مقاله در مورد بهره‌ برداری پستهای فشار قوی ۱ و ۲

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

 مقاله در مورد بهره‌ برداری پستهای فشار قوی ۱ و ۲ دارای ۱۰۷ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله در مورد بهره‌ برداری پستهای فشار قوی ۱ و ۲  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله در مورد بهره‌ برداری پستهای فشار قوی ۱ و ۲،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن مقاله در مورد بهره‌ برداری پستهای فشار قوی ۱ و ۲ :

بهره‌ برداری پستهای فشار قوی ۱ و ۲

وظایف و حدود اختیارات بهره‌برداری پست:
مقدمه
اپراتور تنها نیروی انسانی است که با انجام عملیات و بهره برداری از دستگاههای تحت کنترل خود با توجه به مقررات ایمنی و حفاظت خویش و ممانعت از بروز صدمات. به دستگاهها نوعی خدمات مورد نیاز را عرضه می‌کند همانطوری که می‌دانید جهت عرضه کردن این خدمت دستگاههایی که با میلیونها ریال ثروت مملکت تهیه شده در اختیار اپراتور قرار می‌گیرد. سپس بر هر اپراتوری فرض است که آشنایی به تمام دستگاههای مورد عمل خویش داشته و چگونگی عمل و کار دستگاهها را فرا گیرد. این آشنایی یک ضروریات مسلم حرفه اپراتور بوده و می‌بایست قادر به انجام عملیات سریع بر روی دستگاهها باشد، در سیستم برق مواقعی که بیشتر مورد نظر است و اپراتور و می‌تواند

معلومات و کفایت خود را در آن به ظهور برساند، مواقع اضطراری و شرایط غیر عادی سیستم می‌باشد، که اپراتور بایستی با ورزیدگی و خونسردی کامل هر چه زودتر بدون فوت وقت شرایط را به حالت عادی، برگردانده و دیگر آن که دستورالعملهای صادر را هر چند وقت یک‌بار مطالعه کرده تا بتواند مفاد آن را در موقع اضطراری که فرصت برای مطالعه مجدد نیست سریعاً بکار برد.

ثبت وقایع و حوادث و شرایط بهره‌برداری
۱ـ ثبت و یادداشت تمام امور اوضاع باید دقیق و صحیح و فوری انجام گیرد و در فرم های مربوط وارد گردد یادداشتها باید تاریخ داشته و ساعت وقوع یا انجام امور ثبت گردد و در مواردی که وقت حادثه و یا اتفاق مشخص نیست وقتی را که اولین بار جلب توجه کرده یادداشت شود.
۲ـ ثبت زمان بر اساس ۲۴ ساعت بوده و از نصف شب ساعت ۰۰: ۰۰ شروع و به نصف شب و روز بعد ساعت ۲۴۰۰ ختم می‌گردد.

مثلاً پنجاه و دو دقیقه بعد از نصف شب چنین است ۰۰۵۲ ثبت عملیات سیستم، از جمله مواردی که باید ثبت شوند عبارت است:
الف ) تمام دستورات و عملکرد گروه‌ها که وارد یا خارج می‌شوند. با مشخصات گروه مربوطه.
ب ) تمام دستورات و پیام‌های که توسط مرکز کنترل دسپاچینگ اعلام می‌گردد با ذکر مشخصات
پ ) باز و بستن کلیدهای و سکسیونرها با ذکر دلیل یا علت آن.
ت ) دریافت یا صدور تضمین های حفاظتی یا حفاظت فوری و یا کارتهای خطر.
ث ) هر گونه موفقیت با کار در نزدیکی یا روی دستگاههای برقدار همراه با نوع کار قبلاً بایستی طبق برنامه و با موافقت و هماهنگی مرکز کنترل دیسپاچینگ باشد.

ج ) در خواستهای انجام نشده.
چ ) هر گونه اختلال یا قطعی در سرویس برق یا کم کردن اجباری برق با دلائل مربوط
ح ) گزارشهای وضع هوا در نقاط مختلف منطقه
خ) هر گونه عیب و نقص مشاهده شده، یا گزارش شده در دستگاهها و وسائل
د ) هر گونه وسیله‌ای که جهت تعمیر یا بعلل دیگر از مدار خارج می‌شود و همچنین وقتی که دوباره آماده و در مدار قرار می‌گیرد.
ذ ) اشتباهات عملیاتی
ر ) تعویض نوبتکاران مطابق با قوانین مربوط
ز ) بازرسی دوره‌ای ایستگاه
هـ ) وقایعی که طبق مقررات دیگر باید ثبت گردد.

شرایط تعویض شیفت:
۱ـ هنگام تعویض اپراتوری که می‌خواهد شیفت را ترک کند باید:
الف ) گزارشی با شرح کافی برای آشنا نمودن اپراتوری کاخطار و احتیاط و موارد لازمی که باید در حین تعویض به اطلاع اپراتور جدید برسد تهیه نماید و زمان تعویض شیفت را باید گزارش و امضاء نماید. که خلاصه این گزارش در دفتر ثبت روزانه ایستگاه باید وارد گردد.
ب ) اپراتور شیفت باید شخصاً توجه اپراتور جدید را به هر نوع موضوع مهم و حیاتی جلب نموده و توضیح کافی داده و اگر لازم باشد برای درک بیشتر محلهای مورد نظر را به او نشان دهد.
ج ) امور ثبت شده را در پایان با ذکر تاریخ و ساعت امضاء نماید.
هنگام تعویض شیفت اپراتوری که سر خدمت می‌آید باید:
الف ) گزارش خلاصه اوضاع را که توسط اپراتور قبلی تهیه و امضاء شده مطالعه و امضاء شده مطالعه نماید.
ب ) هر جا از ایستگاه را که به نظر خودش یا اپراتور قبلی لازم با

شد بازرسی نماید.
۳) تشریفات تعویض شیفت موقعی کامل است که اپراتور جدید گزارش اوضاع و احوال ثبت شده و سایر توضیحات دیگر را برای به عهده گرفتن شیفت کافی دانست و قبول نماید، در این صورت باید گزارش را امضاء نمود و زمان تحویل گرفتن را در گزارش ثبت نماید.
۴) تا قبل از امضاء خلاصه گزارش و تحویل گرفتن کار ـ اپراتور جدید باید هیچگونه عمل قطع و وصل انجام ندهد و هیچگونه اطلاع و پیام تلفنی با خارج، مبادله ننماید، مگر این که با دستور و راهنمایی اپراتوری که در سر نوبت هست. (اپراتور وقت)
۵ ) اپراتور نباید بدون اطلاع و اجازه مقام مسئول جابجایی در شیفت انجام دهد.
۶) در صورتیکه یکی از اپراتورهای قبلی تشخیص دهد که نوبت‌کار جدید برای انجام امور ایستگاه به طور ایمن و بهره‌ وضع مناسب ندارد باید از تحویل شیفت خود امتناع کرده و فوراً مراتب را به مسئول ایستگاه یا مقام مسئول اطلاع داده و کسب تکلیف نماید.
۷) کمک از اپراتوری که سر خدمت نیست:
اگر اشکالاتی پیش آید و اپراتور نوبتهای دیگر در ایستگاه باشد در صورت تقاضای اپراتور سر خدمت باید به او کمک نماید.

دستورالعملها:
مقدمه:
با رشد دائمی مصرف و به موازات آن با افزایش قدرت تولید و گسترش شبکه‌ انتقال ضوابط و سیاستهای بهره‌برداری نیز تا حدی تغییر می‌کند با لطبع دستورالعملهای ثابت بهره‌برداری که خط مشی بهره برداری سیاستهای اجرایی و همچنین چارچوب فی‌ما بین کادر مستقر در مرکز کنترل قسمت برنامه‌ریزی و مطالعات سیستم دیسپاچینگ ملی ـ مراکز دیسپاچینگ مناطق و پرسنل بهره‌برداری پستها و نیروگاهها را تعیین می‌کند که هر گونه تغییر یا اصلاح دستورالعملهای موجود با صدور دستورالعملهای جدید کتبا از طریق مدیریت دیسپاچینگ و مخابرات شرکت توانیر یا سازمان برق ایران به یگانهای زیربط ابلاغ خواهد شد.
مسئولین پستها و نیروگاهها موظفند این دستورالعملها را در اختیار پرسنل بهره برداری قرار داد و اصلاحات و تغییرات بعدی را نیز به همه کارکنان زیر

بط ابلاغ نماید. پرسنل بهره‌برداری موظفند از مفاد کلیه دستورالعملها با اطلاع بوده و در صورت برخورد با هر گونه ابهام در تفسیر آنها می‌توان مراتب را از طرف واحد مربوط به سازمان برق ایران اطلاع داد و احیاناً توضیحات تکمیلی را دریافت دارند.
تعیین حوزه عملیاتی ـ وظایف و تقسیم مسئولیتها در کار بهره برداری شبکه:
هدف از تدوین دستورالعملها، تعیین حوزه عملیاتی، حدود مسئولیتها و وظایف دیسپاچینگ ملی و مناطق ایستگاهها و نحوه ارتباط بین آنها م

ی‌باشد.
۱ـ حوزه عملیات دیسپاچینگ ملی . مناطق:
ـ کلیه نیروگاه و پستها مربوط، پستها و خطوط ۲۳۰ و ۴۰۰ کیلو ولت تحت کنترل مستقیم دیسپاچینگ ملی باشد.
ـ کنترل عملیات کلیه پستها و خطوط پایین تر از ۲۳۰ کیلو ولت هر منطقه تحت نظارت دیسپاچینگ آن منطقه می‌باشد.
حدود وظایف و مسئولیتها:
وظایف و مسئولیتهای بهره برداری از شبکه پیوست به شرح زیر بین قسمت مطالعات سیستم و برنامه ریزی و مراکز کنترل دیسپاچینگ ملی و مناطق و ایستگاهها تقسیم می‌شود.
۱ ـ ۲ ) مسئولیتها و وظایف قسمت مطالعات سیستم و برنامه‌ریزی عهده‌دار وظایف ذیل می باشند.
قسمت مطالعات سیستم و برنامه‌ریزی عهده‌دار وظایف ذیل می‌باشند.
الف ) پیشی بینی بار مصرفی و برنامه ریزی اقتصاد تولید نیروگاهها
ب ) مطالعه و بررسی امکانات، محدودیتهای شبکه و تدوین دستورالعملهای ثابت و موقت بهره برداری
پ ) برنامه ریزی اقتصادی تعمیرات و خروجی‌های حوزه عملیات دیسپاچینگ ملی.
ت ) نظارت در برنامه ریزی قطعیها و خروجیها در حوزه عملیات دیسپاچینگ ملی
ث ) تهیه و تکثیر دیاگرامهای عملیاتی ایستگاههای تحت پوشش دیسپاچینگ مناطق.
ج ) تهیه و جمع‌آوری و تنظیم اطلاعات و آمار بهره‌برداری
چ )نظارت و کنترل بر تهیه اطلاعات و تنظیم فرمهای آماری دیسپاچینگ
۲ ـ ۲) مسئولیتها و وظایف مرکز کنترل دیسپاچینگ ملی:
مرکز کنترل دیسپاچینگ ملی رهبری عملیات را در سیستم بهره پیوسته عهده‌دار می‌باشد. مسئول شیفت مرکز کنترل دیسپاچینگ ملی مستقیماً و یا از طریق مراکز کنترل دیسپاچینگ مناطق در کلیه مواقع بخصوص به هنگام بروز حوادث دستوراتی در حدود اختیارات به مسئولین ایستگاهها صادر می‌نماید و مسئولیت نهایی عملیات در موارد ذیل بعهده مرکز کنترل دیسپاچینگ ملی می‌باشد.
الف ) کنترل فرکانس شبکه بهم پیوسته
ب ) کنترل ولتاژ شبکه تحت پوشش دیسپاچینگ ملی
پ ) تصویب نهایی کلیه خروجیها در حوزه تحت کنترل دیسپاچینگ ملی
ت ) کنترل بار کلیه خطوط خروجیها موجود در حوزه عملیاتی دیسپاچینگ ملی
ث ) بهره‌برداری اقتصادی از منابع تولید
ج ) ارزیابی و تصمیم گیری در مورد در خواست خروجیهای بدون برنامه در همان شیفت در حوزه عملیات دیسپاچینگ ملی.
چ ) نظارت و ایجاد هماهنگی بین مراکز کنترل دیسپاچینگ مناطق
۳ ـ ۲) مسئولیتها و وظایف مراکز کنترل دیسپاچینگ مناطق
دیسپاچینگ هر منطقه ضمن آگاهی از

عملیات خود ملزم به اجرای وظایف از طرف دیسپاچینگ ملی می‌باشد.
الف ) کنترل ولتاژ شبکه تحت پوشش دیسپاچینگ مناطق
ب ) تصویب نهایی کلیه خروجیها در حوزه تحت کنترل باطلاع دیسپاچینگ ملی
پ ) تهیه گزارش حوادث، قطعیها و خروجیها در حوزه عملیاتی شامل واحدهای تولیدی و ایستگاههای تحت کنترل
ج ) تهیه و جمع آوری کلیه اطلاعات و آمار فنی منطقه و تکمیل و ارسال فرمهای مورد نیاز دیسپاچینگ ملی.
د ) برنامه ریزی قطعیها و خروجیها در حوزه عملیاتی دیسپاچینگ مناطق
تبصره ۱ ـ کنترل فرکانس شبکه‌های مجزا تحت نظارت دیسپاچینگ ملی به عهده دیسپاچینگ مناطق می‌باشد.
۲ ـ در صورت جدا شدن قسمتی از شبکه با نظارت دیسپاچینگ ملی به عهده دیسپاچینگ مناطق می‌باشد.
۳ ـ مرکز کنترل دیسپاچینگ ملی می‌تواند در کلیه شرایط بهره‌برداری نرمال یا اضطراری کلیه یا قسمتی از اختیارات خود را در رابطه با کنترل ایستگاههای تحت پوشش به مراکز کنترل دیسپاچینگ مناطق تعویض نماید.
۴ ـ ۲) مسئولیتها و وظایف ایستگاهها در رابطه با مراکز کنترل:
مسئولین ایستگاهها علاوه بر اجرای دستورالعملهای داخلی و تعمیراتی ملزم به اجرای موارد ذیل می‌باشد.
الف ) تشخیص و تصمیم گیری در مورد مساع بودن شرایط بهره برداری از خطوط واحدها، ترانسفورماتور و سایر تجهیزات ایستگاه خود با ر نظر گرفتن تنظیمات محدودیتها و عیوب
ب ) اجرای دستورات صادره از طرف

مرکز کنترل با توجه به بند فوق.
پ ) تنظیم با راکتیو و راکتیو مورد در خواست مرکز کنترل بر روی واحدها با حداکثر راندمان ممکن.
ت ) مطلع ساختن برنامه برنامه ریز خروجیها از وضعیت و محدودیتهای خطوط، واحدها و سایر تجهیزات قبل از تنظیم برنامه خروجی و مسئول شیفت مرکز کنترل قبل از اجرای برنامه.
ث ) گزارش کلیه حوادث و شرایط غیر ع

ادی به مرکز کنترل
ج ) گزارش کلیه مانورهای داخلی موثر در بهره‌برداری از شبکه به مرکز کنترل قبل از انجام آن
چ ) گزارش نحوه انجام مانورهای در خواست شده از طرف مرکز کنترل قبل از انجام آن
ج ) تهیه اطلاعات فنی و تکمیلی فرمهای آماری دیسپاچینگ
۳ ـ نحوه ارتباط با مرکز کنترل دیسپاچینگ و اجرای صحیح دستورالعملها، نحوه تماس بین مرکز کنترل دیسپاچینگ ملی، مراکز کنترل و دیسپاچینگ مناطق و ایستگاه به شرح زیر است.
الف ) مرکز کنترل دیسپاچینگ ملی می‌تواند در کلیه موارد مستقیماً و یا از طرف مراکز کنترل دیسپاچینگ مناطق با پستها و نیروگاهها تماس گرفته و دستورات خود را ابلاغ نماید.
ب ) مراکز کنترل دیسپاچینگ مناطق می‌توانند با کلیه پستها و نیروگاههای منطقه مربوط تماس و در حدود اختیارات دستورات خود یا پیام دیسپاچینگ ملی را ابلاغ نمایند.
پ ) کلیه نیروگاهها باید جهت کسب تکلیف، اعلام وضعیت و یا دریافت برنامه‌های خروجی و تعمیراتی خود مستقیماً و در صورت عدم ارتباط از طریق دیسپاچینگ مناطق باد دیسپاچینگ ملی تماس برقرار نمایند.
ت ) پستهای تحت پوشش دیسپاچینگ ملی باید جهت اعلام وضعیت، کسب تکلیف و یا دریافت برنامه‌های خروجی و تعمیراتی خود از طریق دی

سپاچینگ مناطق دیسپاچینگ ملی تماس بگیرند.
لازم به ذکر است که دستورات صادره از طرف دیسپاچینگ ملی مقدم بر دستورات واصله از طرف دیسپاچینگ های مناطق می‌باشد.
(ثبت آمار و ارقام ایستگاه)
ثبت آمار و ارقام پستها فشار قوی قسمت مهمی از محاسبات را در بهره‌برداری از سیستم‌های تولید و انتقال نیرو را تشکیل می‌دهند.

