مقاله بررسی بازار فولاد در جهان و ایران

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله بررسی بازار فولاد در جهان و ایران دارای ۵۲ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله بررسی بازار فولاد در جهان و ایران  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله بررسی بازار فولاد در جهان و ایران،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن مقاله بررسی بازار فولاد در جهان و ایران :

مقدمه
فولاد ترکیب بسیار متنوعی از آهن، کربن و عناصر آلیاژی است به طوری¬که می‌توان با تغییر مقدار و نوع این عناصر، ترکیبات مختلف فولادی با خواص بسیار جالب و متفاوت را تولید نمود. اگرچه تاریخچه تولید فولاد به حدود ۳۰۰۰ سال قبل برمی‌گردد، ولی روش¬های جدید جهت تولید محصولات فولادی در قرن ۱۹ میلادی به کارگرفته شدند. توسعه تکنولوژی تولید فولاد در آن زمان، باعث تولید مقادیر بسیار زیاد این محصول گردید و در نتیجه کاربردهای جدیدی جهت

استفاده از آن مثلاً در راه‌آهن و صنایع اتومبیل‌سازی به وجود آمد که از آن زمان تا به حال، دامنه کاربرد و تولید این محصول روزبه‌روز گسترش بیشتری یافته است.
علاوه بر ارزانتربودن فلز فولاد که سبب مصرف فوق العاده آن می شود،

می توان به ویژگی های قابلیت آلیاژسازی و امکان انجام عملیات حرارتی و دیگر عملیاتی که سبب ایجاد خصوصیات بسیار متنوعی در فولاد می شود اشاره کرد. ویژگی های مذکور تنوع عظیمی درکاربرد فولاد ایجاد کرده است. دامنه این تنوع از سوزن و سنجاق تا کشتی های عظیم الجثه اقیانوس پیما و آسمان خراشها گسترش دارد. ماشین آلات ساخته شده از فولاد، همه آنچه که موردنیاز روزانه بشر است را می سازند. چنین گستره وسیعی از تنوع کاربرد که امکان پایه گذاری و راهبری صنایع گوناگون را میسر ساخته ، مقدار مصرف آهن و فولاد را به معیاری برای داوری درمورد گستردگی صنعت درکشورها مبدل کرده است. صنعت فولاد به عنوان یکی از پایه‌های مهم اقتصادی هر کشور تلقی می شود و در برخی مطالعات مصرف سرانه فولاد را به عنوان شاخصی برای ارزیابی صنعتی بودن یک کشور برشمرده‌اند.

در بیش از ۶۱ کشور فولاد تولید می شود و آهن و فولاد سهمی ۲۵ درصدی از تجارت جهانی کالا را در برداشته و سهم آن از صادرات کالاهای کارخانه ای نیز بالغ بر ۳۳ درصد است. در ایران نیز فولاد با حضور در بخش¬های مهم تولیدی و صنعتی کشور، نقش بسیار مهمی را ایفا می-کند. این گزارش به شناخت بازار جهانی فولاد پرداخته و جایگاه ایران در این بازار تبیین می شود.

این گزارش در دو فصل تنظیم شده است، در فصل اول وضعیت فولاد در بازار جهانی مورد بررسی و در آن تولید ، تکنولوژی ، ساختار بازار فولاد و تجارت جهانی فولاد و محصولات آن مورد مطالعه قرار می گیرد. در فصل دوم نیز وضعیت تولید ، مصرف، ساختار بازار و تجارت فولاد و محصولات فولادی در کشور مورد بررسی قرار خواهد گرفت، در نهایت جمع بندی و نتیجه گیری خواهد شد.

