBo3 -2 توسط گیاه جذب می شود مقدار کل بور در اعضای گیاهی معادل ۱۰۰-۲ پی پی ام می باشد در محصولات مختلف حداکثر بور در حد کفایت در برگها ۳۰-۵ پی پی ام می باشد ودر برخی برگها ممکن است حتی به ۱۰۰ پی پی ام نیز برسد بور موجود در محلول خاک مورد استفاده گیاه قرار می گیرد وباقیمانده بور در محلول خاک از نظر موادغذایی مورد استفاده گیاه نیز از اهمیت خاصی برخوردار است.

فاکتورهایی همچون مواد آلی وکانیهای رسی ، مینرالها واکسیدهای آهن و آلومینیوم وکربناتها ومدیریتهای کشاورزی می تواند برروی میزان بور قابل جذب برای گیاه اثر بگذارد
میزان بور محلول در آب در خاک با افزایش PH زیاد می شود ولی این مطلب عموماً نمی تواند برای تمام موارد صحیح باشد(۷).
در جنوب شرقی کشور پرو با یک سری خاکهای مواجه می شویم که دارای غلظت زیادی از بور محلول در آب می باشد که غلظت بور در این خاکها به صورت محلول چیزی حدود۳ پی پی ام یا بیشتر می باشد ودر بسیاری از مناطق آن به ۱۰۰۰ پی پی ام نیز می باشند به هر حال در دو گیاه کتان و آلفاآلفا به راحتی در چنین خاکهایی می توانند به رشد خود ادامه دهند در این خاکها مواد و ویژگیها وفاکتورهای مهم به قرار زیر است.
PH برابر۷/۰ و۸/۰ CEC یا ظرفیت تبادل کاتیونی خاک ۴/۱میلی اکی والان برصد گرم، بافت خاک مورد نظر لومی ولومی شنی می باشد ،کلسیم آن ۸۰ درصد ومواد آلی آن ۹/۱ درصد و درصد کربنات کلسیم موجود درآن چیزی حدود ۵تا ۵/۰ درصد می باشد.
مطالعاتی که روی تاثیر که کلسیم و منیزیم و PH خاک روی جذب بور به وسیله محصولات می گذارد صورت گرفته ومشخص شده که باافزایش PH باعث کاهش جذب بور می شود که آن نیز تحت تاثیر افزایش PH خاک می شود. عنوان شده که شاید علت مقاومت در گیاه کتان و آلفاآلفا در مقابل زیادی بور حل پذیر در آب به خاطر تاثیر PH ومقدار کلسیم خاک باشد.

مشخص شده وقتی PH وکلسیم ومنیزیم به طور همزمان زیاد می شود تاثیرآن در میزان جذب خیلی کمتر است نسبت به زمانی که هریک از این عوامل به طور جداگانه ای افزایش می یایند( ).
در خاکها مقدار ۵/۰ تا۲ پی ام از کل مقدار بور خاک قابل استفاده برای گیاه می باشد که این مقدار تنها ۵/۰تا ۵/۲ درصد از کل مقدار بور موجود در خاک است که قابل استفاده گیاه می باشد.(۱۵) .
نتیجه آنالیز بافتهای گیاهی می توان مقدار بور مورد نیاز گیاهان را مشخص نمود. به طوری که در این بررسی ها مشخص شده که فاکتورهای مثل زمان نمونه برداری ونوع گیاه واندام مورد نظر در میزان بور تاثیر بسیار زیادی را خواهد داشت(۱۰).

