مقاله عوامل مؤثر بر ارتقاء تمکین مؤدیان مالیاتی اداره کل مالیاتی استان مرکزی

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله عوامل مؤثر بر ارتقاء تمکین مؤدیان مالیاتی اداره کل مالیاتی استان مرکزی دارای ۶۸ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله عوامل مؤثر بر ارتقاء تمکین مؤدیان مالیاتی اداره کل مالیاتی استان مرکزی  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله عوامل مؤثر بر ارتقاء تمکین مؤدیان مالیاتی اداره کل مالیاتی استان مرکزی،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن مقاله عوامل مؤثر بر ارتقاء تمکین مؤدیان مالیاتی اداره کل مالیاتی استان مرکزی :

چکیده:
این تحقیق به بررسی عوامل مؤثر بر ارتقاء تمکین مؤدیان مالیاتی در اداره کل مالیاتی استان مرکزی می پردازد. جامعه آماری تحقیق شامل کلیه مأموران مالیاتی استان مرکزی در سه سطح سازمانی کارشناس ارشد مالیاتی، رئیس گروه مالیاتی و رئیس امور مالیاتی که جمعأ به تعداد ۲۳۲ نفر بوده می باشد. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی است. همچنین از نظر هدف در طبقه بندی تحقیقات کاربردی قرار می گیرد. در این تحقیق جهت جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه بهره برده شده است. و برای مستند سازی نتایج تجزیه و تحلیل آماری و ارائه راه حل های نهایی، محقق از شیوه آماری با استفاده از نرم افزار spss اقدام به تجزیه و تحلیل سوالات و فرضیات نموده است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهد که متغیرهای تشویقات و تسهیلات مالیاتی، مجازات مالیاتی، تخصص و کارایی مأموران مالیاتی، فرهنگ مالیاتی و مشارکت دادن مؤدیان و توجیه آنان از نحوه محاسبه مالیات هر یک در ارتقاء تمکین مؤدیان مالیاتی مؤثر می باشد.

مقدمه:
امروزه نقش نظام های مالیاتی در هر کشوری در تأمین درآمدها از محل منابع مالیاتی بر هیچکس پوشیده نیست. در بعد اجتماعی، هدف عمده از وضع مالیات کاهش فاصله طبقاتی و توزیع مجدد درآمدهاست. هدف اقتصادی از وضع مالیاتها، تثبیت نوسانهای اقتصادی، تخصیص بهینه منابع بین بخشهای مختلف و کمک به تسریع فرآیند توسعه بخشی یا منطقه ای می باشد و هدف بودجه ای دولتها از وضع مالیاتها نیز، تأمین مالی بودجه دولت می باشد.
متأسفانه مالیاتها در اقتصاد ایران اثر بخشی لازم و کافی را نداشته چراکه نقش و تأثیر درآمدهای نفتی در تأمین هزینه های جاری علاوه بر اینکه موجب اتکاء درصد بالایی از بودجه کشور به درآمدهای نفتی شده، زمینه رشد هزینه های جاری را نیز فراهم نموده و مانع شکوفایی ظرفیتهای واقعی اقتصاد کشور گردیده و از طرفی دولت را از داشتن یک درآمد ثابت و قابل اطمینان و اعتماد محروم کرده است بطوریکه اکنون با گذشت زمان زیاد این موضوع به یک مشکل اساسی در کشور تبدیل شده است.
توجه بیشتر به نقش مالیات در بودجه دولت و انجام اقداماتی به منظور افزایش سهم درآمدی آن در کشور ضرورت دارد چراکه از یک سو با محدودیت ظرفیت منابع طبیعی و از سوی دیگر به دلایل گوناگون از قبیل ابداع روش های جدید تولید و دستیابی به جانشین های مناسب با نوسان تقاضا و قیمت ها در بازار جهانی روبرو هستیم، از این رو نمی توان مدت طولانی به درآمد فروش منابع نفتی اتکا کرد.
سند چشم انداز بیست ساله جمهوری اسلامی ایران در بخش امور اقتصادی در بند ۴۲، بر حرکت برای تبدیل درآمد نفت و گاز به دارایی های مولد به منظور پایدارسازی فرآیند توسعه و تخصیص و بهره برداری بهینه از منابع تأکید خاص کرده است که این امر توجه برنامه ریزان را به سایر منابع درآمد غیر نفتی دولت که در رأس آن مالیات، به عنوان منبع درآمدی قابل اطمینان قرار دارد؛ نمایان می کند. در ماده ۲ قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بر لزوم توسعه افزایش سهم درآمدهای غیر نفتی ( مالیاتها و سایر درآمدها ) از کل منابع بودجه تأکید شده به گونه ای که تا پایان برنامه چهارم اعتبارات هزینه ای دولت به طور کامل از طریق درآمدهای مالیاتی و سایر درآمدهای غیر نفتی تأمین شود

.
دولتها به تنهایی و بدون مشارکت مردم قادر به وصول مالیات نخواهند بود. و در این راستا دولت باید به دنبال یافتن دلایل عدم پذیرش مالیات از سوی مردم بوده و نسبت به رفع آن علت ها اقدام نماید. این پژوهش نیزدر جهت یافتن عوامل موثر بر ارتقاء تمکین مؤدیان مالیاتی می باشد.

فصل اول
کلیات تحقیق

۱-۱ – مقدمه
در هر پژوهش آشنایی با کلیات تحقیق برای درک هرچه بیشتر موضوع تحقیق امری ضروری بنظر می رسد، لذا در این فصل سعی کرده ایم پس از بیان مسئله به اهمیت و ضرورت تحقیق پرداخته و در ادامه اهداف تحقیق، چارچوب نظری تحقیق،مدل مفهومی تحقیق،فرضیه های تحقیق و متغیرهای مستقل و وابسته را بررسی نموده و در پایان به تعریف واژه ها و اصطلاحات تحقیق بپردازیم.

۲-۱- بیان مسئله
مالیات به عنوان یک بخش از در آمدهای دولت نقش مهمی دراقتصاد هر کشور دارد . آگاهی ازوصول میزان درآمدهای مالیاتی نقش مهمی در پیش بینی بودجه دولت و برنامه ریزی های آتی جهت توزیع و مصرف آن دارد . اما باید در نظر داشت که بهترین مدیریت مالیاتی صرفأ آن نیست که بیشترین درآمد مالیاتی را وصول شود .این مسئله که چنین درآمدی چگونه وصول شده است یعنی اثر آن بر عدالت مالیاتی، عواقب سیاسی آن برای دولت ها وتاثیر آن بر سطح رفاه اقتصادی نیز به همان اندازه مهم است . یک مدیریت مالیاتی ضعیف ممکن است از بخش هایی که وصول مالیات از آنها به سادگی امکان پذیر است، مثلأ حقوق بگیران ، میزان معتنابهی مالیات وصول نماید در حالی که از وصول مالیات بر شرکتها عاجز باشد . بنابراین سطح وصولی مالیات یک معیار ساده برای اندازه گیری کارآیی مدیریت مالیاتی است.یک معیار دقیقتراندازه گیری کارآیی مدیریت مالی، درجه تمکین مؤدیان در میان بخش های مختلف جامعه مؤدیان است . طبق سند چشم انداز۲۰ساله کشور که توسط مقام معظم رهبری ابلاغ گردید ، تا پایان برنامه ۵ ساله توسعه اقتصادی کشور دولت باید بتواند هزینه های جاری خود را ازمحل درآمدهای غیرنفتی که بطور عمده درآمدهای مالیاتی می باشد، تامین نماید . این در حالی است که آمارها نشان می دهند که درآمدهای مالیاتی سهم بسیار ناچیزی ازمنابع درآمدی کشوررا تشکیل می دهد. از این رو دولت باید درصد افزایش سهم درآمدهای مالیاتی برآمده و دراین زمینه گام های موثرتری را بردارد و این امر مسیر نخواهد شد جزء با تمکین مؤدیان نسبت به مالیات تشخیصی توسط مأموران مالیاتی .
تحقیق حاضر به دنبال پاسخ به این سوال است که چه عواملی برارتقاء تمکین مؤدیان مالیاتی تاثیر دارد؟ ودرادامه سوالات زیر مطرح می شود :
۱-آیا تشویقات وتسهیلات مالیاتی بر ارتقاء تمکین مؤدیان مالیاتی تاثیر می گذارد ؟
۲-آیا مجازات مالیاتی برارتقاء تمکین مؤدیان مالیاتی تاثیر می گذارد ؟
۳-آیا تخصص وکارایی ماموران تشخیص مالیات درجهت اجرای عدالت مالیاتی بر ارتقاء تمکین مؤدیان مالیاتی تاثیر می گذارد؟
۴- آیا ارتقاء فرهنگ مالیاتی بر ارتقاء تمکین مؤدیان مالیاتی تاثیر می گذارد؟
۵- آیا مشارکت مؤدیان وتوجیه آنان از نحوه محاسبه مالیات بر ارتقاء تمکین مؤدیان مالیاتی تاثیر می گذارد؟

۳-۱- اهمیت وضرورت موضوع تحقیق :
نظربه این که بعد از نفت، مالیات مهمترین منبع تامین درآمد دولت می باشد و با توجه به نقش روز افزونی که دربرنامه های توسعه اقتصادی کشور برای مالیات درنظرگرفته می شود، لذا تحقق درآمدهای مالیاتی ازاهداف مهم دولت می باشد ازآنجا که مال و ثروت مورد علاقه مردم می باشد، پس افراد حاضرنیستند به آسانی آن را به کسی داده و یا در هر راهی خرج کنند، لذا دولت ها برای وصول مالیات با مشکلاتی روبرو بوده وادارات گسترده ای را در کشوربرای وصول آن تأسیس نموده اند. همواره این سوال مطرح بوده که چرا هیچگاه مالیاتهای تشخیصی با مالیات های وصولی مطابقت نداشته وقسمت قابل توجهی ازدرآمدهای مالیاتی تحقق نمی یابد . بطور کلی امکان وصول درآمدهای مالیاتی محقق نخواهد شد جزء با تمکین مؤدیان مالیاتی نسبت به مالیات های تشخیصی، از این رو سازمان مالیاتی کشوربه عنوان متولی وصول درآمدهای مالیاتی همواره با صدور بخشنامه ها و دستورالعمل ها ضمن تاکید بر عدالت مالیاتی سعی در وصول مالیات حقه دولت نموده است .لذا تحقیق حاضر نیز سعی بر بررسی عوامل موثر بر ارتقاء تمکین مؤدیان مالیاتی دارد .

۴-۱- اهداف تحقیق
با توجه به موضوع پژوهش حاضر که به بررسی عوامل موثر بر تمکین مؤدیان مالیاتی می پردازد، اهداف زیر مد نظر است :

۱-۴-۱ – اهداف کلی
هدف کلی این تحقیق بررسی عوامل موثر بر تمکین مؤدیان مالیاتی می باشد.

۲-۴-۱- اهداف ویژه
اهداف ویژه تحقیق به شرح زیر بیان می شود :
نتیجه به دست آمده از این تحقیق می تواند باعث شناخت متغیرهای موثر بر تمکین مالیات شده و درنتیجه استفاده ازنتایج آن در برنامه ریزی وسیاست گذاری سازمان امور مالیاتی کشوردر جهت تمکین مؤدیان مالیاتی، افزایش رضایت مندی مؤدیان مالیاتی، بهبود روش های شناسایی وصول درآمدهای مالیاتی مورد استفاده قرار گرفته وباعث افزایش درآمدهای کشور شود.

۵-۱- چارچوب نظری تحقیق
چارچوب نظری الگویی است که محقق بر اساس آن درباره روابط بین عواملی که در ایجاد مسئله، مهم تشخیص داده شده اند، نظریه پردازی می کند. این نظریه می تواند ضرورتاً سخن پژوهشگر نباشد و بطور منطقی از نتایج قبلی پیرامون مسئله نشأت گیرد. به طور خلاصه چارچوب نظری به رابطه بین متغیرهایی مانند متغیرهای مستقل، وابسته، مداخله گر و تعدیل گر که تصور می شود در دگرگونی شرایط مورد بررسی نقش دارند، می پردازد. ایجاد چنین چارچوب نظری در برقراری و ساخت فرضیه ها، آزمون ها و همچنین تکمیل درک پژوهشگر کمک می کند. (خاکی، ۱۳۸۷، ۳۰).۱

جدول شماره(۱-۱) :نتایج تحقیقات پیرامون متغیرهای مؤثر در تمکین و عدم تمکین مالیاتی
سال محقق / محققان یافته های پژوهش
۲۰۰۳ چن متغیر نرخ مالیات از عوامل مؤثر بر فرار مالیاتی است.
۲۰۰۴ جوردی متغیر تورم عامل مؤثر در فرار مالیاتی می باشد.
۲۰۰۸ سانگ هون متغیر حقوق و دستمزد در بازار رقابتی از عوامل مؤثر بر فرار مالیاتی است.
۱۳۷۳ عین اله علاء متغیرهای نحوه نگرش مردم و فاصله میان حکومت ها و مردم مهمترین عامل عدم پرداخت مالیات می باشد.
۱۳۷۴ احمد پور متغیرهای اجرای نابسامان وصول مالیات و قوانین و مقررات پیچیده از مهمترین عوامل گریز از پرداخت مالیات می باشد.

۶-۱- فرضیه های تحقیق
برای پاسخ به سئوال های تحقیق فرضیه های زیر تدوین گردید:
۱-۶-۱- فرضیه اول
تشویقات و تسهیلات مالیاتی بر ارتقاء تمکین مؤدیان مالیاتی تاثیر می گذارد.
۲-۶-۱-فرضیه دوم
مجازات مالیاتی بر ارتقاء تمکین مؤدیان مالیاتی تاثیر می گذارد .
۳-۶-۱-فرضیه سوم
تخصص و کارآیی ماموران تشخیص مالیات در جهت اجرای عدالت مالیاتی بر ارتقاء تمکین مؤدیان مالیاتی تاثیر می گذارد.

۴-۶-۱- فرضیه چهارم
ارتقاء فرهنگ مالیاتی بر ارتقاء تمکین مؤدیان مالیاتی تأثیر می گذارد.
۵-۶-۱- فرضیه پنجم
مشارکت دادن مؤدیان و توجیه آنان از نحوه محاسبه مالیات بر ارتقاء تمکین مؤدیان مالیاتی تاثیر می گذارد .

متغیرهای مستقل و وابسته
در این پژوهش تشویقات و تسهیلات مالیاتی ،مجازات مالیاتی ، تخصص و کارآیی ماموران تشخیص مالیات درجهت اجرای عدالت مالیاتی ،ارتقاء فرهنگ مالیاتی ومشارکت دادن مؤدیان و توجیه آنان از نحوه محاسبه مالیات به عنوان متغیرهای مستقل و ارتقاء تمکین مؤدیان مالیاتی به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شده است.