فصل اول- بازار جهانی فولاد و محصولات فولادی
۱-۱)مقدمه
در این فصل به بررسی تولید، تکنولوژی ، رشد تولید فولاد در مناطق مختلف جهان و نیز دلایل کاهش رشد تولید فولاد در کشورهای صنعتی پرداخته می شود و در ادامه رابطه تولید فولاد با میزان درآمد کشورها مورد بررسی قرار خواهد گرفت، در نهایت با ارایه آمارهای تولید بزرگترین شرکت¬های تولید‌کننده فولاد در جهان به بررسی ساختار بازار جهانی آن پرداخته خواهد شد و نیز وضعیت تجارت جهانی فولاد و نحوه قیمت گذاری فولاد و بورس مورد بررسی قرار می گیرد.
۱-۲) تولید فولاد و محصولات فولادی در جهان
امروزه در ۶۱ کشور، ۹۸ درصد فولاد و محصولات فولادی جهان تولید می شود . بر اساس آمارهای منتشره از سوی IISI میزان تولید فولاد جهان در سال ۲۰۰۵ میلادی بالغ بر ۱۲۹/۱ میلیارد تن بوده است. این میزان تولید نسبت به تولید سال ۲۰۰۴ بالغ بر ۵۹ درصد رشد نشان می دهد. در این سال کشورهای چین ،ژاپن و آمریکا ، تولید کنندگان عمده فولاد بودند. رشد تولید جهانی فولاد در سال ۲۰۰۵ ، ادامه روندی است که در دهه اخیر به صورت مستمر ادامه داشته است. در نمودار (۱) روند تولید جهانی فولاد خام طی ۱۵ ساله اخیر ترسیم شده است.

نمودار(۱)- تولید فولاد خام در جهان طی سال های ۲۰۰۴-۱۹۸۹

قاره آسیا از عمده ترین نواحی تولید فولاد تلقی می شود به نحوی که در سال ۲۰۰۵ بیش از نیمی از فولاد جهان در این قاره تولید شد . در این میان چین سهم عمده را داشت. چین با تولید قریب به ۳۴۰ میلیون تن فولاد ، ۳۱ درصد فولاد جهان را تولید کرد. افزایش تولید چین باعث شده است که رشد تولید فولاد در جهان، بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۴ ، به بیش از ۵ درصد برسد، در حالیکه در همین مدت، رشد تولید فولاد جهان، بدون در نظر گرفتن سهم چین، ۱۶۸ درصد برآورد شده است. ژاپن نیز با تولید ۱۱۲۵ میلیون تن فولاد از دیگر کشورهای عمده تولید کننده فولاد در آسیا محسوب می شود. ‍

از دیگر نواحی عمده تولید فولاد جهان اروپا است که ۲۹۴ درصد تولید جهانی در سال مذکور در این قاره صورت گرفت. نیمی از تولید فولاد اروپا در میان کشورهای عضو اتحادیه اروپا و مابقی در سایر کشورهای اروپایی صورت می گیرد. در میان کشورهای عضو اتحادیه اروپا بالاترین میزان تولید فولاد به ترتیب مربوط به کشورهای آلمان( ۴۴۵ میلیون تن) ، ایتالیا(۲۹۱ میلیون تن) و فرانسه (۱۹۵ میلیون تن )بوده است.

در امریکای شمالی نیز ۱۱۲ درصد فولاد جهان تولید شده که بیشتر آن در ایالات متحده (۷۴ درصد) بوده است، در امریکای جنوبی ۴درصد و در افریقا ۱۶ درصد و در خاورمیانه ۱۴ درصد و سرانجام در اقیانوسیه ۰۸درصد فولاد جهان تولید شده است.

انتظار می رود که تا سال ۲۰۱۰ تولید سالیانه چین به حدود ۴۰۰ میلیون تن و تولید سالیانه جهان بدون چین به حدود ۹۰۰ میلیون تن برسد.
جدول (۱)- آمار تولید فولاد در مناطق مختلف جهان طی سالهای ۲۰۰۴ -۲۰۰۵ واحد: میلیون تن
نام منطقه ۲۰۰۴ ۲۰۰۵

اتحادیه اروپا ۳/۱۶۸ ۱۶۴
سایر کشورهای اروپایی ۱/۵۷ ۵/۵۴
آمریکای جنوبی ۸/۴۵ ۳/۴۵
آمریکای شمالی ۱۳۴ ۱۲۷

خاورمیانه ۲/۱۴ ۳/۱۵
آسیا ۵۰۸ ۵۸۴
اقیانوسیه ۳/۸ ۶/۸

کشورهای مشترک المنافع ۱/۱۱۳ ۸/۱۱۲
جهان ۱۰۶۶ ۱۱۲۹
http://www.worldsteel.org/wsif.php ماخذ:

همانطور که در جدول فوق ملاحظه می شود، در برخی مناطق جهان تولید فولاد روندی نزولی و در برخی دیگر افزایش بسیار اندکی داشته است و تنها در منطقه آسیا شاهد رشد حدود ۱۵ درصد تولید فولاد می باشیم که آن هم مربوط به تولید کشور چین می باشد که از حدود ۲۸۰ میلیون تن در سال ۲۰۰۴ به حدود ۳۴۰ میلیون تن در سال ۲۰۰۵ (رشدی حدود ۲۵ درصد) رسیده است.