افزایش بور نسبت به افزایش کلسیم ومنیزیم یا هر دوخیلی بیشتر تاثیر می گذارد روی محصول وهمچنین مشخص شده که اضافه کردن فرمهای کربناته خیلی بیشتر از فرمهای سولفاته موثر هستند.
به طوری که بعد از اینکه محلول را برداشته مقدار کمی از بور در خاک پیداشده ودر بور خاکهایی که کلسیم ومنیزیم یا هردو را به صورت سولفاته دریافت کرده اند نسبت به خاکهایی که کلسیم ومنیزیم رابه صورت کربناته دریافت کرده اند کمتر بوده وبنابراین مشخص می شودکه غلظت کلسیم ومنیزیم د ربافتهای گیاهی تحت تاثیر افزایش وبکارگیری بور نمی باشد(۱۶).
با بررسی که بنسون در سال ۱۹۶۱ بر روی نوعی کلسیم انجام داد به این نتیجه رسیده که بور در گیاهان دارای حرکت مهم ومشخصی به طرف بافتهای جوان تر است که این انتقال موجب کاهش بور دربرگهای پایینی نمی شود ولی مشخص کننده تغییراتی است که در برگهای جوان رخ می دهد وتازمانی که بور کافی وجودداشته باشد تاکانا در سال ۱۹۶۷ گزارش کرده است که بخشی از بور که توسط ریشه گیاه آفتابگردان جذب می شود به صورت غیرفعال جذب می شود که در فضای آزاد درون گیاه کمپلکس بورات با پلی ساکارید تشکیل می شود که بیشتر مربوط می شود که روابط اسیتوکیومتری که میان جذب بور و آزاد شدن H وجود دارد.
بسیاری از محققان دیگر نیز ثابت کرده اند که جذب بوریک فرایند غیرمتابولسیمی است(۷).
در سال ۱۹۷۶ مشخص شده که بوری که توسط ریشه جو جذب می شود بور موجود در فضای آزادی است که معلوم شده است که جز زیادی از کل بور یا در فضای آزاد آب وجود دارد یا به طور قابل برگشت به صورت کمپلکس بورات پلی ساکارید به دیوار چسبیده است بر طبق این نظرات جزء زنده ای از جذب بور تحت کنترل متابولسیمی است وبعد از این که این عنصر به حلالی قابل برگشتی در فضای آزاد جمع شده است از آن خارج می شود به نظر می رسد که جزء سازنده فعال جذب بور نسبتاً کم است وبور به هنگام جذب از جریان آب پیروی می کند(۶ ).
بور نسبتاً بی تحرک است مقدار آن از قسمت پایین گیاه به بالاافزایش می یابد د رگیاه توتون شدت تعرق تاثیر قطعی بر روی جریان صعودی بور در گیاه دارد ونشان می دهد که این عنصر بشته در آوندهای چوبی انتقال می یابد . جدول زیر مقادیر متفاوتی از بور را در قسمتهای مختلف گیاه خشخاش نشان می دهد(۴) .

۱-۲- نقشهای بور در گیاه
نقشهای بسیار زیاد بور به دلیل وجود آن د رمناطق رشد وبافتهای مرستمی نسبت داده شده است این عنصر غیرفلزی در ساختمان هیچ آنزیمی وجود ندارد ولی فعالیت بسیاری از آنرلیها را تحت تاثیر خود قرار میدهد از جمله آنریم اکسیداز وسوکراز را می تواند تحت تاثیر قرا ردهد همچنین برروی مرحله گل دهی، میوه دهی، مقابولسیم ازت انتقال وعمل هورمونی وتقسیم سلولی نیز نقش دارد .
در سال ۱۹۵۷ مشخص شده که تحقیقات انجام شده بر روی ساختمان دیواره کرفس نشان داده شده که در بافت کلاسشیم گیاهان مواجه با کمبود بور لاملا کمتری نسبت به گیاهان طبیعی مشاهده می شود، براساس نظرات وی بور سرع