و به همین منظور جهت بهره‌برداری صحیح و اصولی و نمونه‌گیری از وضعیت پستهای فشار قوی در حال بهره برداری در مدت تمام ۲۴ ساعت، ثبت ارقام و آمار به طور مدون در هر ساعت از مقدار با راکتیو و راکتور، ولتاژ و جریان ترانسفورماتورهای ق

درت، و ترانسهای کمکی و همچنین خطوط تغذیه کننده پست و فیدرهای خروجی به عنوان قسمتی از دستور کار روزانه اپراتور پست می‌باشد.
به جهت اینکه از موقعیت کار پست در شرایط نرمال علاوه بر بالا بردن طول عمر در دستگاهها و تجهیزات نصب شده، و دادن اطلاعات لازم برای برنامه ریزی واحدهای تعمیراتی، اپراتور میتوان با کنترل مداوم ولتاژ و فرکانس نرمال و همچنین دمای سیم پیچهای ترانسفورماتورها و دمای روغن خنک کننده و نیز نظارت و کنترل بر سایر قسمتهای پست، بهترین راندمان و اقتصادی‌ترین شرایط کار را برای ایستگاه تحت کنترل خود را فراهم آورده و ایمن ترین وضعیت برق رسانی را بدون وقفه‌ای در قطع برق مشترکین در ایستگاه را داشته باشد.
به همین لحاظ برای ایجاد کنترل مطمئن فرمهای آماری که برگ آن برای ۲۴ ساعت به صورت یک جدول منظم جهت ثبت گزارش بهره برداری تنظیم گردیده و توسط واحد بهره برداری در اختیار اپراتور قرار داد می‌شود. که هر ساعت ارقام و آمار و اطلاعات مشروحه زیر را با قرائت صحیح سیستمهای میترینگ ثبت گردد.
الف ) گزارش وضعیت خطوط تغذیه کننده ایستگاه (خطوط ورودی)
۱ ـ ولتاژ هر سه فاز خط R – S- T ثبت گردد.
۲ ـ آمپر هر سه فاز R – S- T ثبت گردد.
۳ـ با راکتیو خط MW
۴ـ بار راکتیو خط Mvar.
به تعداد خطوط تغذیه کننده ستون مربوط به قسمت ارقام برای هر ایستگاه در نظر گرفته شده است.
ب ) گزارش وضعیت ترانسفورماتورها (ترانسهای قدرت و ترانسهای کمکی و زمین)
۱ـ ولتاژ خروجی ترانسفورماتورهای قدرت (طرف فشار ضعیف)
۲ ـ جریان خروجی ترانسفورماتورهای قدرت (طرف فشار ضعیف)
۳ـ با راکتیو ترانس‌ها MW
۴ـ بار راکتیو ترانسها Mvar.
۵ـ وضعیت تاپ چنجر
۶ـ شماره کنتوروتپ

۷ـ دمای روغن
۸ـ دمای سیم پیچها
۹ ـ دمای ترانس زمین
۱۰ ـ دمای ترانس
ج ) ثبت گزارش وضعیت ترانسهای کمکی
۱ـ ولتاژ خروجی ترانس

۲ـ جریان هر سه فاز قسمت فشار ضعیف
۳ـ با راکتیو
۴ـ بار راکتیو
۵ـ وضعیت تپ چنجر

۶ـ شماره کنتور تپ چنجر
۷ـ دمای روغن
۸ـ دمای سیم پیچ
د ) ثبت گزارش وضعیت فیدرهای خروجی پست:
۱ـ ولتاژ خط
۲ـ جریان هر سه فاز خط
۳ـ باراکتیو
۴ـ بار راکتیو
به تعداد فیدرهای خروجی پست مشخصات هر خط در ردیف جدول تنظیم گردید.
و ) ثبت وضعیت سیستم جریان DC (جریان مستقیم)
۱ ـ ولتاژ باطری شارژر ۱۲۷ ولت
۲ـ ولتاژ تغذیه کمکی DC = 48 ولت
هـ ) هوای فشرده فشار کم kg / cm2
هوای فشرده فشار زیاد kg / cm2
ی ) دیزل اضطراری:
۱ـ ولتاژ خروجی ژنراتور اضطراری

۲ ـ جریان
۳ ـ فرکانس
۴ ـ فشار روغن دیزل
محاسبات انرژی‌ـ ثبت ارقام نیرو (اکتیو و راکتیو)
مقدمه:
اندازه‌گیری مقدار انرژی الکتریکی مصرفی و یا خریداری شده از سیستمهای دیگر قسمت مهمی از محاسبات را در بهره‌برداری از سیستم‌های تولید و انتقال نیرو تشکیل می‌دهد.
انرژی تحویلی به مشترکین بایستی مرتباً اندازه‌گیری شده و بهای آن در یا گردد، همچنین مقدار تبادل آن بر روی خطوط انتقال نیرو جهت اطمینان از اجرای کامل، موافقت نامه‌هایی که قبلاً تهیه می‌گردد لازم است.
انرژی اندازه‌گیری شده توسط وات ساعت مترها معمولاً بین دو فاصله زمانی مشخص و تعیین می‌شود. طرز کار بدین صورت است که تفاضل ارقام خوانده شده از کنتور در حال حاضر و مقدار قبلی به طور مثال (۲۴ ساعت قبل) را بدست آورده و در ضریب مخصوص دستگاه اندازه‌گیری ضریب مینائیم در پستهای فشار قوی قرائت و ثبت ارقام نیرو کنتور راکتیو و راکتیو بر روی نقاط فرزی بین دو، سیستم نصب می‌شوند. که در هر ۲۴ ساعت یکبار و معمولاً در پایان ساعت ۲۴ در جدول مربوط ثبت می‌نمایند. که کنتورهای برای کلیه ترانسهای قدرت و خطوط خروجی نصب گردیده به طور مثال ارقام یک کنتور:
ارقام کنتور اکتیو kw راکتیو kvar
شماره قبلی ۱۵۵ ۷۳
شماره فعلی ۱۹۰ ۷۸
تفاوت ۳۵ ۵
با ضریب ۷۵۶۰۰ ۲۶۴۶۰۰۰ ۳۷۸۰۰۰

نحوه کد گذاری تجهیزات در پستها:
علائم و شماره گذاری در دیاگرام‌های شبکه برق:
اسامی ایستگاهها: اسامی ایستگاهها که در طرحها و فرمها و دیاگرامها عملیاتی بکار برده می‌شوند.
شامل اصطلاح، نوع و یا مخفف نام هایی است که توسط واحد مرکزی وزارت نیرو مطابق با استاندارد تعیین و تصویب شده است.

مرکز دیسپاچینگ ملی در نقشه‌هایی که از شبکه برق ارائه می‌دهد مقررات تصویب شده‌ای را بکار می‌برد که در واقع مقررات استاندارد شده وزارت نیرو می‌باشند. مقررات فوق‌ شامل علائمی است که برای مشخص کردن واحدهای تولیدی ـ ترانسفورماتورها ـ کلیدها ـ و سایر تجهیزات ایستگاهها استفاده می‌شود. همچنین طبق قرار دادهای فوق علائم مشخصه جهت شناسائی ولتاژ خط شماره خطوط سطح مقطع آنها و رسم خط بکار می‌رود د

ر زیر عمده مقررات و قراردادهای نقشه خوانی جهت نقشه‌های شبکه برق کشور ملاحظه می‌شود:
GORGAN.TRANSFORMER.STATION(GORGAN.T. S)
مشخصات ایستگاهها:
هر ایستگاهی توسط یک علامت مخصوص به خود مشخص می‌شود و این علامت معمولاً اولین حرف نام ایستگاه می‌باشد. مثلاً حرف A مشخص ایستگاه اراک.
علامت شناسایی ایستگاه همیشه جلوی تمام تجهیزات و ایستگاههایی که در نقشه عملیاتی نشان داده شده نوشته می‌شود و بدین ترتیب علامت مشخصه تجهیزات و دستگاههای دو ایستگاه مجاور هیچگونه تشابهی نخواهد داشت.
برای مثال شماره کلیدهای دو طرف خط AL833 (خط ۲۳ اراک لابن) در اراک A 8332 و در لابون L8332 می‌باشد.
شناسایی خطوط و کابلهای و اتصالات خطوط:
برای شناسایی خطوط هر خط علامت شناسایی ایستگاههای مربوط به آن را ذکر کرده و بدنبال آن سه رقم نوشته شود. رقم اول نشان دهنده ولتاژ دو رقم بعدی شماره خط را مشخص می‌سازد
مثلاً همدان سنندج NJ813 علامت شناسایی ایستگاه همدان (N) و ایستگاه سنندج (J) عدد ۸ نشاندهنده ولتاژ ۲۳۰ کیلو ولت و عدد ۱۳ شماره خط می‌باشد.
خطوط انشعابی نیز توسط علامت شناسایی ایستگاههایی که از آن، منشعب می‌شود مشخص خواهد شد ارقام زیر نشاندهنده نوع ولتاژ ایستگاهها و تجهیزات و خطوط بوده که در کد گذاری به عنوان اولین رقم بکار می‌رود.
شماره نوع ولتاژ بر حسب کیلو ولت
۰ ۶/۰ و پایین تر و نقاط صفر
۱ ۶/۰ تا ۳/۶ کیلو ولت

۲ ۳/۳ تا ۳/۶ کیلو ولت
۳ ۳/۶ تا ۱۵ کیلو ولت
۴ ۱۵ تا ۲۰ کیلو ولت
۵ ۲۰ تا ۳۳ کیلو ولت
۶ ۳۳ تا ۶۶ کیلو ولت

۷ ۶۶ تا ۱۳۲ کیلو ولت
۸ ۱۳۲ تا ۲۳۰ کیلو ولت
علائم شناسایی ایستگاهها
حرف زیر به عنوان علائم شناسایی (کد) قطعات و دستگاههای مختلف انتخاب و در شماره گذاری بکار رفته‌اند.
کندانسور ـ کمپاناتور condenser . compensator
فیدر ـ خط تغذیه F. Feeder
ژنراتور G. Genrator
جمپرها ـ کلید و اتصالات J . Junction and switching
خط L . Line
سیم خنثی ـ سیم صفر N. Neutral
رگلاتور ـ راکتور ـ مقاومت R . Regulator . Reactor . Resistor
شنت ـ بای پاس S . Shant . By pass
ترانسفورماتور ـ تپ چنجر T . Transpormer – T

apchanger
کابل Ca.Cable
خازن کوپلاتور CC. Cupling capacitor
ترانس ولتاژ P . T. Potantial trans pormer
ترانس ولتاژ زمین C. V. T. Capacit

or. Volt. Trans
ترانس زمین G T. Grounding. Trans
برقگیر L . A. Littaing . Arrester
ترانس مصرف داخلی S . S- Station serrice .Trans
شینه ها:
شینه‌ها توسط یک عدد دو رقمی مشخص می‌شوند که اولین رقم نشان دهنده، شینه و دومین رقم نشان دهنده تعداد شینه‌ها است مثلاً ۸۱شماره اولین شینه ۲۳۰ کیلو ولت.
هر گاه در ایستگاهی بیش از یک قطعه شینه وجود داشته باشد برای تشخیص هر قطعه از دیگران به آنها شماره‌های متوالی می‌دهیم مثلاً: ۸۱ و ۸۲ و ۸۳ و ۹۱ و ۹۲ و ۹۳
معمولاً شینه‌های اصلی با عدد فرد و شینه‌های فرعی با عدد زوج شماره گذاری می‌شود.

کلیدها (دژنکتورها ـ سکسیونرها)
کلیه کلیدها شامل انواع دژنکتور‌های گاری ـ روغنی ـ هوایی ـ انواع سکسیونرها ـ فیوزها و سایر وسایل قطع و وصل توسط یک عدد چهار رقمی (در حالت خاص برای کلیدهای غیر قابل کنترل از دور باریک عدد ۵ رقمی شماره‌گذاری می‌شوند.)
اولین رقم نشان دهنده ولتاژ کلید ارقام دوم و سوم مشخص کننده نوع و شماره دستگاهی است که دژنکتور به آن اتصال دارد. مطابق جدول زیر
شماره دستگاه (وسائل)

۰۰ تا ۳۹ خطوط (۴۰ خط در هر ایستگاه)
۴۰ تا ۵۹ ترانسفورماتورها ـ راکتورها ـ خازنها (۲۰ ترانس در هر ایستگاه)
۶۰ تا۷۹ ژنراتور (۲۰ ژنراتور

در هر نیروگاه)
۸۰ تا ۹۹ متفرقه در جاهایی‌که دژنکتور یا کلید به طور مشخص به دستگاهی اتصال نداشته مثل کلید‌های کوپلاژ و غیره.
رقم چهارم مطابق جدول زیر نشان دهنده نوع و عمل کلیدهای می‌باشد.
شماره محل یا عمل کلید
۱ سکسیونرها انتخاب کننده اولین شینه
۲ کلید قدرت (دژنکتور)

۳ سکسیونر خط
۴ سکسیونر انتخاب کننده دومین شینه
۵ سکسیونر بای پاس
۶ سکسیونر ترانس و یا فیوز
۷ سکسیونر قطع ژنراتور
۸ کلید متفرقه
۹ سکسیونر زمین
۱۰ سکسیونر جدا کننده دومین شینه (باس شکن)
و یا اطراف شینه دژنکتورهایی که بای پاس دارند.
و سکسیونرهای طرفین دژنکتور کوپلاژ با ارقام ۱ و ۴ مشخص می‌شود برای مشخص کردن سکسیونرهای زمین روی شینه پس از شم

اره ولتاژ عدد ۸ بعد شماره ترتیبی شینه و سپس عدد ۹ را قرار می‌دهیم مثلاً شماره سکسیونر روی شینه
۸۳ :
به طور مثال: ۸۸۳۹

ترانسفورماتورهای قدرت:
ترانسفورماتورهای قدرت را با حرف مشخص شده و به دنبال آن با توجه به تعداد ترانسهای ایستگاه یکی از ارقام ۱ تا ۱۹ به طور متوالی قرار می‌گیرد اگر ایستگاهی فقط یک ترانس داشته باشد آنرا T نمایش می‌دهند
ترانسفورماتورهای مصرف داخلی T1 , T2 , T3
ترانسفورماتورهای مصرف داخلی SS مشخص شده و بدنبال آن مانند ترانسهای قدرت با توجه به تعداد آنها از ارقام ۱ تا ۱۹ قرار می‌گیرد.
ترانسفورماتورهای ولتاژ P.T
ترانسفورماتورهای ولتاژ با حرف CVT . VT , PT
مشخص۲ شده و بدنبال شماره شینه، خط و یا دستگاهی که ترانس ولتاژ به آن متصل است قرار می‌گیرند.
۸۳۱ P.T , 81P.T , T, P. T
اگر به دستگاهی یا شینه‌ای بیش از یک ترانس ولتاژ وصل شده باشد به ترتیب شماره‌های ۱ و ۲ و ۳ بعد از ترانس ولتاژ قرار می‌گیرد.