۷-۱-قلمرو مطالعاتی تحقیق
الف- قلمرو موضوعی:
موضوع به عوامل مؤثر بر ارتقاء تمکین مؤدیان مالیاتی اداره کل مالیاتی استان مرکزی می پردازد.
ب-قلمرو مکانی:
اداره کل مالیاتی استان مرکزی

۸-۱- تعاریف مفاهیم و واژه های تحقیق
مالیات: کلمه مالیات در عربی به معنی باج ، خراج و پولهایی است که مأمورین وزارت دارایی به موجب قانون از مردم می گیرند. مالیات عبارت است ازسهمی که به موجب اصل تعاون ملی و طبق مقررات موضوعه هریک از افراد کشور موظف است ازدرآمد یا دارایی خود به منظور تأمین هزینه های عمومی و حفظ منافع اقتصادی ،سیاسی و اجتماعی کشوربر حسب توانایی و استطاعت مالی خود به خزانه دولت بپردازد (رزاقی ، ۱۳۸۸، ۳۱)۱
تمکین مالیاتی: عبارت است از رعایت قانون از سوی مؤدیان(عرب مازار، ۱۳۷۳، ۲۴)۲
فرهنگ مالیاتی: فرهنگ مالیاتی را می توان مجموعه از طرزتلقی بینش و واکنش اشخاص درقبال سیستم مالیاتی دانست؛ این طرز تلقی به طور قطع بایک قانون مناسب ونیز عملکرد مأمورین مالیاتی دربکارگیری قانون درمواجهه با مؤدیان، نقش اساسی دارد . بدیهی است فرهنگ مالیاتی تا حد زیادی متأثر از فرهنگ عمومی ونیز عوامل ایدئولوژیکی، سیاسی، اقتصادی واجتماعی است وقوانین نیز عواملی هستند که فرهنگ مالیاتی را در جامعه تحت تأثیر قرار می دهند ( کلانتری ، ۱۳۸۷، ۸۳)۱
اصل عدالت مالیاتی : منظور از عدالت مالیاتی این است که مالیات وصولی دولت باید متناسب با توانایی مالیات دهنده بوده وعمومیت داشته باشد یعنی تمامی افراد در آن شرکت داشته باشند و تبعیض در بین نباشد (مهندس، ۱۳۷۲، ۴۱)۲
جرائم مالیاتی : منظور جرائم مقرر در قانون مالیاتهای مستقیم می باشد که در صورت عدم رعایت آن از مؤدی مالیاتی اخذ و به حیطه وصول درخواهد آمد. بعنوان نمونه جریمه عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی درموعد مقرر.
عناوین دیگر مالیاتی بر اساس آئین نامه ماده ۲۱۹ قانون مالیاتهای مستقیم:
مؤدی مالیاتی : هر شخص حقیقی یا حقوقی صاحب پرونده مالیاتی درادارات امور مالیاتی بعنوان مؤدی مالیاتی شناخته می شود.
واحد مالیاتی :طبق ماده یک آئین نامه اجرایی ماده ۲۱۹ قانون مالیاتهای مستقیم، کوچک ترین جزء تقسیمات اداری است که بر اساس محدوده جغرافیایی، منابع مالیاتی، نوع مؤدیان یا حسب وظیفه مقرر در قانون از طرف سازمان تعیین می شود.
اداره امور مالیاتی: منظور از اداره امور مالیاتی در موارد مختلف قانون، واحد سازمانی مشخصی است که شامل تقسیمات اداری کوچک تری به نام واحد مالیاتی می باشد و بر اساس محدوده جغرافیایی، منابع مالیاتی، نوع مؤدیان، یا بر اساس نوع وظیفه با تعداد کافی واحد مالیاتی تشکیل می شود.
مأموران مالیاتی: کلیه کارکنانی که عهده دار انجام وظایف موضوع آئین نامه ماده ۲۱۹ قانون مالیاتهای مستقیم مشتمل بر شناسایی، تشخیص، مطالبه و وصول مالیاتهای موضوع قانون فوق می باشند.
کارشناس ارشد مالیاتی: در ماده ۹ آئین نامه اجرایی ماده ۲۱۹ قانون مالیاتهای مستقیم از کارشناس ارشد مالیاتی چنین تعریف شده است : مأمور مالیاتی است که از بین کارمندان سازمان مالیاتی با تحصیلات کارشناسی یا بالاتر با حداقل سه سال سابقه خدمت در شغل کارشناس مالیاتی انتخاب می شود و سرپرستی واحد مالیاتی را عهده دار بوده مسئولیت تأیید گزارشات و عملکرد افراد تحت سرپرستی به عهده وی می باشد و تحت نظر رئیس گروه مالیاتی، انجام وظیفه می نماید.
رئیس گروه مالیاتی : طبق ماده ۱۰ آئین نامه اجرایی ماده ۲۱۹ قانون مالیاتهای مستقیم، رئیس گروه مالیاتی مأمور مالیاتی است که از بین کارمندان سازمان مالیاتی با تحصیلات کارشناسی یا بالاتر با حداقل سه سال خدمت در شغل کارشناس ارشد مالیاتی انتخاب می شود و سرپرستی واحد مالیاتی را عهده دار بوده وتحت نظر رئیس امور مالیاتی انجام وظیفه می نماید.
رئیس امور مالیاتی : بر اساس ماده ۱۱ آئین نامه اجرایی ماده ۲۱۹ قانون مالیاتهای مستقیم رئیس امور مالیاتی مأمور مالیاتی است که از بین کارمندان سازمان مالیاتی با تحصیلات لیسانس یا بالاتر با حداقل سه سال سابقه خدمت در شغل رئیس گروه مالیاتی انتخاب می شود و مسئولیت نظارت بر گروه های مالیاتی و نظارت بر حسن اجرای مقررات را بر عهده دارد.

فصل دوم
مروری بر ادبیات تحقیق

۱-۲ مقدمه
در فصل مروری بر ادبیات تحقیق، محقق در نظر دارد به بیان تاریخچه مالیات ایران، تعاریف مختلف مالیات، مقایسه مالیات با زکات، ویژگی های نظام مالیاتی کارآمد، ارزیابی نظام مالیاتی ایران، مشکلات فعلی نظام مالیاتی ایران، طبقه بندی مالیاتها در ایران، سیر مراحل وصول مالیات و; پرداخته و در پایان به پیشینه تحقیقات صورت گرفته در داخل و خارج از کشور بپردازد.

۲-۲-تاریخچه مالیات ایران
درابتدای تاریخ ایالات وعشایر واقوامی که دارای استقلال بودند پرداخت مالیات را نوعی تحقیرو علامت انقیاد می دانستند وازپرداخت آن خودداری می کردند و رؤسا و پادشاهان این اقوام به دریافت تحفه وهدایا که معمولاٌ هر سال یا چند سال یک مرتبه برای آنها فرستاده می شد اکتفا می کردند و پرداخت عمده مالیات رابر دوش ملل مغلوب و زیرسلطه می نهادند. درزمان اشکانیان به تقلید ازیونانیها درسر حدات ایران دفاتر گمرکی تأسیس گردید و از کالاهای وارده و صادره مبلغی به عنوان حق گمرک دریافت می شده است .درابتدای ظهور سلسله ساسانیان مالیات ارضی به نام خراک ( به زبان عربی خراج ) معمول بوده وازعین محصول گرفته می شد.کشاورزان موظف بودند محصول خود را تا موقعی که مأموران برای تعیین سهم دولت حاضر شوند در صحرا بگذارند که در نتیجه بعضی اوقات طول زمان موجب فاسدشدن محصول و خسارت دولت و مردم می گردید ، به همین علت انوشیروان مصمم به اصلاح مقررات مالیاتی ایران شد واخذ مالیات از محصول را ملغی اعلام کرد و دستور داد تمام دهات و آبادی های کشور را ممیزی و مساحت اراضی را با ذکر نام زارع و مقدار اشجار و اغنام واحشام دردفتری ثبت نمایند .
درزمان ساسانیان مالیاتهای دیگری به عنوان مالیات سر شماری و مالیات سرانه نیز وضع کردند ، زنها وبچه ها ، پیرمردها از پرداخت سرانه معاف بودند .
دردوره های بعد از اسلام تقریباٌ تا زمان هلاکوخان مغول قوانین مالیاتی درتمام بلاد ایران به همان نحو و ترتیبی که خلفای عباسی مقرر نموده بودند ملحوظ و مجری بود اما با آنکه قوانین مزبور مبتنی برقواعد اسلامی بود به توالی ایام به صورت عرضی ظاهر شد و با توجه به زمان وموقعیت های مختلف دچار دگرگونی های گشت . بطوریکه مالیات هایی که دوره استبداد و قبل از مشروطیت وصول گردید برخی همان نوع مالیات های یادگار دورهای پیش از اسلام و بعضی دیگرمربوط به عصرحکومت اسلامی بوده و علاوه بر آن به مرور مالیاتهای دیگری دراین دوره مقرر گردید و به موقع اجرا گذارده می شد.
دردوره مشروطیت در مقررات مالی و مالیاتی اصلاحاتی به عمل آمده و در زمانهای مختلف قوانین جدیدی وضع گردید اولین قانون مربوط به مالیات در سال ۱۳۲۵ هجری قمری به نام قانون ممیزی طبق اصول علمی به تصویب مجلس اول رسید .
در سال ۱۳۰۴شمسی قانونی به تصویب رسید که می توان آن را مبدأ اصلاحات وتحولات مالی ایران شمرد و آن مالیات املاک اربابی و دواب بود .این مالیات فقط عایدات املاک فرروعی تعلق گرفت وازسایر عایدات مانند درآمد بازرگانی ، پیشروان ، شاغل ، آزاد و غیره مالیاتی اخذ نمی گردید ، با وضع این قانون که بعداٌ تغییرات زیادی در آن داده شد و مقررات مالیاتی ایران متحدالشکل گردید و درتمام کشورعمومیت پیدا کرد درسال ۱۳۰۹ قانون مالیات بر درآمد با گنجانیدن نرخ تصاعدی درآمد تصویب شد . در سال ۱۳۱۳قانون صدی سه جایگزین قانون مصوب ۱۳۰۴ گردید و درسال ۱۳۱۶ برای اولین بار قانون مالیات بر ارث تصویب شد . در سال ۱۳۲۲مجدداٌ مالیات املاک فروعی با اصلاحاتی احیا می شود . درسال ۱۳۲۸قانون مالیات املاک فروعی و مالیات بردرآمد به تصویب می رسد .در دوره مشروطیت از بدو تأسیس مجلس تا سال ۱۳۴۵ به مرور قوانین مالیاتی وآئین نامه های مربوطه احکام و قواعد پیشرفته تری گنجانیده می شود بطوریکه قوانین و آئین نامه ها و دستورالعمل های موجود در سال ۱۳۴۵ بسیاری از خصوصیات مربوط به مقررات مالیاتی امروز را در برداشته است . به عنوان مثال برای درآمد حاصل از منابع مختلف مانند حقوق و دستمزد ، شرکتها، مشاغل ، مستغلات مالیاتهایی با نرخ مقرر تعیین ومطالبه می شد. همچنین با ترتیبات خاصی به اعتراضات و شکایات مؤدیان رسیدگی می شده و دررابطه با کمیسیون های تشخیص بدوی و تجدید نظر ایجاد گردید و نرخ های تصاعدی در قانون مالیاتی ایران جای گرفته بوده است.
اما باید گفت مجموعه قوانین مورد اجرای مذکور دچار پراکندگی ودگرگونی های زیاد شده بود و علاوه بر مشکلات ناشی از این پراکندگی ها وتعدد قوانین ترتیبات و تشریفات آن با مسائل روز هماهنگی نداشت ، بالنتیجه وضع یک قانون مالیاتی جدید بطور منسجم که متضمن مالیات بر همه منابع موضوع مالیاتهای مستقیم باشد اجتناب ناپذیر می نمود . تا اینکه لایحه قانونی لازم توسط دولت وقت تنظیم و در ۲۸اسفند ماه ۱۳۴۵ در ۳۲۳ ماده بع تصویب قوه مقننه رسید .در این قانون هم پیش از پیروزی انقلاب پاره ای تغییرات جزئی و پس از آن نیز اصلاحات عدیده ای بعمل آمد .
پس ازپیروزی انقلاب اسلامی و احیا ارزشهای اسلامی در جامعه و دگرگونیهایی که در ارکان مختلف کشوری و لشگری به وقوع پیوست و در این راستا ناگزیر در قوانین مختلف رژیم سابق تغییرات زیادی ایجاد گردید که این تغییرات در بافت جامعه و از جمله مؤدیان مالیاتی هم از جهات

مادی و معنوی وطرز اشتغال وکسب درآمدمؤثربوده است . برای حل مشکلاتی که برای مؤدیان ومأموران مالیاتی شده بود لوایح متعدد اصلاحی و الحاقی ازاسفند ماه ۱۳۵۷ تاکنون به مجلس شورای اسلامی تقدیم و تصویب گردیده است و به دنبال آن وزارت امور اقتصادی و دارایی از اوایل دهه ۱۳۶۰دست به کار تهیه پیش نویس قانون مالیاتهای جدید شده وپیش نویس مورد نظر با

مطالعه دامنه داری که قبلاٌ صورت گرفته بود در اسرع وقت آماده وبعد از بررسی و تصویب هیئت دولت به مجلس شورای اسلامی تقدیم گردید. و پس از بررسی های زیاد درکمیسیونهای مختلف به مدت ۳ سال ومشاوره با هیئت های بازنگری پیش نویس قانون که توسط وزارت امور اقتصادی و دارائی تشکیل گردیده بود سرانجام در ۲۷۱ ماده و ۲۱۱ تبصره در سوم اسفند ماه ۱۳۶۶به تصویب رسید که اول سال ۱۳۶۸ به مورد اجرا گذارده شد و آخرین اصلاحیه دربهمن ماه سال ۱۳۸۰ صورت گرفت.

۳-۲- تعاریف و مفاهیم مالیات
مفهوم را می توان انتزاع یا تجدید رویدادهای مشاهده پذیر دانست، بدین معنا که بیانگر یک چیز، ویژگی یا پدیده بخصوصی است . تشکیل مفهوم راهی کوتاه برای تعریف وتوصیف واقعیت ها است و مقصود ار آن ساده کردن امر تفکر است ( خاکی ، ۱۳۸۷، ۳۴) بنابراین از آنجایی که مفهوم مالیات در موضوع مورد پژوهش اهمیت ویژه ای را دارا می باشد لذا تعریف این واژه از دیدگاه صاحب نظران ارائه می گردد :
۱- به گفته کاستون۱ اقتصاد دان کلاسیک مالیات عبارت است از یک نوع پرداخت و تأدیه مالی که در نتیجه الزام قانونی از نظر تأمین مخارج دولت بلاعوض بوسیله مردم انجام می شود .
۲-از دیدگاه پرفسور ماسگریو ، مالیات قسمتی از درآمد یا دارایی افراد است که به منظور پرداخت مخارج عمومی یا اجرایی سیاست های مالی در راستای حفظ منافع اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشور به موجب قوانین و بوسیله اهرمهای اداری واجرایی دولت وصول می شود.
۳- دانشمند فرانسوی به نام آبلیو ، مالیات را بهای انجام خدماتی که از طرف دولت شده یا می شود دانسته است.
۴- به عقیده کوس ، مالیات عبارتست از وجوهی که هیأت حاکم به موجب اصل تعاون ملی و به منظور تأمین هزینه های دوائر دولتی و پرداهت بدهی های عمومی از پرداخت کننده مالیات مطالبه می نماید .
۵- به موجب اصل تعاون ملی وبرابرقوانین ومقررات مصوب هریک از افراد یک کشور موظف است به منظور تأمین مخارج عمومی مملکت وحفظ منابع اقتصادی ، سیاسی و اجتماعی برحسب توانایی و استطاعت مالی خود سهمی از درآمد ویا دارایی خویش را به خزانه دولت بپردازد سهم هر فرد در پرداخت مالیات باید متناسب با درآمد و ثروت وی باشد، افرادی که درآمد بیشترکسب می کنند نشانگر استفاده بیشتر آنها از امکانات موجود جامعه بوده است . بدون وجود راهها و خطوط ارتباطی، سیستم بانکی، بیمه ها، امنیت اجتماعی نهادهای قانونی و افرادی که حافظ حقوق مردم

هستند ادامه روند کار، تولید و تجارت برای کسب درآمد میسر نمی باشد .بنابراین افراد برخورد دار از این امکانات باید در تأمین امور مالی جامعه نیز سهم بیشتری را پرداخت کنند، در این صورت عدالت اجتماعی که یکی از اهداف بارز و مورد تأکید نظام اسلامی است تحقق خواهد یافت . پس هرکسی که درآمد بیشتری دارد باید مالیات بیشتری نیز پرداخت نماید که این موضوع با اعمال نرخ تصاعدی پیش بینی شده در ماده ۱۳۱قانون مالیاتهای مستقیم مد نظر قرار گرفته است.