ت وچگونگی تجمع کربوهیدرات را در مواد دیواره کنترل می کند، تحقیقات نشان میدهد برعکس بیشتر سلولهای کلاشیمی که دارای گوشه هایی باساختمان نامنظم بوده ومواد دیواره ای حالت متراکم پیدا می کنند در این آزمایش بور به عنوان یک عامل مورفوژنتیکی عمل کرده وتشکیل فرمهای ویژه دیواره سلولی در گیاه را تحت تاثیر قرار میدهد. کاج وراجر در سال ۱۹۵۳ توجه خود را به تجمع زیاد وغیر عادی کوبوهیدراتها در گیاهان دچار کمبود بور معطوف داشتند و این مسئله منجر به آزمایشاتی با استفاده از ساکاروز حاوی کربن ۴ نشان دار شد نتایج بدست آمده ثابت کرد که بور از طریق تشکیل کمپلکس برات-قند-قابل یونیزه شدن در انتقال قندها از میان نشاء سلول نقش موثری دارد. به این اعتقاد این محققیقن در شرایط کمبود بور عرضه کرد و هیدراتها به نواحی مریستمی کاهش یافته ودر نتیجه بافتها تجزیه شده ومی میرند با این وجود گزارشهایی نیز وجوددارد که بور به تنهای برای انتقال قندضروری نیست.
به نظر می رسد که بور علاوه براثر محرکی که در جذب اکسیژن وقند توسط دانه گرده جوانه زده دارد روی رشد لوله گرده نیز نقش ویژه ای دارد(۷). گفته می شود که بور در رابط آب سلولی نیز نقش دارد براساس نظر سیجر در سال ۱۹۵۰اگرچه این یک نقش تغذیه ای بوردرحالت عادی نیست ولی این عرضه بر فرآیندهای آب زدایی احاطه داشته و از هیدراته شدن نوک ریشه جلوگیری می کند بنابراین موجب مقاومت ریشه گیاهان در مقابل اثرات نامطلوب یونهای OH می شود.
وایز و بلینی دلایلی متعددی را ارائه نموده اند که نشان می دهد بور از طریق تاثیر روی فرآیندهای اکسیدکنندگی ریشه زایی را تقویت می کند آنان عنوان نموده اند که این اثر ممکن است به واسطه تاثیر بور در افزایش تحرک اسیدهای سیتریک وایزوسیتریک غنی از اکسیژن به طرف هیپوکوتیلها ویا سایر اثراتی که روی مقابولیسم اسید در قلم ها موثر است باشد(۱).
محققیقین یک نقش احتمالی نیز برای بور عنوان نموده اند و آن هم در ساخت اسیدهای نوکلکیک پیشنهادشده که کاهش میزان RNA در ریشه گیاهان مبتلا به کمبود بور دلیل بر این ادعا است(۴).
عنصر بور برخلاف منگنز و روی یا منیزیم سبب انجام واکنش در نتیجه کی لیت شدن آنزیم وسوسبترا نمی شود. برای عنصر ذکر شده فعال بودن برخلاف آهن ومولییدن به تغییر ظرفیت نیاز ندارد واین یون از نظر واکنش نشان دادن با گروههای هیدروکسیل ضد،الکل واسید آلی وبیشتر شبیه فسفات است که در تشکیل استرهای اسید بوریک می دهد.(۶).