T1P.T1 , T1PT2
ترانسفورماتورهای جریان:
ترانسفورماتورهای جریان با حرف CT مشخص شده و بدنبال شماره شینه یا خط و یا دستگاهی که به آن متصل شده قرار می‌گیرد.
۸۴۱ C. T , 81 C.T , T1C.T1

اگر به دستگاهی بیش از یک ترانس جریان وصل شده باشد به ترتیب شماره ۱ و ۲ و ۳ بعد از ترانس جریان قرار می‌گیرد:
T1CT1 , T1CT2 , T1 CT3
ترانسفورماتورهای زمین:
ترانسفورماتورهای زمین با حرف GT

یا ET مشخص شده و به دنبال آن به ترتیب ۱ و ۲ و ۳ قرار می‌گیرد.
GT1 , GT2 , GT3
در صورتی که پستی فقط یک ترانس زمینی داشته باشد باGT1 مشخص می‌شود.
راکتورها
با حرف R مشخص شده و بدنبال آن یکی از ارقام ۱ تا ۱۹ قرار می‌گیرد.
مثل R1 , R2 , R3
برای راکتورهای خط حرف R پس از شماره خط قرار می‌گیرد
خازنها:
خازنها یک حرف SC مشخص شده و بدنبال آن یکی از ارقام ۱ تا ۱۹ قرار می‌گیرد.
مثل: SC1 , SC2 , SC3
خطوط ولتاژ کم:
خطوط منشعب از ترانسفورماتورهای ولتاژ و مصرف داخلی با حرف F مشخص شده و بعد از نام دستگاهی که خط از آن منشعب شده قرار می‌گیرد.
مثل: PT1F
برق‌گیرها: با حرف (L. A) مشخص شده و بعد از شماره دستگاه خطی که بدان تعلق دارد قرار می‌گیرد. T1LA , K835 LA
و چنانچه بیش از یک برقگیر برای دستگاهی نصیب شده باشد توالی اعداد رعایت می‌شود. اختصارات در صنعت برق MCM , AWG اندازه‌ها دیما در استاندارد آمریکا هستند (American wire guage)awg (mille cicular mil)MCM برای مقاطع بیش از mm268/126
یک CM سطح مقطع دایره‌ای است به قطر ۰۰۱/۰ اینچ
خروجی‌ها:
عبارت خروجیها به جدا کردن یک چند واحد، ترانس، خط انتقال و یا هر دستگاهی اصلی و کمکی موثر در بهره‌برداری از شبکه به منظور تعمیرات تغییر، تنظیم و یا توسعه اتلاق می‌گردد.
خروجیهای اضطراری:
چنانچه مسئول ایستگاهی تشخیص دهد که با

ید دستگاهی بنا به دلایلی فوراً از شبکه جدا گردد، می تواند با مسئولیت مستقیم خود و پس از اطلاع به مهندس شیفت مرکز کنترل اقدام به خروج دستگاه مورد نظر بنماید، وی موظف است در اولین فرصت پس از انجام عملیات دلائل اضطراری در خروج را به مقامات مسئول گزارش نماید.
ب : خروجیها روزانه:
این برنامه شامل خروجیهایی است که قابل اجراء در روز در خواست می‌باشند. اینگونه خروجیها را مسئول ایستگاه می‌تواند پس از بررسی‌های لا

زم مستقیماً از مهندس شیفت مرکز کنترل در خواست نماید.
در صورت توافق مهندس شیفت مرکز کنترل، واحد در خواست کننده می‌تواند نسبت به انجام خروجی در همان شیفت اقدام نماید. در صورت عدم توافق مهندس شیفت با انجام برنامه مسئول ایستگاه بایستی برنامه را طبق بند (ج) همین دستورالعمل‌ از برنامه ریز خروجیهای مطالعات سیستم در خواست نماید.
ج : خروجیهای طبق برنامه (خروجیهای طبق برنامه‌)
۱ـ مسئول ایستگاهها بایستی اینگونه خروجیها را از بررسی تجربه و تحلیل لازم حتی ‌المکان ۴ روز اداری قبل از اجرای برنامه از برنامه ریز خروجیهای دیسپاچینگ در خواست نماید.
لازم به تذکر در مورد پستها در خواست خروجیها بایستی از طریق مدیر منطقه انجام شود.
۲ ـ مسئول ایستگاه موظف است کلیه اطلاعات موثر در برنامه ریزی با در خواست برنامه‌ به برنامه ریز خروجیها پس از در یافت درخواست خروجی بررسیهای لازم در ارتباط با شبکه را به عمل آورده و در صورت امکان انجام برنامه و تصویب لازم در ارتباط با شبکه را بعمل آورد و در صورت امکان انجام برنامه و تصویب آن باید نتیجه را حداقل یک روز اداری قبل از اجرای برنامه به اطلاع مسئول، ایستگاه در خواست کننده و مهندس شیفت مرکز کنترل برساند.
۳ـ در صورتی که از طرف برنامه ریز خروجیها یا مهندس شیفت مرکز کنترل برنامه در زمان مقرر مخالف شود مسئول ایستگاه باید نسبت به در خواست مجدد برنامه برای یک زمان مشخص دیگر اقدام نماید و یا تعیین زمان اجرای برنامه خروجی را در اختیار برنامه ریز خروجیها قرار دهد.
موافقت نهایی برنامه با مهندس شیفت مرکز کنترل می‌باشد و در صورت مخالفت با اجرای برنامه باید دلائل مخالفت خود را به قسمت کنترل سیستم دیسپاچینگ گزارش نماید.
لازم به تذکر است اگر به دلائلی پس از ارائه برنامه مرکز کنترل تغییراتی در شرایط پیش‌بینی شده بهره برداری ایجاد گردد. مسئولیت بررسی و اجرای برنامه خروجی با مهندس شیفت مرکز کنترل خواهد بود.
د ) در خواست برنامه ویژه:
شامل برنامه‌هایی جهت بهره برداری از یک پست نیروگاه ـ خط انتقال جدید و یا هر گونه تغییر عمده در شبکه و یا آزمایشات کلی روی مولدهای بزرگ می‌باشد.

نظر به این که این برنامه به مطالعات وسیعی دارد باید حداقل ۱۵ روز اداری قبل از اجرای برنامه توسط مسئولین ذیربط کتباً از مدیریت دیسپاچینگ و مخابرات در خواست گردد و در مورد پستها این در خواست بایستی از طریق مدیر منطقه انجام شود.
مدیریت دیسپاچینگ نیز می بایست نتیجه تصمیم خود را حداقل ۵ روز قبل از اجرای برنامه به اطلاع مدیر منطقه درخواست کننده برساند.
تذکرات مهم:
۱ـ در برنامه‌های تعمیراتی دراز مدت مسئول ایستگاه می‌بایست برنامه ریز خروجیها را در جریان پیشرفت کارهای انجام شده بگذارد.
۲ ـ در صورت تماس برنامه ریز خروجیها و یا مهندس شیفت مرکز کنترل با ایستگاهها مرتبط با برنامه خروجی مسئولین این ایستگاه‌ها موظف به همکاری و ارائه هر گونه اطلاعات موثر و اعلام محدودیتهای موجود در ایستگاه خود می‌باشند.

ترانسفورماتور (مبدل)
جهت افزایش و کاهش فشار الکتریکی از وسیله‌ای به نام ترانسفورماتور استفاده می‌شود، به عبارت دیگر فشار الکتریکی که بوسیله مواد تولید می‌شود. جهت انتقال به وسیله ترانسفورماتور افزایش یافته و سپس در محل مصرف کاهش می‌یابد.
اما توجیه این که این افزایش و کاهش چرا صورت می‌گیرد، به شرح زیر است.
مقطع سیمهای که می‌بایستی انرژی الکتریکی را از مولد‌ها به محل مصرف برساند تابع شدت جریان است یعنی مقطع برای جریان‌های زیاد. مقاطع زیاد لازم است.

خود شدت جریان تابع اندازه فشار الکتریکی می‌باشد بنابراین اگر بخواهند مثلاً توان ۱۰ مگاوات را با فشار الکتریکی ۴۰۰ ولت انتقال دهنده شدت جریان در توان سه فازی با بار اهمی ۴۵۰ و ۱۴ آمپر می‌شود، ملاحظه می‌گردد. بهای سیمها و تاسیساتی که برای انتقال این جریان در فاصله زیاد لازم است. بی‌اندازه زیاد می‌شود و انجام آن عملی نیست ولی هرگز

فشار الکتریکی را مثلا به ۶۰۰۰۰ ولت افزایش دهیم شدت جریان ۹۶ آمپر شده که با مقطع کمتری می‌توان انتقال داد ولی اگر بخواهیم به فواصل خیلی دور انرژی انتقال یابد می‌بایست از ولتاژ بالاتری استفاده نمود که اکنون جهت آشنائی بیشتر به ولتاژ‌هایی که در ایران به صورت استاندارد در آمد اشاره می‌شود
۲۲۰/۳۸۰ ولت ۳۳ کیلو ولت
۶/۶ کیلو ولت ۶۳ کیلو ولت
۱۱ کیلو ولت ۱۳۲ کیلو ولت
۲۰ کیلو ولت ۲۳۰ کیلو ولت
۴۰۰ کیلو ولت
اضافه می‌شود که ولتاژ‌های ۶۳ کیلو ولت و به بالا در شعاع عمل شرکت توانیر می‌باشد.
بهره‌ برداری از ترانسفورماتورهای با تنظیم کننده ولتاژ زیر بار (تپ چنجر)
اگر ترانسفورماتورها دارای دستگاهی بنام تپ چنجر بوده که کار آنها عملاً در مدار گذاشتن و خارج کردن تعدادی از حلقه‌های سیم پیچی ترانسفورماتور منظور تغییر دادن در نسبت ولتاژ می‌باشد. و عموماً این دستگاه در قسمت دوم (ولتاژ بالا) قرار می‌گیرد.
۱ـ on load – Tapchanger: ترانسفورماتورهایی که

تپ آنها در زیر بار قابل تغییر می‌باشند.
۲ ـ off load – Tapchanger : ترانسفورماتورهایی که تپ آنها فقط زمانیکه در مدار نمی‌باشند می‌توان تغییر داد.
(متذکر می‌شود چنجر یکی از وسائلی است که به طور مداوم بهره برداری، واقع شده پس بایستی بخوبی طرز کار و اصل آن را فرا گرفت) آن دانسته از ترانسفورماتورهایی که می‌بایست خارج از سرویس و بدون بار تغییر تپ حاصل کنند این تغییر در محل ی
به این ترتیب که با توجه به تعداد تپها و اینکه هر تپ چه مقدار تغییر ولت بوجود می آورد و نیاز به چه مقدار تغییر ولت باشد. تپ آنها را در جهت احتیاج سیستم می آورد و نیاز به چه مقدار تغییر ولت باشد. تپ آنها را در جهت احتیاج سیستم تغییر میدهیم مکانیزم عمل تپ به طور کلی به این صورت است که اهرمی قادر است در گردش خود (جهت گردش عقربه ساعت) تعداد حلقه‌ها را کم و در خلاف جهت زیاد نماید.
چون این حلقه‌ها در قسمت ولتاژ بالا یا ثانویه قرار داد ولتاژ ترانسفورماتور با زیاد کردن حلقه‌ها کم می‌شود و با کم کردن حلقه‌ها زیاد می‌گردد و اما ترانسفورماتورهایی که در حال استفاده یا در ریز تغییر تپ می‌دهند.
فرمان تغییر تپ از دو محل داده می‌شود یکی دستی روی ترانسفورماتور و دیگری بوسیله یک الکتروموتور و زیاد روی ترانسفورماتور است.
شناخت اجزاء ترانسفورماتور جهت کنترل و بهره برداری:
اجزایی که در ترانسفورماتورها بایستی جهت کنترل و بهره برداری شناخته و بررسی گردد به شرح زیر می‌باشد:
طبق شکل ضمیمه در بوشینگهای ولتاژ قوی و ضعیف ترانسفورماتور جریان قرار گرفته و همچنین برق گیر و رله‌های حفاظتی که توضیح در مورد شناخت آن تجهیزات ذکر خواهد شد.

سطح روغن:
نوسان سطح روغن بوسیله گیج مربوط (گیج به معنای وسیله سنجش می‌باشد) و یا اعلام خبر (آلارم) مشخص می گردد. که نبایستی سطح آن از حد تغییرات مجاز کم یا

بیشتر شود.
فشار روغن:
نوسان فشار روغن بوسیله گیج و آلارم مشخص می‌شود که چنانچه تغییرات آن در حد مجاز نبود می‌بایست در حد نرمال و مجاز قرار گیرد، ضمناً در مورد ازدیاد آن ابتدا به صورت وسائل خبری مشخص و اگر به حد مضرر و خطرناک برسد رله مربوط (بوخ هلتس) فرمان قطع خواهد داد.
حرارت سنج:
حرارت در سیم پیچی که ناشی از عبور جریان زیادتر از حد نرمال از ترانسفورماتور و یا حرارت ناشی از اشکال در سیم پیچی که آن هم باز بوسیله گیجی نشان داده شده و در صورت ظاهر شدن آلارم و اخطار بوسیله زنگ اپراتور می‌بایست در صورت امکان حرارت را به حد مجاز تقلیل داده و در غیر این صورت ترانسفورماتور را از مدار خارج نماید.
مواردی که اپراتور می‌بایست به ترتیب مورد بررسی قرار داده که علت ازدیاد حرارت را پیدا نموده تا رفع اشکال نماید بیان می‌کنیم.
۱ـ با کم کردن مصرف از ترانسفورماتور آمپر آن را به حد نرمال می‌رسانیم.
۲ـ انجام نگرفتن صحیح تبادل حرارت به وسیله روغن که عامل خنک کننده سیم پیچ می‌باشد که ممکن است معلول علتهای زیر باشد.
الف ) از کار افتادن فن‌ها
ب ) از کار افتادن پمپهای روغن
ج ) پایین بودن سطح روغن
د ) کثیف بودن رادیاتورها و بالا بودن درجه حرارت محیط و غیره
سیستم خنک کاری ترانسفورماتوها:
حرارت بوجود آمده در ترانسفورماتورها که عمل اصلی بستگی به مقدار شدت جریانی که از ترانسفورماتور گذشته دارد که به طریق مختلفی تا حد قابل تحملی برای ترانسفورماتورها کاهش می‌یابد، عموماً سیستم خنک کن ترانسفورماتورها روغن است چون روغن عامل خوبی است برای تبادل حرارت با محیط خارج و برای اینکه سطح تماس روغن با محیط خارج هر چه بیشتر بکنند آن را داخل لوله‌هایی به نام رادیاتور عبور می‌د

هند در تعداد از ترانسفورماتورها بکنند آن را داخل لوله‌هایی به نام رادیاتور عبور می‌دهد در تعدادی از ترانسفورماتورها که احتیاج به تبادل سریعتر می‌باشد ضمن عبور دادن روغن از رادیاتور آن را در مقابل فن (باد زن) قرار داده و ی از پمپی جهت بگردش در آوردن سریع روغن و بالاخره خنک کردن روغن بوسیله آب استفاده می‌شود.
ترانسفورماتورهای اندازه‌گیری
ترانسفورماتورهای کاهنده‌ای هستند با قدرت خیلی کم که جریان و ولتاژ را به مقدار قابل سنجشی با دستگاههای اندازه‌گیری جریان کم و ولتاژ ضعیف تبدیل می‌کنند عمل دیگر آنها مجزا مدار سنجش و یا وسائل حفاظت از شبکه فشار قوی می‌باشد مثلاً در یک شبکه فشار قوی اگر چه جریان کم باشد ولی نمی‌توان جهت سنجش جریان، کم باشد ولی نمی‌توان جهت سنجش جریان آمپر متر را مستقیماً در مدار جریان قرار داد بلکه باید بوسیله ترانسفورماتور جریان متناسب، مدار فشار قوی را از مدار سنجش به کلی جدا کرد. زیرا استقامت الکتریکی عایق دستگاههای اندازه‌گیری خیلی خوب فقط ۲۰۰۰ولت لحظه‌ای می‌باشد.
ترانسفورماتورهای اندازه گیری دو نوع است:
ترانسفورماتور جریان (CT)
برای اندازه‌گیری جریان مورد استفاده قرار گرفته و طرز اتصال آن به صورت سری می‌باشد و به انواع مختلف ساخته می‌شود.
ترانسفورماتور ولتاژ (PT)
برای اندازه‌گیری فشار الکتریکی در شبکه استفاده شد و به صورت موازی یا شنت وصل می‌شود.

ترانسفورماتور زمین (GT , ET)
ترانسفورماتوری است که در سیستمهای الکتریکی حلقه‌هایی که اتصال آنها به شکل مثلث می‌باشند مورد استفاده قرار می‌گیرد. و منظور آن ایجاد یک اتصال زمین در، سیستم فوق و مورد استفاده قرار دادن رله جریانی می‌باشد که شبکه را در مقابل اتصالات زمینی محافظت نماید.
کوپلینگ کاپاسیتسور یا خازن مضاعف (C .C)
این دستگاه ترانسفورماتوری است به منظور اندازه‌گیری ولتاژ تغذیه بعضی از رله‌ها و سیستم مخابرات P . L. C و هیچ گاه نمی‌توان از آن به منظور ترانسفورماتور قدرت استفاده نمود. و تفاوت آن با ترانسفورماتور پتانسیل از نظر ساختمانی در یک سری خازنی است که در ترانسفورماتور بکار رفته که می‌تواند ولتاژ‌های زیاد را جهت اندازه‌گیری تبدیل و کاهش دهد.
فرمان قطع و وصل دیژنکتورها:
مدار وصل یا Closing با فرمان اتوماتیک یا دستی که داده می‌شود مدار مزبور شده با تغذیه‌ این مدار جریان DC بو بین کلوزینگ تحریک و باعث وصل دیژنکتور می گردد.
مدار قطع Triping مشابه مدار وصل است با این تفاوت که به این بار به مدار Triping فرمان داد می شود و چنانچه عم

ل قطع یا وصل انجام نگیرد به ترتیب به نکات زیر توجه می‌شود.
۱ـ قبلاً شرایط لازم فراهم باشد مثلاً دسته‌ای از دیژکتورها چنانچه فشار روغن یا هوایی آنها از حد معینی کمتر باشد فرمان دادن به آن مجاز نیست از جمله دیژنکتورهای ۲۳۰ کیلو ولتی که اگر فشار هوای آن را ۴۰۰ پوند به اینچ

مربع کمتر باشد فرمان وصل یا قطع نمی‌پذیرد.
۲ـ باز دید مدارdc
۳ـ حصول اطمینان از صحت کار ک

لید فرمان
۴ـ بار دید فیوز
۵ ـ بازدید بوبین (با اهم متر)
چنانچه بر طرف نشد عیب در سیستم مکانیکی دیژنکتور وجود دارد.
سکسیونر Isolator – Disconnect
این کلید ساختمان بسیار ساده‌ای دارد که تشکیل شده از یک مکانیزم مکانیکی که دو سر کنتاکتهای را به هم ارتباط یا قطع می‌کند. (البته نوعی هم هست که بوسیله فرمان الکتریکی قطع و وصل می‌شود) هدف از به کار بردن این کلیدها بی برق کردن قسمت به خصوص از پست به منظور تعمیرات یا انجام عملیات نگهداری می‌باشد
مثلا: در موقعی که احتیاج به انجام تعمیراتی که روی کلیدهای اصلی باشد با باز کردن سکسیونرهای دو طرف آن می‌توان قسمتی را که دژنکتور در آن، قرار دارد بی‌برق نمود و کلیه عملیات مربوط را انجام داد.