کشور ایران با تولید حدود ۶/۹ میلیون تن فولاد در سال ۲۰۰۵، بالاترین سهم را در منطقه خاورمیانه داشته و سهم آن از تولید جهانی فولاد حدود ۰۸ درصد می‌باشد.
۱-۲-۱)رشد تولید فولاد و محصولات فولادی در مناطق مختلف جهان
رشد تولید فولاد در کشورهای مختلف صنعتی، در سال‌های بین ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۴ قابل تامل است؛ تولید فولاد و محصولات فولادی ژاپن در این مدت حدود ۱۲ درصد افزایش داشته است. در همین مدت، رشد تولید در آمریکا منفی بوده است؛ البته این رشد منفی را باید به بحران‌های اقتصادی آمریکا نسبت داد که حتی سبب ورشکستگی بعضی از تولیدکنندگان آمریکایی نیز شده است. به طور کلی، تولید فولاد و محصولات فولادی در آمریکای شمالی به سبب تاثیرپذیری از بحران‌های اقتصادی آمریکا، رشد منفی داشته است.

رشد تولید فولاد و محصولات فولادی در اروپا، در سال‌های بین ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۴ حدود ۰۹ درصد بوده، که یکی از دلایل رشد کم آن واردات فولاد و محصولات فولادی با قیمت پایین از سایر کشورها می‌باشد. در مقابل، تولید فولاد و محصولات فولادی در کشورهای اروپای شرقی، هنوز جای رشد دارد. میزان رشدی که طی ده سال آینده برای تولید فولاد و محصولات فولادی جهان پیش‌بینی می‌شود، بین ۱۷ تا ۲۵ درصد است که بیشترین رشد مربوط به کشورهای در حال توسعه نظیر چین و هند خواهد بود. با در نظر داشتن جایگاه این دو کشور پرجمعیت در دسته‌بندی

ارایه شده برای کشورهای مختلف، و در جهت رشد و توسعه آنها می‌توان گفت این کشورها در آینده نیاز به تولید فولاد و محصولات فولادی بسیار زیادی خواهند داشت.

نمودار(۲)-تغییرات تولید فولاد در برخی از نواحی عمده تولید در سال ۲۰۰۵ نسبت به سال ۲۰۰۴
۱-۲-۲)دلایل کاهش رشد تولید فولاد در کشورهای صنعتی
یکی از مسایلی که در زمینه تولید فولاد قابل توجه است، سعی کشورهای پیشرفته به انتقال تولید فولاد و محصولات آن به کشورهای در حال توسعه است که یکی از دلایل مهم آن را می‌توان آلاینده بودن صنعت فولاد ، ذکر کرد. شایان ذکر است که، استانداردهای محیط زیست در کشورهای پیشرفته بسیار سخت‌گیرانه‌اند در حالی که در کشورهای در حال توسعه توجه چندانی به استانداردها در این زمینه نمی‌شود. همچنین، ارزان بودن نیروی انسانی و فراوانی مواد اولیه در برخی کشورهای در حال توسعه، زمینه های لازم برای انتقال فولاد به این کشورها را فراهم نموده است . لذا تولید بالا و قیمت پایین تولید در کشورهای در حال توسعه نظیر برخی کشورهای آمریکای جنوبی، تهدیدی جدی برای صنایع فولاد کشورهای پیشرفته به حساب می‌آید.

عوامل مذکور سبب شده است که کشور آمریکا برای بقای صنایع فولاد خود مجبور به وضع قوانین تعرفه‌ای برای واردات فولاد شود. همچنین با توجه به این عوامل، کشورهای پیشرفته به سمت سرمایه‌گذاری در بخشهایی از صنعت فولاد با آلایندگی کمتر و ارزش افزوده بیشتر مانند نورد، فولادهای آلیاژی و کیفی و محصولات نهایی جدیدحرکت می نمایند.