۶-مالیات مبلغی است که دولت از اشخاص ، شرکتها ، موسسات براساس قانون برای تقویت عمومی حکومت وتأمین مخارج عامه دریافت می دارد . افزون بر خصلت اجباری بودن، یک خصوصیت بارز دیگر مالیات در این است که رابطه صحیح دو طرفه یا متناسبی میان مالیات دریافتی و ارزشی

خدمات عمومی که مالیات دهندگاه از آن برخوردار می شوند، وجود ندارد (عرب زار، ۱۳۷۶ ،۲۴ )۴
۷-مالیات در واقع انتقال بخشی ازدرآمد جامعه به دولت ویا بخشی از سود فعالیتهای اقتصادی است که نصیب دولت می گردد، زیرا ابزار وامکانات دستیابی به درآمد ها و سودها را دولت فراهم ساخته است. درواقع با اجرای عادلانه قانون مالیاتها دولت آحاد مردم را به یک نوع پس انداز اجباری

سوق می دهد. امروزه درکلی ترین تعریف از مالیات یک نوع هزینه اجتماعی به شمار می رود که افراد جامعه به تناسب استفاده ازاین هزینه های اجتماعی باید تقبل پرداخت آن را نمایند ( دوانی ، ۱۳۸۰ ، ۹).۱

۲-۴مقایسه زکات و مالیات
یکی از مسائل مهم در امر مالیات های متعارف در جامعه اسلامی رابطه آن با واجبات مالی شرعی زکات وخمس است. این پرسش دغدغه خاطر مردم، مسئولان دولتی و اندیشمندان حوزوی و دانشگاهی است. برخی معتقدند بخش مهمی از نظام مالی اسلامی و در نتیجه منابع مالی دولت اسلامی را زکات و خمس تشکیل می دهد و بنابراین دولت مسئول جمع آوری آن است، اما برخی دیگر خمس و زکات را از مالیات جدا می دانند. از تعریف مالیات و خمس و بررسی هدف از دریافت آنها می توان وجوه اشتراک و تفاوت های این دو را مشخص کرد.
مالیات یک بخشش یا پرداخت داوطلبانه نبوده بلکه یک کمک اجباری و وظیفه مالی یا هزینه دیگری است که بر یک فرد یا نهاد قانونی توسط دولت یا نهادی هم ارز دولت تحمیل می شود. به طور کلی مالیات ستانی چهار هدف عمده دارد: درآمد، توزیع مجدد، قیمت گذاری مجدد و نمایندگی و هدف اصلی آن کسب درآمد است. زکات مطابق تعریف فقها، حق مشخصی است که خداوند در اموال مسلمانان برای مواردی که در قرآن نام برده شده مانند فقرا، مساکین و سایر مستحقان به خاطر شکر نعمت الهی و تقرب به او و تزکیه نفس و مال واجب کرده است.

۱-۴-۲-وجوه اشتراک
۱- عنصر « اجبار» هم در مالیات و هم در زکات وجود دارد. سیره پیامبر ( ص ) و خلفا نشان می دهد که عاملانی را برای دریافت زکات می فرستادند و با افراد مختلف برخورد می کردند.
۲- مالیات غیر جبرانی است یعنی مالیات دهنده مالیات خود را به عنوان عضوی از جامعه و صرف نظر از خدمات عمومی که به او می رسد، باید به دولت پرداخت کند. زکات نیز برای نفع خاصی پرداخت نمی شود و زکات دهنده آن را به عنوان یک تکلیف شرعی می پردازد.
۳- زکات همانند مالیات دارای اهداف اجتماعی – اقتصادی است، اگرچه ممکن است از نظر آثار و دامنه اهداف متفاوت باشند.

۲-۴-۲-وجوه اختلاف
مهمترین اختلاف بین زکات و مالیات به شرح زیر است:
۱- اسم و عنوان : کلمه زکات در لغت به معنای طهارت و برکت است. این کلمه در قانون اسلامی به سهمی که فرد واجب است از مال خود برای فقرا و سایر مصارف بپردازد اطلاق می شود که با کلمه مالیات مخالف است. لفظ مالیات از بستن غرامت یا خراج یا خرید و مانند آن مشتق شده است.
۲- ماهیت : یکی از اختلافات بین زکات و مالیات این است که زکات عبادتی است که بر مسلمانان برای شکر گذاری از خدای تعالی و تقرب به او واجب شده است، در حالی که مالیات یک التزام مدنی محض است که خالی از معنای عبادت و قربت است. بنابراین، نیت شرط ادا و قبول در نزد خداست. چون زکات، عبادت و رکن دینی اسلامی است، جز از مسلمانان قبول نمی شود. این برخلاف مالیات است که بر مسلمان و غیر مسلمانان و بر توانایی پرداخت او لازم است. زکات یک تکلیف عبادی و مالی است و وجوب آن دارای شرایطی است . برخی از این شرایط شامل بلوغ و عقل است . بنابراین افراد نابالغ ومجنون ازدادن زکات معاف هستند در حالی که مشمولان مالیات هر صاحب درآمد ، دارایی و ; است .

۳-محدود بودن پایه ، نصاب و مقدار( نرخ ) : زکات حق مشخصی است که از طرف شارع تعیین شده است . شارع ، نصاب هر مالی را تعیین کرده است . شارع ، مقدار زکات و میزان نصاب را تصریح کرده است بنابراین هیچ کس نمی تواند آن را تغییر داده و یا تبدیل به چیز دیگر کنند و حق زیاد و کم کردن ندارد . اما مالیات در پایه ، نصاب ، نرخ و مقادیر به نظر حاکمیت وابسته است و یا بقا و حذف آن نیز در اختیار مقام های قانونی است . مالیات در دوران معاصر به عنوان ابزار مهم

سیاست مالی و وسیله انجام وظایف سه گانه دولت است . دولت ها با تغییر نرخ مالیاتی و اعمال معافیت ها و تخفیف های مالیاتی، انگیزه فعالان اقتصادی جامعه را به سمتی هدایت می کنند که منافع ورفاه عمومی حداکثر شود .آیا زکات ومالیات اسلامی چنین توانایی را دارند ؟ برخی اندیشمندان اسلامی به جای تغییرات فوق، با استفاده از احکام زکات پیشنهادهایی را مطرح کرده اند، به عنوان مثال اگر دولت بخواهد یک سیاست انقباضی در پیش گیرد، می تواند در دریافت زکات تعجیل کند و پیش از رسیدن موعد، حتی زکات چند سال را پیشاپیش دریافت کند.
۴- ثبات و دوام : زکات یک واجب ثابت و دائمی است. مادامی که اسلام و مسلمانان در زمین باشند، زکات واجب است و جور ستمگر و عدل عادلی آن را باطل نمی کند و شأن زکات همانند نماز از ارکان دین است، اما مالیات نه در نوع و نه در نصاب و نه مقادیر و نه در اصل خود چنین ثبات و دوامی را ندارد، در حالی که مالیات یک وظیفه شهروندی است و چنانچه حکومت در مطالبه مالیات خود سستی کند یا آن را به تأخیر اندازد، ملامتی بر مؤدی مالیاتی نیست.
۵-موارد مصرف: زکات دارای مصارف خاصه است که خداوند در قرآن آن را تعیین کرده و بنا بر فقه شیعه، زکات را می توان در امور زیربنایی مثل جاده ها، پل ها، سدها، مساجد و; صرف کرد. بنابراین می توان زکات را همانند مالیات، یک درآمد عمومی و نه درآمد اختصاصی قلمداد کرد ولی با تأکید بر مصرف زکات برای فقرا، زکات نزد دانشمندان اسلامی، به عنوان منبع مالی تأمین اجتماعی فقرا قلمداد شده است.

۵-۲-ویژگیهای نظام مالیاتی کارآمد
۱-پرداختها در حد امکان با توان نسبی اشخاص حقیقی و حقوقی متناسب باشد، یعنی هریک از افراد با درنظر گرفتن کل درآمدشان، رقمی را بعنوان مالیات بپردازند.
۲-مقادیر مالیات قابل پرداخت، مشخص و قانونمند باشد و میزان پرداخت مالیات باید برای پرداخت کنندگان و سایر افراد قابل درک و مشخص باشد.
۳-زمان اخذ مالیات و روال دریافت آن به شیوه ای باشد که برای پرداخت کننده مالیات پایین ترین میزان فشار وارد آید و در عین حال حقوق دولت زایل نگردد.

۴-هزینه گردآوری مالیات تا حد امکان پایین نگه داشته شود وآنچه به صورت مالیات جمع آوری می شود بطور کامل در اختیار دولت و خزانه داری قرارگیرد.

۶-۲-ارزیابی نظام مالیاتی ایران
با توجه به اهمیت نظام مالیاتی و لزوم ارزیابی کارایی آن، شاخص های کمی متعددی تدوین شده است که نظام مالیاتی کشور ایران را با برخی از این شاخص ها مورد بررسی قرارداده تا توانمندی ها و ظرفیت های پنهان نظام مالیاتی کشورمان آشکار شود.
یکی از مهمترین این شاخص ها در این زمینه شاخص نسبت درآمدهای مالیاتی به تولید ناخالص داخلی است. در کشورهای توسعه یافته درآمد مالیاتی یکی از مهمترین منابع درآمدی دولت هاست و به طور کلی تکیه بر درآمدهای مالیاتی نشانه ای از سلامت اقتصادی کشورهاست. با بررسی این شاخص در فاصله سالهای ۸۰ تا ۸۶ که در بازه ۵/۵ درصد تا ۳/۷ درصد در نوسان است، می توان به ظرفیت های کشور در این بخش پی برد. مطالعات نشان می دهد ظرفیت اقتصادی کشور رقمی بالاتر از این اعداد است. نکته ای که رئیس کل سازمان مالیاتی کشور نیز بر آن تأکید دارد و از ظرفیت ۱۲ تا ۱۵ درصدی در اقتصاد ایران سخن گفته است. البته در این میان نکته قابل توجه در بررسی و مقایسه این شاخص، تعریف درآمد مالیاتی در کشورمان و تفاوت آن با با تعریف جهانی است چراکه در ایران سهم بیمه های پرداختی به تأمین اجتماعی، کسورات صندوق های بازنشستگی و عوارض پرداختی، در تعریف مالیات قرار نمی گیرند که با لحاظ این موارد به رقمی بیش از ۱۲ درصد می رسیم. مقایسه این رقم با ارقام مشابه در کشورهای همرده ایران نشان می دهد با تغییر در تعریف شاخص، وضعیت ایران بهبود چشمگیری پیدا می کند که این امر نشانگر سهم بالای بیمه های تأمین اجتماعی در ایران است.که با کنار کذاشتن آن، این نسبت به شدت کاهش می یابد. از همین رو مشخص است هر چند این نسبت در اقتصاد کشورمان پایین است، اما مردم ایران در ارقام پرداختی با دیگر کشورها تفاوت چندانی ندارند.

از دیگرشاخص ها، سهم درآمد مالیاتی از بودجه دولت است. یکی از مهم ترین نقش هایی که برای مالیات تعریف می شود، تأمین هزینه های جاری دولت است تا از این طریق، دولت از درآمدهای حاصل از فروش منابع طبیعی بی نیاز شود. به این ترتیب مردم بیش از پیش در حاکمیت شریک می شوند و البته در مقابل، نظارت قوی تری نیز بر کار دولت ها خواهند داشت. بررسی این شاخص در کشور ایران حکایت از وضعیت نه چندان مطلوب دارد. در این بخش در فاصله سالهای ۸۰ تا ۸۷ این نسبت در بهترین شرایط به ۵/۴۵ درصد در سال ۸۶ رسیده است و حتی رقم ۳/۳۴ درصد را نیز در این مدت تجربه کرده است. هر چند بخشی از این درصد پایین، به مشکلات ساختاری نظام مالیاتی ایران باز می گردد، اما بخشی از آن نیز افزایش بهای نفت و درنتیجه درآمدهای نفتی دولت و بخشی دیگر به افزایش نسبی هزینه های دولت باز می گردد.

در کنار این شاخص ها، می توان به شاخص هزینه های وصول مالیات نیز اشاره کرد که به طور مستقیم کارایی نظام مالیاتی را به نمایش می گذارد. در حالی که این رقم در بسیاری از اقتصادهای پیشرفته جهان پایین تر از ۱ درصد است، در گزارشی که در مرداد ماه سال ۸۷ از سوی کارگروه طرح تحول اقتصادی ارائه شد، این رقم در فاصله سال های ۸۰ تا ۸۶ در کشور ایران از ۶/۱ تا ۴/۲ درصد در نوسان بوده است که نشان از هزینه های بالای وصول مالیات در کشورمان دارد.

۷-۲-مشکلات فعلی نظام مالیاتی ایران
۱-سهم اندک درآمدهای مالیاتی در تولید ناخالص داخلی
۲-سهم اندک درآمدهای مالیاتی در تأمین هزینه های دولت
۳-سهم اندک پایه مالیات بر ثروت با وجود نقل و انتقالات گسترده داراییها در طول سال
۴-بالا بودن نسبت هزینه های جمع آوری به نسبت درآمدهای وصولی
۵-سهم اندک شرکتهای غیر دولتی در درآمدهای مالیاتی دولت در مقایسه با شرکتهای دولتی.

۸-۲-سال مالیاتی
در ماده ۱۵۵ قانون مالیاتهای مستقیم از سال مالیاتی چنین تعریف شده است : سال مالیاتی عبارت است از یک سال شمسی که از اول فروردین ماه هر سال شروع وبه آخر همان سال ختم می شود، لیکن در مورد اشخاص حقوقی مشمول مالیات که سال مالی آنها به موجب اساسنامه با سال مالیاتی تطبیق نمی کند درآمد سال مالی آنها به جای سال مالیاتی مبنای تشخیص مالیات قرار می گیرد و موعد تسلیم اظهارنامه و ترازنامه و حساب سودوزیان و پرداخت مالیات آنها چهار ماه شمسی پس از سال مالی می باشد.