تشکیل ترکیب پلی هیدرولیک اکسید در دیواره سلولی باعث ترکیب شدن بور با دیواره سلولی شده وایجاد ساختمان ظریف دیواره را شامل می شود ودر موارد کمبود بور ساختمان ظریف دیواره سلولی زبرتر می شود وتعدادی کمتری تیغه میانی به وجودمی آید .نشانه دیگران تاثیر سودمند این عنصرروی بافتهای در حال رشد است که برای تند رشدی دانه گرده وهمچنین ثبات دانه گرده ضروری ومهم است(۷).
بور عنصربسیار مهمی برای رشد بافتها است که در غیاب این عنصر بافتها به طور غیرطبیعی تشکیل می شوند ورشد می کنند .
در هنگام کمبود بور باعث می شود که تقسیم سلولی متوقف شود در نوک ریشه گوجه فرنگی شش ساعت پس از انتقال به یک گلدان فاقد بور از طویل شدن باز می ایستد . بور در صورت کمبود آن باعث می شود که رشد سلولهای میان آوندهای چوبی وبافت آبکش متوقف یا کند شود ودر صورت ادامه کمبود اختلال در متابولسیم به وجودمی آید. بسیاری از محققین معتقد هستند که یک کمپلکس ضدبورات خیلی راحتتر از مولکول قطبی قند تنها می تواند از غشاء عبورکند. وعبور دادن قند از غشاء طی یک واکنش قابل برگشت میان قندوبورات انجام می شود(۷).
در سال ۱۹۶۷ آرنوف اعلام داشته است که مشخص شده که عنصر بور با شش فسفر گلوکونات کمپلکس تشکیل می دهد وآنها عقیده دارند که در گیاهان سالم ممکن است بور فعالیت آنزیم شش فسفرگلوکونات دی هیدورژناز را با کمپلکس شدن با سوسترای آن یعنی شش فسفوگلوکونات تعدیل کند شش فسفوگلوکونات دهیدروژناز اولین مرحله در مسیر فسفات پنتوز تنظیم می کند.
بور در فرایند تقسیم سلولی در بافتهای مریستمی تشکیل جوانه های برگ وگل وجوانه زدن گره ها نقش دارد در تشکیل وترمیم بافتهای آوندی درمقابولسیم قند ومواد هیدرکربنه وانتقال آنها در انتقال کلسیم در گیاه وتنظیم نسبت کلسیم به پتاسیم در بافتهای گیاهی ودر تنظیم مقدار آب و هدایت آن در سلول نقش دارد(۴).
عنصر بور در ساخته شدن اسیدهای نوکلئیک حائز اهمیت است به نظرمی رسد که کاهش مقدار RAN، اولین نشانه کمبود بور درریشه گوجه فرنگی بعد از توقف رشد است . بور مقابولسیم RAN نقش داد به طوری که در سال ۱۹۷۴ مشخص شده که کمبود بور سبب می شود میزان فسفر که جز اصلی ترکیب نوکلئویتد است کاهش یابد . آزمایشهای که در سال ۱۹۷۰ توسط بسیاری از دانشمندان انجام شد اینها مقابولسیم ازت در گیاه آفتابگردان را در رابطه با مقداری عنصر بور مورد بررسی قرار داده اند وتمام این مطالب نشان میدهد در گیاهی که به اندازه کافی بور دریافت نکرده است.N – NO3 در ریشه وبرگ ساقه آنها جمع شده ونشان می دهد که از کاهش NO وساخته شدن اسید آمینه جلوگیری شده وبعداز فراهم شدن بور برای گیاه جذب فسفر-۳۲ سریع شده وباعث تسریع در عمل پروتئین سازی می شود که در جدول(۳-۲) این مطلب به خوبی نشان داده شده است.

هرگاه کمبود بور وجود داشته باشد ساخته شدن سیتوکین ها متوقف می شود. در گیاهان که فاقد بور هستند به علت تجمع اکسین دانشمندان معتقدهستند که بور با ساختن کمپلکس های با بازدارندگان IAA 2 اکسید ازنظام مربوط به این انزیم را حفاظت می کند در سال ۱۹۶۷ دانشمندان در یافتند که شروع عارضه لبه سوختگی لبه برگ در کاهو به نام لب برگشتگی رابطه زیادی با افزایش فعالیت اکسین در اثرکمبود بوردارد.