۱-۳)رابطه تولید فولاد با میزان درآمد کشورها
بر اساس آمارهای سال۲۰۰۴ بانک جهانی، می‌توان کشورهای جهان را از نظر مصرف فولاد به چهار دسته تقسیم نمود:
• کشورهای با حداکثر درآمد سرانه ۷۳۵ دلار که متوسط مصرف سرانه فولاد در آنها حدود ۱۵ کیلوگرم است. کشورهایی چون هند، اندونزی، بنگلادش، آذربایجان، پاکستان، سودان و کنیا در این دسته‌ هستند.

• کشورهای با درآمد سرانه بین ۷۳۶ تا ۲۹۳۵ دلار که متوسط مصرف سرانه فولاد آنها حدود ۱۱۵ کیلوگرم است. الجزایر، بلغارستان، چین ، ترکیه و روسیه در این دسته هستند. ایران از نظر درآمد متوسط در این دسته قرار دارد اما مصرف سرانه فولاد آن حدود ۱۶۰ کیلوگرم است.
• کشورهای با درآمد سرانه بین ۲۹۳۶ دلار تا ۹۰۷۵ دلار؛ کشورهای زیادی چون آرژانتین، مجارستان، مکزیک، ونزوئلا، عربستان، لبنان و مالزی در این دسته هستند. متوسط مصرف سرانه فولاد در این کشورها حدود ۲۵۴ کیلوگرم است.

• کشورهای با درآمد سرانه بیش از ۹۰۷۵ دلار که مصرف سرانه فولاد در آنها حدود ۵۱۴ کیلوگرم است. کشورهای صنعتی و پیشرفته در این دسته قرار دارند.
این دسته‌بندی نشان دهنده نقش فولاد در رشد و پیشرفت کشورهای مختلف است؛ مشاهده می‌شود که مصرف سرانه فولاد و محصولات فولادی در کشورهای صنعتی بسیار بیشتر از سایر کشورهاست.
۱-۴) بزرگترین شرکت¬های تولید‌کننده فولاد در جهان

در رده‌بندی سالانه برترین فولاد سازان جهان در سال ۲۰۰۵ مشخص شده که در این رده‌بندی متال استیل، در صدر جدول قرار دارد. کارخانه‌های متال استیل که مقر آن در هلند قرار دارد، در سال ۲۰۰۵ در کشورهای مختلف جهان حدود ۴۹۲میلیون تن فولاد تولید کردند. با توجه به آنکه متال استیل در سال ۲۰۰۵ از ادغام شرکت‌های ال.ان.ام، آی.اس.جی، کریونستال و والین تشکیل شد، تولید آن نسبت به مجموع تولید شرکت‌های یاد شده در سال ۲۰۰۴ با ۴۶/۱۶درصد رشد همراه بوده است.آرسلور (از کشور لوکزامبورگ) که در سال ۲۰۰۴ بزرگترین فولاد‌ساز جهان محسوب می‌شد، در سال ۲۰۰۵ در رده دوم قرار گرفته است. همچنین تولید آرسلور در سال ۲۰۰۵ حدود ۴۷میلیون تن بوده که البته نسبت به سال ۲۰۰۴ با ۵۳/۰درصد کاهش همراه بوده است.

در سال ۲۰۰۵ ، سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) با تولید ۴/۹ میلیون تن ، با چهار پله سقوط نسبت به سال ۲۰۰۴ در رده بیست‌وهشتم جهان قرار گرفته است. ایمیدرو عنوان بزرگترین فولاد ‌ساز خاورمیانه را از آن خود کرده است. پس از ایمیدرو، اردمیر ترکیه با تولید ۵میلیون و ۱۵۰هزار تن فولاد در جایگاه دوم قرار دارد. الحدید عربستان سعودی با تولید ۴میلیون و ۱۹۰هزار تن، سوم است و گروه عز از مصر با تولید ۴میلیون و ۱۶۰هزار تن در مکان چهارم قرار دارد