۹-۲-اشخاص مشمول مالیات
طبق ماده یک قانون مالیاتهای مستقیم اشخاص زیر مشمول پرداخت مالیات می باشند :
۱-کلیه مالکین اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی نسبت به اموال یا املاک خود واقع در ایران.
۲-هر شخص حقیقی ایرانی مقیم ایران نسبت به کلیه درآمدهایی که در ایران ویا خارج از ایران تحصیل می نماید.
۳-هر شخص حقیقی ایرانی مقیم خارج از ایران نسبت به کلیه درآمدهایی که درایران تحصیل می کند.
۴-هر شخص حقوقی ایرانی نسبت به کلیه درآمدهایی که در ایران یا خارج از ایران تحصیل می نماید.
۵-هر شخص غیر ایرانی (اعم از حقیقی یا حقوقی ) نسبت به درآمدهایی که درایران تجصیل می نماید و همچنین نسبت به درآمدهایی که بابت واگذاری امتیازات یا سایر حقوق خود ویا دادن تعلیمات و کمک های فنی ویا واگذاری فیلمهای سینمایی که به عنوان بها یا حق نمایش یاهر عنوان دیگر عاید آنها می گردد ازایران تحصیل می کند .

۱۰-۲- معرفی سازمان مالیاتی کشور
سازمان مالیاتی کشور ایران در سال ۱۳۸۰براساس مفاد بند الف ماده ۵۹ قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی واجتماعی وفرهنگی جمهوری اسلامی ایران به منظورافزایش کارایی نظام مالیاتی ورفع موانع سازمانی موجود وهمچنین تمرکز کلیه امور مربوط به اخذ مالیات زیر نظر وزیر امور اقتصادی ودارائی ایجاد گردید و کلیه اختیارات، وظایف، کارکنان، امکانات وتجهیزات موجود وزارت امور اقتصادی ودارایی که درمعاونت درآمدهای مالیاتی به کار گرفته می شوند، به این سازمان منتقل شد و پیرو آن در سال ۱۳۸۲ ادارات کل امورمالیاتی استانها تشکیل گردیدند .

۱۱-۲- اهداف دولت از وصول مالیات
دولتها معمولاٌ با سه هدف مبادرت به اخذ مالیات می نمایند :
۱-مالیات به عنوان درآمدی برای پوشش دادن هزینه های دولت: به موجب این اصل که مردم در درآمد های دولتی سهیم اند، دولت وظیفه دارد تا سطح زندگی مناسبی برای همه افراد ایجاد نماید وحداقل نیازهای اولیه آنها را رفع نماید.منظورازنیازهای اولیه، خوراک ،پوشاک، مسکن ،بهداشت ودرمان ،آموزش وپرورش وامکانات لازم برای تشکیل خانواده است .
منظور ازتأمین نیازهای اولیه مردم به وسیله دولت این است که حرکت اقتصادی جامعه، توزیع درآمد ها، ایجاد امکانات شغلی وبرنامه ریزی های اقتصاد ی به سمتی برود که با کار فعال و خلاق خود انسانها این نیازها تامین شود بنابراین اصل بیست و پنجم قانون اساسی برخورداری از تأمین اجتماعی از نظر بازنشستگی، بیکاری، پیری، ازکار افتادگی، بی سرپرستی، درراه ماندگی، حوادث و سوانح و نیازبه خدمات بهداشتی ودرمانی ومراقبت های پزشکی بصورت بیمه و غیره حقی است همگانی، دولت مکلف است طبق قوانین ازمحل درآمدهای عمومی ودرآمدهای حاصل از مشارکت مردم وخدمات و حمایت های مالی فوق را برای یک یک افراد کشور تأمین کند .
بنابراصل سی ام قانون اساسی دولت موظف است که وسایل آموزش و پرورش رایگان رابرای همه ملت تاپیان دوره متوسطه فراهم سازد و وسایل تحصیلات عالی را تا سرحد خودکفایی کشور بطور رایگان گسترش دهد .
وظیفه دولت ایجاد امنیت و آرامش است که مردم هیچگونه هراس وبیمی نسبت به تهدیدات حقوق وآزادی های مشروع خود نداشته باشند .یکی از زمینه های حفظ امنیت، تقویت بنیه دفاع ملی به منظور مقابله با هر گونه تجاوز خارجی است که هزینه های آن باید توسط دولت تأمین شود .
۲- وصول مالیات گامی درجهت رفع نابرابریهای اجتماعی وتوزیع عادلانه درآمد : وصول مالیات براساس درآمد اشخاص می باشد پس اشخاصی که درآمد بیشتری دارند، مالیات بیشتری به آنها تعلق می گیرد و به خزانه دولت واریز می شود و از آنجا به بخشهایی چون صنعت وکشاورزی و غیره اختصاص می یابد. این عمل دوتأثیردارد، یک تأثیرآن این است که به کمک مالیاتهای وصول شده، امکانات رفاهی وزیر بنایی در جامعه ایجاد می گردد . تأثیر مالیاتها بر کاهش فقر ونابرابریها این است که وقتی مالیاتها وصول می شود قسمتی از آن صرف اموری چون تأسیس مدارس وآموزش رایگان برای همه افراد جامعه شده از جمله افرادی که از نظر درآمدی امکان تحصیل درصورت رایگان نبودن را نخواهدند داشت .
مالیات یکی از اجزای مهم سیاستهای دولت در بهبود توزیع درآمد است و تمامی مالیاتها دارای اثر درآمدی بوده وبه نحوی در توزیع درآمد افراد تأثیر دارند . بطور مثال یکی ازمالیاتهای مؤثر بر توزیع درآمد که قادر است نابرابری را کاهش دهد، مالیات بر درآمد اتفاقی اشخاص است. باید توجه داشت هرچه نرخ این نوع مالیات بیشترباشد تأثیر آن در توزیع درآمد بیشتر خواهد بود. اما اگرنرخ نهایی مالیات بسیار بالا باشد، به علت تأثیرنامساعد این نوع مالیات نه تنها توزیع درآمد بهبود نمی یابد بلکه نابرابری را نیز افزایش می دهد علاوه بر مالیات بردرآمد اتفاقی سایر مالیات های مستقیم، مانند مالیات بر حق تمبر، نقل و انتقال املاک و حق الامتیاز وحق کسب و پیشه و مالیات بر ارث می تواند در کاهش نابرابری توزیع درآمد نقش مهمی ایفا کند .
۳- رابطه مالیات با سیاست گذاری اقتصادی درمالیه عمومی: برای تحقق هدف های اقتصادی هر یک از مالیات های مستقیم می توانند نقش داشته باشند. وقتی صنایع نوپای کشور می توانند پیشرفت کنند وجای صنایع خارجی را بگیرند که دولت دراوایل تأسیس آنها را حمایت نموده وآنها را ازگزند رقابت صنایع خارجی درامان نگهدارد ( اعمال معافیت ماده ۱۳۲قانون مالیاتهای مستقیم ) ۱دراینصورت دولت میتواند ازطریق هردونوع مالیات این نیت را عملی کند اول این که از طریق مالیاتهای غیر مستقیم به کلیه کالاهای خارجی که مشابه آن در داخل تولید می شوند حقوق وعوارض سنگینی ببندد در نتیجه قیمت آنها گران شده و بعلت عدم استقبال مردم، دیگر به کشور وارد نشوند و در مقابل صنایع داخلی را مادامی که قدرت کافی بدست نیاورده و محصولاتشان قدرت رقابت با کالاهای خارجی را ندارد از پرداخت مالیاتهای مستقیم معاف نماید، و به این طریق از آنها حمایت لازم رابه عمل نماید .
هدف دیگر دولت جلوگیری از افزایش تورم است که دولت قدرت خرید مردم را در جامعه از طریق کاهش حجم پول در گردش، پایین آورد در این شرایط مالیاتهای مستقیم قادرند که مقداری از درآمد افراد را اخذ نموده واز تقاضای اضافی در جامعه بکاهند که خود وسیله مناسبی برای جلوگیری از افزایش بی رویه قیمتها می باشد.هدف دیگر اقتصادی دولت کنترل مصارف غیر ضروری است برای جلوگیری از مصارف غیر ضروری و کالاهای لوکس و تجملی که موجب زیانهایی برای جامعه می باشد دولت می تواند از مالیاتهای غیر مستقیم استفاده نماید تا موجب گرانی قیمت این کالاها شده در نتیجه به دو هدف اساسی تحقق بخشد، اول اینکه گران کردن قیمت این نوع کالاها از مصارف غیر ضروری جلوگیری می کند و دوم اینکه از این طریق می تواند از کسانی که دارای ثروت زیاد بوده و همواره از پرداخت مالیات خودداری می کرده اند مقداری مالیات دریافت کند.

۱۲-۲- طبقه بندی مالیاتها در ایران
دریک طبقه بندی کلی مالیاتها را به دو نوع مستقیم وغیر مستقیم تقسیم می کنند.
۱-۱۲-۲- مالیاتهای مستقیم
مالیاتهای مستقیم مالیاتهایی هستند که به طورمستقیم از درآمد، دارایی و سود اشخاص حقیقی یا حقوقی وصول می شود. بنابراین اولاٌ پرداخت کننده آن معلوم است، لذا این امکان وجود دارد که از اشخاص ( حقیقی یا حقوقی ) که از درآمد و دارایی بیشتری برخوردارند مالیات بیشتری گرفته شود. ثانیاٌ پرداخت کننده می داند که چه قدر مالیات می پردازد .
مالیاتهای مستقیم خودبه دو دسته مالیات بردرآمد ومالیات بر دارایی تقسیم شده است.
انواع مالیات بر درآمد
۱-مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی:طبق ماده ۱۰۵قانون مالیاتهای مستقیم جمع درآمد شرکتها و درآمد ناشی از فعالیتهای انتفاعی سایر اشخاص حقوقی که ازمنابع مختلف درایران یا خارج ازایران تحصیل می شود پس ازوضع زیانهای حاصل ازمنابع غیرمعاف و کسرمعافیتهای مقرر به استثنای مواردی که طبق مقررات این قانون دارای نرخ جداگانه ای می باشد مشمول مالیات به نرخ ۲۵% خواهند بود .
درآمد مشمول مالیات این نوع مؤدیان از طریق رسیدگی به دفاتر قانونی تشخیص می گردد . اشخاص حقوقی مکلف اند اظهارنامه و ترازنامه و حساب سود و زیان متکی به دفاتر و اسناد ومدارک خود را حداکثر تا ۴ماه پس از سال مالیاتی همراه با فهرست هویت شرکاء وسهامداران و حسب مورد میزان سهم الشرکه یا تعداد سهام و نشانی هریک از آنها را به اداره امورمالیاتی که محل فعالیت اصلی شخص حقوقی که درآن واقع است تسلیم و مالیات متعلق را پرداخت نمایند(ماده ۱۱۰قانون مالیاتهای مستقیم ).۱
۲-مالیات بردرآمد مشاغل :طبق ماده ۹۳قانون مالیاتهای مستقیم درآمدی که شخص حقیقی از طریق اشتغال به مشاغل درایران تحصیل کند پس ازکسر معافیت های مقرر مشمول مالیات بر درآمد مشاغل می باشد .اینگونه مؤدیان مکلف اند اظهار نامه مالیاتی مربوط به فعالیتهای شغلی خود را در یک سال مالیاتی برای هر واحد شغلی یا برای هر محل جداگانه طبق نمونه ای که به وسیله سازمان امور مالیاتی کشور تهیه خواهد شد تنظیم و تا آخر تیر ماه سال بعد به اداره امور مالیاتی محل شغل خود تسلیم و مالیات متعلق رابه نرخ مذکور در ماده ۱۳۱ این قانون پرداخت نمایند ( ماده ۱۰۰ قانون مالیاتهای مستقیم ).۲
۳-مالیات بر درآمد حقوق :درآمدی که شخص حقیقی در خدمت شخص دیگر( اعم از حقیقی یا حقوقی ) در قبال تسلیم نیروی کار خود بابت اشتغال در ایران برحسب مدت یا کار انجام یافته به طور نقد یا غیر نقد تحصیل می کند مشمول مالیات بر درآمد حقوق است (ماده ۸۲ قانون مالیاتهای مستقیم )۳
درآمدمشمول مالیات حقوق عبارت است از حقوق (مقرری یا مزد، یا حقوق اصلی) ومزایای مربوط به شغل اعم از مستمر وغیر مستمر قبل ازوضع کسورو پس از کسر معافیت های مقرر در این قانون ( ماده ۸۳قانون مالیاتهای مستقیم )۴
۴-مالیات بردرآمد املاک :درآمد شخص حقیقی یا حقوقی ناشی از واگذاری حقوق خود نسبت به املاک واقع در ایران پس از کسر معافیت های مقرر در این قانون مشمول مالیات بر درآمد املاک می باشد ( ماده ۵۲ قانون مالیاتهای مستقیم).۵
درآمد مشمول مالیات املاکی که به اجاره واگذار می گردد عبارت است از کل مال الا جاره، اعم از نقدی و غیر نقدی، پس از کسر ۲۵ درصد بابت هزینه ها واستهلاکات وتعهدات مالک نسبت به مورد اجاره ( ماده ۵۳قانون مالیاتهای مستقیم )۶
نقل وانتقال قطعی املاک به مأخذ ارزش معاملاتی و به نرخ ۵% وهمچنین انتقال حق واگذاری محل به مأخذ وجوه دریافتی مالک یا صاحب حق و به نرخ ۲% درتاریخ انتقال از طرف مالکان عین یا صاحبان حق مشمول مالیات می باشد ( ماده ۵۹ قانون مالیاتهای مستقیم ).۱
۵-مالیات بر درآمد اتفاقی : طبق ماده ۱۱۹قانون مالیاتهای مستقیم درآمدنقدی و یا غیرنقدی که شخص حقیقی یا حقوقی به صورت بلاعوض ویا از طریق معاملات محاباتی و یا به عنوان جایزه و یا هرعنوان دیگر از این قبیل تحصیل می نماید مشمول مالیات اتفاقی به نرخ مقرر درماده ۱۳۱ این قانون خواهد بود .
انواع مالیات بر دارایی (ثروت)
۱-مالیات برارث: هرگاه درنتیجه فوت شخصی اعم از فوت واقعی یا فرضی اموالی از متوفی باقی بماند مشمول مالیات بر ارث خواهدبود ( ماده ۱۷قانون مالیاتهای مستقیم )۲
اموال مشمول مالیات بر ارث عبارتند ازکلیه ماترک متوفی واقع درایران یاخارج از ایران اعم ازمنقول و غیر منقول ومطالبات قابل وصول و حقوق مالی پس از کسر هزینه کفن ودفن در حدود عرف و عادات و واجبات مالی و عبادی درحدود قواعد شرعی و دیون محقق متوفی ( ماده ۱۹ قانون مالیاتهای مستقیم )۳
۲- مالیات بر حق تمبر: مالیات این بند به شرح مواد ۴۴ لغایت ۵۱ قانون مالیاتهای مستقیم به نرخ های متفاوت با توجه به موضوع قابل مطالبه می باشد .
۱- مالیات سالانه املاک
۲- مالیات مستغلات مسکونی خالی
۳- مالیات بر اراضی بایر
قابل ذکر است به موجب اصلاحیه قانون مالیاتهای مستقیم در مورخه ۲۷/۱۱/۸۰ سه مورد اخیر از قانون مالیاتها حذف گردیده است.