جدول (۳-۲) تاثیر بور روی فسفات DNAوRAN وپروتئین در گل آفتابگردان (۴)
بور در محلول غذایی پی پی ام برگ ریشه
فسفات DNA برحسب درصد کل فسفات ۰۵ ۰۲ ۰۵
فسفاتDNA درصد کل فسفات۰۱ ۱۴ ۱۸
فسفات RNA 5 درصد ۱۴ ۳۶
فسفات RNA 1 درصد ۶۴ ۱۳
N پروتئین میلیگرم در هر گلدان ۵ میلی گرم ۶۲۷ ۷۱۳
N پروتئین میلیگرم در هر گلدان ۱ میلی گرم ۱۲۶۷ ۱۴۶۸

۲-۲ اندازه گیری مقدار بور
مقدار کل بور در سیکاتها بعد از اینکه باعصاره گیری مخصوص زیرین د رحدود آنها به کاربرده شود از داخل این منابع استخراج می شود.
یک مدل ساده ای برای تعیین مقدار کل بور در مو اد سیلیکاتی پیشنهاد شده که از نمونه های ترکیبی با کربنات سدیم که درآب حل می شود استفاده شده وبه منظور استخراج بور از فاز مایع همراه با عصاره گیری مخصوص استفاده کرده سپس بور را به وسیله اسید هیدرکلریک شستشو داده وبا رنگ سنجی می شود وبرا ی استاندارد شدن از سه منبع اسنادارد استفاده کرده ونتایج
اندازه گیری نشان می دهد که مقدار بدست آمده خیلی بیشتر از حد استاندارد می باشد نکته قابل توجه این است که در دو مرحله اول تفاوت وجود ندارد ودر سطح معنی دار پنج درصد یک تفاوتی بین مقدار گزارش شده ومقدار استاندارد وجود دارد.
مقدار بور در سیکاتها مخصوصاً در سنگهای سیلیکاتی نقش مهمی از مطالعات زمین شناسی بازی میکند وعلاوه بر آن می توان سمیت بور وتوانایی خاک را در فراهم نمودن بور برای یک مدت طولانی را برای رشد گیاه تشخیص داد.
غلظت بور در نمونه های سیلیکاتی استفاده شده د

رزیر در سمیت میلی گرم برکیلوگرم بور می باشد ومقدار بسیار ناچیزی از آن در ترکیب باسایر مواد است به آسانی تشخیص داده نمی شود.
به منظور طبقه بندی مقدار بور در نمونه های سیلیکاتی از عمل متحرک کردن بور به وسیله متیل بورات استفاده می شود اما لازم به ذکر است که برای تشکیل کمپلکس احتیاج به صرف زمان می باشد.
روشهای دیگری همچون امرسیون اسیکتروگرافی جذب رنگ سنجی الکترود انتخابی یون وهدایت جفت شده پلاسما وامرسیون اسپکتروسکوپی می توان برای تعیین مقدار کل بور نیز استفاده شود ولی به هرحال باید این روشها از دقت وسرعت بالایی برخوردار باشد .
بور می تواند به وسیله کربنات سدیم با عصاره گیر مخصوصی نیز تعیین شود ولی در این مورد چندین مشکل وجود دارد:
– آهن عنصری است که می تواند جایگزین بور شود.
– غلظت زیادی از نمک ممکن است باعث شود مقداری از نمونه های جامد در نوک شعله به گاز تبدیل شود.
این روشها برای تعیین مقدار بور بسیار حساس می باشد که در شرایط آبدار کاربرد زیادی دارد. ولی نکته قابل توجه این است که برای نمونه های معدنی وبرای شرایط زیادی نمک یا در مواردی که کاتیونهای همچون آلومینیوم وکبالت وجود داشته باشد توصیه نمی شود . برای تعیین مقدار کل بور در نمونه های سیلیکاتی قسمتی از بور را در شکل کربنات آبدار همراه با زرین اختصاصی بور وعصاره گیری مخصوص بعد از انحلال با آب بور را استخراج می کنند.
در ایران یکی از روشهایی که بسیار استفاده می شود روش استخراج بور به وسیله آب جوشان است که سالها قبل پیشنهاد ودر سال ۱۹۶۵ تغییراتی در آن داده شده است(۱۴).