جدول (۲)- بزرگترین شرکتهای تولیدکننده فولاد در سال ۲۰۰۵ واحد: میلیون تن

http://www.worldsteel.org/wsif.php ماخذ:

از سوی دیگر در حالی که کشور چین بزرگترین فولاد ساز جهان است با این وجود بزرگترین فولاد ساز چینی، شرکت بائواستیل شانگهای، در رده ششم قرار گرفته است و میزان تولید آن در سال ۲۰۰۵ بالغ با ۲۲میلیون و ۷۳۰هزار تن بوده است. بنابر‌این با توجه به کوچک بودن حجم تولید فولاد ‌سازان چینی در مقیاس جهانی به صورت منفرد، تعداد آنها باید زیاد باشد. از میان ۱۲۰ فولاد ‌ساز برتر جهان، ۳۷ شرکت چینی هستند و از این لحاظ چین در جایگاه اول جهانی قرار گرفته است.
۱-۵)بررسی تکنولوژی های تولید فولاد
تولید انبوه فولاد در جهان با ابداع فرآیند بُسمر در سال ۱۸۵۶ در انگلستان آغاز شد. پس از ابداع این روش، فرآیندهای تولید فولاد دیگری نظیر توماس، زیمنس مارتین، کوره قوس الکتریکی و درنهایت در سال ۱۹۵۲ روش کُنوِرتُر اکسیژنی در صنعت فولاد به کار گرفته شد. امروزه تکنولوژی فولاد سازی به دو بخش عمده تولید مواد خام و تولید محصولات نهایی (نورد) تقسیم می شوند. تولید فولاد خام به دو روش عمده صورت می گیرد. روش اول، تهیه چدن مذاب در کوره بلند و ساخت فولاد در کنورترهای اکسیژنی و ریخته گری مداوم فولاد مذاب است. روش دیگر، ذوب قراضه یا آهن اسفنجی در کوره های قوس الکتریکی و ریخته گری

مداوم می باشد. هم اکنون روش های قدیمی توماس و زیمنس مارتین تنها در برخی کشورها نظیر روسیه و اُکراین مورد استفاده قرار می گیرند. عمده کشورهای صاحب فولاد به روش کوره بلند و کنورتر اکسیژنی تولید می کنند. در روش کوره بلند که حدود ۳/۶۳ درصد فرآیندهای تولید فولاد جهان به این روش صورت می گیرد، سنگ آهن پس از فرآوری (دانه بندی و گندله سازی)، در کوره بلند و طی فرآیند احیای غیرمستقیم با استفاده از کُک، به چدن مذاب و سپس در کُنورتُر اکسیژنی به فولاد مذاب تبدیل می شود. اما در روش کوره قوس الکتریکی، مستقیما آهن قراضه را به فولاد مذاب تبدیل می نمایند.

امروزه سهم کوره بلند، کوره قوس الکتریکی و کوره روباز(زیمنس مارتین) در تولید فولاد جهان، به ترتیب ۶۳۳ ، ۳۳۱ و ۶/۳ درصد است. همچنین ۸۸ درصد فولاد خام جهان به روش ریخته گری مداوم به دست می آیند. به گزارش واحد تحقیقات ماهنامه اقتصاد ایران، ۸/۲۸ درصد فرآیند تولید فولاد خام کشورمان به روش تکنولوژی کوره بلند و کنورتر اکسیژنی و ۲/۷۱ درصد به روش کوره قوس الکتریکی می باشد. با توجه به وجود گاز طبیعی فراوان و ارزان در ایران و مشکلات ناشی از کمبود کک متالورژیکی، به نظر می رسد باید فرآیند تولید فولاد سازی در ایران در راستای آهن اسفنجی و کوره قوس الکتریکی رشد کند. از سوی دیگر، در

حال حاضر در کشورمان در حدود ۴۷ درصد محصولات به صورت مقاطع و ۵۳ درصد به صورت تخت تولید می شوند. در حالی که ساختار کشور نیاز به ۸۰ درصد محصولات مقاطع و ۲۰ درصد محصولات تخت دارد. لذا تغییر روش و نوع محصولات و فرآورده های فولاد تولید شده با توجه به نیاز بازار داخلی ضروری است.
جدول(۳)- تکنولوژی های مرسوم در جهان جهت تولید فولاد

۱-۶)ساختار بازار جهانی فولاد
بررسی ساختار بازار و درجه تمرکز در تولید فولاد جهان نشان می دهد که نسبت تمرکز (سهم دو بنگاه برتر)، ۴۸ درصد در سال ۲۰۰۵ می باشد که بیانگر درجه تمرکز بالا در این صنعت است.