سکسیونر زمین:
معمولا در مواقع تعمیرات به منظور رفع بارهای موجود از قبل و جلوگیری از القاء خطوط حامل جریان مجاور این موضوع بالاخره بی‌خطر کردن عملیات تعمیر این دستگاهها را به زمین از طریق سکسیونر زمینی اتصال می‌دهند و قبل از این اتصا
۱ـ مدار منبع انرژی جدا نشده باشد که بستن سکسیونر باعث بروز حادثه برای اپراتور صدمه به دستگاه و همچنین قطع برق نشود.
۲ـ سکسیونر مورد عمل کاملاً شناخته شده باشند و برای عمل از دستکش لاستیکی استفاده گردد.
۳ـ از نظر ایمنی اپراتور عمل کننده مکانیزم هوایی و اتصالات آن قبل از عمل دقیقاً مورد بازرسی قرار گیرد.
۴ ـ پس از عمل بسته شدن هر سه فاز بازرسی شوند که به طور کامل بسته شده و عمل بی‌انرژی شدن خط صورت گرفته و برای باز کردن سکسیونرها اتصال زمین موارد ۲ و ۳ که ذکر شد می‌بایست مورد توجه قرار گرفته و پس از بازرسی که سه فاز کاملاً به حالت باز قرار گرفته باشد لازم است اپراتور به دفعات مکرر سکسیونرهای زمین را برای بی‌برق نمودن خطوط و ایستگاه‌ها عمل نمود و ضمانت نماید.
می‌بایست دقت شود که این کلیدها در وضعیت مناسب و آماده قرار داشته باشند. بسته شدن سکسیونر زمینی در حالیکه خط برقدار است باعث می‌شود که اپراتور شدیداً صدمه وارد شده و خسارتی به دستگاه وارد و سبب قطع برق گردد و برای ممانعت از این اتفاقات سیستم انترلاک مکانیکی به کار رفته که مانع از بسته شدن سکسیونر در حالتی که سکسیونر خط بسته باشد می‌گردد فقط هنگامی که سکسیونر خط باز باشد امکان بستن سکسیونر اتصال زمین می‌باشد. در صورتی که مکانیزم انترلاک مانع بروز حو

ادثی می‌گردد ولی این وسیله کافی نبوده و اپراتور می‌بایست بازرسی لازم را از شرایط موجود به عمل آورد و مطمئن شود که خط از طریق منابع دیگر برق‌دار نمی‌باشد. در صورتی که مراحل عملیاتی به طور دقیق مطرح شده باشد و برای انجام آن از دستورالعمل کتبی استفاده شود و روی دسته کنترل کلیدهای موجود شما خط برق‌دار باشد خیلی بعید است.
بهره برداری و نگهداری از باطری خانه پست:
جریان الکتریکی باطری یا به انگلیسی Direct . Current که به عبارت، اختصاری D.C نامیده می شود منبع انرژی برای دستگاههای کنترل رله‌ها و روشنایی اضطراری در پستها می‌باشند و برای مثال اگر تمام نیروی برق یک پست قطع شود، باطری تنها منبع انرژی موجود برای کنترل و عملیات لازم بر روی دستگاهها می‌باشد که اپراتور بدین وسیله می‌تواند وضعیت پست را به حالت عادی بازگرداند و بهمین جهت یکی از وظایف اصلی اپراتور یادگیری تئوری و نحوه کار و نگهداری از این باطری ها می‌باشد.
به طور کلی باطری از نظر ساختمانی دو نوع است:
۱ـ باطری خشک قوه
۲ـ باطری انباره یا آکومولاتور مانند باطری اتومبیل
باطری خشک: به لحاظ این که غیر قابل شارژ بوده و دارای فشار الکتریکی کم می‌باشد در پست‌ها مورد استفاده ندارد ولی باطری انباره عبارت است از یک ظرفی که در اثر فعل و انفعالات شیمیایی انرژی که به آن داده می‌شود در خود ذخیره نموده و سپس این انرژی را به مداری که به آن متصل می‌گردد به صورت انرژی الکتریکی پس می‌دهد.
این باطریها خود نیز دو نوع است:
نوع اول : باطری اسیدی یا سربی
نوع دوم: قلیایی (نیکل ـ کادیوم و نیکل آهن) که در پستها فقط از نوع اسیدی یا سربی استفاده می شود.
ساختمان باطری اسیدی یا سربی:
ساختمان آن عبارت است از تعدادی خانه یا سلولهای که به یکدیگر متصل شده است اگر یک سلول از آن را مورد بررسی قرار دهیم، تشکیل یافته از الکترود که در درون محلول شیمیایی اسید سولفوریک رقیق قرار گرفته (یک صفحه با مجموعه‌ای از صفحات تشکیل یک الکترود را می‌دهد.)
قطعات اصلی باطری عبارتند از:
صفحات قطبین، جدا کنندگان، محلول شیمیایی و محفظه که جنس این قطعات به ترتیب زیر می‌باشد.
قطبین از سرب و جدا کننده‌ها که به منظور مجزا نمودن صفحات قطبین از نظر الکتریکی و مکانیکی می‌باشند معمولا از جنس چوب، لاستیک منفذ دار، پلاستیک و شیشه ساخته می‌شود. و یا ممکن است ترکیبی از این مواد باشند.
محلول شیمیایی نیز همان طور که اشاره شد اسید سولفوریک رقیق می‌باشد محفظه که صفحات و محلول شیمیایی در داخل آن نگهداری می‌شوند و عموماً آنها را از شیشه با مشتقات قیر و یا لاستیک سخت می‌سازد.
شارژ باطری:

هنگامی که باطری آکومولاتوری تخلیه می‌گردد. جریان در مدار خارجی از مثبت به منفی و در محلول از منفی به مثبت می‌باشد و این عبور جریان محلول را تجزیه کرد و صورت هیدروژن و سولفات در می‌آورد و سرب اسفنجی منفی با سولفات ترکیب شده و به صورت سولفات سرب در آمده و اکسیژن موجود در اکسید سرب با هیدروژن آزاد شده ترکیب و به صورت آبدر می‌آید.

توجیه اینکه چگونه باطری خالی شده و از نظر فعل و انفعالات و اتفاقاتی که در داخل آن صورت می‌گیرد و سپس به چه صورت شارژ می‌گردد در فرمول بالا مشخص است.
اگر به ترتیب به قسمت چپ فرمول توجه کنید و ابتدا pbo2 (پر اکسید سرب) یعنی الکترود مثبت که رنگ قهوه‌ای تیره‌دارد با so4h2 اسید سولفوریک رقیق و pb (سرب) یعنی الکترود منفی با یکدیگر بتدریج ترکیب می‌شوند که عمل ترکیب در اصل همان عمل در شارژ باطری می‌باشد.
این که به طرف دوم یعنی سمت راست فرمول توجه کنیم که از ترکیبات طرف اول بدست آمده یعنی do4pb (سولفات سرب) و H2O آب با شارژ کردن باطری در حقیقت آب و سولفات سرب را ترکیب کرد تا رابطه سمت چپ بوجود آید و این تبادل رابطه همواره ادامه دارد به عبارت دیگر زمانی که از باطری انرژی الکتریکی می‌گیریم. قسمت اول سمت چپ فرمول بتدریج به قسمت دوم تبدیل می‌شود. و زمانی که باطری را شارژ می‌کنم بالعکس مانند فرمول زیر:

سیستم باطری شارژر:
همان طوری که باطریها در پست دائماً در سرویس بود و احتیاج به شارژ دارند برای این منظور از دستگاهی به نام یکسو کننده که به انگلیسی آن را Rectifier می‌نامند و دستگاه دیگر به نام دینامو استفاده می‌گردد که به طور مداوم آن را شارژ نموده و در شرایطی که فقط مقدار کمی از نیروی باطری مورد مصرف قرار گیرد، جریان کمی برای شارژ باطری برقرار است.
هنگامی که لازم است باطری با بیشتری را تغذیه نماید جریان شارژ به مقدار لازم بالا می‌رود.
مواظبت و بازرسی از باطریها:
مقدار اسید باطری ثابت بوده و در صورتی که بیرون نریزند هیچ وقت احتیاج به اضافه نمودن ندارد ولی آب باطری تبخیر شده و یا به صورت گاز متصاعد می‌شود که لازم است هر چند مدت یکبار آب قطر بدان اضافه شود بایستی دقت شودکه سطح آب باطری همواره ۲/۱تا ۸/۱۳ اینچ بالاتر از صفحات باطری قرار گرفته باشد، ضمناً باطری در حالت شارژ باقی نماند چون به مرور قشری از سولفات سرب به صورت کریستال روی صفحات م

ثبت و منفی را می‌پوشاند که در موقع شارژ بد شواری از بین می‌رود، همواره باطریها را تمیز و خشک نگهداری نمایید، انتهای سیم و محل اتصال باطریها را با وازلین یا گریس چرب نمائید تا مانع از فعل و انفعالات شیمیایی در این نقاط گردد. اگر ترکیبات شیمیایی به صورت نمک اطراف باطری بوجود آید آن را با آب تمیز بشوید. مانع از سیگار کشیدن و روشن نمودن هر گونه شعله دار اطاق باطری خانه شوید ضمناً لازم است در بهای باطریها کاملاً بسته باشد.
نحوه بهره‌برداری از دستگاههای موجود در پست
اکنون که تجهیزات و سیستمهای موجود در پست را شناختیم بایستی همواره نحوه بهره برداری و زمان استفاده از آنان را نیز یاد بگیریم
برای اینکه بتوانیم در نوشتن و توضیح کار بهره‌برداری ترتیبی قایل شویم ابتدا پستی را که آماده تحویل و بهره برداری می‌باشد در نظر می‌گیریم.
۱ـ کلیه وسائل را با مشخصات داده شده تطبیق می‌نماییم:
۲ـ کار دستگاههای حفاظتی و تنظیم کننده را با مشخصات داده شده آزمایش می‌کنیم
۳ـ انطباق این دستگاهها با شرایط شبکه در نظر می‌گیریم.
۴ـ دریافت ضمانتنامه از مونتاژ کننده و همچنین تعمیر کننده و ضمن حصول اطمینان از اینکه هیچگونه لوازم و ابزار کاری مربوط به ایشان روی سیستم نباشد. پس از انجام و رعایت نکات فوق جهت بهره‌برداری و تغذیه پست از یک منبع انرژی اعمال زیر به ترتیب صورت می‌گیرد.
عمل برقدار پست:
الف ) قبلاً گفتیم که عمل قطع و وصل بوسیله دیژنکتورها انجام می‌گیرد.
برای این که دیژکتوری وصل گردد ابتدا لازم است از حالت عایق بودن با شبکه بیرون آید همان بستن سکسیونرها می‌باشد چون اگر سکسیونرها می‌باشد چون اگر سکسیونرها باز باشند دیژنکتورها عملاً در مدار نیستند (گاهی بعضی از دیژکنتورها را، طوری می‌سازند که اگر سکسیونر شان باز باشد فرمان وصل نمی‌گیرد)
ب ) با توجه به شناخت و چگونگی با سبار اصلی و کمکی و آگاهی از کار آنها سکسیونر اصلی را بسته و دیژکتور مربوط به آن را جریان می دهیم اکنون با سبار یا شینه اصلی تحت تانسیون (فشار الکتریکی) قرار گرفته در این حال به دیژکنتورهای دیگری ک

ه روی این شینه هستند توجه کنیم چنانچه با بستن این دژنکتور فقط نیرویی از یک سیستم به مصرف کننده انتقال یابد و ارتباط دو سیستم و مولد بوجود نیاید، پس از بستن سکسیونرهای آنها اقدام به وصل دژنکتور با رعایت فاصله زمانی لازم به نسبت به یکدیگر می‌نماییم.
چنانچه وصل دیژنکتور مانند حالت قبل نبود به مفهوم د

یگر ارتباط مولدی را هم بوجود آورد لازم است در لحظه وصل حتماً شرایطی وجود داشته باشد که آن شرایط عمل پاران در سیستم می‌نامند.
تبادل انرژی در سیستمهای تولید و انتقال نیرو
انتقال قدرت
سیستمهای تولید و انتقال نیرو به منظور تامین نیروی برق مورد نیاز مشترکین طراحی و تاسیس می‌گردند، معمولاً به علت شرایط خاص جغرافیایی نیروگاهها در فواصل مختلف از مصرف کننده قرار دارد و نیروی حاصله از آنها توسط خطوط با ولتاژ بالا انتقال می‌یابد (ولتاژ بالا در خطوط انتقال از آن جهت مورد استفاده است که بتوان مقدار جریان و در نتیجه سطح مقطع هادیها را جهت انتقال به حداقل رسانید).
قدرت الکتریکی از تولید به مصرف توسط خطوط انتقال و توزیع تا مین می‌گردد و عملاً بین سیستم انتقال و توزیع به جز در مورد ولتاژ و ظرفیت خطوط تفاوتی محسوس نیست. خطوط انتقال معمولاً دارای ظرفیت‌های زیادی جهت انتقال انرژی با ولتاژهای از ۶۳ تا ۷۵۰ کیلو ولت در فواصل طولانی می‌باشند، ولی خطوط توزیع نیرو با ولتاژ بین ۲۰ کیلو ولت تا ۴۰۰ ولت دارای ظرفیت کمتر در فواصل کوتاهتر می‌باشد. بهر حال منظور اصلی انتقال و توزیع نیرو به صورت اقتصادی و اطمینان بخش از محلی به محل دیگر می‌باشد در این قسمت به بررسی عوامل موثر در مورد انتقال انرژی الکتریکی می‌پردازیم
تولید انرژی الکتریکی شکل (۳۵ A) نمونه ساده‌ای از یک نیروگاه تولید الکتریسته می‌باشد.

یک سیستم تولید نیرو با یک واحد تولیدی و گرداننده و بار مصرفی
همان طور که در شکل آمده است، گرداننده اولیه ژنراتور را به حرکت در آورده و ولتاژ الکتریکی تولید می‌شود و در صورتی که بار مصرفی به صورت چراغ روشنایی و یا موتور یا سایر ادوات الکتریکی به آن متصل شوند انرژی الکتریکی جریان یافته و به مصرف کننده می‌رسد و در صورتی که ژنراتور با ولتاژ و فرکانس ثابت در حال گردش باشد و هیچ گونه تغییر در گرداننده، اولیه و تحریک ژنراتور ندهیم، هر گونه ازدیاد بار باعث افت ولتاژ و فرکانس می‌گردد، این عمل درست شبیه اتومبیل در حال حرکتی است که ناگهان به سر بالایی می‌رسد. در هر صورت قدرت ا

لکتریکی حاصل از ژنراتور بر حسب (وات ـ کیلو وات ـ یا مگاوات) مستقیماً تابع مقدار بار متصل به آن است که در مورد جریان مستقیم و متناوب هر دو صادق است، هنگامی که دو یا چند ژنراتور به یکدیگر متصل شوند تقسیم بار بین آنها به عوامل مختلفی بستگی دارد که در این ذیلاً توضیح لازم داده خواهد شد.
تقسیم بار بین ژنراتورها جریان مستقیم را نشان می‌دهد (شکل ۳۶ A)

چگونگی تقسیم بار بین ژنراتورها جریان مستقیم
حالت ۱) بار ثابت (W) بین دو ژنراتور به طور مساوی تقسیم شده و ولتاژ هر دو نیز مساوی است.

حالت ۲) ولتاژ ژنراتور اول را به (EA2) افزایش ولتاژ دومی را به (EB2) کاهش می‌دهد در نتیجه باربر روی ژنراتور اول و آن بر روی ژنراتور دوم می‌ماند
در جریان متناوب این مطلب متفاوت و کامل‌تر و مقدار قدرت در روی آلترناتورها می‌تواند با تغییر ورودی گرداننده اولیه عوض شود. میدان تحریک در آلترناتورهای جریان متناوب باعث تغییر قدرت راکتیو گردیده و با تغییر آن شیب قدرت واحد تغییر می‌کند ولی قدرت خروجی ثابت می‌ماند.
شکل زیر نمایش برداری یک آلترناتورد در شرایط مختلف تحریک قطب‌ها با صرفنظر کردن از افت امپدانس است.