فصل سوم
کمبود بور: در برخی از مناطق ممکن است اتفاق افتد که مقدار بور در خاک خیلی کمتر از آنچه که گیاه باید از آن استفاده نماید است در این هنگام است که گیاه با کمبود عنصر بور روبرو می شود وبه مرور علائم کمبود در گیاه ظاهر می شود

(۷).
کمبود بور بیشتر در شرایط آب هوای خشک اتفاق می افتد که در این زمان فعالیت میکروبی در این خاکها کاهش یافته وحرکت بور در محلول خاک در اطراف ریشه گیاه محدود میشود از طرفی با توجه به اینکه مواد آلی یکی از منابع اصلی بور در خاک می باشد عموماً در مناطقی که باکمبود موارآلی مواجه می شوند احتمال کمبود بور درآن مناطق بسیارزیاد می باشد حد بحرانی برای بیشتر گیاهان پاتزده درصد تاهغتادوپنج درصد میباشد و تمام گیاهان در خاکی با مقدار بور قابل جذب کمتر از ۱۰ درصدیک پی پی ام دچارکمبود می شود وعده ای از گیاهان ماننده چغندر قند وکلم در فاصله ۱۰/۱تا ۷۵/۰نیز علائم کمبودرانشان میدهد. درمنابع دیگر ذکر شده زمینی که مقدار بور گیاه از ۱۵ پی پی ام کمتر باشد علائم کمبود بور ظاهر می شود کمبود بور ممکن است در نتیجه آبشویی شدید به ویژه در خاکهای شنی، آهک دهی زیاد، وهوای بیش از اندازه خشک رخ دهد.
۳-۱-علائم کمبود بور در گیاه
از مهمترین علائم به طورکلی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱-کلروز۲-تحریف وضخیم شده یا شفاف برداشتن ساقه ها ومیان تهی شدن آنها
۳-روزت ۴- ضخیم شدن وپیچ خوردن وکوتاه شدن ریشه ها ۵-افتادن غنچه ها وشکوفه ه

ا.
علائم کمبود بور عموماً به صورت بد شکلی، سختی وسفتی میوه هاست. همچنین ممکن است پوست میوه شکاف دار وزبر شود وسطح آن ناهموار شده وداخل میوه ممکن است بافت آن چوب پنبه ای شده ومرکز آن قهوه ای شود.وبرگها بریزد وپوست میوه ها ترک بردارد در سال ۱۹۴۹ اسمیت مشاهده کرد که اولین علامت کمبود که هم د رمحیط شنی وهم در مزرعه دیده

می شود زرد شدن گلبرگهای میانی وگلبرگهای جانبی است که این علائم به سرعت توسعه یافته و در طی چند روز ریزش برگ آغاز می شود وبرگها ضخیم شده وزمان تشکیل آنهاطولانی می شود(۱). هانس عنوان کرده که در دوره های خشکی علائم کمبودتشدید شده ودرختان مرکبات که دارای کمبود بور هستند وحفره های آبکشی از بین رفته صمغ قابل ملاحظه ای از میان شکافهای کرتکس خارج می شود اولین علائم کمبود بور مدتها قبل از پیدایش علائم ظاهری در درون گیاه وسلولها پدید می آید به این معنی که سلولها تقسیم شده وقادر به جداشدن از هم نیستند ودیواره تجزیه می شود کمبود بور باعث می شود که جوانترین برگها بدشکل چروکیده وضخیم شوند وبه رنگ سبز مایل به آبی ظاهر شوند وسپس ممکن است زردی نامنظمی در میان رگبرگها فرعی پدید آید.
در سال ۱۹۴۷ اثرات کمبود بور در روی در خت زیتون موردبررسی قرار گرفته ومشخص شد که جوانه انتهایی شاخه ها خشک شده ولی جوانه های جانبی شروع به رشد کرده وبه آرامی موجب رشد گیاه می شود همچنین تغییرات شدید در برگها شامل انهدام کلروفیل، اکسید، اکسید اسیون غیرقابل برگشت ترکیبات و مواد نستباً نامحلول به وجود می آید. در گیاهان دچار کمبود بور تنش دانه گرده مختل شده وبه تشکیل میوه آسیب می رساند که در مورد انگور این مطلب صادق است وباعث می شود میوه تولید شده بسیار کوچک ونامرغوب باشد در درخت سیب کمبود بور موجب بروز لکه های ارغوانی روی شاخه های جوان می شود وشاخه های کوچک دارای پوست خشن وزبر می شود میوه به حد کافی رشد نکرده وبدشکل ودارای گره متعدد می شود وزیر پوست میوه بافت چوب پنبه ای ضخیم تشکیل شده وبا توسعه از پوست تا مغز میوه ادامه دارد. در برخی از ریشه های وقتی کمبود بور همراه کلسیم باشد میوه ها ترک یا شکاف برمی دارند که در کمبودهای خفیف سطح میوه پوشیده از شکافهای زیر شده که به ظاهر میوه رنگ حنایی می د