همچنین مقدار عددی شاخص هرفیندال ـ هیرشیمن در سال ۲۰۰۵ معادل ۱۹۳۲ واحد است که این شاخص نیز بیانگر تمرکز نسبتاٌ بالای بنگاه ها در این صنعت در سطح جهان می باشد.

همچنین بررسی ها نشان می دهد که در سطح کشورها نیز تمرکز تولید فولاد و محصولات فولادی بیشتر شده است . برای نمونه در سال ۱۹۹۳ سهم ۱۰ کشور تولید کننده عمده از تولید جهانی فولاد و محصولات فولادی ۲۲ درصد بود اما در سال ۲۰۰۵ این سهم به ۴۰ درصد افزایش یافته است .
نمودار (۳)- سهم تولید کنندگان عمده از تولید جهانی فولاد در طی سال های ۲۰۰۵-۱۹۹۳ به غیر از چین

۱-۷)تجارت جهانی فولاد و محصولات فولادی
۱-۷-۱) صادرات و واردات جهانی
تجارت جهانی فولاد و محصولات فولادی سالیانه حدود ۳۰ الی۳۵ درصد کل تولید جهانی آن می‌باشد. دلیل عمده کم ‌بودن حجم این تجارت، مشکل حمل و نقل و هزینه‌بر بودن آن است. به همین دلیل، تولیدکنندگان سعی می‌کنند که عمده تولیداتشان را در داخل کشور خود عرضه نمایند و اگر بخواهند صادرات هم داشته باشند، به دنبال بازارهای نزدیک و محلی هستند. کشورهایی مثل ژاپن و ترکیه در دسته صادرکنندگان بزرگ فولاد و محصولات فولادی هستند. آمریکا نیز با وجود صادراتی که دارد، جزو بزرگترین واردکنندگان فولاد و محصولات فولادی می باشد.
در سال ۲۰۰۴ تجارت جهانی فولاد و محصولات فولادی با ۸ درصد رشد نسبت به سال قبل به ۲۶۲ میلیون تن رسید(این میزان به غیر از تجارتی است که میان اعضای اتحادیه اروپا صورت می گیرد ).بزرگترین صادرکنندگان فولاد و محصولات فولادی در این سال ژاپن (۳۴۸ میلیون تن)، اتحادیه اروپا(۳۱۸ )، روسیه(۳۰۴)، اوکراین(۲۸۲) و چین (۲۰) بودند.در این سال بزرگترین واردکنندگان نیز چین(۳۳۲ میلیون تن)، امریکا(۳۲۸)، اتحادیه اروپا(۳۰۴) و کره جنوبی(۱۷۷) بودند.

نمودار(۴)- تجارت جهانی فولاد و محصولات فولادی به صورت فصلی طی سال های ۲۰۰۵-۱۹۹۹
نمودار(۵)-صادرات و واردات ماهیانه چین طی سال های ۲۰۰۵-۲۰۰۰