شکل (A37) ضریب قدرت مساوی ۱ می‌باشد. ولتاژ انتهایی ET1 . جریان I1 هم فاز بوده و مقدار قدرت برابر است با:
وات = قدرت خروجی
به طور قدرت خروجی آلترناتور را فقط بوسیله گرداننده اولیه می‌توان تغییر داد. ازدیاد و یا کاهش تحریک واحد صرفاً (قدرت ظاهری را تغییر داده و در مقدار اکتیوبی اثر است. و در جریان مستقیم که قدرت ظاهری وجود ندارد تغییر جریان تحریک باعث تقسیم بار بر روی ژنراتور می‌ شود.)
لازم به تذکر است که در دیاگرام شکل ۳۷ از افت امپدانس جهت کاهش جهت مشخص کردن هر چه بهتر زاویه بین ولتاژ و جریان و مقادیر حقیقی و مجازی صرفنظر شده است.

شکل (۳۷ B) ضریب قدرت پس فاز (فوق تحریک) با اضافه کردن جریان تحریک واحد ولتاژ پایانه ET2 نسبت به حالت با ضریب ۱ افزایش می‌یابد و جریان I2نیز به حالت پس فاز اضافه می‌شود تصویر بردار I2 بر وی ولتاژ ET2 برابر است با I2a که حاصلضرب این جریان ر ولتاژ ماشین قدرت حقیقی تولید است و برابر مقدارت قدرت حقیقی در حالت ضریب قدرت ۱ است.
همچنین حاصل ضرب جریان I2 و ولتاژ ET2 قدرت ظاهری ماشین است که از حالت با ضریب قدرت یک همواره بیشتر است مقدار حقیقی از حاصل ضرب ولتاژ ET2 و جریان خروجی

I2و از زاویه بین آنها بوجود می‌آید.

(شکل ۳۸a) زاویه روتور نسبت به استاتور عقب است، قدرت الکتریکی وارد و قدرت مکانیکی خارج می‌گردد (ماشین به صورت موتور است) (شکل ۳۸b) زاویه روتور نسبت به استاتور صفر است، هیچگونه قدرت ورودی و خروجی مبادله نمی‌شود.
(شکل ۳۸c) زاویه روتور نسبت به استاتور جلو است، قدرت مکانیکی وارد و قدرت الکتریکی خارج می گردد. «ماشین به صورت ژنراتور است».
ازدیاد قدرت مکانیکی ورودی به گرداننده اولیه ژنراتور باعث جلو افتادگی بیشتر زاویه و روتور شده و قدرت الکتریکی بیشتری را باعث می‌شود.
همچنین ازدیاد بار مکانیکی بر روی شنت موتور باعث ازدیاد عقب افتادگی زاویه روتور شده و قدرت الکتریکی ورودی بیشتری را باعث می‌شود.
بهره برداری از ژنراتور موازی جریان متناوب
هنگامی که ماشین های جریان متناوب به صورت موازی کار می‌کنند برای اضافه یا کم کردن قدرت یکی از آنها باید قدرت مکانیکی ورودی ماشین را زیاد یا کم نمود و در نتیجه بار بر روی یک ماشین به خصوص تغییر می‌نماید.
ساده ترین حالت تقسیم مساوی بار بین دو آلترناتور است که در حالت ثابت مشغول بکار می‌باشند حال اگر بخواهیم با را طوری تقسیم کنیم که ماشین A مقدار ۴/۳ از بار و ماشین و B مقدار ۴/۱ آنرا بپذیرد باید ورودی مکانیکی به ماشین A را افزایش دهیم که در نتیجه ماشین سریع شده و زاویه روتور طوری جلو می‌افتد که بتواند مقدار بار جدید را قبول نماید همینطور ماشین B که به منظور کاهش بار آن مقدار ورودی مکانیکی به آن را کم کرده‌ایم و در نتیجه ماشین آهسته شده و زاویه روتور طوری عقب می‌افتد که بار جدید تطبیق نماید.

چون هر دو ماشین به یکدیگر متصل می‌باشند. جریان عادی کار خود را با همان سرعت و فرکانس قبلی ادامه می‌دهند و افزایش و کاهش سرعت به صورت آنی بوده و به منظور تقسیم بار صورت می‌پذیرد.ه است شکل (۴۰ A) چگونگی تقسیم بار را بین ماشین‌ها نشان می‌دهد.

شکل صفحه ۴۰

شکل (۴۰A) دیاگرام چگونگی تقسیم بار بین ماشینهای جریان متناوب.
۱ـ با بار ثابت «W» و گاورنر هر دو ماشین تنظیم شده، برای سرعت های Fa و Fb دربی بار و جدا از هم به هنگام اتصال دو ماشین و تامین بار (W) دستگاه تنظیم کننده گاورنر (Speed – Draop) باعث می‌شود که فرکانس در وضع ثابت Fo بماند و در این حالت هر دو منحنی در یک نقطه تلاقی کرده و بار به طور مساوی تقسیم می‌شود.
۲ ـ حساسیت گارونر ماشین را طوری را طوری تغییر می‌دهد که سرعت بی بار به وضعیت تغییر کند و ماشین ۴/۳ بار W در فرکانس Fo تامین می‌نماید همانطور با تغییر حساسیت گاورنر ماشین B فرکانس حالت بی باری به تغییر داده شده و در نتیجه در فرکانس Fo بقیه بار (W) یعنی بار را می‌پذیرد.
عملیات موازی کردن دو سیستم جداگانه:
هنگامی که دو سیستم مجزا تولید نیروی با یک دیگر متصل می‌نماییم خطوط رابطه همانند خطوطی عمل می‌کنند که ژنراتورها و بارهای مصرفی را به یکدیگر متصل می‌نمودند که قبلاً در این مورد توضیح داده شد. برای ساده تر شدن موضوع، فرض می‌کنیم که کلیه ماشین‌های موجود در سیستم به صورت یک واحد عمل کرده و بار جداگانه‌ای را تغذیه می‌نماید.
به هنگام انتقال نیرو بین سیستمها، انرژی از سیستمی که دارای زاویه قدرت بیشتر نسبت به سیستم دیگر است راه می‌یابد و این مطلب درست همانند حالتی است که دو ماشین به طور موازی کار می‌کنند و قبلاً در این مورد بحث شد.
هنگامی که لازم باشد که مقدار انرژی از سیستم A به سیستم B جریان یابد بایستی که قدرتهای مکانیکی گرداننده‌های اولیه سیستم A را افزایش و سیستم B را کاهش دهیم و در نتیجه قدرت از سیستم A به سیستم B برقرار می‌شود که در نتیجه آن زاویه قدرت در سیستم A افزایش و در سیستم B کاهش می‌یابد این عمل در شکل زیر نشان داده شده‌اند

شکل ص ۴۱

الف : انرژی ورودی به ماشین‌های سیستم A برابر است با بار سیست

م A به اضافه ۱۰۰ مگاوات.
انرژی ورودی به ماشینهای سیستم B برابر است با بار سیستم A منهای ۱۰۰ مگاوات

شکل صفحه ۴۱

ب ) انرژی ورودی به واحدهای سیستم A برابر است با بار سیستم

A به اضافه ۲۰۰ مگاوات
حادثه زمانی پیش می‌آید که یکی از واحدها و یا مقداری بار مصرفی به طور خودکار از مدار خارج شده و باعث ایجاد نوسان در سیستم شوند. در این حالت انرژی در سیستم‌ها به طور متناوب ذخیره و یا از دست داده می‌شوند و تا برقراری حالت پایدار ادامه می‌یابد و در ناحیه که انرژی از دست داده شده سرعت ماشینها به تدریج کم شده و بالعکس در ناحیه ای که انرژی دریافت کرده سرعت ماشین‌ها به تدریج افزایش می‌یابد.
این عمل خود نیز باعث تغییرات بار خطوط رابط بین سیستمها شده و تا برقراری وضع ثابت همچنان ادامه می‌یابد.
معمولاً نوسانات قدرت در شبکه با گذشت زمان کاهش یافته و از بین می‌رود چه در غیر این صورت دامنه نوسانات با گذشته زمان افزایش یافته و در بیشتر موارد به قطع کل شبکه‌ها منجر می‌شود.
و در بعضی مواقع ممکن است «ثابت زمانی» سیستم و دستگاههای کنترل طوری باشند که باعث۳ ازدیاد نوسانات شبکه شده و از زاویه بین خطوط انتقال افزایش یابد در نتیجه رله‌های فرمان قطع به خطوط انتقال صادر کرده و سیستمها از یکدیگر جدا می‌شوند.
مطالعات مربوطه به حالت پایداری گذرا که توسط دستگاههای کامپیوتری انجام می‌پذیرد چگونگی وضعیت سیستم را در حالت پایداری گرا مشخص نموده و حد تنظیم رله ها را منظور محافظت تعیین می‌نمایید.
مطالب فوق خلاصه‌ای بود از حالت ناپایداری در سیستم که بعداً به طور کامل‌تر در فصل پایداری سیستم توضیح داده خواهد شد.
پارالل کردن واحدها با سیستم:
زمانی که واحدهای تولید با سیستم پارالل می‌شوند و یا این که بخواهیم سیستمهای مجاز به یکدیگر متصل نماییم جهت جلوگیری از برقراری جریان‌های نامناسب و همچنین خسارات وارد به دستگاهها در لحظه بستن کلید رابطه و اتصال دو سیستم به یکدیگر باید به دقت موارد مهمی را همواره مورد نظر داشته و به کار برد.
به طور مشابه اتصال یک واحد تولیدی و یا یک سیستم موردنظر نیز دارای همان مسایل است. به هنگام اتصال دو سیستم به یکدیگر، میزان ایزسی بیشتر بوده و باید دقت بیشتر به عمل آید و قبل از بستن کلید از همه جهات اطمینان حاصل گردد.
عملاً به هنگام انجام عمل سنکرونیزاسیون (پارالل) باید ۴ عامل مهم را در نظر داشت:
۱ـ جهت گردش فازها باید یکی باشد.
۲ـ سرعت الکتریکی ماشین با سیستم پارالل شونده باید سرعت سی

ستم مورد نظر مساوی باشد
۳ـ ماشین و سیستم یا دو سیستم با یکدیگر هم فاز بوده و یا فازهای مشابه دارای، اختلاف کمی باشند.
۴ـ ولتاژ ماشین و سیستم و یا دو سیستم با یکدیگر در محل اتصال انجام عمل پارالل تقریباً با یکدیگر مساوی باشند.
معمولاً ترتیب و گردش فازها برای اپراتورها مسئله به وجود نمی‌آورد. زیرا این گونه عامل قبلاً توسط یگان‌های دیگر مورد آزمایش قرار می‌گیرند و در نتیجه می‌توان با اطمینان از این موضوع سایر موارد را در نظر گرفت. تغییر گردش فازها معمولاً ممکن است که بعد از انجام تغییرات بر روی شینه‌ها و یا خطوط بوجود آید و همانطور که گفته شد دستگاههای مخصوص مورد آزمایش قرار، گرفته و از صحت ترتیب فازها اطمینان حاصل می‌گردد.

شکل ص ۴۳

شکل فوق: مدار ساده سنکرونیزاسون ترانسفورماتور ولتاژ ابتدا ولتاژ ماشین و سیستم را کاهش می‌دهد.
ولت‌مترهای V2 , V1 به ترتیب ولتاژ ماشین و سیستم را مشخص می‌نماید. و لامپهای بالا در حالتی که دو سیستم هم فاز شدن خاموش و به هنگام غیر هم فاز شدن به نسبت اختلاف سرعت دو سیستم روشن می‌شوند. عقربه دستگاه سنکرونسکوپ با سرعتی تابع اختلاف سرعت دو سیستم به حرکت درآمده و جهت آن نیز بستگی به این دارد که سرعت ورودی و خروجی کدام بیشتر باشد.
زمانی که بخواهیم یک واحد تولیدی را به سیستم متصل نماییم. اینرسی ماشین از سیستم فوق‌العاده کمتر می‌باشد بعلاوه ولتاژ و فرکانس ماشین نیز ممکن است که با سیستم مساوی نباشد.
در این حالت اپراتورها باید شرایط را برای سنکرونیزاسیون آمده نماید. و وسایل مورد نیاز در این مورد عبارت است. سنکروسکوپ و لتمتر و چراغهای مخصوص سنکرون تا بتواند واحد را با سیستمها پاراس نموده و آن را وارد به مدار نمایند.
سنکروسکوپ دستگاهی است که میدانی متناسب با اختلاف سرعت بین دو منبع ایجاد می‌نماید. یک صفحه مندرج نیز میزان اختلاف زاویه را مشخص می‌سازد.
چنانچه ماشینی با سیستم هم فاز شد شرایط برقرار گردید و عمل پاراس انجام می‌پذیرد. صفحه مدرج دستگاه سنکروسکوپ در این حالت اختلاف زاویه را صفر نشان می‌دهد.
چراغهای سنکرونیزاسیون معمولاً بین ترانسفورماتورهای ولتاژ سنج ورودی و خروجی متصل شده و اختلاف ولتاژ را نشان می‌دهد.

این چراغها را می‌توان طوری متصل نمود که اگر چنانچه خاموش شدن و یا نورشان زیاد شد نشان دهنده حالت هم فاز بودند دو سیستم باشند.
اگر چنین چه ماشین با سرعت کمتری از سرعت سنکرون در حال گردش باشد و در این حالت کلید اتصال بسته شود. و دستگاه سنکروسکوپ نیز نشان دهد که دو سیستم هم فاز می‌باشد، با این حال از طرف سیستم یک جریان انرژی به سمت ماشین برقرار شده و سرعت آن را بالا می‌برد.
اگر چنانچه اختلاف سرعت سیستم و ماشین زیاد باشد وارد شدن خسارات به دستگاهها زیاد است زیرا ممکن است جریان زیادی در سیم بندی ماشین به طور ناگهانی روان شده و در نتیجه گشتاور موتور در جهت ایجاد شتاب کافی افزایش دهد، هر دو سیستم از نظر سرعت و اختلاف فاز به یکدیگر نزدیکتر باشند شرایط سنکرون بهتر شده و خسارت به حداقل ممکن می‌رسد.
چنانچه که سرعت ماشین به عللی از سرعت مجاز و نر

مال بیشتر باشد و کلید در حالتی که سنکروسکوپ نشان دهنده حالت هم فاز است بسته شود، در این حالت یک جریان انرژی از ماشین به سیستم برقرار می‌شود و در نتیجه سرعت ماشین کاهش می‌یابد در این حالت نیز مقدار انرژی متناسب با تعداد اختلاف سرعت است.
اگر چنانچه ماشینی با سرعت نرمال در حال حرکت گردش باشد ولی عقربه سنکروسکوپ نشان دهنده اختلاف فاز بین دو منبع باشد و در این حالت کلید را ببندیم جریان بسیار زیادی جهت افزایش و کاهش ماشین برقرار شده و دو سیستم هم فاز می‌گردند.
با توجه به مطالب فوق ملاحظه می‌شود که عمل سنکرونیزاسیون موقعی انجام می‌گیرد که در سیستم از نظر فاز و سرعت با هم مشابه بوده و در نتیجه انرژی بین دو سیستم به هنگام اتصال برقرار نشده و یا مقدار آن بسیار کم و جزیی باشد.
در شکل زیر چگونگی برقراری جریان بین دو سیستم به هنگام پارالل و در صورت سنکرون نبودن نشان داده شده است.

شکل ص ۴۵

دیاگرام بهره‌برداری وضعیت ولتاژ‌های ماشین و سیستم:
(a) هم فاز ولتاژهای دو سیستم با یکدیگر مساوی و هم فاز بوده شرایط سنکرون نیز برقرار می‌باشد.
(b) ولتاژ ماشین عقب افتادگی دارد در این حالت جریان از طرف سیستم به ماشین برقرار شده و با تغییر شتاب آن ولتاژ ماشین را با سیستم هم فاز می‌کنند.
(c) ولتاژ جلو افتادگی دارد جریان از طرف ماشین به سیستم

برقرار شده و باعث آهستگی آن جهت هم فاز شدن با سیستم می‌گردد.
باید در نظر داشت که اگر چنانچه به هنگام بستن دیژنکتور و انجام عمل سنکرونیزاسیون ولتاژهای دو طرف مساوی نباشند یک جریان راکتو از طرف ولتاژ‌های دو طرف نیز باید مساوی باشند ولی اهمیت ولتاژ به اندازه فرکانس و اختلاف فاز نبوده و می‌توان مقداری اختلاف ولتاژ را در عمل پارالل مجاز دانست.