هد. در درخت گلابی مبتلابه کمبود بور در روی شاخه های جوان قسمتهای پوسیده سطحی ظاهر می شود که گاهی کمی برجسته است وریشه غیر یکنواخت است معمولاً ظاهری گسترده به مناطق پوسیده روی درخت می دهد درروی میوه معمولاً نقاط گود وکم عمق مسطح به صورت گرد یا زاویه دار مشاهده می شود وبقیه میوه رنگ سبز تیره تری دارد در خاکهای سنگین ودر اولین مراحل کمبود بور در درختان گلابی ممکن است عارضه ای به نام سوختگی شکوفه ها رخ دهد که این اختلال در سالهایی که بارندگی شدید ودرجه حرارت کم است بیشتر مشاهده می شود

علایم شامل پژمردگی مرگ شکوفه ها باقی ماندن برگها در حالت طبیعی وسالم است که این شکوفه ها از درخت جدا نمی شود وتا سال بعد باقی می ماند(۷).
معروف ترین نشانه کمبود بور در چغندرقند پوسیدگی طوقه ومرکز ریشه است که با تغییرات آناتومی درنقاط رشدی انتهایی شروع شده وجوانترین برگها پیچیده وکوچک می شوند ورنگ آنها قهوه ای یا سیاه می شود وطوقه چغندرقند فاسد وعفونی شده وتمام گیاه را در برمی گیرد(۵).
در اثر کمبود بور جوانه های روینده وکم شدن رشد وفاصله میان گره ها اتفاق می افتد وزمانی که کمبود شدید شود زردی رنگ-خشکی گلها وبرشکلی میوه ومرگ گیاه مشاهده می شود.
درمرکبات لکه های آبگز روی برگهای جوان ظاهر می شود وبعد قهوه ای یا خشک می شود و گلبرگها ضخیم می شود میوه کوچک شده وماده صمغ مانندی در داخل آن جمع می شود.(۷)
درتاکها در مناطقی که آبشویی زیاد داریم کمبود بور در درخت انگور مشاهده می شود ودر مناطق ساحل کالیفرنیا با بارندگی زیاد تاکستانهای دیم احتمالاً کمبود بور را نشان می دهند که در آنها سطح برگ به طور غیرعادی زبرشده و نقاط برجسته بین رگبرگها تشکیل شده که سبب لوله شدن برگ به طرف بالاو پایین می شود.
کمبود بور معمولاً جوانه ها به قدر کافی ومناسبی رشد نمی کنند وشکل آنها معمولاً گرد ویا دارای سروته پهن می باشد( ۵ ). همچنین از علائم کمبود بور می توان به خشک شدن نقاط رشد وکاهش اندازه بین دو گره اشاره نمود.( ۳ ).طع هستند مشخص می شود در شرایط کمبود شدید رگه های کلروز طویل تر شده وبالاخره تمام سطح برگ را فرا می گیرد گاهی اثرات آن د رسطوح پایینی برگ هم دیده می شود ودر کمبود خیلی شدید کلروز درون رگبرگها وبد شکلی رخ می دهد. (۷ ).