۱-۷-۲) تعرفه فولاد و محصولات فولادی در جهان
تعرفه فولاد و محصولات فولادی نظیر بسیاری از محصولات صنعتی در کشورهای عضو WTO روندی کاهشی داشته و عمدتا در کشورهای صنعتی حذف شده است. در جدول (۴) آخرین نرخ تعرفه فولاد و محصولات فولادی در کشورهای عمده تولید کننده و واردکننده و صادرکننده ارایه شده است.
جدول (۴) ـ تعرفه فولاد و محصولات فولادی در کشورهای منتخب در سال ۲۰۰۴
۷۲۰۶۱۰ ۷۲۰۸۳۹ ۷۲۰۸۵۱ ۱۷/۷۲۰۹ ۴۹/۷۲۱۰
رومانی ۱۰ ۲۰ ۲۰ ۱۰ ۰
ژاپن ۰ ۰ ۰ ۰ ۰
کره جنوبی ۲ ۲ ۴ ۴ ۴
چین ۲ ۳ ۶ ۳ ۴
هند ۴۰ ۴۰ ۴۰ ۴۰ ۴۰
اتحادیه اروپا ۰ ۰ ۰ ۰ ۰
آمریکا ۰ ۰ ۰ ۰ ۰
مکزیک ۱۳ ۱۸ ۷/۱۴ ۱۸ ۱۴
کانادا ۰ ۰ ۰ ۰ ۰
برزیل ۵/۷ ۸/۱۱ ۵/۱۳ ۱۲ ۸/۱۲
ایران ۴ ۱۰ ۱۰ ۱۰ ۱۰
مصر ۵ ۲۰ ۲۰ ۲۰ ۲۳
روسیه ۵ ۵ ۵ ۵ ۵
ماخذ:www.UNCTAD.com و قانون مقررات صادرات و واردات سال ۱۳۸۵
– ۷۲۰۶۱۰ شمش آهن و فولاد و غیرممزوج
– ۷۲۰۸۳۹ آهن یا فولاد به صورت طومار
– ۷۲۰۸۵۱ آهن یا فولاد به صورت طومار به ضخامت بیش از ده میلیمتر
– ۱۷/۷۲۰۹ آهن یا فولاد تخت یا سرد نورد شده
– ۴۹/۷۲۱۰ آهن یا فولاد تخت نورد شده
۱-۸)قیمت گذاری و بورس
اصولاٌ بورس‌های کالایی دو نقش مهم کشف قیمت و پوشش ریسک را دارا هستند. ولی باید توجه داشت که سازوکار بورس تنها در بازارهایی که شرایط رقابتی دارند به هدف اصلی خود یعنی کشف قیمت نایل خواهند شد و در بازارهایی که درجه تمرکز بالا است و شرایط انحصاری برقراراست، سازوکار بورس به جعل یا دستکاری قیمت (و نه کشف قیمت) منجر خواهد شد. براین اساس و با توجه به درجه تمرکز بالای فولاد در جهان، قیمت‌گذاری فولاد و محصولات فولادی در هیچ کشوری از طریق سازوکار بورس انجام نمی‌شود. در جدول (۳) فهرست برخی از بورس‌های جهان و کالاهای مورد معامله در آن ارایه شده، که مشاهده می‌شود فولاد و محصولات فولادی در هیچیک از بورسهای کالایی دنیا ارایه نمی‌شود.
جدول (۵) : بورس‌های عمده و کالاهای مورد معامله در آن

کشور بورس کالائی
آمریکا بازار معاملات قهوه، شکر و کاکائو نیویورک، بازار معاملات پنبه و سلف نیویورک و ;
انگلستان بازار معاملات سلف سیب زمینی لندن، انجمن پایانه بازار لاستیک لندن، پایانه بازار شکر لندن و ;
ژاپن بازار غلات هوکایدو، بازار غلات کوبه، بازار ابریشم خام کوبه، بازار مبادلات لاستیک کوبه و ;.
آلمان بازار کالائی برلین، بازار گندم و مواد خام روین و ;
آرژانتین بازار مبادلات گندم

اتریش بازار مبادلات کالائی وین
استرالیا بازار معاملات سلف سیدنی، اتاق پایاپای بورس آتی سیدنی
هنگ کنگ بازار کالائی هنگ‌کنگ و انجمن مبادلات طلا و نقره چین
کنیا دفتر قهوه کنیا، دفتر معاملات قهوه، انجمن تجارت چای شرق آفریقا و اداره چای کنیا
مالزی دفتر مبادلات و پروانه‌های تجاری لاستیک مالزی، بازار مواد خام کوالالامپور و بازار قلع
سنگاپور انجمن لاستیک سنگاپور و بازار معاملات طلای سنگاپور
مأخذ: موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی (۱۳۸۴).