۲-۱۲-۲- مالیاتهای غیر مستقیم
مالیات غیر مستقیم مالیاتی است که با واسطه و به طور غیر مستقیم از اصل درآمد شهروندان گرفته می شود .مالیاتهای غیرمستقیم رامی توان به دو دسته زیرتقسیم بندی کرد.
۱- مالیات بر واردات
دولتهامعمولاٌ به دلایلی اعم از حمایت از محصولات داخلی کشور، جلوگیری از ورود کالاهای غیر ضروری، افزایش درآمد دولت و غیره اقدام به اعمال مالیات بر واردات می نمایند .
۲- مالیات بر کالاها و خدمات یا مالیات بر معاملات که شامل موارد زیر می باشد :
الف- مالیات عمومی فروش
دولت میتواند درمراحل مختلف فروش اقدام به اخذ مالیات نماید که مراحل آن بدین قرار است :
• مالیات بر فروش در مرحله تولید
• مالیات بر فروش درمرحله توزیع
• مالیات بر فروش در مراحل مختلف تولید و توزیع
ب – مالیات بروارد کنندگان و صاحبان صنایع
این نوع مالیات به مالیاتهای فروش یک مرحله ای معروف است وبخش های اقتصادی در حال رشد را تشویق می کند و با حذف مالیات برتولید موادغذایی ازتحمل بارمالیات بر طبقات و اقشار آسیب پذیر جلوگیری می نماید .
ج – مالیات بر عمده فروشی و خرده فروشی
این نوع مالیات براساس فروشهای انجام شده به خرده فروشان وضع می گردد و به آخرین نظام توزیع یعنی بر مصرف کنندگان وضع می شود ودرنتیجه تمام ارزش افزوده مراحل تولید و توزیع را شامل می شود .
د-مالیات بر ارزش افزوده
در این نوع مالیات، مالیات ها عادلانه تر و براساس مالیات برمصرف خواهد بود ( موسی زاده، ۱۳۸۵، ۱۰۰).۱

۳-۱۲-۲- مقایسه مالیات مستقیم و غیر مستقیم
۱-عادلانه بودن مالیاتهای مستقیم :در مالیاتهای مستقیم ازآنجاکه پرداخت کننده مالیات مشخص و براساس قدرت پرداخت افراد وضع می گردد لذا از عدالت بالاتری نسبت به مالیاتهای غیر مستقیم که بدون توجه به توانایی پرداخت کننده و فقط به نسبت مصرف دریافت می شود، می باشد .
۲-سهولت پرداخت: از آنجا که مالیاتهای غیر مستقیم در موقع خریدکالاهای مختلف در طول سال وبه تدریج پرداخت می شود، لذا سنگینی آن کمتراحساس می شود، درحالیکه اگرهمین مبالغ رابه طور یکجا به عنوان مالیاتهای مستقیم ازمؤدی دریافت شود کاملاٌ محسوس بوده و پرداخت آن با دشواری همراه می باشد .
۳-سرعت وصول : یکی ار ویژگی های مثبت مالیات درمالیاتهای غیرمستقیم، سرعت وصول می باشد،
چرا که این مالیات در موقع خرید توسط مردم پرداخت می شود.
۱-هزینه وصول : با توجه به انواع مالیاتهای غیرمستقیم هزینه وصول آنها نسبت به مالیاتهای مستقیم پایین تر می باشد .
۲-اثرات اجتماعی و اقتصادی : با توجه به سهولت وضع مالیات درمالیاتهای غیرمستقیم می توان مصرف کالاهای مضر ( از جمله سیگار و نوشابه ) را کاهش داد.
۳-اثرات تورمی : اخذ مالیاتهای غیرمستقیم به دلیل اعمال در موقع خرید کالا باعث افزایش قیمت کالاها می شود.

۱۳-۲-مراحل مالیات ازشروع تا زمان قطعی شدن
۱-۱۳-۲-شناسایی مؤدی
نخستین وظیفه مأموران مالیاتی تهیه فهرست اسامی مؤدیان هر یک از منابع مالیاتها است. این فهرست ها را باید بر حسب نام و نام خانوادگی، مناطق جغرافیایی و غیره مرتب و آخرین تغییرات را در آنها وارد نمود . شناسایی اشخاص حقیقی بیشتر براساس مراجعه به مناطق جغرافیایی محدوده تحت سرپرستی مأمور مالیاتی مربوطه و در مورد اشخاص حقوقی از طریق فهرست ارسالی ازسوی اداره ثبت شرکتها و غیره می باشد.
مأموران تشخیص مالیاتی عبارتند از : رئیس اداره امور مالیاتی، رئیس گروه مالیاتی ، کارشناس ارشد مالیاتی وکارشناس مالیاتی.
وظائف و مسئولیت مأموران تشخیص منحصراٌ درواحد مالیاتی است که در آن واحد به خدمت منصوب شده اند . واحد مالیاتی ازطرف سازمان مالیاتی کشور تعیین خواهد شد و بنابر اقتضای کار تحت نظر هر کارشناس ارشد مالیاتی یک یا چند نفر کارشناس مالیاتی قرار خواهد گرفت . کارشناس مالیاتی تحت نظر کارشناس ارشد مالیاتی و برطبق تعلیمات او وظائف محوله را به موقع اجرا خواهد گذاشت و از جهت تشخیص درآمد و مالیات مسئول اقدامات خود درحدود قانون و وظایف محوله می باشد . مسئولیت کارشناسان مالیاتی رافع مسئولیت قانونی کارشناس ارشد مالیاتی نخواهد بود. برای یک یا چند واحد مالیاتی یک رئیس اداره امور مالیاتی تعیین می شود که علاوه براجرای وظایفی که به موجب قانون مالیاتهای مستقیم به عهده دارد بر کار کارشناسان ارشد مالیاتی وکارشناسان مالیاتی نظارت خواهد نمود وبرای هر چند واحد رئیس گروه مالیاتی یک رئیس اداره امور مالیاتی تعیین می شود که علاوه بر اجرای وظایفی که اختصاصاٌ به موجب قانون فوق الذکر به عهده اوست به طرز کار کلیه مأمورین واحد خود نظارت نموده ومسئول حسن اجرای قانون در واحدها و قسمت های مربوط خواهد بود . کارشناسان ارشد مالیاتی طبق مقررات قانون مالیاتهای مستقیم به اظهارنامه یا ترازنامه و حساب سود و زیان تسلیمی مؤدی رسیدگی و آن را قبول یا رد خواهند نمود. ( ماده۲۱۹قانون مالیاتهای مستقیم)۱

۲-۱۳-۲-تشخیص مالیات توسط کارشناس ارشد مالیاتی
بعد از اقدام مؤدی به تسلیم اظهار نامه مالیاتی در موعد مقرر، گام بعدی رسیدگی و تشخیص مالیات توسط کارشناس ارشد مالیاتی مربوطه با توجه به اظهار نامه تسلیمی، تحقیقات و بررسی های صورت گرفته از حجم فعالیت های مؤدی، اسناد و مدارک ارائه شده توسط مؤدی و همچنین مستندات واصله از اشخاص ثالث می باشد .

۳-۱۳-۲-بررسی و تأئید مالیات تشخیصی توسط رئیس گروه مالیاتی
پس از تعیین مالیات توسط کارشناس ارشد مالیاتی گزارش رسیدگی مالیات به انضمام مستندات مریوطه برای تأئید نهایی به رئیس گروه مالیاتی ارجاع می شود . رئیس گروه مالیاتی مربوطه نیز پس از بررسی پرونده مالیاتی درصورت نیاز تعدیلات لازم را صورت داده و پرونده جهت صدور برگ تشخیص به کارشناس ارشد مالیاتی فرستاده می شود .

۴-۱۳-۲-ابلاغ برگ تشخیص به مؤدی مالیاتی
دراین مرحله برگ تشخیص مالیات صادروبه مؤدی ابلاغ می شود، چنانچه مؤدی نسبت به مندرجات آن معترض باشد می تواند ظرف سی روز از تاریخ ابلاغ شخصاٌ یا به وسیله وکیل تام الاختیار خود به اداره امور مالیاتی مربوطه مراجعه و با ارائه دلایل و اسناد و مدارک کتباٌ تقاضای رسیدگی مجدد نماید در مواردی که مؤدی ظرف سی روز کتباٌ اعتراض ننماید و یا در مهلت مقرر در ماده مذکور به اداره مالیاتی مربوطه مراجعه نکند درآمد تعیین شده در برگ تشخیص مالیات قطعی است ( ماده ۲۳۸و ۲۳۹ قانون مالیاتهای مستقیم) ۱

۵-۱۳-۲-بررسی پرونده توسط رئیس امور مالیاتی
در صورت اعتراض مؤدی ظرف مهلت مقرر( سی روز پس از ابلاغ برگ تشخیص مالیات ) پرونده جهت بررسی به رئیس امور مالیاتی مربوط ارسال می گردد و وی مکلف است ظرف مهلتی که بیش از سی روز از تاریخ مراجعه نباشد به موضوع رسیدگی و درصورتیکه دلایل و اسناد و مدارک ابراز شده را برای رد مندرجات برگ تشخیص کافی دانست، آن را رد و مراتب ظهربرگ تشخیص درج و امضاء نماید و در صورتی که دلایل و اسناد و مدارک را مؤثر درتعدیل درآمد تشخیص دهد و نظر او مورد قبول مؤدی قرار گیرد، مراتب ظهر برگ تشخیص منعکس و به امضاء وی و مؤدی خواهد رسید و هرگاه دلایل و اسناد و مدارک ابرازی مؤدی را برای رد برگ تشخیص یا تعدیل درآمد مؤثر تشخیص ندهد باید مراتب را مستندأ در ظهر برگ تشخیص منعکس و پرونده امر را برای رسیدگی به هیأت حل اختلاف ارجاع نماید( ماده ۲۳۸ قانون مالیاتهای مستقیم)..۲

۶-۱۳-۲-رسیدگی به اعتراض مؤدی در هیأت بدوی حل اختلاف مالیاتی
درصورت عدم رفع اختلاف بین مؤدی و رئیس امور مالیاتی و یا در مواردی که به علت عدم حضور مؤدی و بستگان وی و یا استنکاف آنان از دریافت برگ تشخیص، برگ تشخیص ابلاغ قانونی می گردد پرونده به هیأت حل اختلاف مالیاتی ارجاع می گردد وهیأت مذکور پس از بررسی پرونده و دریافت مستندات از مؤدی اقدام به صدور رأی می کند.طبق تبصره ماده ۲۴۶ قانون مالیاتهای مستقیم عدم حضور مؤدی یا نماینده وی مانع از صدور رأی نمی باشد.آرای هیأت حل اختلاف مالیاتی بدوی قطعی و لازم الاجراء است، مگر این که ظرف مدت ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رأی، مورد اعترض مؤدی ( یا مأمور تشخیص مالیات ) قرار گیرد که در این صورت پرونده جهت رسیدگی مجدد به هیأت حل اختلاف مالیاتی دیگری ( تجدید نظر) احاله خواهد شد.

۷-۱۳-۲-رسیدگی به اعتراض مؤدی در هیأت حل اختلاف تجدید نظر
در صورت اعتراض مؤدی به رأی هیأت بدوی حل اختلاف مالیاتی، پرونده جهت رسیدگی به هیأت حل اختلاف مالیاتی تجدید نظر ارسال می شود.آراء صادره توسط این هیأت قطعی و لازم الاجراء است.

۸-۱۳-۲-رسیدگی پرونده در شورای عالی مالیاتی
بر اساس ماده ۲۵۱ قانون مالیاتهای مستقیم مؤدی یا اداره امور مالیاتی می تواند ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ رأی قطعی هیأت حل اختلاف مالیاتی به استناد عدم رعایت قوانین و مقررات موضوعه یا نقص رسیدگی، با اعلام دلایل کافی به شورای عالی مالیاتی شکایت و نقض رأی و تجدید رسیدگی را درخواست کنند. بر اساس ماده ۲۵۶ قانون مالیاتهای مستقیم پس از وصول شکایت مؤدی یا اداره امور مالیاتی توسط شورای عالی مالیاتی، رئیس این شورا شکایت را جهت رسیدگی به یکی از شعب مربوط ارجاع خواهد نمود. شعبه مذکور موظف است بدون ورود به ماهیت امر صرفأ از لحاظ رعایت تشریفات و کامل بودن رسیدگی های قانونی و مطابقت مورد با قوانین و مقررات موضوعه به موضوع رسیدگی و مستندأ به جهات و اسباب و دلایل قانونی رأی مقتضی بر نقض آرای هیأت حل اختلاف مالیاتی و یا رد شکایت مزبور صادر نماید، رأی شعبه با اکثریت مناط اعتبار است.
بر اساس تبصره ۶ ماده ۲۴۷ ( ماده واحده الحاقی ) در مواردی که شکایت مؤدیان مالیاتی از آرای هیأت های بدوی از طرف هیأت حل اختلاف مالیاتی تجدید نظر رد شود و همچنین شکایت از آرائ هیأت های تجدید نظر از طرف شورای عالی مالیاتی مردود اعلام شود، برای هر مرحله معادل ۱% تفاوت مالیات موضوع رأی مورد شکایت و مالیات ابرازی مؤدی در اظهارنامه تسلیمی در اظهارنامه مالیاتی تسلیمی، هزینه رسیدگی تعلق می گیرد که مؤدی مکلف به پرداخت آن خواهد بود.

۹-۱۳-۲- هیأت ماده ۲۵۱ مکرر
بر اساس مفاد ماده مذکور در مورد مالیاتهای قطعی که در مرجع دیگری قابل طرح نباشد و به ادعای غیر عادلانه بودن مالیات مستندأ به مدارک و دلایل کافی از طرف مؤدی شکایت و تقاضای تجدید رسیدگی شود وزیر امور اقتصادی و دارایی می تواند پرونده امر را به هیأتی مرکب از سه نفر به انتخاب خود جهت رسیدگی ارجاع نماید. رأی هیأت به اکثریت آراء قطعی و لازم الاجراء می باشد.

۱۰-۱۳-۲- رسیدگی پرونده در دیوان عدالت اداری
این مرجع محل رسیدگی به شکایات و اعتراضات مردم نسبت به عدم اجرای قوانین توسط مأمورین و دستگاههای دولتی ( از جمله سازمان مالیاتی کشور ) می باشد.

۱۱-۱۳-۲- وصول مالیات
بر اساس مفاد ماده ۲۱۰ قانون مالیاتهای مستقیم هر گاه مؤدی مالیات قطعی خود را ظرف ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ برگ قطعی پرداخت ننماید اداره امور مالیاتی به موجب برگ اجرایی به او ابلاغ می کند ظرف مدت یک ماه از تاریخ ابلاغ کلیه بدهی خود را بپردازد یا ترتیب پرداخت آن را به اداره امور مالیاتی بدهد. طبق مفاد ماده ۲۱۶ قانون مالیاتهای مستقیم مرجع رسیدگی به شکایات ناشی از اقدامات اجرایی راجع به مطالبات دولت از اشخاص اعم از حقیقی یا حقوقی که طبق مقررات اجرایی مالیاتها قابل وصول می باشد هیأت حل اختلاف مالیاتی خواهد بود. به شکایات مزبور به فوریت و خارج از نوبت رسیدگی و رأی صادر خواهد شد. رأی صادره قطعی و لازم الاجرا است.
در مورد مالیاتهای مستقیم در صورتی که شکایت حاکی از این باشد که وصول مالیات قبل از قطعیت، به موقع اجرا گذارده شده است هرگاه هیأت حل اختلاف مالیاتی شکایت را وارد دانست ضمن صدور رأی به بطلان اجرائیه حسب مورد قرار رسیدگی و اقدام لازم صادر یا نسبت به درآمد مشمول مالیات مؤدی رسیدگی و رأی صادر خواهد کرد. رأی صادره از هیأت حل اختلاف قطعی است.
در مورد مالیاتهای غیر مستقیم هرگاه شکایت حاکی از این جهت باشد که مطالبه مالیات قانونی نیست مرجع رسیدگی به این شکایت نیز هیأت حل اختلاف مالیاتی خواهد بود و رآی هیأت مزبور در این باره قطعی و لازم الاجراء است.