به هنگام اتصال دو سیستم جدا از یکدیگر مسائل مهم‌تر می‌شوند زیرا به علت زیاد بودن ایزسی در هر دو طرف نسبت به حال اتصال یک ماشین با سیستم آثار ناشی است آنها مشهود تر است.
چنانچه فرکانس و وضعیت فازها کاملاً با یکدیگر مساوی نباشند ممکن است که جریان زیادی برقرار شده باعث ایجاد خسارت گردد. اختلاف جزیی فازها با یکدیگر ممکن است که باعث عملکرد رله ها شده و احیاناً به دستگاهها آسیب برسانند.
جریان برقرار شده از سیستم پیش فاز به سمت پس فاز روان شده و باعث سرعت سیستم پس فاز کند شدن سیستم پیش فاز می‌گردد. به علت زیاد اینرسی، جریان برقرار شده از حالت اتصال یک واحد با سیستم خیلی بیشتر است.
به هر حال در هر دو حالت باید نهایت دقت را به عمل آورد تا حتی‌المکان فرکانس و وضعیت فازها یکی بود و بهنگام اتصال دو سیستم ضرر و زیان به سیستم‌ها وارد، نیاید.
یکی دیگر از مسایلی که در عمل سنکرونیزاسیون پدید می‌آید. دور بودن محلل پارالل از منابع تولیدی است. برای تنظیم سرعت باید اپراتور توسط تلفن با مراکز تولید نیرو جهت زیاد و کم کردن مقدار تولیدی تماس حاصل نمایند و یا این که این گونه اعمال توسط دستگاههای کنترل از راه دور انجام پذیرد.
واضح است که در این حالت چون فرکانس هر دو سیستم به ۵۰ هرتز خیلی نزدیک است در نتیجه زمان تطبیق فازها با یکدیگر از حالت اتصال یک واحد به سیستم بیشتر است.
معمولاً عمل پاراس در ایستگاههایی انجام میگیرد که دارای دستگاه سنکروسکوپ اتوماتیک در بعضی ایستگاهها موجود است ولی معمولاً سیستمهای بزرگ را به طور اتوماتیک با یکدیگر متصل نمی‌نمایند، اگر چه در این مورد بعضی موارد خاص روشهایی جهت سنکرون اتوماتیک وجود دارد. به هنگام اتصال سیستمهای بزرگ باید قطع و وصل کننده خود کار در روی دستگاههای سنکروچک را از مدار خارج نمود. با کمی اختلاف سرع

ت بین دو سیستم ممکن است که تاخیر زمانی رله سنکروچک اجازه وصل در محدوده زاویه فاز رله سنکروچک را صادر کند (معمولا درجه) در صورتی که این زاویه عملاً مناسب برا عمل سنکرونیزاسیون نیست.
یکی دیگر از مواردی که اپراتورها به آن برخورد می‌نمایند، عمل اتصال کلید روی خطوط طولانی است که از انتها توسط مسیر نسبتاً زیاد به یکدیگر متصل و تشکیل یک حلقه را می‌دهند. شکل زیر مثالی در این مورد است.

شکل صفحه ۴۷

در شکل (۴۷ A) دیاگرام یک حلقه طولانی ـ زاویه قدرت بین دو سر کلید تابع مقدار تولید و مصرف در نقاط B , A می‌باشد. حداقل و زاویه صفر زمانی بوجود می‌آید که ژنراتورهای B , A هر یک بار مصرفی خود را تامین نمایند.
به هنگام اتصال کلید در شکل (۴۷ A) چنانچه زاویه قدرت از حد از حد مجاز بیشتر باشد بلافاصله بعد از بسته شدن کلید این مقدار زاویه به صفر می‌سد و در نتیجه تغییر ناگهانی زاویخ قدرت ماشینها ممکن است باعث ایجاد خساراتی گردد.
زاویه بین دو سر کلید را می‌توان تولید واحدهای نزدیک به محل اتصال کم نمود در این حالت می‌توان تولید طرف پیش فاز را کاهش و یا در طرف پس فاز را افزایش داد تا زاویه به حد مجاز رسیده و در نتیجه عمل اتصال براحتی و بدون ایجاد خسارات احتمالی انجام گیرد.
باید در نظر داشت که انجام این عمل بار خطوط رابط را تغییر دهد بلافاصله بعد از بسته شدن کلید می‌توان مقدار تولیدی‌‌ها را به وضع سابق باز گرداند.
روش دیگر انجام عمل اتصال در این موارد باز کردن قسمتهای مختلف حلقه از یکدیگر و اتصال مجدد آنها به یکدیگر است تا بتوان دو سر انتهای حلقه را در محلی که مقدار زاویه به حداقل می‌رسد بهم متصل کرد.
به طور کلی برای اتصال دو سیستم به یکدیگر و یا یک واحد به سیستم باید مقدار جریان برقرار شده بین دو منبع بعد از بستن کلید به صفر یا حداقل ممکن برسد بعد از این که کلید با موفقیت بسته شد انرژی از سوی سیستم و یا ژنراتور با زاویه قدرت پیش فاز و توسط گرداننده‌های اولیه آن سمت منبع دیگر برقرار می‌گردد اخیراً با پیشرفت صنعت و توجه به مسایل اقتصادی سیستمهای بهم پیوسته به تدریج بزرگتر می‌شوند و در نتیجه انجام عمل پاراس اهمیت زیادی پیدا کرده است. با توجه به این مسایل سنکرونیزاسیون دقیق و صحیح به طوری که هیچگونه اشکالی در سیستم بوجود نیاید در سیستم‌ها بسیار لازم و از اهمیت خاصی برخوردار است.
عملکرد رله‌های حفاظتی:
محافظت از سیستم‌های تولید و انت

قال نیرو یک مبحث کاملاً اختصاصی است و در شرکتهای وزارت نیرو تنظیم و محاسبات مربوط به نصب دستگاههای، حفاظتی مورد نیاز توسط قسمت مربوط (آلیاژ و کنترل مدار) انجام می‌گیرد که بحث رله و حفاظت موکول می‌نماییم. به طور کلی دستگاههای محافظت بر مینای برقراری جریان، ناتعادلی جریان، ولتاژ برابر قدری ورودی و خروجی از شینه‌ها و ترانسفورماتورها جریان در هر دو ـ انتهای سیم بندی واحدها، درجه ح

رارت و یا کمیتهای تنظیم می‌شوند.
چنانچه سیستم از حالت عادی خارج شود رله‌ها وضعیت جدید را تشخیص داده و با بستن اتصالات در مداری که توسط ولتاژ DC تغذیه می‌گردد فرمان لازم جهت عملکرد دیژنکتورها و کلیدها را صادر کرده و در نتیجه خطوط، ترانسفورماتور و یا سایر دستگاهها را از مدار خارج می‌نماید.
کمیتهای عمومی مورد استفاده حفاظت عبارتند از:
۱ـ جریان اضافی
۲ـ ناتعادلی جریان
۳ـ ازدیاد و یا کاهش بیش از حد ولتاژ
۴ ـ کاهش امپدانس
۵ـ دیفرانسیل (تفاوت)
۶ـ تعادل فازها
۷ـ فرکانس (بیشتر یا کمتر از حد نرمال)
۸ـ درجه حرارت
۹ ـ مقایسه
با توجه به حالات فوق‌الذکر رله‌های مخصوص طرح و ساخته شده‌اند که در موارد بسیاری مجموعه‌ای از رله‌های حفاظتی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
جهت کاربرد سیستم‌ها، رله‌ها معمولاً ‌طوری طراحی می‌شوند که با جریان و ولتاژ کم در حدود ۱ الی ۱۰ آمپر در سیم پیچهای و ۱۱۵ ولت در سیم‌پیچهای ولتاژ تحریک شده و فرمان قطع صادر نمایند.
به منظور استفاده از قدرت سیستم جهت تغذیه این گونه رله‌ها و بدلیل زیاد بودن ولتاژ و جریان در سیستم از ترانسفورماتورهای ولتاژ و جریان استفاده نموده و با کاهش این مقادیر آنها را قابل استفاده برای مدار تغذیه رله‌ها می‌نمایند.

رله Relay
در مدار الکتریکی عیبهای فراوانی بوجود می‌آید، نقصی که در یک وسیله الکتریکی اعم از مولد یا ترانسفورماتور بالاخره خطوط مخلوط انتقال پدید می‌آید می‌بایست فوراً معلوم و از سیستم جدا گردد.
دو علت مشخص و اصلی برای این عمل جود دارد.
الف ) اگر اتصالی یا عیب سریع از بین نرود ممکن است باعث شود بدون آن که احتیاجی باشد برق مشترکین برای مدتی قطع گردد.
ب ) با قطع و خارج کردن سریع قسمت

معیوب از مدار میزان خسارت وارده به دستگاه محدود می‌شود و بالاخره هدف وسعی در سیستم صنعت برق برقراری یک جریان دایمی و بدون وقفه برای مشترکین و در ضمن هدف مزبور حفاظت و نگهداری خود سیستم می‌باشد تا دستگاهها در عمر تعیین شده خود قابل استفاده و بهره‌برداری باشند برای این مقصود حفاظت کلی و خود کار سیستم بعهده دستگاهی به نام رله واگذار رشد و رله‌ها بر حسب نوع کارشان به صورتهای مختلف ساخته می‌شوند که انواع آنها بسیار زیاد بوده و ضمناً تحلیل رله‌ها از نظر علمی جزء برنامه و کار پستها نمی‌باشد بدین منظور با تعدادی از آنها که عموماً در پستها وجود دارند به طور مختصر آشنا می‌شویم.

رله اضافی جریان (عملکرد رله‌ها)
با نام انگلیسی اورکانت (Over . Current) زمانی که در مداری اتصالی رخ می‌دهد جریان جاری در آن افزایش می‌یابد و در بیشتر حالات اتصالی به مراتب بیشتر و بلکه چندین برابر جریان معمولی مورد مصرف خواهد بود. این رله پس از زمان متناسب با عکس افزایش جریان فرمان قطع به مدار اتصالی شده می‌دهد، البته هر چه شدت جریان بیشتر از حد مجاز تعیین شده باشد. سرعت قطع این رله هم بیشتر خواهد بود به طوری که گاهی به ضرورت بعضی از خطوط را با رله اورکارنت با آلمان Instantaneua (به معنی آنی ) مورد استفاده قرار می‌دهند.
کار این رله این است که پس از احساس جریان زیاد فرمان قطع آنی می‌دهد، به عبارت دیگر از دریافت اتصالی تا قطع جریان زمانی فوت نمی‌شود در حالیکه برخی از رله‌های اورکارنت فاقد این آلمان می‌باشند و پس از احساس جریان زمانی بعد قطع می‌کند که آن را Time Relay می‌نامند. متذکر می‌شود که واحد سنجش زمان ثانیه می‌

باشد.
رله دیستانس «رله مسافت»«عملکرد رله»:
با نام انگلیسی دیستانس «Distance Relay» که رله مقاومت سنج هم گفته می‌شوند نوعی رله حفاظتی بوده که زمان قطع آن تابع امپدانس طول خط می‌باشد. بدین مفهوم که در نقاط مختلف یک سیستم بهم پیوسته یا حلقوی مانند شبکه توانیر تعدادی رله دیستانس نصب شده حال در یک نقطه غیر مشخص از این شبکه یک ا

تصال کوتاه بوجود می‌آید با بروز این اتصالی تمام رله‌های دیستانس‌ این که جریان اتصال کوتاه از آنها عبور می‌کند تحریک می‌شوند. ولی فقط نزدیکترین رله به محل اتصالی موفق به قطع سیم اتصالی شده از شبکه می‌شود زیرا قطعه سیم بین این

دو نقطه کوچکترین امپدانس را شامل است و به این جهت زمان قطع این رله نیز از همه کوتاهتر می‌باشد.
از مزایای این رله‌ها «رله دیستانس» این است که صرفنظر از نزدیکترین رله به محل اتصالی که وظیفه قطع را بعهده دارد سایر رله های دیستانس موجود در شبکه به ترتیب فاصله حالت رله رزرو را دارند که اگر هر گاه نقصی در یک رله بوجود آمد و اتصال کوتاهی را که در شعاع عملش بود احساس نکرد و بالاخره قطع نکرد رله بعدی عمل قطع را انجام می‌دهد و این رله تجهیزات فراوانی دارد که مفصلتر از رله‌های دیگر می‌باشد و آن را می‌توان جهت

حفاظت هر نوع شبکه و با هر فشار الکتریکی بکار برد، اضافه می‌شود بر حسب نوع و ضرورت شبکه از انواع این رله که عبارتند از رله امپدانس Impedance که به فرانس امپدانس مس‌گویند.
و دایر کشنال Directional می‌باشند استفاده می‌گردد.
رله وصل مجدد « رله ریکلوزینگ»
به عبارت انگلیسی Reclosing Relay اگر به عللی رله محافظ خطی فرمان قطع داد، اپراتور مربوط ابتدا آن را ریست کرده (ریست کردن یعنی به حالت اول

در آوردن) و اگر ریست شد به دیژنکتور آن خط فرمان وصل می‌دهد در اینجا این سئوال پیش می‌آید، رله‌ای که قطع کرد حتماً تحت تاثیر یک اتصالی و حادثه فرمان قطع داده پس چگونه بدون این که از آن خط رفع عیب به عمل آید مجدداً فرمان وصل داده شده و رله مربوط هم بعد از جریان دادن خط دیگر قطع نکرده؟
جواب این که گاهی حوادث زود گذرو آنی هستند بعبارت دیگر با از این بین رفتن حادثه عوارض و آثار آنها هم از بین می‌روند مانند طوفانهای شدید (که باعث به حرکت در آوردن شن و ماسه در طول خط می‌شوند.)رعد و برق آنی، عبور وجهش اتفاقی پرنده‌های بزرگ و غیر و ملاحظه می‌گردد. خط مورد بحث به علت حادثه ای که در یک لحظه پیش آمده و به طور کلی از بین رفته می‌بایست مدتی بی‌برق بماند تا اپراتور مربوط آن خط را مجدداً وصل کنید.
به خاطر عدم وجود وقفه در برقراری جریان برق از رله ریکلوزینگ استفاده می‌شود که اگر قطع نمود اغین رله یک مرتبه فرمان وصل مجدد می‌دهد ولی اگر ادامه پیدا کرد دیگر وصل نمی‌کند زیرا اتصالی و اشکال از بین نرفته و می‌بایست رفع گردد.
رله دیفرانسیل : Differantial . Relay
این رله بر اساس مقایسه جریان‌‌ها کار می‌کند و بدینوسیله جریان در ابتدا و انتهای وسیله‌ای که باید حفاظت شود سنجیده شده و با هم مقایسه می‌شود. این تفاوت

جریان در دو طرف محدود محافظت شده اغلب در اثر اتصال کوتاه یا اتصال زمین و غیره بوجود می‌آید. مثلاً برای حفاظت یک ترانسفورماتور مقایسه جریان‌های قبل و بعد از ترانسفورماتور توسط ترانسفورماتورهای جریان انجام می‌شود. و این ترانسفورماتورهای جریان باید دارای جریان ثانویه همدیگر را خنثی کرده و راه بدون جریان باشد اگر این برابری در دو طرف محدوده حفاظت شده در اثر اتصالی داخلی از بین برود تفاوت جریانهای ترانسفورماتور جریان

از مد او رله عبور کرده و باعث تحریک آن می‌شود که مستقیم یا غیر مستقیم سبب قطع کلید شبکه حفاظت شده می‌گردد، این رله فقط محدوده داخل خود را محافظت می‌کند به این جهت از آن بیشتر برای حفاظت ترانسفورماتور، ژنراتورها و موتورهای فشار قوی و با سبار استفاده می‌شود.
رله بوخ هلتس Buchholz . Relay
این رله جهت حفاظت دستگاهی که توسط روغن خنک می‌شود و با از روغن بعنوان عایق در آن استفاده شده است و دارای ظرف انبساط می‌باشد مورد استفاده قرار می‌گیرد بدین ترتیب که با بوجود آمدن گاز یا هوا در داخل منبع روغن دستگاه و با پایین رفتن سطح روغن از حد مجاز و یا در اثر جریان پیدا کردن شدید روغن به کار می‌افتد و سبب به صدا در آوردن زنگ آلارم می‌شود و یا اینکه مستقیماً دستگاه خسارات دیده را از برق قطع می‌کند، رله بوخ هلتس به قدری دقیق است که به محض اتفاق افتادن کوچکترین خطایی عمل می‌کند و مانع آن می‌شود که دستگاه خسارت زیاد ببیند اگر از این رله برای حفاظت ترانسفورماتور روغنی استفاده شود خطاهای که سبب بکار انداختن رله بوخ هلتس می‌شود عبارتند از:
۱ـ جرقه بین قسمتهای زیر فشار و هسته ترانسفورماتور
۲ ـ اتصال زمین (فاز با بدنه)
۳ـ اتصال حلقه و کلاف
۴ ـ قطع شدن در یک فاز
۵ ـ سوختن آهن
۶ ـ چکه کردن روغن از ظرف روغن یا از لوله‌های ارتباطی (همینطور را

دیاتور)
رله زمین Grounding Relay
کلیه مولدها و ترانسفورماتور شبکه را عموماً به طریق ستاره اتصال می‌دهند (y) و نقطه وسط را به زمین وصل می‌کنند و اتصال نقطه وسط را به انگلیسی Neutral نوترال و به فرانسه نول می‌نامند. در شرایط عادی جریان از فازها عبور نموده و در سیم خنثی صفر