براساس آموزه‌های اقتصادی هر بازار دارای سه ویژگی ساختار، رفتار و عملکرد می‌باشد. ساختار آن‌دسته از خصوصیات سازمانی بازار می‌باشند که با شناسائی آنها می‌توان نظام قیمت‌گذاری و رقابت در بازار را مشخص نمود. از مهم‌ترین جنبه‌ها و خصوصیات سازمانی بازار می‌توان به تمرکز فروشندگان، تمرکز خریداران و ; اشاره کرد. درجه تمرکز فروشندگان به‌عنوان یکی از مهمترین خصوصیات ساختار بازار، توسط تعداد فروشندگان و چگونگی توزیع اندازه آنها تعیین می‌شود. بازارها را براساس شاخص تمرکز می‌توان از رقابت تا انحصار طبقه‌بندی کرد. در بازارهائی که درجه تمرکز بالاست، به‌دلیل آنکه بازار در دست تعداد معدودی بنگاه متمرکز شده است ائتلاف و همکاری و بروز رفتار غیررقابتی محتمل است.

همانطورکه بیان شد درجه تمرکز در بازار جهانی فولاد بالاست و بخش عمده‌ای از توان تولیدی فولاد جهان در دست تعداد معدودی از شرکتهای بزرگ قرار دارد(بنگاه میتال استیل هلند حدود ۴۴ درصد بازار تولید فولاد و محصولات فولادی جهان را در اختیار دارد). وجود چنین ساختاری منجر شده تا در بازار جهانی فولاد، شرایط رقابتی حکمفرما نباشد. بنابراین باید متناسب با این ساختار، نظام قیمت‌گذاری را مشخص کرد. مسلم آنست‌که نمی‌توان در چنین ساختار انحصاری، از سازوکار بورس برای تعیین قیمت و قیمت‌گذاری استفاده کرد. بدان دلیل که سازوکار بورس برای بازارهای با شرایط رقابتی عمل می‌کند.
از عوامل دیگری که می توان دلیلی بر عدم ورود فولاد و محصولات فولادی به بورس های کالایی جهان نام برد تنوع بیش از حد محصولات فولاد و همچنین عدم وجود استاندارد می باشد. این امر نیز یکی از شرایط وجود بازار رقابت (همگنی محصول) را نقض می کند.

این موضوع اخیراٌ در بورس فلزات لندن(LME) آنهم به صورت قراردادهای معاملات آتی مورد بررسی قرار گرفته که با توجه به خصوصیت های این کالا از قبیل نیمه ساخت بودن آن و عدم تناسب با سیستم انبارداری LME و اینکه فولاد و محصولات فولادی به مرور زمان خاصیت خود را از دست داده و به راحتی در حمل و نقل آسیب می بیند و نیز بدلیل تنوع و مشخصات وسیع این کالا هنوز وضعیت روشنی برای رورد این کالا به بورس فلزات لندن متصور نمی باشد.
۱-۹) قیمت فولاد و محصولات فولادی:

در سال های اخیر قیمت جهانی فولاد و محصولات فولادی روندی افزایشی را از سال ۲۰۰۲ آغاز نمود در سال ۲۰۰۵ قیمت جهانی کاهش یافت اما از ماههای پایانی آن سال روند افزایشی قیمت های جهانی فولاد و محصولات فولادی آغاز شده و همچنان ادامه دارد.روند شاخص قیمت فولاد و محصولات فولادی در سال های اخیر در نمودار ۷ ترسیم شده است.
نمودار (۶)- شاخص قیمت های جهانی فولاد و محصولات فولادی

نمودار(۷)- روند قیمت جهانی فولاد و محصولات فولادی طی سال های ۲۰۰۶-۲۰۰۰

فصل دوم -بازار فولاد درایران
۲-۱)مقدمه
در این فصل به بررسی بازار فولاد ایران پرداخته می شود. در ابتدا تولید در در دو بخش فولاد خام و محصولات فولادی مورد بررسی قرار می گیرد و در ادامه ساختار بازار فولاد و محصولات فولادی تبیین می شود، پس از آن آمار پیش بینی تولید فولاد کشور در پایان برنامه چهارم توسعه و نیز مصرف فولاد و محصولات فولادی در کشور ارایه خواهد شد، همچنین وضعیت صادرات و واردات و نیز نحوه قیمت گذاری فولاد در کشور و عملکرد فولاد در بورس فلزات تهران مورد بررسی قرار خواهد گرفت.