۱۴-۲- تمکین مالیاتی
معمولأ آن چه در تعریف تمکین مالیاتی گفته می شود عبارت است از رعایت قانون مالیاتی ازسوی مؤدی. میزان عدم تمکین را با شکاف مالیاتی اندازه گیری می کنند. شکاف مالیاتی عبارت است از مالیات عملاٌ وصول شده منهای مالیاتی که درصورت تمکین کامل قابل تحصیل می باشد . این تعریف یک بیان ساده وسطحی ازمسئله را ارائه می دهد .اداره موفق امور مالیاتی مستلزم آن است که مؤدیان به رعایت خشک عبارات قانون اکتفا نکنند، بلکه روح قانون را نیز موردتوجه قرار دهند . با این توضیحات تعریف بهتر تمکین مالیاتی عبارت است از پایبندی به متن و روح قانون مالیاتی .
۱۵-۲- علت نپرداختن مالیات
بعضی از دلایل عدم تمایل اشخاص به پرداخت مالیات به شرح زیر می باشد :
۱-برخی براین باوراند که علت فرار از پرداخت مالیات را باید در عدم شناخت اهمیت و ضرورت مالیات جستجو کرد پس اگر شناخت کافی و وافی از مالیات داشته باشند رفتاری بهتر و معمول ترنسبت به آن خواهند داشت .
۲-برخی را عقیده بر این است که چون بعد از حکومت حضرت علی(ع) همه حکومت ها، حکومت ظلم جور بوده و پرداخت مالیات کمک به تحکیم آن حکومتها تلقی می شده ومراجع عظام و علمای دین مردم را از دادن مالیات نهی می کردند . لذا انگیزه فرار مالیات به صورت یک امر دینی در آمده و با سایرامور شرعی گره خورده و به شکل نوعی خصلت و طبیعت ثانوی یا عادت درآمده است .
۳-عده ای می گویند چون مکانیزم های بایسته و درستی دراقتصاد کشور تعبیه نشده وامکان ردیابی و شناسایی وتثبیت در آمده ها ومقاطع ایجاد آنها وجود ندارد، لذا کتمان درآمد واقعی وبه تبع آن فرار ازپرداخت مالیات برای صاحبان درآمدهای سرشار به راحتی میسراست .
۴-دسته ای دیگر وجود نرخ های بالای مالیاتی را انگیزه فرارمالیاتی واجتناب ازپرداخت مالیات می دانند.
به عقیده این دسته به علت نرخ های نهایی بالا، افراد درجهت کتمان معاملاتی که درآمد زیادی برای آنها ایجاد می کند تحریک می شوند .این فعالیت ها به دوصورت انجام می شود شکل اول این است که معاملات به صورت پایاپای انجام می گیرد وپولی رد وبدل نمی شود و در جایی نیز ثبت نمی شود تا امکان رد یابی آن برای مأموران تشخیص وجود نداشته باشد و شکل دوم بدین نحو است که مؤدیانی که به صورت مقطعی فعالیت خاصی را انجام می دهند به سادگی ازگزارش آن به مأموران تشخیص مالیات طفره می روند.
۵-دسته ای از دست اندرکاران، تقابل وعدم تفاهم واعتماد فی مابین مأموران تشخیص ومؤدیان مالیاتی را علت اصلی فرارازمالیات می دانند .
مؤدیان مالیاتی براین باوراند که حتی اگردرآمدهای واقعی خود را دردفاتر ثبت و اسناد ومدارک مربوط به آن را مطابق با واقع تنظیم و تحریر نمایند و درآمد مشمول مالیات واقعی را دراظهارنامه مالیاتی ابراز دارند بازهم مورد قبول مأموران تشخیص مالیات قرارنخواهند گرفت وآنان اصل را بر عدم صحت این اظهارات خواهند گذاشت ولذا سعی می کنند که دفاتر قانونی و اظهارنامه متکی به آن را طوری تنظیم کنند که مأموران تشخیص قادر به دست یابی به واقعیت امرنباشند و مالیات واقعی آنان را تشخیص ندهند وازطرفی مأموران تشخیص نیزعقیده دارند که مؤدیان مالیاتی اعتقادی به پرداخت مالیات ندارند وسعی درکتمان درآمد واقعی خود دارند و برای این کار دست به هر حیله ای می زنند و حتی گاهی برخی از آنان دفاترمخصوصی برای ارائه به سازمان مالیاتی تنطیم می کنند. وقتی این بینش ها مدتها درطرفین ادامه یابد فرهنگ فرارازمالیات به جای فرهنگ پرداخت داوطلبانه مالیات ریشه می گیرد و در نتیجه درآوردن این ریشه به مدتها وقت نیاز دارد.
۶-عامل دیگر را می توان تبعیض در تشخیص مالیات برای مؤدیان دانست . دربسیاری ازموارد مشاهده می شود که برای مؤدیان با درآمدهای تقریباٌ یکسان مالیاتی متفاوت تشخیص داده می شود که علت آن را می توان در عدم وجود مستندات کافی جهت تشخیص مالیات وعدم تخصص مأموران مالیاتی دانست .

۱۶-۲- تشویقات و تسهیلات مالیاتی
سازماندهی و اعمال مدیریت مطلوب بوسیله وزارتخانه ها و نهادهای مختلف برای اجرای هر چه بهتر وظایف محوله قانونی امری لازم و اجتناب ناپذیر است. در خصوص مالیاتهای مستقیم، قالب تشکیلات سازمانی و روشهای اجرائی مقررات و چگونگی ایجاد تسهیلات ضروری برای مؤدیان بمنظور جلب همکاری هرچه بیشتر آنها در قانون مالیاتهای مستقیم پیش بینی گردیده که وزارت امور اقتصادی و دارائی باید با بکارگیری این قواعد وبهره جوئی از قانون و مقررات استخدام کشوری و دیگر روشهای شناخته شده اداری و تشکیلاتی و رعایت سایر مقررات، سیستمی برقرار نماید تا مؤدیان با ابراز حسن نیت و رغبت کامل و در عین حال با برخورداری از مناسبترین امکانات و تشویقات مالیاتی نسبت به ایفای وظایف قانونی خود در پرداخت مالیاتها اقدام کنند.
عمده تشویقات و تسهیلات مقرر در قانون مالیاتهای مستقیم بقرار زیر است :
۱- مأخذ ارزیابی املاک برای تعیین مالیات بر انواع دارائیها و ارث و مالیات نقل و انتقال قطعی املاک و مالیات بر درآمد اتفاقی، ارزش معاملاتی املاک است که هرسال بوسیله کمیسیون تقویم املاک تعیین می گردد. وجود ارزش معاملاتی مسئله اعمال نظر و سلیقه شخصی مأموران را در تشخیص مالیات منتفی می نماید.
۲-علاوه بر آنکه در قانون مذکور تقریبأ تمامی نهادهای عمومی و انقلابی و موقوفات عام و موسسات مذهبی و عام المنفعه با شرط رعایت پاره ای مقررات از پرداخت مالیات معاف شناخته شده اند و معافیتهای خاص دیگری هم بمنظور رعایت عدالت مالیاتی و توجه به توان پرداخت مؤدیان در فصول مختلف برقرار گردیده، طبق ماده ۱۷۲ آن قانون اجازه داده شده است که اگر مؤدیان وجوهی را به حسابهای تعیین شده از طرف دولت برای بازسازی و کمک و نظایر آنها پرداخت و یا به احداث و تعمیر و تجهیز مراکز آموزشی و بهداشتی و فرهنگی و هنری و غیره اقدام نمایند، وجوه پرداختی و یا مخارج اقدامات مذکور بر اساس ضوابط خاصی از درآمد مشمول مالیات آنان کسر گردد.
۳- قانون مذکور تا حد امکان وصول مالیات مضاعف از مؤدیان را ( حتی در مواردی که مالیات به دولت خارج پرداخت شده باشد ) منع و استرداد اضافه پرداختی را تجویز نموده است.
۴- مؤدیانی که مکلف به نگهداری دفاتر قانونی هستند، چنانچه طی سه سال متوالی صورتهای مالی تسلیمی آنان مورد قبول قرار گرفته و مالیات هر سال را در سال تسلیم اظهارنامه بدون مراجعه به هیئت های حل اختلاف مالیاتی پرداخت کرده باشند، معادل نیم درصد اصل مالیات سه سال مذکور بعنوان جایزه خوش حسابی به آنان پرداخت و یا در حساب سنوات بعد آنان منظور خواهد شد.
۵- معادل یک درصد از مالیاتهای پرداختی مؤدیان در هر ماه قبل از سررسید مقرر بعنوان جایزه خوش حسابی از بدهی مالیاتی آنان کسر خواهد شد ( رزاقی، ۱۳۸۸، ۲۷ ).۱
۶-طبق تبصره ۱ماده۱۹۰ قانون مالیاتهای مستقیم مؤدیانی که به تکالیف قانونی خود راجع به تسلیم به موقع اظهارنامه یا ترازنامه وحساب سود و زیان و پرداخت یا ترتیب دادن پرداخت مالیات طبق اظهارنامه وحساب سودوزیان و حسب مورد ارائه به موقع دفاتر و اسناد و مدارک خود اقدام نموده اند، هرگاه برگ تشخیص مالیات صادره راقبول یا با اداره امورمالیاتی توافق نمایند و نسبت به پرداخت مالیات متعلقه یا ترتیب دادن پرداخت آن اقدام کنند از هشتاد درصد جرایم مقرر دراین قانون معاف خواهند بود و همچنین درصورتی که این گونه مؤدیان ظرف یک ماه ازتاریخ ابلاغ برگ قطعی مالیات نسبت به پرداخت یا ترتیب دادن پرداخت آن اقدام نمایند ازچهل درصد جرایم متعلقه مقرر دراین قانون معاف خواهند بود.
۷-براساس مفاد ماده ۱۹۱ قانون مالیاتهای مستقیم تمامی یا قسمتی ازجرایم مقرردراین قانون بنا به درخواست مؤدی با توجه به دلایل مبنی برخارج از اختیاربودن عدم انجام تکالیف مقرر و با درنظر گرفتن سوابق مالیاتی وخوش حسابی مؤدی به تشخیص و موافقت سازمان مالیاتی کشورقابل بخشوده شد ن می باشد .
۸-طبق مفاد ماده ۱۶۷قانون مالیاتهای مستقیم وزارت امور اقتصاد وداریی یا سازمان امورمالیاتی کشور می تواند نسبت به مؤدیانی که قادر به پرداخت بدهی مالیاتی خود اعم از اصل و جریمه بطور یک جا نیستند از تاریخ ابلاغ مالیات قطعی بدهی مربوط را حداکثر به مدت ۳سال تقسیط نماید.

۱۷-۲- مجازات های مالیا تی
۱-۱۷-۲- جرائم مالیاتی
طبق مفاد مواد ۱۹۰،۱۹۲،۱۹۳، قانون مالیاتهای مستقیم پرداخت مالیات پس ازموعد موجب تعلق جریمه ای ۵/۲ % مالیات به ازای هر ماه خواهد بود، عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی توسط اشخاص حقوقی و برخی ازمشاغل ( موضوع بند الف وب ماده ۹۵قانون مالیاتهای مستقیم ) موجب تعلق جریمه ای معادل ۴۰% مالیات متعلق شده و درمورد سایر اشخاص حقیقی معادل ۱۰% مالیات متعلق خواهد بود، همچنین نسبت به مؤدیانی که مکلف به نگهداری دفاترقانونی هستند درصورت عدم تسلیم ترازنامه وحساب سود وزیان یاعدم ارائه دفاتر مشمول جریمه ای معادل بیست درصد مالیات برای هر یک ازموارد مذکور و درمورد رد دفاترمشمول جریمه ای معادل ده درصد مالیات خواهند بود. همچنین عدم تسلیم اظهارنامه وترازنامه و حساب سود و زیان دردوره معافیت موجب عدم استفاده ازمعافیت مقرر درسال مربوط خواهد شد . درمورد مؤدیانی که اظهارنامه خود را تسلیم می نمایند، نسبت به درآمد کتمان شده یا هزینه های غیر واقعی که غیرقابل قبول نیز باشد جریمه ای معادل ۴۰% اصل مالیات کتمان شده منظور می گردد.

۲-۱۷-۲- عملیات اجرایی مالیاتی
ممنوع الخروجی کردن مؤدیا ن مالیاتی ازکشور: طبق مفاد ماده ۲۰۲قانون مالیاتهای مستقیم وزارت اموراقتصادی ودارایی یا سازمان مالیاتی کشورمی تواند ازخروج بدهکاران مالیاتی که میزان بدهی قطعی آنها از ده میلیون ریال بیشتر است جلوگیری نماید.
توقیف اموال مؤدیان مالیاتی : طبق مفاد ماده ۲۱۱ قانون مالیاتهای مستقیم هرگاه مؤدی پس ازابلاغ برگ اجرایی درموعد مقررمالیات مورد مطالبه راکلاٌ پرداخت نکند یا ترتیب پرداخت آن را به اداره امور مالیاتی ندهد به اندازه بدهی مؤدی اعم ازاصل وجرایم متعلق به اضافه ده درصد بدهی از اموال منقول وغیرمنقول ومطالبات مؤدی توقیف خواهد شد .

۳-۱۷-۲-صدورمفاصا حساب مالیاتی (تسویه حساب مالیاتی ).
طبق مفاد ماده ۱۶۸ قانون مالیاتهای مستقیم صدور، تمدید یاتجدید کارت بازرگانی و پروانه کسب منوط به ارائه گواهی از اداره امورمالیاتی زیربط مبنی بر پرداخت یا ترتیب پرداخت بدهی مالیاتی قطعی شده می باشد.همچمنین اعطای تسهیلات بانکی به اشخاص حقیقی وهمچنین صاحبان مشاغل ازطرف بانکها و سایرمؤ سسات اعتباری منوط به اخذ گواهی های زیر خواهد بود :
۱-گواهی پرداخت یا ترتیب پرداخت بدهی مالیاتی قطعی شده.
۲-گواهی اداره امور مالیاتی مربوط مبنی بر وصول نسخه ای از صورتهای مالی ارائه شده به بانکها و سایر موسسات اعتباری. همچنین براساس مفاد ماده ۱۸۷ قانون مالیاتهای مستقیم در کلیه مواردی که معاملات به موجب اسناد رسمی صورت می گیرد صاحبان دفاتر اسناد رسمی مکلف اند قبل ازثبت یا اقاله یا فسخ سند معامله، مراتب را با شرح و مشخصات کامل و چگونگی نوع و موضوع معامله مورد نظر به اداره امورمالیاتی محل وقوع ملک ویامحل سکونت مؤدی اعلام و پس از کسب گواهی انجام معامله اقدام به ثبت یا اقاله یا فسخ سند معامله حسب مورد نماید.