می‌باشد ولی اگر اتصالی صورت گیرد که باعث عدم تعادل بین فازها شود، جریان اضافی از طریق این سیم به زمین هدایت می‌شود و در همین می‌شود و در همین مسیر رله‌ای که جهت حفاظت سیستم در مقابل اتصال زمین در نظر گرفته شده از جریانی که از نقطه صفر می گذرد تحریک و فرمان قطع می‌دهد.
اتصال زمین:
در تاسیسات و شبکه برق دو نوع زمین کردن وجود دارد.
۱ـ زمین حفاظتی
۲ـ زمین الکتریکی
زمین حفاظتی: که آن را Earth می‌نامند عبارت است از اتصال قسمتهای دستگاه و تاسیسات الکتریکی که از مدار الکتریکی که از مطلقاً عایق بوده به زمین اتصال داده می‌شود. به جهت حفاظت ابتدا افرادی که با آن تجهیزات کار می‌کنند دوم حفاظت خود آن وسیله دستگاه در مقابل رعد و برق و غیره.
هر گاه به علت اتصال بدنه در اثر شکستگی مقره‌ها و یا از بین رفتن عایق بندی جریان از طریق اتصال با زمین به زمین تخلیه می‌گردد و اما توجیه این که این جریان در بدنه پایه چگونه به زمین تخلیه می‌گردد که خطر تماس با آن از بین می‌رود این است که زمین هادی بسیار خوبی است برای عبور جریان و میدانیم که جریان برق از مقاومتی به خوبی می گذرد که مقدار مقاومت آن کم باشد در حالی که بدن انسان در مقایسه با سیم ارت مقاومت زیادی دارد.
پس ملاحظه می‌گردد. با توجه به این که جریان برق به نسبت مقاومتها تقسیم یا جاری می‌گردد پس آن قدر جریانی که از بدن شخص می‌گذرد زیاد نیست که خطرناک باشد و تمام جریان از محل سیم به زمین خواهد گذشت.
زمین الکتریکی: عبات است از زمین کردن قسمتی از

دستگاههای الکتریکی و تاسیسات برقی که جزء مدار الکتریکی است مثل نقطه صفر اتصال ستاره ترانسفورماتورها و ژنراتورها و غیره که آن را انوترال یا نول می‌نامند که این نحوه زمین کردن به طور کلی تجهیزات الکتریکی را از نظر اتصالات داخلی که گاهی باعث بوجود آمدن جریانهای زیاد و مضر در داخل آن می‌باشد.
حفاظت مینماید به این ترتیب اگر در اثر اتفاقی بین فازهای ژنراتوری ترانسفورماتوری با زمین عدم تعادل پیش بیاید آن جریان اضافی از نقطه نول گذشته و مدار رله مربوط را تحریک و جریان قطع خواهد گردید.
کنترل شبکه:
کنترل فرکانس:
فرکانس نرمال در شبکه های برق رسانی ایرای از بار مصرف کننده، می‌تواند فرکانس بیش از حد نرمال گردد.
همچنین قطع یک یا چند خط شبکه ممکن است شبکه را به دو یا چند ناحیه تقسیم نماید که در نتیجه هر ناحیه از شبکه تغییرات فرکانس بخصوصی خواهد داشت.
فرکانس نرمال:
تغییرات فرکانس تا هرتز (۷/۴۹ تا ۳/۵۰) از نظر بهره‌برداری قابل قبول بوده و تنها مرکز کنترل دیسپاچینگ ملی باید جهت تصحیح فرکانس اتخاذ تصمیم و اقدام نماید.
فرکانس پایین تراز ۷/۴۹ هرتز:
در صورت کاهش فرکانس به پایین تراز ۷/۴۹ هرتز کلیه ایستگاهها باید از طریق مرکز کنترل دیسپاچینک منطقه جهت اعلام فرکانس پایین و کسب تکلیف با مرکز کنترل دیسپاچینک تماس بگیرند . در صورت نبودن انبساط با مرکز کنترل کلیه نیروگاه فوراً با توجه به فرکانس بایستی اقدام به افزایش تولید نموده و فرکانس را تا ۷/۴۹ هرتز افزایش دهند.
با کاهش فرکانس به ۵/۴۹ هرتز هیچیک از ایستگاهها بدون کسب تکلیف از مرکز کنترل مجاز به قطع دستی باز می‌باشند. در صورت کاهش فر

کانس به ۵/۴۹ الی ۲/۴۹ هرتز پستهای و فیروزی پس از یک دقیقه اصفهان یک پس از ۲ دقیقه و اهواز پس از ۳ دقیقه با توجه به فرکانس باید اقدام به قطع دستی فیدرهای مصرف کننده بار کمتر نموده و فرکانس را تا ۵/۴۹ هرتز افزایش دهند.
در صورت تداوم شرایط فوق (فرکانس کمتر از ۵/۴۹ هرتز) و به مدت بیش از ۵ دقیقه سایر ایستگاهها بایستی با توجه به فرکانس اقدام به قطع دستی بار مصرف کننده بنمایند.
فرکانس پایین تر از ۲/۴۹ هرتز:
در صورت کاهش فرکانس به پایین تر از

۲/۴۹ هرتز باید پستهای بعثت فیروزی، اصفهان یک و اهواز یک بلافاصله و سایر ایستگاهها پس از یک دقیقه با توجه به فرکانس اقدام به قطع دستی بار به طور تدریجی بنماید.
تذکر: در کلیه موارد قطع دستی بار ترجیحاً «فیدرهای فاقد رله فرکانسی قطع شوند».
چنانچه فرکانس سیستم به وضع نرمال خود (۵۰ هرتز)بازگشت و در صورت نبودن ارتباط با مرکز کنترل سیستم پستهای بعثت، فیروزی اصفهان یک و اهواز یک پس از سه دقیقه و سایر ایستگاههای فاقد ارتباط پس از ۵ دقیقه باید با توجه به فرکانس تدریجاً اقدام به بر طرف کردن خاموشی‌ها بنمایند.
(فیدرهای که رله فرکانسی کم روی آنها نصب شده در مرحله اول وصل شوند.)
فرکانس بالاتر از ۳/۰ هرتز
در صورتی که فرکانس سیستم به بالاتر ۳/۵۰ هرتز رسید کلیه ایستگاهها جهت اعلام فرکانس بالا و کسب تکلیف باید مرکز کنترل تماس بگیرند در صورت نبودن ارتباط کلیه نیروگاهها جهت تصحیح فرکانسی باید تولید خود را با توجه به محدودیت واحدها و فرکانس شبکه کاهش دهنده.
تذکر مهم:
هر گونه تغییراتی که باعث ایجاد محد

ودیت بر روی سیستمهای کنترل کننده فرکانس واحد گردد بایستی با اطلاع و تصویب مرکز کنترل دیسپاچینک ملی صورت پذیرد.
کنترل ولتاژ:
از آنجایی که تغییرات بیش از حد ولتاژ موجب صدماتی بر روی دستگاهها و تجهیزات سیستم و مصرف کنندگان می‌شود. حدود ولتاژ از نظر بهره‌برداری به سه قسمت تقسیم گردیده است.
ولتاژ عادی :
افزایش تا ۲ درصد و کاهش تا ۲ درصد.
ولتاژ بحرانی:

افزایش تا ۵ درصد و کاهش تا ۱۰ درصد
ولتاژ غیر قابل تحمل:
افزایش بیش از ۵ درصد و کاهش بیش از ۱۰ درصد
ذیلاً به شرح اقدامات لازم جهت اصلاح ولتاژ در هر یک از موارد فوق می‌پردازیم.
الف ) ولتاژ عادی:
از نظر بهره‌برداری تغییرات ولتاژ تا قابل قبول بوده و مسئولیت تصحیح آن فقط بعهده مرکز کنترل دیسپاچینک ملی می‌باشد.
ب ) ولتاژ بحرانی:
چنانچه ولتاژ به حد بحرانی رسید کلیه ایستگاهها موظفند جهت اعلام حالت بحرانی و کسب تکلیف با مرکز کنترل تماس بگیرند. در صورت نبودن ارتباط با مرکز کنترل ایستگاه‌ها موظفند با استفاده از منابع راکتیوی که در اختیار دارند. (راکتور، خازنهازکپاناتورها، مولدها و یا تغییرات تپ ترانسفورماتورها) جهت تنظیم ولتاژ اقدامات لازم به عمل آورند.

ج ) ولتاژ غیر قابل تحمل:
در صورتی که وضعیت ولتاژ در حد غیر قابل تحمل باشد اپراتورهای ایستگاهها موظفند جهت اعلام وضعیت ولتاژ و کسب تکلیف با مرکز کنترل تماس بگیرند. در صورت نبودن ارتباط می‌توانند جهت تصحیح ولتاژ کلیه اقدامات ذکر شده در مورد ولتاژ هنوز پایین تر از حد بحرانی بود اپراتور پست می‌تواند با توجه به ولتاژ و فرکانس اقدام

به قطع تدریجی بار فیدرهای مصرفی نماید (ترجیحاً فیدرهایی که رله فرکانس کم روی آنها نصب نشده باشد.)

وصل فیدرهای قطع شده پس از عادی شدن ولتاژ:
چنانچه ولتاژ ایستگاه به حد نرمال خود رسید اپراتور ایستگاه می‌تواند پس از تماس با مرکز کنترل اقدام به وصل فیدرهای قطع شده و بر طرف کردن خاموشی‌‌ها نماید.
در صورت نبودن ارتباط مشروط به نرمال بودن ولتاژ و فرکانس، اپراتور ایستگاه می‌تواند پس از ۵ دقیقه اقدام به وصل تدریجی فیدرهای قطع شده، نماید. (ترجیحاً فیدرهایی که رله فرکانس کم بر روی آنها نصب شده است.)

تذکر مهم:
۱ ـ نبودن ارتباط به حالتی گفته می‌شود که یک ایستگاه به هیچ عنوان چه مستقیماً چه از طریق دیگر ایستگاههای مجاور نتواند با مرکز کنترل دیسپاچینک منطقه خود تماس برقرار نماید.
۲ ـ ایستگاههای فاقد ارتباط موظفند پس از انجام عملیات در اولین فرصت از برقراری ارتباط با مرکز کنترل مراتب را گزارش و جهت اقدامات بعدی کسب تکلیف نمایند.
روش عملیات در مواقع بروز حادثه:
مرکز کنترل دیسپاچینک ملی عهده‌دار حفظ پایداری شبکه و تداوم برق‌رسانی به کلیه مشترکین می‌باشد. حوادثی که در شبکه باعث از دست رفتن قسمت عمده‌ای از تولید و مصرف می‌شوند، می‌توانند شبکه ر از حالت عادی خارج نموده و در حادترین شرایطی قطع کلی برق در شبکه برق شبکه، سراسری را بوجود آورند. تحت چنین شرایطی مرکز کنترل با توجه به سیاستهای بهره برداری باید هر چه سریعتر و با توجه به کلیه امکانات موجود شبکه، نیروگاهها و پستهای بی‌برق شده را برق‌دار نماید و اقدام به برطرف نمودن خاموشی‌‌‌‌ ‌های مشترکین نماید.
به دنبال بروز این گونه حوادث مهندس شیفت و کادر مستقر در مرکز کنترل پس از کسب گزارش وضعیت کلیه پستها و نیروگاههای حادثه دیده و انجام بررسی‌های اولیه با توجه به امکانات موجود اقدامات لازم جهت برگردانیدن شبکه به حالت نرمال را انجام می‌دهند.

اقدام به موقع سریع مرکز کنترل در بسیاری موارد می‌تواند مانع در گسترش حادثه و از هم پاشیدگی شبکه سراسری گردد. از آنجایی که مرکز کنترل به صورت یک مرکز فرماندهی عمل نموده و فاقد امکانات عملیاتی می‌باشد، لذا اجرای سریع از بلاقید و شرط دستورات مرکز کنترل تحت کلیه شرایط بهره‌برداری و به خصوص در زمان بروز حوادث از طرف کلیه نیروگاهها و پستها امری لازم و ضروری است.
(بدیهی است رعایت موارد ایمنی در عملیات بعهده ایستگاهها و نیروگاهها می‌باشد.)
بدنبال بروز حوادث ارسال اطلاعات مفید و موثر از وضعیت ایستگاههای حادثه دیده به مرکز کنترل در ارزیابی وضعیت شبکه و برگرداندن هر چه سریع‌ آن به حالت نرمال حائز اهمیت می‌باشد.
مسئولین ایستگاههای که دچار حادثه شده اند موظفند سریعاً با مرکز کنترل تماس گرفته و کلید اتفاقات و محدودیتهای را به صورت مختصر و مفید گزارش دهند.
تذکر:
چنانچه مسئولین ایستگاهی به هیچ عنوان چه مستقیم و چه از طریق ایستگاههای دیگر نتوانستند با مرکز کنترل ارتباط برقرار نماید از دستورالعمل کنترل شبکه ایستگاهها در شرایط اضطراری پیروی نماید.
حوادث۳ در شبکه:
در این بخش حوادث در شبکه‌ و روشهای برگرداندن شبکه به وضعیت عادی به شرح زیر تشریح می‌گردد.

الف ) قطع خودکار بار مصرفی :
با قطع خودکار بار مصرفی مسئول ایستگاه موظف می‌باشد با مرکز کنترل تماس گرفته و کسب تکلیف نماید.
در صورت عدم امکان ارتباط با مرکز کنترل مسئولین ایستگاهها می‌تواند در محدوده فرکانس و ولتاژ نرمال شبکه تدریجاً اقدام به وصل مجدد بارهای قطع شده نمایند.

ب ) قطع خود کار تولید:
با قطع و یا کاهش تولید به طور خودکار مسئول نیروگاه باید بلافاصله با توجه به دستورالعملهای داخلی اقدامات اولیه جهت برگرداندن واحد به حالت نرمال را به عمل آورده و جهت کسب تکلیف با مرکز کنترل دیسپاچینک ملی تماس حاصل نماید.
ـ در صورت عدم امکان ارتباط با مرکز کنترل مسئول نیروگاه می‌تواند با توجه به فرکانس و ولتاژ شبکه تدریجاً اقدام به افزایش تولید تا میزان قبلی نماید.
ج ) مجزا شدن سیستم:
چنانچه سیستم به دلایلی به دو یا چند قسمت تقسیم شود فرکانس و ولتاژ قسمتهای جدا شده متغیر می‌یابد مهندس شیفت مرکز کنترل به محض اصلاح اقدامات لازم در جهت تثبیت ولتاژ و فرکانس «۵۰ هرتز»و اتصال قسمتهای جدا شده به سیستم را انجام می‌دهد. باید در نظر داشت که در موقع جدا شدن سیستم و احیاناً قطع قسمتی از بار مشترکین اتصال مجدد سیستم در اولویت قرار داشته و در این صورت زمان قطع بار مشترکین نیز کمتر خواهد بود.
د ) قطع کلی سیستم:
عبارت قطع کلی سیستم به حادثه‌ای اتلاق می‌شود که در آن بیشتر از نیمی از بار سیستم قطع گردد.
تحت چنین شرایطی مهندس شیفت مرکز کنترل پس از دریافت اطلاادثه و اتخاذ روش کلی برای برگرداندن شبکه به حالت عادی اقدامات لازم را به عمل می‌آورد.
در چنین شرایطی ایستگاههای که کاملاً بی‌برق شده‌اند پس برق شده‌اند پس از حصول اطمینان از نبودن تانسیون اقدام به باز کردن کلیه بریکرها نموده و جهت اعلام وضعیت و کسب تکلیف فقط یکبار با مرکز کنترل تماس حاصل نماید.
کنترل شبکه به وسیله ایستگاهها در شرایط اضطراری

هدف از تدوین این دستورالعمل تعیین روش عملیات پستها و نیروگاهها جهت حفظ و نگهداری شبکه به هم پیوسته در صورت عدم وجود مرکز کنترل و یا قطع ارتباط کامل با این مرکز می‌باشد.
وظایف و روش عملیات پست‌ها و نیروگاهها در این حالت به شرح زیر است:

۱ـ شرایط نرمال بهره برداری:
تحت شرایط نرمال بهره‌برداری و در صورت نبودن مرکز کنترل و یا قطع کامل ارتباط کلیه پستها و نیروگاهها مسئولیت کنترل ولتاژ و فرکانس شبکه را مطابق دستورالعمل مربوطه عهده‌دار می‌باشد.
۲ـ در زمان بروز حوادث:
الف ) نیروگاهها:
اگر در حوادث یک یا چند واحد تولیدی قطع و از مدار خارج شد مسئول نیروگاه موظف است با استفاده از امکانات موجود اقدام به راه‌اندازی واحدها نموده و آنها را با شبکه پارالل نماید در صورت بی‌برق بودن پست نیروگاه مسئول نیروگاه بایستی پست را برق‌دار نمود و پس از حصول اطمینان از پارالل شدن با شبکه با توجه به دستورالعملهای ثابت تولید از دست رفته را تامین نماید.
ب ) پستها:
به منظور ایجاد هماهنگی در مانور پستها در زمان بروز حوادث و تحت شرایط اضطراری «نبودن مرکز کنترل و یا قطع کامل ارتباطات» بایستی بعد از وقع حاد