۱۸-۲- تخصص و کارایی مأموران مالیاتی
تخصص مأموران مالیاتی باعث اجرای دقیق قوانین، بخشنامه ها، آئین نامه ها و دستورالعمل های صادره از طرف سازمان مالیاتی می شود و ضمن اجرای عدالت مالیاتی از سیر پرونده های مالیاتی در هیأت های حل اختلاف مالیاتی و نارضایتی مؤدیان مالیاتی جلوگیری می کند. بر این اساس طبق ماده ۹ آئین نامه اجرائی ماده ۲۱۹ قانون مالیاتهای مستقیم، کارشناس ارشد مسئول رسیدگی به پرونده مالیاتی از بین کارمندانی که مدرک تحصیلی آنها کارشناسی و بالاتر بوده و حداقل سه سال در شغل کارشناس مالیاتی تجربیات مالیاتی را کسب نموده و شایستگی های لازم را داشته باشد انتخاب می شود.
همچنین بر اساس ماده ۲۱۷ قانون مالیاتهای مستقیم یک درصد از وصولی درآمدهای مالیاتی باید صرف آموزش و تربیت کارمندان در اداره امور مالیاتی و حسابرسی و غیره شود.

۱۹-۲- عدالت مالیاتی
دولت برای برقراری عدالت در اقتصاد نباید نیازی به نفت داشته باشد و باید برای تأمین درآمد خود مالیات وصول کند و اضافات آن را به نفع طبقات پایین هزینه کند. باید از فعالیت هایی که تولیدی نیست و حتی فعالیت تولیدی ناکارآمد اعم از خانه سازی ها،خرید و فروش ها، سفته بازی و دلال بازی که درآمد گزافی برای عده ای ایجاد کرده و به دلیل تأثیر در کاهش فعالیت های تولیدی و اقتصادی برای کل اقتصاد زیان آور است، مالیات بگیرد و اجازه انجام این فعالیت ها را ندهد. عدالت و شکوفایی اقتصادی از رهگذر دریافت عادلانه مالیات بوجود می آید. با ادامه روند کنونی فقرا،کارمندان و کم درآمدها با پرداخت مالیات به دولت احساس می کنند که در حق آنها اجحاف می شود، زیرا شاهدند عده ای که درآمد بالایی دارند از پرداخت مالیات سر می زنند و دولت نیز در مقابل آنها نرمش نشان می دهد. لذا اصلاح ساختار نظام مالیاتی در جهت نیل به عدالت مالیاتی مهم بنظر می رسد.

۲۰-۲- سعی در اشاعه فرهنگ مالیاتی
برای حسن اجرای قانون اگرچه وجود ضمانت اجراء و مدیریت و سازماندهی مطلوب و رعایت اصول مالیاتی شرط لازم به حساب می آیند اما این شرایط کافی نخواهند بود، بلکه فرهنگ و بینش و اعتقاد مؤدیان و مأموران مالیاتی در انجام دقیق وظایف مالیاتی نقش بسزائی خواهد داشت. مأموران مالیاتی را باید در مواجهه با مؤدیان بتوانند در فکر و اندیشه آنان تأثیر بگذارند. مؤدیان نیز باید مستمرأ از طریق مطبوعات و صدا و سیما و سایر رسانه های گروهی نسبت به انجام وظایف قانونی راهنمائی شوند، حتی اهمیت مالیات امروزه ایجاب می نماید که مباحثی از مالیات در دروس دبیرستانی دانش آموزان گنجانیده شود ( رزاقی ، ۱۳۸۸ ، ۲۹ ).۱
تا مردم از سنین نوجوانی با این عنصر اجتماعی و اقتصادی آگاهی داشته و با مشاهده نتیجه سیاستهای مالی دولت با میل و رغبت بیشتری با مأموران مالیاتی همکاری نمایند اهمیت فرهنگ مالیاتی بخصوص در دهه اخیر مورد توجه وزارت امور اقتصادی و دارائی قرار گرفته و ضمن انتشار فصلنامه ای به نام ” مالیات ” که توسط دانشکده امور اقتصادی صورت می گیرد، بعضأ در حدود امکانات موجود اقدام به نشر آگهی ها و تبلیغات مالیاتی از طریق دفتر روابط عمومی و ارشاد نیز می نماید .
۲۱-۲- مشارکت مؤدیان مالیاتی در پرداخت مالیات
طراحی، برنامه ریزی و اجرای سیاست های مشارکت مؤدیان مالیاتی نیازمند توجه به الزامات و پیش شرطهایی است. به نظر می رسد دقت و عمل کردن به جای برخی از این الزامات در راهکارها می تواند به پیشرفتهای فزاینده ای در زمینه کیفیت بخشی به قوانین و مقررات، ارائه تسهیلات به مؤدیان مالیاتی و غیره که همگی در رسیدن به آن اتفاق نظر دارند منجر شود. یکی از موارد مهم در این زمینه بررسی و تدوین طرح جامع برنامه مشارکت مؤدیان مالیاتی می باشد. در حال حاضر به دلیل فقدان استراتژی کلان، سیاست مشارکت مؤدیان فاقد طرح جامع زمان بندی شده و مراحل اجرایی است در نتیجه وظایف بخشهای گوناگون و نیز نقش های متفاوت ستاد به درستی معلوم نیست، از سوی دیگر نبود این طرح جامع بررسی و نقد این سیاست را نیز به طور عملی ناممکن می سازد. در صورت استفاده از مشارکت مؤدیان مالیاتی، تأثیر مثبتی در تصمیم گیری ها و فعالیت ها بوجود خواهد آمد. مسئولیت پذیری مؤدیان، اعتماد به نفس داشتن کارکنان، بالا بردن عملکرد سازمان وخوشنودی بالای مؤدیان از جمله تأثیر مدیریت مشارکتی بر کارایی سازمان می باشد.

۲۲-۲-پیشینه تحقیق
۱- رونالد گامینگس و دیگران ( ۲۰۰۵ ) در مقاله خود تحت عنوان “اثرات روحیه مالیاتی نسبت به تمکین مالیاتی ” بیان می کند که کوشش های اجباری سازمان مالیاتی می تواند تمکین مالیاتی را افزایش دهد.
۲- کریستینا مورفی ( ۲۰۰۸ ) در مقاله خود تحت عنوان ” وادار کردن به تمکین مالیاتی : تنبیه کردن یا تشویق کردن ” به این موضوع اشاره دارند که دو استراتژی برای تمکین وجود دارد، اولین مورد استراتژی مبتنی بر تنبیه کردن ودومی مربوط استراتژی مبتنی بر تشویق کردن.
۳-لوراسور ( ۲۰۰۴ ) در مقاله خود تحت عنوان ” یک مدل اقتصادی از تمکین مالیاتی با تأکید بر اخلاق شخصی و گروهی ” هر دو نوع عامل اخلاق شخصی و اجتماعی تمکین را بررسی کرده است. وی در ادامه بیان می کند نرخ های بالای مالیاتی باعث افزایش فرار مالیاتی شده و همچنین مؤدیان هنگامی که دریابند درجامعه افراد زیادی هستند که نسبت به مالیات خود تمکین نمی نمایند، آنها نیز اقدام به فرار مالیاتی می کنند.
۴-هنریک ( ۲۰۰۹ ) در مقاله خود تحت عنوان ” مسئله فرار مالیاتی و اهمیت اعتماد ” مفهوم فرار مالیاتی را از لحاظ ده نوع مختلف مالیات مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و به تغییرات در چگونگی پرداخت مالیاتها می پردازد. وی بیان می دارد به جای بحث پیرامون فرار مالیاتی به عنوان یک پدیده معمول باید مالیاتهای مختلف را بصورت جداگانه بررسی نمود. همچنین در ادامه عنوان می کند کسانیکه به همشهریان خود اعتماد نمی کنند به احتمال بیشتر معتقدند که آنها از پرداخت مالیات طفره می روند اما عدم اعتماد سیاستمداران حتی تأثیر عمیقتری دارد مخصوصأ برای مالیاتهایی که دوباره توزیع می شوند و یا به لحاظ مالی باید پرداخت شوند. از اینرو برای سیایتمداران مهم است تا مورد اعتماد دیگران باشند به منظور اینکه قادر باشند تا مالیاتها را برای حفظ وضعیت رفاهی جمع آوری کنند.
۵-مارتینی ( ۲۰۰۳ ) در مقاله خود تحت عنوان ” فرار مالیاتی و فیزیولوژی از کنترل های اجتماعی ” می نویسد در تصور معمول از علم اقتصاد در فرار از پرداخت مالیات، انتخاب مالیات دهندگان برای اجتناب از پرداخت مالیات به مسئله بیطرفی در سیستم مالیاتی بستگی دارد.
هدف این مقاله ایجاد یک فنداسیون و اساس فیزیولوژی معطوف کردن توجه هایک درباره رفتار انسانی به عنوان یک فرایند پیروی از قوانین و مقررات می باشد. طبق نظریه اصلی مالیات دهندگان با قوانین مالیاتی که اصولأ بتوانند رضایت کاملی از آنها داشته باشند موافق تر هستند.
۶-چن (۲۰۰۳) در مقله خود تحت عنوان ” فرار از مالیات در الگوی رشد درون رو ” در این الگو دولت نرخ مالیات را بهینه می کند، حال آنکه اشخاص فرار از مالیات را بهینه می سازند. این الگو نرخ مالیات، فرار از مالیات و رشد اقتصادی را مورد بررسی قرار می دهد و آنها را با نظام های اقتصادی همانند یکدیگر ( به استثنای آنهایی که دور از فرار از مالیات هستند ) مقایسه می کند. همچنین درباره تأثیرات سه سیاست دولت درباره نرخ مالیات، فرار از مالیات و رشد اقتصادی تحقیقاتی کرد و پی برد که افزایش هزینه ها و جریمه های فرار از مالیات باعث کاهش فرار مالیاتی می شود. درحالیکه افزایش در رسیدگی مالیاتی فرار از مالیات را تنها زمانی کاهش می دهد که هزینه اجرای مالیات خیلی بالا نباشد. قاعدتأ این سه سیاست به علت تأثیر غیر مستقیم آنها بر روی فرار از مالیات و نرخ مالیاتی مطلوب، تأثیرات نامعلومی بر روی رشد اقتصادی دارند. این الگو تنظیم شده تا از نظر کمی تأثیرات سیاستهای ذکر شده در بالا را ارزیابی کند. معلوم شد که این سه سیاست از لحاظ کمی در منبع فرار از مالیات مؤثر هستند اما با آثار رشد کم همراه هستند مگر اینکه حد خارجیت دولت خیلی بالا باشد.
۷-جوردی در مقاله خود تحت عنوان ” تورم،فرار از مالیات و میزان مصرف ” می آورد ما میزان تورم را بر روی دو عامل قبول مالیات و مقدار درآمد دولت در چارچوب پولی که خانواده در میزان مصرف خرید استفاده می کنند را تجزیه و تحلیل نمودیم. خانواده در معرض حسابرسی های با آژانس اعمال مالیات است. موازنه ثابتی از عدم کاهش توزیع میزان مصرف ارائه می دهیم. نتایج مهم ما شامل توصیف غیر یکنواخت رابطه بین افزایش میزان پول و درآمد دولت است. در مقایسه با مدل استاندارد، در جایی که روابط یکنواخت است کمتر و کوچکتر می شود این عمل باعث فرار مالیاتی می شود و بنابراین باعث کاهش درآمد دولت می شود و این عمل تورم را افزایش می دهد.
۸-در تحقیقی با عنوان ” بهبود کمی مالیات در گرو خدمات رسانی ” که توسط اله محمد آقایی (۱۳۷۹ ) انجام گرفته، موضوع ارائه خدمات به مؤدیان و شیوه های معمول برای رفع نیازهای آنان را در جهت افزایش تمکین مؤدیان مالیاتی مورد بررسی قرار داده است.
۹-در تحقیق دیگری که توسط علیرضا هاشمی در سال ۱۳۸۶ با عنوان ” مدیریت کارآمد مالیاتی ” برای اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران انجام شده است یکی از جنبه های مهم مدیریت کارآمد نظام مالیاتی را افزایش فرهنگ و تمکین مالیاتی دانسته و در مورد تمکین مالیاتی بیان شده که چگونه می توان به تمکین مالیاتی دست یافت و در این مورد به دو دیدگاه اشاره کرده است، اول از طریق قیاس نفع و خطر و دومی از دیدگاه یک شهروند مسئول. در اولی افراد می کوشند مطلوبیت وضع خود را با حداکثر رسانیدن درآمد و ثروت خویش بالا ببرند، بنابراین در صورتی که تشخیص دهند با عدم تمکین مالیاتی می توانند قدرت خرج خود را افزایش دهند به این رفتار متوسل می شوند. در دومی، دیدگاه جامعه، موقعیت اجتماعی اشخاص، سن، جنس، نژاد و فرهنگ در زمینه تمکین موثر است. دیدگاه جامعه نسبت به سازمان و مدیریت مالیاتی و نیز احساس وجود یا عدم وجود عدالت و طرز تفکر رایج بین اکثریت در این میان از اهمیت زیادی برخوردار است .
۱۰-در پایان نامه کارشناسی ارشد آقای عبدالرضا محمدی در سال ۱۳۸۵ با عنوان ” بررسی عوامل مؤثر تمکین مؤدیان مالیات ” نقش عوامل افزایش سطح سواد مالیاتی، اعمال جرائم مالیاتی، اشاعه و گسترش دفاتر مشاوره مالیاتی، و تقویت توان تحقیق و رسیدگی در اداره مالیات، بر تمکین مالیاتی توسط مؤدیان بررسی شده است.
۱۱-در پایان نامه کارشناسی ارشد آقای امیر حجتی پور در سال ۱۳۸۵ با عنوان ” بررسی عوامل مؤثر بر فرار مالیاتی واحدهای مشاغل شرق تهران ” نقش عوامل ایجاد بانک اطلاعاتی مؤدیان مالیاتی، افزایش سطح آگاهی مؤدیان در خصوص چگونه هزینه شدن مالیات در کشور، افزایش ضمانت اجرایی قوانین، و یکسان سازی تشخیص مالیات مؤدیان که در یک سطح درآمدی هستند جهت جلوگیری از فرار مالیاتی بررسی شده اند.
۱۲-در پایان نامه کارشناسی ارشد آقای عبدالمجید کوزه گز کالجی در سال ۱۳۸۳ با عنوان “بررسی عوامل مؤثر بر فرار مالیاتی از دیدگاه ممیزان مالیاتی ” نقش عوامل طرح جامع مالیاتی، مستندسازی معاملات اقتصادی، عادلانه کردن برخی نرخ های مالیاتی، لزوم آموزشهای مستمر مالیاتی، و جرائم و معافیت های مالیاتی در جلوگیری از فرار مالیاتی بررسی شده اند.

فصل سوم
روش‌ اجرای تحقیق

۱-۳ مقدمه
پژوهش به منزله استخوان بندی برنامه های توسعه جوامع بشری به شمار می آید.جهت رسیدن به هرهدف ومقصدی ،دانستن راه رسیدن به هدف ازمهمترین مراحل کارپیرامون آن هدف می باشد .انجام تحقیق وکارهای پژوهشی ازاین قاعده مستثنی نمی باشد.درروش تحقیق منظور،ازروش مجموعه فعالیتهایی است که برای رسیدن به هدفی صورت می گیرد (دلاور،۱۳۸۵، ۱۷۵)۱
تحقیق را میتوان تلاشی منظم وسازمان یافته برای بررسی مسأله ای خاص که به یک راه حل نیازدارد توصیف کرد وشامل گامهایی است که طراحی وپیگیری میشوند تاپاسخهایی برای مسأله مورد نظر بدست آید .بدان معنا که نخستین گام در تحقیق عبارتست از آگاهی برزمینه های مشکل آفرین وشناسایی روشن ومشخص مشکلی که به بررسی واصلاح نیازدارد .هنگامی که مشکل یامشکلات مهم مشخص شد می توان گامهای بعدی رابرای گردآوری اطلاعات ،تحلیل داده ها ونمایش عواملی که با مشکل ما پیونددارند پیمود،آنگاه با اقدامات اصلاحی مشکل حل خواهد شد ( سکاران ،۶،۱۳۸۵).۲
روشهای پژوهش درواقع ابزارهای دستیابی به واقعیت به شمار می روند .درهرپژوهش ،پژوهشگرتلاش می کند تا مناسب ترین روش راانتخاب کند وآن روشی است که دقیق ترازسایر روشهای دیگر قوانین واقعیت راکشف کرده وروابط موجود بین متغیرها راتبیین کند .بنابراین شناخت واقعیت های موجود وپی بردن به روابط میان آنان مستلزم انتخاب روش تحقیق مناسب می باشد ،درواقع می توان گفت که اثربخشی یک کارپژوهشی موکول به انتخاب درست روش تحقیقی است که مناسب با آن نوع خاص پژوهش باشد.
در این فصل به بحث و بررسی پیرامون روش تحقیق خواهیم پرداخت، معرفی ابزار سنجش ،بررسی روایی و پایایی ابزار سنجش ، معرفی روش نمونه گیری ، تعیین حجم نمونه و شرح روشها و تکنیکهای آماری مورد استفاده و; از جمله اهم موضوعات مطروحه در این فصل می باشد.

۲-۳- روش تحقیق
مراد از انتخاب شیوه تحقیق آن است که محقق مشخص نماید چه شیوه یا روشی را اتخاذ کند تا او را هرچه سریعتر ، آسانتر ، دقیق تر و ارزانتر در دستیابی به پاسخ یا پاسخهایی برای پرسش یا پرسش های تحقیق مورد نظر کمک کند.( نادری و نراقی ، ۱۳۷۶ ، ۶۳-۶۴)۱ به طورکلی روشهای تحقیق درعلوم رفتاری را می توان با دوملاک ،هدف تحقیق ونحوه گردآوری داده ها تقسیم بندی نمود ( خاکی،۱۰،۱۳۸۰)۲

روش تحقیق در این پژوهش به صورت توصیفی است. در تحقیق توصیفی هدف توصیف کردن شرایط یا پدیده های مورد بررسی است و شامل جمع آوری اطلاعات برای آزمون فرضیه ها یا پاسخ به سؤالات مربوط به وضعیت فعلی موضوع مورد مطالعه می شود. به عبارتی دیگر پژوهش گر سعی دارد تا آنچه هست بدون هیچگونه دخالت یا استنتاج ذهنی گزارش دهد و نتایجی عینی از موقعیت بگیرد. همچنین از نظر هدف در طبقه بندی تحقیقات کاربردی قرار می گیرد به جهت اینکه هدف این پژوهش، بررسی عوامل موثر بر ارتقاء تمکین مؤدیان مالیاتی بوده و نتایج آن در سیاست گذاری ها و تصمیمات مدیران و دستندرکاران سازمان مالیاتی در جهت وصول مالیات و رفع نقاط ضعف و تقویت نقاط قوت این سازمان تاثیر مهمی دارد.
“تحقیق توصیفی آنچه را هست توصیف می کند. شامل توصیف،ثبت و تجزیه و تحلیل و تغییر شرایط موجود است این کار مستلزم گونه ای از مقایسه و مقابله است و درآن کوشش می شود تا روابط میان متغیرهای دستکاری نشده کشف شود. در تحقیق پیمایشی نیز پژوهشگر برای کشف عقاید، افکار، ادراکات و تجربیات افراد مورد نظر از پرسشنامه و مصاحبه استفاده می کند” (جان بست ، ۱۳۷۶، ۱۲۰،۱۲۷)۱
در این تحقیق جهت جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه بهره برده شده است لذا در این تحقیق فن تحقیق پرسشنامه ای،به عنوان مناسبترین روش توصیه و مبنای کار قرار داده شده است. و برای مستند سازی نتایج تجزیه و تحلیل آماری و ارائه راه حل های نهایی ،محقق از شیوه آماری با استفاده از نرم افزار spss اقدام به تجزیه و تحلیل سوالات و فرضیات نموده است .

۳-۳- معرفی ابزار گرد آوری اطلاعات
همانطور که پیشتر بحث گردید ابزار گرد آوری اطلاعات در این تحقیق پرسشنامه است در این تحقیق برای تهیه پرسشنامه به شناسایی متغیرهای کلیدی پرداخته شد و سپس درجهت سنجش و اندازه گیری هر یک از متغیر های مذکور، تعدادی پرسش طرح گردید .همچنین در جهت ایجاد شناخت از جامعه آماری تعدادی پرسش با هدف شناسایی متغیرهای دموگرافیک (سن ،جنس و;.)طرح گردید. تعداد سوالات پرسشنامه این تحقیق ۳۲ سوال می باشد که :
۴ سوال در خصوص متغیر های دموگرافیک
سوالات ۱تا ۵مر بوط به فرضیه شماره یک تحقیق
سوالات ۶تا۱۰ مربوط به فرضیه شماره دو تحقیق
سوالات ۱۱تا ۱۸ مر بوط به فرضیه شماره سه تحقیق
سوالات ۱۹تا ۲۳مربوط به فرضیه شماره چهار
سوالات ۲۳تا ۲۸ مر بوط به فرضیه شماره پنج
طرح گردید .در طراحی پرسشنامه با بهره گیری از منابع تخصصی ، پ‍ژوهشها و مقالات و همچنین نظرات کارشناسان مالیاتی سعی شده است امکان سنجش و اندازه گیری تخصصی متغیر ها فراهم آید. در این تحقیق پرسشها ی طرح شده در مقیاس پنج درجه ای لیکرت و با گزینه های ۱-کاملاً مخالف ۲-مخالف ۳-نه موافق و نه مخالف ۴-کمی موافق ۵-کاملاً موافق مورد سنجش قرار گرفته اند.

۴-۳ – معرفی جامعه آماری تحقیق
جامعه آماری عبارت است از گروهی از افراد، اشیاء یا حوادث می باشد که حداقل دارای یک صفت یا ویژگی مشترک هستند که عمل تعمیم پذیری در مورد آنها صورت می گیرد . جامعه تمامی عناصر مورد بررسی است که به گروه تعریف شده ای تعلق دارد و نمونه مجموعه اندازه هایی از جامعه است که عملاً درجریان یک تحقیق گردآوری می‌شود. گرچه گاهی اوقات بعلت وسعت زیاد جامعه،‌ بررسی جامعه امکان‌پذیر نمی باشد اما به هرحال بررسی تمام عناصر جامعه اطلاعات کامل و دقیقتری بدست می‌دهد (خاکی ،۱۳۸۷، ۲۷۳). ۱
کلیه مأموران مالیاتی( کارشناسان ارشد مالیاتی، رؤسای گروه و رؤسای امور مالیاتی ) در اداره کل امور مالیاتی استان مرکزی در اردیبهشت ماه ۱۳۹۰بعنوان جامعه آماری پژوهش حاضر می باشد که تعداد آنها ۲۳۲ نفر است.
در این تحقیقی با توجه به محدود بودن جامعه آماری ، روش سرشماری در دستور کار قرار گرفت و به کلیه عناصر جامعه ابزار سنجش (پرسشنامه ) ارائه گردید .

۵-۳ – بررسی معیار های نکوئی پرسشنامه تحقیق
پس از انتخاب ابزار سنجش می بایست نسبت به بررسی پایایی و روایی آن اقدام نمود در این قسمت این موضوعات را مورد بحث و بررسی قرار می دهیم :

۱-۵-۳- بررسی پایایی ابزار سنجش
بررسی پایایی پرسشنامه یکی از شیوه های مطالعه کیفیت و دقت تست و پرسشنامه می باشد پایایی یا اعتماد پذیری پرسشنامه دارای دو معنای متفاوت می باشد یک معنای پایایی ،ثبات و پایایی نمرات آزمون در طول زمان است .بدین معنا که اگر یک آزمون چند بار درباره یک آزمودنی اجرا شود ، نمره وی در همه موارد یکسان باشد .
معنای دوم پایایی به همسانی درونی آن اشاره دارد و مفهوم آن اینست که سوالهای آزمون تا چه اندازه با هم همبستگی متقابل دارند .اگر ضریب پایایی درونی آزمون کم باشد بدان معناست که سوالهای مختلف آزمون متغیر واحدی را اندازه گیری نمی کنند . به عبارت دیگر آزمون ممکن است دارای نقص در سنجش و اندازه گیری باشد.برای بررسی همبستگی متقابل از تکنیکهای متفاوتی استفاده می شود یکی از این تکنیکها آلفای کرونباخ می باشد که بر اساس سنجش سازگاری درونی پرسشنامه شکل گرفته است. جهت تعیین میزان قابلیت اعتماد و یا پایایی آن پاسخنامه نمونه ای بالغ بر ۴۰ نفر از پاسخگویان اخذ گردید و سپس با استفاده از نرم افزار spss به محاسبه آلفای کرونباخ اقدام گردید درجدول زیر خروجی حاصل از نرم افزار spssارائه شده است :
جدول ۲-۳- بررسی پایایی پرسشنامه تحقیق
جدول ۲-۳ : بررسی پاپایی پرسشنامه تحقیق
آلفای کرونباخ تعداد پرسشها
۷۸۸ ۴۰

در جدول ۲-۳، میزان آلفای کرونباخ برابر۷۸%ارائه شده است میزان آلفای کرونبـاخ ارائه شده به طور قابل ملاحظه به یک نزدیک می باشد و بدین ترتیب می توان اظهار داشت پرسشـها دارای همبستگی متــقابل نسبتـاً منـاسبی می باشند . از وجود این همبستگی می توان چنین نتیجه گیری نمود که پرسشهای مورد بررسی مفهومی واحد را مورد سنجش قرار می دهد لذا پایایی پرسشنامه تحقیق مورد تایید می باشد .

۲-۵-۳- بررسی روایی ابزار سنجش تحقیق
در یک تعریف، روایی آزمون میزان کارایی ابزار سنجش ( پرسشنامه، تست و.. ) برای اندازه گیری خصیصه ای مورد نظر محقق اطلاق می گردد. کاپلان و ساکوزو، روایی را توافق بین نمره آزمون با صفت یا خصیصه ای که آزمون برای اندازه گیری آن ساخته شده است تعریف کرده اند روایی بر حسب هدف آزمون و روشهای برآورد روایی انواع مختلفی دارد . از نقطه نظر مفهوم ، مقصود از روایی آنست که وسیله اندازه گیری حقیقتاًٌ بتواند خصیصه مورد نظر را اندازه بگیرد و نه خصیصه دیگری را . و از آن برای بررسی میزان کار آیی وسیله سنجش ( در اینجا ) پرسشنامه در اندازه گیری صفتهای مورد بررسی استفاده می شود. اهمیت و ضرورت روایی به دلیل تاثیر بسزای آن در پایایی نتایج تحقیق است . چرا که اندازه گیری نامناسب و ناکـافی می تواند هر پـژوهش علمی را بی پایایی سازد .بسیاری از انتقادهایی که به اندازه گیریهای روانی و تربیتی ،اجتماعی و; چه از سوی متخصصان و چه از سوی افراد معمولی وارد شده است متمر کز بر روائی ابزار سنجش است علت این امر این است که در مبحث روایی به گونه ای کلی ذات ((واقعیت )) مورد پرسش قرار می گیرد . به گفته کرلینجر “حصول پایایی تا حدود زیادی یک امر فنی است ،اما روائی فراتر از فن است و در ذات و جوهر اصلی علم قرار دارد.”در این تحقیق در جهت فراهم شدن زمینه مناسب جهت سنجش و اندازه گیری و حصول روایی ازپرسشنامه های استاندارد موجود بهره برده شد .که در پژوهشهای قبلی روایی آنها تایید شده است همچنین به راهنماییهای ارائه شده از سوی اساتید راهنما و مشاور، کارشناسان صاحبنظر در سازمان امور مالیاتی (که دارای سابقه پژوهش می باشند) توجه ویژه ای مبذول داشته شد.

۶-۳- روش تجزیه و تحلیل داده ها
در این تحقیق چون کل جامعه آماری مورد آزمون قرار می گیرد، لذا از تکنیک آماری توصیفی به تجزیه و تحلیل فرضیات تحقیق پرداخته می شود.

۷-۳-مدل مفهومی تحقیق

متغیرهای مستقل:

• تشویقات و تسهیلات مالیاتی
• مجازات مالیاتی
• تخصص و کارایی مأموران تشخیص مالیات در جهت اجرای عدالت مالیاتی
• ارتقاء فرهنگ مالیاتی
• مشارکت دادن مؤدیان و توجیه آنان از نحوه محاسبه مالیات

متغیر وابسته :
ارتقاء تمکین مؤدیان مالیاتی

(اشبی و دیگران، ۲۰۰۹ ، ۴۵).

فصل چهارم
تجزیه و تحلیل داده‌ها

 

۱-۴ مقدمه‏
تجزیه و تحلیل آماری بخش مهم و پایه ای بسیاری از پیمایشها را شامل می شود آمار شاخه ای از روش شناسی علمی است که با جمع آوری ، طبقه بندی ، توصیف و تفسیر داده هایی که از اجرای زمینه یابیها و آزمایشها به دست می آید سرو کار داردو هدف اساسی آن ، توصیف و بیان استنباطهایی در باره ویژگیهای عددی جوامع است در مباحث آماری بر پایه اخذ نمونه گیری با روشهای مدون و از پیش تعیین شده دانش نمونه گیری و همچنین بکار گیری تکنیکهای استنباطی امکان تعمیم نتایج به جامعه فراهم می گردد در یک تقسیم بندی آن دسته از روشها را که به منظور توصیف ویژگیهای نمونه یا جامعه به کار گرفته می شود را آمار توصیفی می گویند آمار استنباطی نیز به روشهایی گفته می شود که در آنها ویژگیهای جامعه به کمک ویژگیهای نمونه استنباط می شود . در این تحقیق با توجه به اینکه کل جامعه آماری مورد آزمون قرار می گیرد، لذا از تکنیک آمار توصیفی بهره برده شده است.
آشنایی با صفات و خصوصیات نمونه مورد مطالعه از جمله سوابق کاری ، وضعیت تاهل و; و همچنین تحلیل توصیفی متغیر های کلیدی موضوع مورد بحث این قسمت می باشد .