ثه برچسب اولویت‌های تعیین شده توسط مرکز کنترل دیسپاچینک پستها در مدار قرار گیرند.
در صورتی که پستی کاملاً بی‌برق گردید مسئول پست موظف است از عملیات را به ترتیب زیر شروع نماید

۱ـ کلید دژنکتور‌های خطوط و ترانسفورماتورها را دستی قطع نماید.
۲ـ پس از دریافت تانسیون از هر طریق پست را برق‌دار نماید.
۳ـ با استفاده از امکانات منابع راکتیو و با توجه به دستورالعمل «کنترل ولتاژ، ولتاژ پست را تنظیم نماید».
۴ـ ابتدا خط یا خطوطی که تغذیه کننده ایستگاههای مجاور است تحت تانسیون قرار دهد.
۵ـ در این مرحله در صورت بالا بردن ولتاژ در حد نرمال مسئول پست مجاز است تا حداکثر ۵۰ درصد بار مصرفی پست را به طور تدریجی و با توجه به ولتاژ و فرکانس برقدار نماید.
۶ ـ در مرحله نهایی با توجه به ولتاژ فرکانس مسئول پست می‌تواند تدریجاً کلیه بارهای قطع شده را برقدار نمایند.
ـ در صورتی که در اثر بروز حادثه خط یا خطوطی از مدار خارج شدند پست‌های ذیربط به ترتیب ذیل عمل نماید:
الف ) چنانچه دیژنکتور خطی باز شد و خط از پست مجاور تحت تانسیون قرار داشت مسئول ایستگاه موظف است اقدام به وصل مجدد دیژنکتور نماید.
ب ) چنانچه خط یا خطوطی از مدار خارج شدند مسئولین ایستگاههای ذیربط موظفند ابتدا خطوطی را که در مانورهای عملیاتی اولویت در وصل دارند و سپس سایر خطوط را تحت تانسیون قرار داده و ایستگاه مقابل پس از دریافت تانسیون اقدام به وصل دیژنکتور خط یا خطوط بنماید.
تذکرات مهم:
۱ ـ در موقع عملیات در کلیه شرایط نبودن ارتباط، فرمان وصل دیژنکتورها فقط یک بار مجاز بوده و باید به کمک سنکرون چک لازم صورت پذیرد.
۲ـ اگر در یک پست عملکرد حفاظتهای اصلی را راکتور یا ترانسفورماتورهایی که مستقیماً به خط متصل می‌باشد باعث خروج خودکار گردد مسئول پست، قبل از بر طرف نمودن عیب یا ایزوله کردن دستگاه معیوب مجاز به در مدار آوردن خط نمی‌باشد.
۳ـ چنانچه خطی با دریافت سیگنال Direct – Trip از مدار خارج شود مسئول پست قبل از حصول اطمینان از برطرف شدن عیب در پست مقابل مجاز به در مدار آوردن آن خط نمی‌باشد.
جریان راکتیو :
در جریان متناوب چنانچه ولتاژ و جریان با یکدیگر هم فاز باشند حاصل ضرب آنان بر حسب ولت آمپر بیان می‌شوند.
در جریان تک فاز قدرت حقیقی «اکتیو» از حاصل ضرب

ولتاژ و جریان و cos زاویه بین آنها بدست می‌آید که به عبارت ریاضی
طبق شکل الف (ضریب قدرت = ) E . 1 = قدرت
و در شبکه سه فاز قدرت

شکل صفحه ۶۵

همچنین قدرت راکتیو برابر است با حاصل ضرب ولتاژ و جریان و Sin زاویه بین آنها که برچسب ولت آمپر راکتیو و یا Var بیان می شود.
طبق شکل ۱ ـ ب در جریان تک فاز
و در جریان سه فاز

شکل صفحه ۶۶

افت شبکه در اثر وجود وار
جریان راکتیو در جریان متناوب همواره باعث ازدیاد جریان در شبکه شده و میزان افت را افزایش می‌دهد که ذیلاً به تشریح آن می‌پردازیم.
کلیه خطوط انتقال و توزیع نیرو دارای مقاومت، اندوکتانس و کاپاسیتانس می‌باشد. جریان در مقاومت با ولتاژ هم فاز بوده و باعث افت حرارتی و ولتاژ می‌شود که فرمول آن عبارت است از
(جریان خط) I * (افت ولتاژ) E= (وات) افت قدرت
و طبق قانون اهم E=I.R
در نتیجه وات RI1 = I.R.I = افت قدرت
از فرمول مزبور می‌توان چنان نتیجه گرفت که چنانچه جریان مداری را به میزان دو برابر افزایش دهیم مقدار افت چهار برابر می‌شود در مداری که دارای ضریب قدرت می‌باشد جریان دو برابر حالتی است که ضریب قدرت باشد. در بارهای سنگین افت خطوط به دلیل وجود جریان راکتیو فوق‌العاده زیاد است.
همچنین در مداری دارای جریان افت قدرت در مقاومت خطوط به مراتب بیشتر از حالت با ضریب قدرت واحد می‌باشد. در سیستم‌های انتقال نیروی جریان مستقیم ولتاژ در محل انتهایی خط همراه کمتر از ولتاژ در ابتدای خط «محل تولید» می‌باشد که مقدار آن بستگی به مقاومت خط و جریان آن دارد و از تفاضل ولتاژ منبع و افت ولت

اژ در خط بدست می‌آید عبارت دیگر :
ER= ES –I . R2
ES = ولتاژ منبع
ER = ولتاژ دریافتی
I= جریان خط
R2= مقاومت خط می‌باشد.
ولی در جریان متناوب مطلب کاملاً متفاوت بوده و کل

ی‌تر است
اندوکتاس خط در طول آن و کاپستیانس بین خطوط و زمین وجود دارد.
که مجموعه اینها همگی همراه با مقاومت در طول خط نمایان می‌شود در نتیجه در یک خط طویل حتی با ضریب قدرت واحد مقداری جریان راکتیو جهت جریان جریان شارژ خط که در اثر خاصیت خازنی پیش فاز به وجود می‌آید لازم است، اگر چه به هنگام برقراری جریان در خط از نقطه دریافت همواره با راکتانی اندوکتیو نیز سر کار خواهیم داشت.
در زمان کم باری و سبک بودن مصرف جریان خازنی خط از جریان اصلی بیشتر بوده و خط نسبت به نقطه منبع با ضریب قدرت پیش فاز عمل می‌نماید.
افت ولتاژ از حاصل ضرب جریان در راکتانس خازنی و جریان در راکتانس اندوکتیو و جریان در مقاومت بدست می‌آید و چون رابطه مذکور به صورت برداری می‌باشد. در نتیجه ولتاژ انتهای خط (نقطه دریافت) ممکن است که از ولتاژ منبع بیشتر شود.
حال اگر در اثر ازدیاد مصرف جریان را افزایش دهیم، افت ولتاژ در راکتانس سلفی خط به تدریج افزایش یافته ولی افت خازنی ثابت می‌ماند.
در مقدار معینی از جریان، از سلفی و خازنی برابر گشته و در نتیجه ولتاژ ابتدا و انتهای خط برابر می‌گردد و ازدیاد جریان از این نقطه خاصیت سلفی خط را افزایش داده و در نتیجه ولتاژ انتهایی کمتر از ولتاژ منبع می‌شود در این شرایط افت خط از حالتی که فقط مقاومت در نظر گرفته می‌شد به مراتب بیشتر از خطوط به طور کلی به علت داشتن اندوکتانس و کاپاستیانس معمولاً دارای جریان راکتیو می‌باشند.
که در بارهای سبک به صورت پیش فاز و در بارهای سنگین به صورت پس فاز می‌باشد.
ضریب قدرت در انتهایی خط توسط ضریب قدرت بار تعیین و مشخص می‌شود «ترانسفورماتورهای ایستگاه که به دلیل داشتن خاصیت سلفی احتیاج به نیروی راکتیو پس فاز دارند نیز به حساب می‌آیند» و چنانچه این ضریب قدت کمتر از واحد «مقاومت خالص» باشد تعدادی نیروی راکتیو اضافی جهت تصحیح ضریب قدرت لازم است که در بارهای سنگین و دارای ضریب قدرت کم مقدار نیروی راکتیو مورد نیاز ممکن است که برابر نیروی راکتیو و حتی بیشتر باشد ضریب قدرت و تصحیح آن در شبکه‌های تولید و انتقال نیروی بسیار با اهمیت بوده و نشان دهنده بهره‌برداری صحیح از سیستم می‌باشد.
چگونگی جبران نیروی راکتیو:
متدهای مختلف جهت تامین نیروی راکتیو متداول است، کندانسورهای، سنگین و یا واحدهای موجود در شبکه می‌توان نیرو راکتیو پیش فاز «کاپاسیتیو» و یا پس فاز «اندوکتیو» سیستم را تامین کنند.
خازن‌های استانیک به صورت موازی می‌توان

ند جهت خنثی کردن خاصیت سلفی موتورها و سایر بارهای سلفی و تامین نیروی راکتیو پیش فاز تصحیح ضریب قدرت در کنارها آنها نصب کردند.
همچنین می‌توان این خازنها را در روی شینه ایستگاهها جهت جبران نیرو راکتیو سفلی ترانسفورماتورها و خطوط به طور موازی بکار برد.
معمولاً در سیستمهای توزیع نیرو خازنها را در محل‌های هر چه نزدیکتر به مصرف کننده قرار می‌دهند و به دلیل تغییرات با عملکرد آنه

ا به صورت خودکار می‌باشد. در نتیجه فقط در مواقع لزوم و کاهش پیش از حد ضریب قدرت پس فاز از آنها استفاده می‌شود.
ژنراتورهای به عنوان منبع تولید وار:
احتمالاً بزرگترین منبع تولید وار و تنظیم ولتاژ در سیستمهای تولید و انتقال نیرو خود واحدهای موجود در شبکه می‌باشد.
بیشتر ماشینها برای ضریب قدرت کمتر از ۱ طراحی و ساخته شده‌اند. مقدار ضریب قدرت معمولاً حدود ۸۰% است و این بدان معنی است که اگر مثلا ظرفیت تولیدی واحدی ۱۰۰ مگاوات باشد قدرت ظاهری آن ۱۲۵مگاوات آمپر است در نتیجه این واحد می‌تواند حدود ۷۵ مگاوات آمپر راکتیو تولید نماید. «البته به شرطی که ولتاژ ژنراتور از حد مجاز تجاوز ننماید».
زمانی که یک ژنراتور بار مصرفی را تامین می‌نماید، چنانچه برای تامین نیروی راکتیو پیش فاز از آن استفاده نمایید زیرا تحریک زاویه قدرت افزایش یافته و در صورت افزایش پیش از حد ممکن است که ماشین از حالت تعادل خارج شود. این مقدار از بار تابع وقت عملکرد در رگولاتور ولتاژ ماشین می‌باشد. ژنراتورهای مدرن با سیستم کنترل ولتاژ الکتریکی و غیره به راحتی نیروی راکتیو پیش فاز را به میزان بیشتری نسبت به حالت کنترل به صورت رئوستا و یا موارد مشابه تامین نمایید.
قبل از خاتمه این بحث بهتر است که مقدار وار قابل استفاده در رابطه با ضریب قدرت ماشینی در ۱۰۰ % ظرفیت قدرت ظاهری «مگاولت آمپر» ذیلاً نمایش دهیم:
درصد (%) مگاوار % مگاوات % ضریب قدرت
۰ ۱۰۰ ۱۰۰
۳۰ ۹۵ ۹۵
۴۳ ۹۰ ۹۰
۵۳ ۸۵ ۸۵
۶۰ ۸۰ ۸۰

۶۶ ۷۵ ۷۵
۷۰ ۷۰ ۷۰
۷۶ ۶۵ ۶۵
جریان راکتیو و اثر ناتعادلی ولتاژ:
عامل دیگر بر روی جریان راکتیو در سیستم ت

ولید و انتقال نیرو عبارت است از نسبت سیم پیچی ترانسفورماتورها در سیستم به هم پیوسته انتخاب صحیح تپ چنجر ترانسفورماتورها می‌توانند در کاهش مقدار جریان ناخواسته در سیستم موثر باشد.
به عنوان مثال فرض کنیم در دو ایستگاه توسط یک خط انتقال نیرو با ولتاژ بالا و به یکدیگر متصل‌اند و ثانویه ترانسفورماتورهای آنها نیز به یکدیگر متصل است.
اگر ترانسفورماتور در یک ایستگاه برای ولتاژ بیشتر ثانویه نسبت به ایستگاه دیگر تنظیم شده باشد. (نسبت تبدیل کمتر) جریان راکتیو از ایستگاه با ولتاژ بیشتر به سمت ایستگاه با ولتاژ کمتر برقرار شده و باعث ایجاد افت کافی امپدانس در خط متصل به ایستگاه با ولتاژ کمتر شده و در نتیجه ولتاژ ایستگاه و خط در محل برابر می‌گردند این مطلب در شکل مقابل نشان داده شده است.

شکل ص ۷۰

دیاگرام نمایش جریان راکتیو در یک فضا به علت نابرابری ولتاژ در روی شینه ایستگاههای متصل به صورت موازی جریان راکتیو از ایستگاه A (ایستگاه با ولتاژ بالاتر ) به سمت ایستگاه B (ایستگاه با ولتاژ کمتر) به میزان محدود شده توسط راکتانس خط جریان می‌باید و افت IXL میزان تفاوت این دو ولتاژ است مجذور این دو جریان در راکتانس خط نشان دهنده میزان قدرت راکتیو از تفاوت دو ولتاژ است.
در سیستم سه فاز قدرت راکتیو برابر ۳ I2XL می‌باشد.
نکته قابل توجه این است که شکل وار در مقایسه با وات یک مشکل محلی است در صورتی که مسئله قدرت بیشتر یک مسئله مربوط به سیستم است و به علت عوامل بسیار زیادی از قبیل تپ ترانسفورماتورها، خازن‌های نصب شده راکتورها، کنترل کننده ولتاژ واحدها و نیروی راکتیو خطوط انتقال، تغییرات وار در یک منطقه می‌تواند باعث کاهش یا ازدیاد ولتاژ در آن منطقه شده ولی بر روی سایر قسمتهای سیستم اثر چندانی نمی‌گذارد کنترل اقتصادی ولتاژ وار به صورت اتوماتیک« البته در صورتی که امکان داشته باشد» به علت عوامل گوناگون گران بوده و این عمل معمولاً به صورت دستی انجام می‌گیرد.
کنترل سیستم
کنترل سیستم یکی از بزرگترین مسئولیتهای دیسپاچیرهای سیستم می‌باشد ولتاژ شبکه، فرکانس، بار خطوط و جریان آنها و میزان بار دستگاهها باید همواره در مقدار معینی که بستگی به ظرفیت آنها دارد محدود شوند تا بتوان نیروی الکتریسیته مطمئن و ارزان با ولتاژ و فرکانس صحیح به مصرف کننده عرضه نمود.

ولتاژ جریان و بار دستگاهها همواره در نقاط مختلف سیستم متفاوت است و کنترل آنها معمولاً به صورت محلی انجام می‌گیرد.
مثلاً ولتاژ ژنراتور توسط جریان تحریک میدان آن تعیین می شود و همانطور که قبلاً گفته شد چنانچه ولتاژ ژنراتورها هماهنگ نباشند جریان راکتیو بین آنها برقرار می‌شود.
به طور مشابه بار ژنراتورها در مورد واحدهای بخاری توسط دریچه بخار و در مورد واحدهای آبی توسط دریچه آب کنترل می‌شود و بار هر ماشین به طور جداگانه توسط گرداننده اولیه خود تعیین می‌گردد.
بار خطوط انتقال نیرو بستگی به بار ژنراتورها، با

رهای مصرفی، خطوط موازی دیگر و همچنین امپدانس آنها دارد. کنترل دقیق میزان ولتاژ در هر ناحیه و تعیین بار واحدها به طوری که بتواند بدون تجاوز از ظرفیت خطوط و دستگاههای بار مشترکین را تامین کنند، برای دیسپاچرها کاملاً ضروری است.
معمولاً اطلاعات کافی و دقیق بر روی تنظیم کننده ولتاژ واحدها و تپ چنجر ترانسفورماتورها و دستگاههای گاورنر جهت تنظیم تولید و ولتاژ نوشته شده است و در این قسمت از شرح جزئیات آن صرف نظر می‌نماییم.
عوامل موثر بر روی کنترل سیستم

مهمترین عواملی که در سیستم‌های تولید نیرو موثر واقع شده و باعث ایجاد تغییرات زیاد در آن می‌شوند عبارتند از فرکانس سیستم و بار خطوط در شبکه‌ها به هم پیوسته.
عامل مهم دیگر که تعیین کننده میزان بار خطوط شبکه می‌باشد و در مورد آن در قسمت تبادل انرژی نیز قبلاً صحبت شده زاویه بین نقاط مختلف شبکه است که البته تا کنون دستگاههای اندازه‌گیری جهت تشخیص آن ساخته نشده و مدار آن با محاسبه بدست می‌آید.